Історія Чехії (чеськ. Dějiny Česka) — історія території сучасної Чехії з давніх часів до наших днів. Поділяється на п'ять періодів: давня історія (до V ст.); доба середньовіччя (VI—XVI ст.); епоха австрійського правління (1620—1918); чехословацький період (1918—1992) і період незалежної Чехії (з 1 січня 1993 року).
Давня історія
Палеоліт
Найдавніші знахідки виду Гомо на території Чехії походять з доби раннього палеоліту (2 500 000 до н. е. — 750 000 до н. е.), докази про наявність людини умілої в подобі кам'яної індустрії (напр., зубила і т. ін.) знайдено на стоянках Бероун — автобан (район Бероун), Суходол або Чаковице (Прага 9). З епохи старого палеоліту (750 000 до н. е. — 250 000 до н. е.), коли в Європі (а також Африці та Азії) жила людина прямоходяча, яка була правдоподібно зачинателем т. зв. ашельської культури і її типовим знаряддям праці став п'ясний клин, походять знахідки Пісечний врх біля Бечова або Пржезлетиць та Странська скеля у Моравії.
У період середнього палеоліту (250 000 до н. е. — 40 000 до н. е.) на території Чехії змінилось кілька палеолітичних культур, яких носієм була насамперед людина прямоходяча, пізніше (у культур «taubachien», мікок та мустьєрської) правдоподібно неандертльці. Найвідоміші знахідки цієї доби представляють печери Шіпка, Кулна, Пржедмості біля Пржерова.
У добу пізнього палеоліту (40 000 до н. е. — 12 000 до н. е.) на території Чехії вперше зафіксована поява людини розумної. Поки у т. зв. перехідних культурах на межі середнього та пізнього палеоліту (селетська культура та «bohunicien») скоріше вважається, що їхніми носіями були ще неандертльці, у наступних культурах (оріньяцька культура, павлов'єн як різновид граветтської культури, епіграветтська та мадленська культури) носієм встановлено розумну людину.
Павлов'єнські знахідки в Моравії (Пржедмості біля Пржерова, Долні Вестонице, Павлов, Петржковице) стали всесвітньовідомими завдяки стоянкам та могилам, які свідчать про незвично розвинене суспільство мисливців, яке вже правдоподібно жило напівосілим способом життя і вміло випалювати кераміку або плести рогожі з трав, далі визначалося розвиненим та різноманітним мистецьким проявом із символічним підтекстом (Венера пластики звірини з паленої глини, коштовні оздоби виготовлені з мушлі, мамонтових кісток та зубів, знаряддя з мамонтових кісток прикрашені різьбленням тощо), який крім доказів по ритуальні похорони свідчить і про розвинену духовну культуру.
Короткий період на зламі плейстоцену та голоцену в кінці палеоліту (12 000 до н. е. — 10 000 до н. е.) в Чехії була на основі нечисленних знахідок (що правдоподібно зумовлене рідкісним заселенням у цій добі) дефінована як «epimagdalénien» і далі як «група прикрашеного заокругленого вістря» та «остромержська група».
Мезоліт (8000 до н. е. — 6000 до н. е.)
Представляє дуже погано досліджений період, не має культурно-хронологічне усталене членування, інколи буває взагалі заперечуваний як самостійний період або замінюваний терміном епіпалеоліт. Знахідок з цього часу дуже мало, переважають мікроліти, під впливом кліматичних змін передбачається, що територія Чехії була рідко заселена малими групами ловців та збирачів. Погано досліджені також стосунки між людиною мезоліту та новоприбулим сільськогосподарським населенням.
Неоліт
На території Чехії неоліт репрезентує культура лінійно-стрічкової кераміки, на яку посередництвом т. зв. шарецького типу нав'язує культура штрихованої кераміки (чеськ. kultura s vypíchanou keramikou). У кінці неоліту в Моравії з'явилася культура моравської мальованої кераміки на яку вплинув лендельський культурний округ. Населення в цей період годувалося передусім сільським господарством із різною інтенсивністю доповнюваним полюванням, збиральництвом, рибальством. Люди проживали в т. зв. довгих хатах. Уже в кінці культури лінійно-стрічкової кераміки з'являються селища на пагорбах, у кінці неоліту виникають т. зв. ронделі — великі, найчастіше кругові монументальні споруди, про призначення яких ведуться численні дискусії. Добре досліджені стоянки є в Биланах біля Кутної Гори, Мисковицях, Плотишті над Лабем, Бржезні біля Лоун, Тешетицях-Кийовицях та Ведровицях у Моравії.
Енеоліт (4400 до н. е. — 2000 до н. е.)
Під впливом технологічних змін (винахід колеса, використання плуга, рогатої худоби, іноді міді під час оранки) і з тим пов'язаними правдоподібними змінами у суспільстві (мабуть, патріархат, суспільний поділ праці) профілюється пізня кам'яна доба або енеоліт.
На території Чехії протягом енеоліту змінилась або співіснувала велика кількість культур: лендельська культура, , , лійчастого посуду культура, баденська культура, , , , бошацька культура, культура кулястих амфор, культура шнурової кераміки, культура дзвоноподібних келихів.
Бронзова доба (2000 до н. е. — 800 до н. е.)
В основному зразу після палеоліту починається бронзова доба, коли тільки почалося суспільно важливе застосування обробки металів. З великою ймовірністю це призвело до утворення груп спеціалістів (шахтарів, металургів, але й торговців і т. д.), які вже мали в суспільстві становлений певний статус. З археологічних розкопок можна довести виразніший поділ суспільства (багаті гроби), мабуть, і виникнення панівної верхівки, яка зуміла просаджувати власні інтереси (контролювати визначні родовища корисних копалин, транспортні вузли або торгові осередки). Розвивається торгівля з далекими країнами. Археологічні знахідки передусім порівняно з областю Егейського моря дозволяють спекулювати про конкретні релігійні уявлення тогочасного суспільства (культ сонця). Територія Чехії знов пізнала велику кількість культур: унетицька культура, нітранська культура, культура Хлопице — Веселе (чеськ. Kultura Chłopice-Veselé), ветержовська культура, комплекс могильних культур (чесько-фальцький і середньодунайський), культура лужицьких полів поховальних урн (чеськ. Kultura lužických popelnicových polí), кновизька та штитарська культура, милавецька культура (чеськ. Milavečská kultura), ниницька група, велатицька культура, подольська культура.
Рання залізна доба (Гальштатська культура) (800 до н. е. — 450 до н. е.)
Як підказує назва, про цей період було характерним широке використання заліза, і у зв'язку з тим центральна Європа налагодила тісніші стосунки із середньоземноморськими краями. Змінилось і суспільство, яке, мабуть, перетворилось і на рівень військового союзу (управління за наявності військової старійшини) або ж інколи гіпотетично міркується про існування племінних князівств. На відміну від епохи бронзи, яка була культурно строкатішою, гальштатська доба була більш цілісною. Культури залізної доби на території Чехії: гальштатська могильна культура, биланська культура в Чехії, платеницька культура в північній Моравії, гораковська культура в південній Моравії. Відомою знахідкою виняткової значимості з цієї доби є Бича скеля — печера в Моравському карсті біля Адамова.
Пізня залізна доба (Латенська культура) (450 до н. е. — 50 до н. е.)
Мабуть, уже у 2-й половині V ст. до н. е. до чеської котловини прийшли кельти, перший етнос, назва якого відома з писемнимих джерел. Аж у IV ст. до н. е. захопили всю територію, яку можна було використати на сільське господарство (це пов'язано з новою хвилею прибульців може з Полаб'я, басейну верхньої течії Рейну або північно-західної Франції). Назва кельтського племені боїв, яке осіло в Чехії, дало країні назву Богемія (від лат. Bohemia, або «Boiohaemum»). У V ст. до н. е. в Моравію в першій хвилі прийшли Волки — Тектосаги (чеськ. Volkové-Tektoságové), які захопили лише її південну частину, у першій половині IV ст. до н. е. передбачається прихід чергової хвилі з басейну Дунаю. Культуру центральноєвропейських кельтів називають латенською. На периферію (східної та північно-східної Моравії) сягала і пуховська культура з ядром на території Словаччини.
Римська доба (50 до н. е. — 350/380)
Представляє період, коли на території Чехії проживали передусім германські племена, які почали проникати тут у 2-й половині I ст. до н. е. після відходу кельтів, (т. зв. планянський горизонт). У північній Чехії в цей період ще протрималась культурно змішана кобильська група. Коротко перед зламом тисячоліть тут поселилися маркомани на чолі з Марободом (горизонт Маробудової імперії/держави), після його втечі рештки кельтського населення залишилися тут аж до початку V ст. З II ст. з півночі проникала пшеворська культура (на Моравії про це існують докази вже з початку римської доби) а у 1-й половині III ст. прийшло в Чехію нове населення з басейну річки Ельба. Ці нові групи населення вже в 2-й половині III ст. поширились і на територію Моравії (костелецька група). Водночас у південній Моравії довгостроково досліджуються знахідки, які свідчать про присутність підрозділів римлян у період маркоманських війн на чеських землях (Мушов), у 2001 році була доведена їхня присутність аж у Оломоуці — Нержедині.
Переселення народів (380/400 — 568)
На початку V ст. значно знизилася кількість населення, ймовірно принаймні його частина відійшла з вандалами та аланами у 406 році; щодо маркоманів, міркується, що відійшли в 1-й половині V ст. до провінції Норік. У V ст. принаймні в Моравії відбувся хаос спричинений вторгненням гунів під проводом Аттіли, з басейну Дунаю прийшло нове населення, ймовірно подібні зміни настали і в Чехії, але наразі щодо цього немає достатньо доказів. Згідно з деякими археологами на півдні Моравії, мабуть, осіли герули, які тут протрималися аж до початку VI ст., коли їх перемогли лангобарди. У Чехії в 1-й третині V ст. просунулась вінаржицька група, міркується також і про присутність гунської верхівки (могили з кінською збруєю). Наприкінці V ст. поступаючи проти течії Ельби до Чехії потрапили лангобарди (разом із меншою кількістю тюрингів), на певний час тут осіли, але приблизно в 1-й половині VI ст. пересунулись до басейну Дунаю а у 568 році на територію сучасної Італії.
Доба середньовіччя (VI—XVI ст.)
Початки поселення слов'ян
Перші слов'яни ймовірно з'явились на території Моравії, Сілезії та Чехії аж у 2-й половині VI ст. Перша хвиля слов'ян (культура з керамікою празького типу) прямувала у Чехію через Малопольщу і далі вздовж т. зв. трстеницької дороги. Друга хвиля могла просуватися з басейну Дунаю у 1-й половині VII ст. У цей період на цій території перебували вже тільки залишки попереднього германського населення (лангобардів та тюрингів). Лангобарди перед приходом слов'ян відійшли до басейну Дунаю і через деякий час у північну Італію, тюринги відійшли на територію Баварії і, мабуть, узяли участь в етногенезі баварців.
Держава Само
Докладніше: Само(держава)
Згідно з хронікою Фредегара, частина слов'ян, які мешкали на чеській території, передусім у південній Моравії, була низку років піддана грабіжницьким наскокам та насильству аварів, імперія яких простягалася на території сьогоднішньої Угорщини. Вважається, що наступне покоління, яке взійшло з аварських воїнів та слов'янських жінок у 623 році повстало проти аварського гніту. Нібито тоді прийшов на чеські землі франкський купець Само зі своєю дружиною. Приєднались на сторону слов'ян і разом перебили багато аварів. Тому слов'яни прийняли Сама за свого вождя. «Так сталося, що Само заклав першу слов'янську державу. Одружився з дванадцятьма слов'янськими жінками, мав із ними 22 сини та 15 дочок і щасливо правив 35 років. Усі наступні бої, які під його проводом вели слов'яни проти аварів, були переможними». Так писав про державу Само франкський хроніст званий Фредегар. Це найстаріша письмова згадка, яка збереглася про слов'ян на чеських землях.
Пізніше Самові слов'яни потрапили у конфлікт із франкським королівством. Його правитель Дагоберт I прагнув розширити свою владу далі на схід, але зазнав поразки у славній битві біля Вогатисбургу. Досі історики даремно шукають, де, власне, знаходилась ця фортеця. Не знають точно визначити ані те, поки сягала влада Само. Правдоподібно сягала за межі сьогоднішньої Чехії та Моравії. Після смерті Само його держава очевидно припинила своє існування. По суті ще не була дійсним державним утворенням із певною організацією. Виникла з метою об'єднати слов'ян на оборону проти аварів та франків, а також полегшити їхні грабіжницькі напади проти сусідів. Як тільки аварська, а також франкська небезпека минула, держава розпалася.
Чехія у VIII—IX століттях
З моменту, коли перестала існувати держава Само, тогочасні хроністи дуже мало пишуть про події на території Чехії і тому спираємося на археологічні знахідки. Однак спорадично знаходимо уривчасті повідомлення у франкських хроніках, як хроніка Фредегара, Фульдський літопис або хроніка написана в монастирі в Меці. У 788 році король Карл Великий заснував у північній Баварії чеську (франконську) марку, що значить прикордонну військову провінцію, якусь зону (смугу) франкського королівства проти Чехії. У 805 році Карл Великий спробував включити Чехію до системи країн залежних від франкського королівства і тому направив на територію Чехії військо, яке тримало в облозі фортецю Канбург (чеськ. Canburg), при чому вбили ватажка Леха. Йдеться скоріше про позначення посади, як власне ім'я. У 845 році у баварському Регенсбурзі відбулось хрещення чотирнадцяти чеських вельмож, їхні імена незнайомі, але з повідомлення можна зробити висновок, що в Чехію почало проникати християнство. У зв'язку з 857 роком Фульдські аннали повідомляють про захоплення франкськими військами поселення Вістрахі (поселення Вістраха), яке знаходилось десь на півдні Чехії. Старшиною був воєвода Вістрах, навіть мав сина Славітага. У 871 році дочка незнайомого чеського воєводи вийшла заміж у Великоморавію. Супровід молодої по дорозі напала озброєна дружина франків, яка захопила 644 коней. Зразу в наступному 872 році франки знову з'явилися на території Чехії, коли при набігу при бою десь над Влтавою загнали на втечу п'ятьох чеських воєвод. Одним із них був і Борживой I. Згідно з легендою у 882 році помер чеський пустельник Іван, над могилою якого у 1033 році засновано монастир бенедиктинців — «Святий Ян під Скалою».
Велика Моравія
На початку IX ст. на території південної Моравії та північно-західної Словаччини сформувалась перша слов'янська держава в центральній Європі. Візантійський імператор Костянтин VII Багрянородний у своїх творах пізніше назвав її Великою Моравією. Однак це означало тільки те, що вона була більш віддаленою від кордону Візантійської імперії порівняно з іншою територією названою Морава, яку було засновано на території сучасної Сербії.
Передумови формування моравської держави
Долина річок Морави та Диє належить до найврожайніших областей моравської території. Тому слов'янські племена, які тут поселилися, розвивались швидше ніж, наприклад, населення в Чехії. Важливими для них були стосунки з басейном річки Дунай. Дунай став визначним торговельним шляхом, по якому чужі купці привозили у південну Моравію предмети розкоші, (ювелірні вироби або сировини для їх виготовлення, дорогі тканини, пишну зброю) та сіль. Південними сусідами моравських слов'ян були авари, які після поразки з боку Само перестали бути небезпечними. Під впливом слов'ян, які проживали на аварській території, вони відмовилися від кочового способу життя і перейшли до осілого способу життя та сільського господарства.
На початку IX ст. аварську імперію знищив Карл Великий. Однак франки не мали достаток сил, щоб забрали її територію та приєднали до своєї держави. Цією можливістю поширити свою владу скористалися навколишні слов'янські князі. Моравці захопили південно-західну Словаччину, яка потрапила разом із південною Моравією під владу одного князя. Першим відомим моравським правителем був князь Моймир (правив до 846 року), від імені якого назвали всю династію Моймировичами. Князь (король) Святополк I (правив у 870—894 роках) заснував на основі моравської держави велику та міцну державу, яка простягалась далеко за межі власне Моравії. На дворі Святополка I прийняв хрещення і чеський князь Боривой I і визнав суверенітет моравського правителя над Чехією.
У 863 році в Моравію прийшла з тодішніх візантійських Салонік християнська місія Костянтина—Кирила та Методія, які принесли глаголицю та поширювали християнство староцерковнослов'янською мовою, конкретно на македоському діалекті староцерковнослов'янської мови, який був зрозумілим і для слов'ян з околиці Морави. Методій став пізніше архієпископом у Сірмію (Сірмій був стародавньою резиденцією митрополита, у VII ст. знищене аварами) але служив переважно в Моравії, чим де—факто став першим моравським архієпископом. Значення моравського архієпископства було передусім зовнішньополітичним, тому що Великоморавська держава так стала незалежною від закордонної церковної ієрархії.
Чехи відторглися від Великої Моравії у 895 році, яка у 906—907 рр. була знищена угорцями. Однак розуміється, що життя там продовжувало далі. На деяких фортецях доведено або визнається також продовження великоморавської культури і подальшим функціонуванням світської влади у нових умовах, наприклад у Оломоуці або у Зноймі — Градіштьі. Писемні джерела і пізні традиції також вказують на існування церковного управління (єпархії) і в X ст. після угорських вторгнень, найімовірніше у Оломоуці.
Значення Великої Моравії
Значення Великої Моравії полягає у двох рішеннях прийнятих на самому початку великоморавської історії: обрання християнства і рішення заснувати державу. Християнство було прийнято вже на початку IX ст. групою вельмож які володіли землею навколо річки Морави. Завдяки християнській ієрархії та прикладам із навколишніх держав («один Бог, один володар, один правитель»), було засновано єдину державу з єдиною правлячою династією (Моймировичами) та з єдиною державною організацією (система васалів перебрана з Франкської держави). Друге рішення, тобто рішення створити власну державу було ще раз підтверджено у 871 році, коли після короткого безвладдя та розпаду держави вельможі спонтанно вирішили відновити свою державу. Ця модель була прийнята також у народжуваному чеському князівстві.
Чеське князівство
У часи виникнення могутньої Великоморавії територія Чехії ще не була об'єднана під владою одного володаря. Існувало тут кілька менших племінних утворень, на чолі яких стояли племінні князі. У центральній частині заселеної тоді країни проживало плем'я чехів, яким правили Пржемисловичі. Перший відомий князь династії Боривой I жив наприкінці IX ст. і ймовірно сидів у Лівому Градці. Підкорився великоморавському князю Святополку і прийняв хрещення. Між інші визначні князівські династії належали Славниковці, князі племені хорватів.
Після смерті Святополка влада Моравії над чеськими землями скінчилася і чеські князі потрапили під вплив Східнофранкського королівства. У змаганні між різними племенами та їхніми князівськими династіями показалося найсильнішим плем'я чехів та його князі з династії Пржемисловичів. Згадки про інші чеські князівські династії з винятком Славниковців скоро щезли і далі згадується лише чеський князь Болеслав I, який з допомогою військової дружини заволодів не тільки територію Чехії, але і Моравію та значну частину Сілезії та Малопольщі. У 973 році було засноване празьке єпископство, чим було зроблено черговий крок до зміцнення чеської державності. Однак після посилення влади Польщі за влади короля Болеслава Хороброго межі Чеського князівства було стабілізовано тільки в кордонах сьогоднішньої Чехії та Моравії.
У питанні наслідництва на княжий трон часто сперечалось кілька сил як наслідок права вибору чеських вождів, принципу сеніорату і пізніше примогенитури а також військової сили різних груп. Результатом були помірно часта боротьба за княжий престол у рамках самотнього пржемисловського роду. Римські імператори чи німецькі королі повторно використовували ці суперечки на свою користь і втручалися до справ Чеського князівства. Також підвищення чеських володарів на королів, або введення до прав імперських кюрфірстів було у випадку Вратислава II, і Пржемисла Отакара I ведено намаганням тодішніх римських імператорів тісніше прив'язати чеські землі до Імперії. У 1198 році Чеське князівство остаточно стало спадковим Чеським королівством із видатними привілеями країни в рамках Імперії а також компетенціями правлячого володаря. До того часу чеські князі ставали лише спорадично королями, як напр. Вратислав II у 1085 році і Владислав II у 1158—1172 рр.
XIII століття
- 1241 р. — у Моравії розбиті татаро-монголи, які вторглися у країну.
Панування Люксембургів
- 1310 р. — королями Чехії стала династія німецьких Люксембургів.
Гуситський рух
- 1420—1434 рр. — гуситський рух проти католицької церкви і німецького засилля, який зазнав поразки.
Панування Їржіго з Подєбрад
Чеська держава за панування Ягеллонів
- 1526 р. — розгром турками чесько-угорського війська. Обрання на чеський престол австрійського ерцгерцога.
Контрреформація
- Чеське повстання 1547 року закінчилося невдало.
Епоха австрійського правління (1620—1918)
- 1620 р. — після поразки в Битві біля Білої Гори Чехія втратила незалежність і ввійшла до складу Австрії.
Чехословацький період (1918—1992)
Докладніше:
Третя Чехословацька Республіка
- 1918 р. — створення незалежної Чехословаччини, президентом став філософ Томаш Гарріг Масарик, економічний і культурний процвітання
- 1938 р. — передача Німеччині Судетської області (Мюнхенська угода).
- 1939 — 1945 р. — німецька окупація. Створено протекторат «Богемія і Моравія».
- 1945 р. — Вступ на територію країни Червоної Армії.
- 1948 р. — «Лютнева революція» і прихід до влади комуністів у Чехословаччині.
- 1968 р. — «Празька весна» — спроба демократизації політичного життя в країні зупинена окупацією військами СРСР і країн Варшавського договору.
- 1989 p. — Оксамитова революція, кінець комуністичного правління та повернення демократії, президент дисидент і драматург Вацлав Гавел
Період незалежної Чехії (1993—)
- 1 січня 1993 р. — розпад Чехословаччини й утворення незалежної Чеської Республіки.
- 1999 р. — вступ до НАТО
- 2004 р. — вступ до Європейського Союзу
Галерея значущих особистостей
- Святі Кирило і Мефодій, глашатаї
- Князь Борівой, перший документально підтверджений чеський князь, приніс християнство до Богемії
-
- Святий Вацлав, покровитель чеських земель
- Король Болеслав I.
- Єпископ празький святий Адальберт
- Космічний літописець
- Вроцлав II перший чеський король
- Свята Агнеса Богемська
- Король Пржемисл Отакар I.
- Завіš з Фалкенšтейна, політик
- Королі Високого Середньовіччя — Пршемисл Отакар II, Вацлав II. і Пршемисл Отакар III.
- Йіндржіх із Ліпе, політик
- Король Іоанн Люксембург
- Петро I Розенбергський, політик
- Карл IV, король Богемії, імператор Священної Римської імперії, засновник Карлового університету
- Петр Парлерж, готичний будівельник
- Ян Гус, релігійний реформатор
- Ян Жижка з Троцнова, полководець
- Подебрадський король Георгій, батько ідеї європейської інтеграції
- Вільгельм II з Пернштейна, політик
- Король Владислав Ягеллонський
- Богуслав Гасіштейнський із Лобковіца, поет, письменник, мандрівник, політик
- Вчений рабін Льов
- Вільгельм Розенбергський, політик
- Імператор і король Рудольф II, покровитель науки і мистецтва
- Криштоф Гарант із Польжиць і Бездружиць, мандрівник, письменник і дипломат
- Лікар і філософ Ян Єсенський здійснив перше розтин у Богемії
- Ян Амос Коменський, філософ, вчитель народів
- Генерал Альбрехт Валленштейн, важлива фігура Тридцятилітньої війни
- Художник бароко Карел Шкрета
- Богуслав Бальбін, історик, педагог
- Гравер Вацлав Голлар
- Граф Франтішек Антонін Шпорк, філантроп і меценат
- Скульптор Матяш Бернард Браун
- Граф Філіп Йозеф Кінський, дипломат і державний діяч
- Імператриця і королева Марія-Тереза (1740—1780) запровадили обов'язкове шкільне навчання
- Йозеф Добровський, лінгвіст, історик
- Імператор і король Йосип II, реформатор
- Воєначальник і дипломат Карел Філіп Шварценберг, переможець Наполеона
- Франтішек Антонін граф Коллорат, політичний і державний діяч
- Письменник і журналіст Карел Гавлічек Боровський
- Йозеф Вацлав Радецький із Радче, полководець
- Вчений Каспар Марія граф Штернберг
- Письменниця Божена Немцова
- Франтішек Палацький, історик і політик
- Грегор Мендель, засновник генетики
- Винахідник Франтішек Кржижік
- Композитор Антонін Дворжак
- Берта фон Зутнер, лауреат Нобелівської премії миру
- Філософ і політик, президент Томаш Гарріг Масарик (1918—1935)
- Художник у стилі модерн Альфонс Муха
- Підприємець Еміль Шкода, засновник сьогоднішньої компанії Škoda Transportation
- Підприємець Томаш Батя, засновник світової взуттєвої компанії
- Перший республіканський політик і прем'єр-міністр Антонін Швегла
- Письменник і драматург Карел Чапек
- Письменник Франц Кафка
- Мілена Єсенська, журналіст і письменниця, борець антинацистського опору
- Генерал і борець антинацистського опору Алоїс Еліас
- Ян Кубіш здійснив успішне вбивство другої людини нацистської Німеччини Гейдриха
- Йозеф Габчик здійснив успішне вбивство другої людини нацистської Німеччини Гейдриха
- Ян Масарик, дипломат, колишній міністр закордонних справ
- Мілада Горакова, політик, страчена комуністами
- Ярослав Гейровський, лауреат Нобелівської премії з хімії
- Отто Віхтерле, першовідкривач контактних лінз
- Гімнастка Вера Чаславська
- Поет Ярослав Зайферт, лауреат Нобелівської премії з літератури
- Письменник Мілан Кундера
- Співачка і дисидентка Марта Кубішова
- Співак Карел Готт
- Вчений Антонін Голі
- Дисидент, драматург і президент Вацлав Гавел
- Мадлен Олбрайт (Марі Корбелова), держсекретар США в 1997—2001 рр., чеська біженка від комуністів
- Оскароносний режисер Мілош Форман
- Ян Палах, студент, який спалив себе на знак протесту проти радянського вторгнення
- Зденек Свєрак, сценарист, письменник і актор
- Петр Пітхарт, політик, історик, колишній прем'єр-міністр і Сенат
- політик Карел Принц Шварценберг, голова Міжнародного Гельсінського комітету з прав людини та міністр закордонних справ Чехії
- Генерал Петр Павел, колишній голова Військового комітету НАТО (2015—2018)
- Павло Баудіш, співзасновник антивірусної компанії Avast
- Хокеїст Яромір Ягр
- Актриса Анна Гайслер
- Автор пісень Томаш Клус
Література
- Дорошенко Д. Слов'янський світ у його минулому й сучасному. К.: Темпора, 2010. 784 с. (читати том 3 берлінського видання 1922 року, див. с. 136—217)
- Зашкільняк Л. (ред.) Історія Центрально-Східної Європи: Посібник для студентів історичних і гуманітарних факультетів університетів. — Львів: Львівський національний університет імені Івана Франка, 2001. — 660 с. — . (Видання на twirpx.com; видання на chtyvo.org.ua [ 10 липня 2021 у Wayback Machine.])
- Із життя сучасної Чехії. Навчальний посібник з аналітичного читання для студентів славістів 3—4 курсів. Друге видання, розширене і доповнене / Паламарчук О. Л., Антоненко О. В., Лобур Н. В. — Київ: Вид-во «Освіта України», 2014. — 205 с.
- Історія західних і південних слов'ян (з давніх часів до ХХ ст): курс лекцій: навч. посібник / за ред. В. І. Ярового. — К.: Либідь, 2009. — 632 с. — (читати онлайн [ 10 липня 2021 у Wayback Machine.])
- Історія країн Центрально-Східної Європи (кінець XX — початок ХХІст.): навч. посіб. / М. М. Кріль. — 3-тє вид., виправл. і доповн — К. : Знання, 2013. — 278 с. (PDF-файл [ 26 січня 2022 у Wayback Machine.])
- Історія Чехії. Навчально методичний посібник / Вітенко М. Д. — Івано-Франківськ, 2016. — 40 c. (PDF-файл [ 10 липня 2021 у Wayback Machine.])
- Коротка історія Чехії і Словаччини / Крюков А. В., Любінець І. Я., Нагорняк М. М., Сілецький В. І., Томин Ю. М., Федорчак Т. П. — Івано-Франківськ: Плай, 1999. — 170 с. — (видання на twirpx.com)
- Нариси історії Чехії. Навчальний посібник для студентів вищих навчальних закладів / Зінько Ю. А., Калитко С. Л., Кравчук О. М., Поп І. І. — Вінниця: ТОВ «Нілан-ЛТД», 2017. — 464 с. — (коротко про видання [ 4 травня 2021 у Wayback Machine.]; читати онлайн [ 10 липня 2021 у Wayback Machine.])
- Наш Г. Коротка історія земель Чехословацької Республіки. — Прага: Вид. Укр. Гром. коміт. В Ч-С. Р, Друкарня «Політика», 1923.
- Піддубний Г. Чехо-Словаччина: Чехія. Словаччина. Закарпатська Україна. Суспільно-політичний та економічний нарис з малюнками та мапою Чехо-Словаччини. — Харків: Пролетар, 1931. — 232 с.
- Пугач Є. П. Встановлення тоталітарних режимів у країнах центральної та південно-східної Європи: навч.-метод. посіб. — Харків, 2008.
- Ротшильд Д. Східно-Центральна Європа між двома світовими війнами. — К., 2001. (Видання на 1576.ua [ 10 липня 2021 у Wayback Machine.]; видання на twirpx.com)
- Рудько С. О. Історія Центрально-Східної Європи (кінець XVIII — початок ХІХст.): Навч.-метод. посіб.– Острог, 2010. (PDF-файл [ 13 квітня 2022 у Wayback Machine.])
- Самчук В. Л. Культура південних та західних слов'ян: Навч. посіб. — Миколаїв, 2002.
- Ужгородські чеські наукові читання: історія, культура, політика, право: Наук. зб. / Ред. Лендьел М., Ліхтей І., Стряпко А. — Ужгород: Поліграфцентр «Ліра», 2013. — 272 с. — (читати онлайн [ 10 липня 2021 у Wayback Machine.])
- Хрестоматія з історії західних та південних слов'ян (Давня доба, Середньовіччя): навч. посібник / упоряд. В. І. Яровий, С. М. Мотрук, В. П. Шумило та ін.; за ред. В. І. Ярового. — К.: Либідь, 2011. — 416 с. (коротко про видання; видання на twirpx.com)
- Хрестоматія з історії західних та південних слов'ян (Т. 2. Нова доба): навч. посібник / уклад. В. І. Яровий, О. С. Антонюк, І. В. Малацай та ін.; за ред. В. І. Ярового. — К.: Видавець Олег Філюк, 2016. — 348 с.
Посилання
- Любавскій М. К. (проф.) Исторія западныхъ славянъ (прибалтійскыхъ, чеховъ и поляковъ). Лекціи — 2-е изд.- М.: 1917
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Istoriya Chehiyi chesk Dejiny Ceska istoriya teritoriyi suchasnoyi Chehiyi z davnih chasiv do nashih dniv Podilyayetsya na p yat periodiv davnya istoriya do V st doba serednovichchya VI XVI st epoha avstrijskogo pravlinnya 1620 1918 chehoslovackij period 1918 1992 i period nezalezhnoyi Chehiyi z 1 sichnya 1993 roku Malij gerb Chehiyi Cheskij lev Davnya istoriyaPaleolit Najdavnishi znahidki vidu Gomo na teritoriyi Chehiyi pohodyat z dobi rannogo paleolitu 2 500 000 do n e 750 000 do n e dokazi pro nayavnist lyudini umiloyi v podobi kam yanoyi industriyi napr zubila i t in znajdeno na stoyankah Beroun avtoban rajon Beroun Suhodol abo Chakovice Praga 9 Z epohi starogo paleolitu 750 000 do n e 250 000 do n e koli v Yevropi a takozh Africi ta Aziyi zhila lyudina pryamohodyacha yaka bula pravdopodibno zachinatelem t zv ashelskoyi kulturi i yiyi tipovim znaryaddyam praci stav p yasnij klin pohodyat znahidki Pisechnij vrh bilya Bechova abo Przhezletic ta Stranska skelya u Moraviyi U period serednogo paleolitu 250 000 do n e 40 000 do n e na teritoriyi Chehiyi zminilos kilka paleolitichnih kultur yakih nosiyem bula nasampered lyudina pryamohodyacha piznishe u kultur taubachien mikok ta mustyerskoyi pravdopodibno neandertlci Najvidomishi znahidki ciyeyi dobi predstavlyayut pecheri Shipka Kulna Przhedmosti bilya Przherova U dobu piznogo paleolitu 40 000 do n e 12 000 do n e na teritoriyi Chehiyi vpershe zafiksovana poyava lyudini rozumnoyi Poki u t zv perehidnih kulturah na mezhi serednogo ta piznogo paleolitu seletska kultura ta bohunicien skorishe vvazhayetsya sho yihnimi nosiyami buli she neandertlci u nastupnih kulturah orinyacka kultura pavlov yen yak riznovid gravettskoyi kulturi epigravettska ta madlenska kulturi nosiyem vstanovleno rozumnu lyudinu Pavlov yenski znahidki v Moraviyi Przhedmosti bilya Przherova Dolni Vestonice Pavlov Petrzhkovice stali vsesvitnovidomimi zavdyaki stoyankam ta mogilam yaki svidchat pro nezvichno rozvinene suspilstvo mislivciv yake vzhe pravdopodibno zhilo napivosilim sposobom zhittya i vmilo vipalyuvati keramiku abo plesti rogozhi z trav dali viznachalosya rozvinenim ta riznomanitnim misteckim proyavom iz simvolichnim pidtekstom Venera plastiki zvirini z palenoyi glini koshtovni ozdobi vigotovleni z mushli mamontovih kistok ta zubiv znaryaddya z mamontovih kistok prikrasheni rizblennyam tosho yakij krim dokaziv po ritualni pohoroni svidchit i pro rozvinenu duhovnu kulturu Venera Vestonicka najstarisha v sviti keramichna figura Korotkij period na zlami plejstocenu ta golocenu v kinci paleolitu 12 000 do n e 10 000 do n e v Chehiyi bula na osnovi nechislennih znahidok sho pravdopodibno zumovlene ridkisnim zaselennyam u cij dobi definovana yak epimagdalenien i dali yak grupa prikrashenogo zaokruglenogo vistrya ta ostromerzhska grupa Mezolit 8000 do n e 6000 do n e Predstavlyaye duzhe pogano doslidzhenij period ne maye kulturno hronologichne ustalene chlenuvannya inkoli buvaye vzagali zaperechuvanij yak samostijnij period abo zaminyuvanij terminom epipaleolit Znahidok z cogo chasu duzhe malo perevazhayut mikroliti pid vplivom klimatichnih zmin peredbachayetsya sho teritoriya Chehiyi bula ridko zaselena malimi grupami lovciv ta zbirachiv Pogano doslidzheni takozh stosunki mizh lyudinoyu mezolitu ta novopribulim silskogospodarskim naselennyam Neolit Na teritoriyi Chehiyi neolit reprezentuye kultura linijno strichkovoyi keramiki na yaku poserednictvom t zv shareckogo tipu nav yazuye kultura shtrihovanoyi keramiki chesk kultura s vypichanou keramikou U kinci neolitu v Moraviyi z yavilasya kultura moravskoyi malovanoyi keramiki na yaku vplinuv lendelskij kulturnij okrug Naselennya v cej period goduvalosya peredusim silskim gospodarstvom iz riznoyu intensivnistyu dopovnyuvanim polyuvannyam zbiralnictvom ribalstvom Lyudi prozhivali v t zv dovgih hatah Uzhe v kinci kulturi linijno strichkovoyi keramiki z yavlyayutsya selisha na pagorbah u kinci neolitu vinikayut t zv rondeli veliki najchastishe krugovi monumentalni sporudi pro priznachennya yakih vedutsya chislenni diskusiyi Dobre doslidzheni stoyanki ye v Bilanah bilya Kutnoyi Gori Miskovicyah Plotishti nad Labem Brzhezni bilya Loun Tesheticyah Kijovicyah ta Vedrovicyah u Moraviyi Eneolit 4400 do n e 2000 do n e Pid vplivom tehnologichnih zmin vinahid kolesa vikoristannya pluga rogatoyi hudobi inodi midi pid chas oranki i z tim pov yazanimi pravdopodibnimi zminami u suspilstvi mabut patriarhat suspilnij podil praci profilyuyetsya piznya kam yana doba abo eneolit Na teritoriyi Chehiyi protyagom eneolitu zminilas abo spivisnuvala velika kilkist kultur lendelska kultura lijchastogo posudu kultura badenska kultura boshacka kultura kultura kulyastih amfor kultura shnurovoyi keramiki kultura dzvonopodibnih kelihiv Bronzova doba 2000 do n e 800 do n e V osnovnomu zrazu pislya paleolitu pochinayetsya bronzova doba koli tilki pochalosya suspilno vazhlive zastosuvannya obrobki metaliv Z velikoyu jmovirnistyu ce prizvelo do utvorennya grup specialistiv shahtariv metalurgiv ale j torgovciv i t d yaki vzhe mali v suspilstvi stanovlenij pevnij status Z arheologichnih rozkopok mozhna dovesti viraznishij podil suspilstva bagati grobi mabut i viniknennya panivnoyi verhivki yaka zumila prosadzhuvati vlasni interesi kontrolyuvati viznachni rodovisha korisnih kopalin transportni vuzli abo torgovi oseredki Rozvivayetsya torgivlya z dalekimi krayinami Arheologichni znahidki peredusim porivnyano z oblastyu Egejskogo morya dozvolyayut spekulyuvati pro konkretni religijni uyavlennya togochasnogo suspilstva kult soncya Teritoriya Chehiyi znov piznala veliku kilkist kultur uneticka kultura nitranska kultura kultura Hlopice Vesele chesk Kultura Chlopice Vesele veterzhovska kultura kompleks mogilnih kultur chesko falckij i serednodunajskij kultura luzhickih poliv pohovalnih urn chesk Kultura luzickych popelnicovych poli knovizka ta shtitarska kultura milavecka kultura chesk Milavecska kultura ninicka grupa velaticka kultura podolska kultura Rannya zalizna doba Galshtatska kultura 800 do n e 450 do n e Yak pidkazuye nazva pro cej period bulo harakternim shiroke vikoristannya zaliza i u zv yazku z tim centralna Yevropa nalagodila tisnishi stosunki iz serednozemnomorskimi krayami Zminilos i suspilstvo yake mabut peretvorilos i na riven vijskovogo soyuzu upravlinnya za nayavnosti vijskovoyi starijshini abo zh inkoli gipotetichno mirkuyetsya pro isnuvannya pleminnih knyazivstv Na vidminu vid epohi bronzi yaka bula kulturno strokatishoyu galshtatska doba bula bilsh cilisnoyu Kulturi zaliznoyi dobi na teritoriyi Chehiyi galshtatska mogilna kultura bilanska kultura v Chehiyi platenicka kultura v pivnichnij Moraviyi gorakovska kultura v pivdennij Moraviyi Vidomoyu znahidkoyu vinyatkovoyi znachimosti z ciyeyi dobi ye Bicha skelya pechera v Moravskomu karsti bilya Adamova Piznya zalizna doba Latenska kultura 450 do n e 50 do n e Keltskij oppidum Zazdrist Mabut uzhe u 2 j polovini V st do n e do cheskoyi kotlovini prijshli kelti pershij etnos nazva yakogo vidoma z pisemnimih dzherel Azh u IV st do n e zahopili vsyu teritoriyu yaku mozhna bulo vikoristati na silske gospodarstvo ce pov yazano z novoyu hvileyu pribulciv mozhe z Polab ya basejnu verhnoyi techiyi Rejnu abo pivnichno zahidnoyi Franciyi Nazva keltskogo plemeni boyiv yake osilo v Chehiyi dalo krayini nazvu Bogemiya vid lat Bohemia abo Boiohaemum U V st do n e v Moraviyu v pershij hvili prijshli Volki Tektosagi chesk Volkove Tektosagove yaki zahopili lishe yiyi pivdennu chastinu u pershij polovini IV st do n e peredbachayetsya prihid chergovoyi hvili z basejnu Dunayu Kulturu centralnoyevropejskih keltiv nazivayut latenskoyu Na periferiyu shidnoyi ta pivnichno shidnoyi Moraviyi syagala i puhovska kultura z yadrom na teritoriyi Slovachchini Rimska doba 50 do n e 350 380 Predstavlyaye period koli na teritoriyi Chehiyi prozhivali peredusim germanski plemena yaki pochali pronikati tut u 2 j polovini I st do n e pislya vidhodu keltiv t zv planyanskij gorizont U pivnichnij Chehiyi v cej period she protrimalas kulturno zmishana kobilska grupa Korotko pered zlamom tisyacholit tut poselilisya markomani na choli z Marobodom gorizont Marobudovoyi imperiyi derzhavi pislya jogo vtechi reshtki keltskogo naselennya zalishilisya tut azh do pochatku V st Z II st z pivnochi pronikala pshevorska kultura na Moraviyi pro ce isnuyut dokazi vzhe z pochatku rimskoyi dobi a u 1 j polovini III st prijshlo v Chehiyu nove naselennya z basejnu richki Elba Ci novi grupi naselennya vzhe v 2 j polovini III st poshirilis i na teritoriyu Moraviyi kostelecka grupa Vodnochas u pivdennij Moraviyi dovgostrokovo doslidzhuyutsya znahidki yaki svidchat pro prisutnist pidrozdiliv rimlyan u period markomanskih vijn na cheskih zemlyah Mushov u 2001 roci bula dovedena yihnya prisutnist azh u Olomouci Nerzhedini Pereselennya narodiv 380 400 568 Pribliznij rozmir imperiyi Sema Na pochatku V st znachno znizilasya kilkist naselennya jmovirno prinajmni jogo chastina vidijshla z vandalami ta alanami u 406 roci shodo markomaniv mirkuyetsya sho vidijshli v 1 j polovini V st do provinciyi Norik U V st prinajmni v Moraviyi vidbuvsya haos sprichinenij vtorgnennyam guniv pid provodom Attili z basejnu Dunayu prijshlo nove naselennya jmovirno podibni zmini nastali i v Chehiyi ale narazi shodo cogo nemaye dostatno dokaziv Zgidno z deyakimi arheologami na pivdni Moraviyi mabut osili geruli yaki tut protrimalisya azh do pochatku VI st koli yih peremogli langobardi U Chehiyi v 1 j tretini V st prosunulas vinarzhicka grupa mirkuyetsya takozh i pro prisutnist gunskoyi verhivki mogili z kinskoyu zbruyeyu Naprikinci V st postupayuchi proti techiyi Elbi do Chehiyi potrapili langobardi razom iz menshoyu kilkistyu tyuringiv na pevnij chas tut osili ale priblizno v 1 j polovini VI st peresunulis do basejnu Dunayu a u 568 roci na teritoriyu suchasnoyi Italiyi Doba serednovichchya VI XVI st Pochatki poselennya slov yan Pershi slov yani jmovirno z yavilis na teritoriyi Moraviyi Sileziyi ta Chehiyi azh u 2 j polovini VI st Persha hvilya slov yan kultura z keramikoyu prazkogo tipu pryamuvala u Chehiyu cherez Malopolshu i dali vzdovzh t zv trstenickoyi dorogi Druga hvilya mogla prosuvatisya z basejnu Dunayu u 1 j polovini VII st U cej period na cij teritoriyi perebuvali vzhe tilki zalishki poperednogo germanskogo naselennya langobardiv ta tyuringiv Langobardi pered prihodom slov yan vidijshli do basejnu Dunayu i cherez deyakij chas u pivnichnu Italiyu tyuringi vidijshli na teritoriyu Bavariyi i mabut uzyali uchast v etnogenezi bavarciv Derzhava Samo Dokladnishe Samo derzhava Zgidno z hronikoyu Fredegara chastina slov yan yaki meshkali na cheskij teritoriyi peredusim u pivdennij Moraviyi bula nizku rokiv piddana grabizhnickim naskokam ta nasilstvu avariv imperiya yakih prostyagalasya na teritoriyi sogodnishnoyi Ugorshini Vvazhayetsya sho nastupne pokolinnya yake vzijshlo z avarskih voyiniv ta slov yanskih zhinok u 623 roci povstalo proti avarskogo gnitu Nibito todi prijshov na cheski zemli frankskij kupec Samo zi svoyeyu druzhinoyu Priyednalis na storonu slov yan i razom perebili bagato avariv Tomu slov yani prijnyali Sama za svogo vozhdya Tak stalosya sho Samo zaklav pershu slov yansku derzhavu Odruzhivsya z dvanadcyatma slov yanskimi zhinkami mav iz nimi 22 sini ta 15 dochok i shaslivo praviv 35 rokiv Usi nastupni boyi yaki pid jogo provodom veli slov yani proti avariv buli peremozhnimi Tak pisav pro derzhavu Samo frankskij hronist zvanij Fredegar Ce najstarisha pismova zgadka yaka zbereglasya pro slov yan na cheskih zemlyah Piznishe Samovi slov yani potrapili u konflikt iz frankskim korolivstvom Jogo pravitel Dagobert I pragnuv rozshiriti svoyu vladu dali na shid ale zaznav porazki u slavnij bitvi bilya Vogatisburgu Dosi istoriki daremno shukayut de vlasne znahodilas cya fortecya Ne znayut tochno viznachiti ani te poki syagala vlada Samo Pravdopodibno syagala za mezhi sogodnishnoyi Chehiyi ta Moraviyi Pislya smerti Samo jogo derzhava ochevidno pripinila svoye isnuvannya Po suti she ne bula dijsnim derzhavnim utvorennyam iz pevnoyu organizaciyeyu Vinikla z metoyu ob yednati slov yan na oboronu proti avariv ta frankiv a takozh polegshiti yihni grabizhnicki napadi proti susidiv Yak tilki avarska a takozh frankska nebezpeka minula derzhava rozpalasya Chehiya u VIII IX stolittyah Z momentu koli perestala isnuvati derzhava Samo togochasni hronisti duzhe malo pishut pro podiyi na teritoriyi Chehiyi i tomu spirayemosya na arheologichni znahidki Odnak sporadichno znahodimo urivchasti povidomlennya u frankskih hronikah yak hronika Fredegara Fuldskij litopis abo hronika napisana v monastiri v Meci U 788 roci korol Karl Velikij zasnuvav u pivnichnij Bavariyi chesku frankonsku marku sho znachit prikordonnu vijskovu provinciyu yakus zonu smugu frankskogo korolivstva proti Chehiyi U 805 roci Karl Velikij sprobuvav vklyuchiti Chehiyu do sistemi krayin zalezhnih vid frankskogo korolivstva i tomu napraviv na teritoriyu Chehiyi vijsko yake trimalo v oblozi fortecyu Kanburg chesk Canburg pri chomu vbili vatazhka Leha Jdetsya skorishe pro poznachennya posadi yak vlasne im ya U 845 roci u bavarskomu Regensburzi vidbulos hreshennya chotirnadcyati cheskih velmozh yihni imena neznajomi ale z povidomlennya mozhna zrobiti visnovok sho v Chehiyu pochalo pronikati hristiyanstvo U zv yazku z 857 rokom Fuldski annali povidomlyayut pro zahoplennya frankskimi vijskami poselennya Vistrahi poselennya Vistraha yake znahodilos des na pivdni Chehiyi Starshinoyu buv voyevoda Vistrah navit mav sina Slavitaga U 871 roci dochka neznajomogo cheskogo voyevodi vijshla zamizh u Velikomoraviyu Suprovid molodoyi po dorozi napala ozbroyena druzhina frankiv yaka zahopila 644 konej Zrazu v nastupnomu 872 roci franki znovu z yavilisya na teritoriyi Chehiyi koli pri nabigu pri boyu des nad Vltavoyu zagnali na vtechu p yatoh cheskih voyevod Odnim iz nih buv i Borzhivoj I Zgidno z legendoyu u 882 roci pomer cheskij pustelnik Ivan nad mogiloyu yakogo u 1033 roci zasnovano monastir benediktinciv Svyatij Yan pid Skaloyu Velika Moraviya Priblizna teritoriya Velikoyi Moraviyi Na pochatku IX st na teritoriyi pivdennoyi Moraviyi ta pivnichno zahidnoyi Slovachchini sformuvalas persha slov yanska derzhava v centralnij Yevropi Vizantijskij imperator Kostyantin VII Bagryanorodnij u svoyih tvorah piznishe nazvav yiyi Velikoyu Moraviyeyu Odnak ce oznachalo tilki te sho vona bula bilsh viddalenoyu vid kordonu Vizantijskoyi imperiyi porivnyano z inshoyu teritoriyeyu nazvanoyu Morava yaku bulo zasnovano na teritoriyi suchasnoyi Serbiyi Peredumovi formuvannya moravskoyi derzhavi Dolina richok Moravi ta Diye nalezhit do najvrozhajnishih oblastej moravskoyi teritoriyi Tomu slov yanski plemena yaki tut poselilisya rozvivalis shvidshe nizh napriklad naselennya v Chehiyi Vazhlivimi dlya nih buli stosunki z basejnom richki Dunaj Dunaj stav viznachnim torgovelnim shlyahom po yakomu chuzhi kupci privozili u pivdennu Moraviyu predmeti rozkoshi yuvelirni virobi abo sirovini dlya yih vigotovlennya dorogi tkanini pishnu zbroyu ta sil Pivdennimi susidami moravskih slov yan buli avari yaki pislya porazki z boku Samo perestali buti nebezpechnimi Pid vplivom slov yan yaki prozhivali na avarskij teritoriyi voni vidmovilisya vid kochovogo sposobu zhittya i perejshli do osilogo sposobu zhittya ta silskogo gospodarstva Na pochatku IX st avarsku imperiyu znishiv Karl Velikij Odnak franki ne mali dostatok sil shob zabrali yiyi teritoriyu ta priyednali do svoyeyi derzhavi Ciyeyu mozhlivistyu poshiriti svoyu vladu skoristalisya navkolishni slov yanski knyazi Moravci zahopili pivdenno zahidnu Slovachchinu yaka potrapila razom iz pivdennoyu Moraviyeyu pid vladu odnogo knyazya Pershim vidomim moravskim pravitelem buv knyaz Mojmir praviv do 846 roku vid imeni yakogo nazvali vsyu dinastiyu Mojmirovichami Knyaz korol Svyatopolk I praviv u 870 894 rokah zasnuvav na osnovi moravskoyi derzhavi veliku ta micnu derzhavu yaka prostyagalas daleko za mezhi vlasne Moraviyi Na dvori Svyatopolka I prijnyav hreshennya i cheskij knyaz Borivoj I i viznav suverenitet moravskogo pravitelya nad Chehiyeyu U 863 roci v Moraviyu prijshla z todishnih vizantijskih Salonik hristiyanska misiya Kostyantina Kirila ta Metodiya yaki prinesli glagolicyu ta poshiryuvali hristiyanstvo starocerkovnoslov yanskoyu movoyu konkretno na makedoskomu dialekti starocerkovnoslov yanskoyi movi yakij buv zrozumilim i dlya slov yan z okolici Moravi Metodij stav piznishe arhiyepiskopom u Sirmiyu Sirmij buv starodavnoyu rezidenciyeyu mitropolita u VII st znishene avarami ale sluzhiv perevazhno v Moraviyi chim de fakto stav pershim moravskim arhiyepiskopom Znachennya moravskogo arhiyepiskopstva bulo peredusim zovnishnopolitichnim tomu sho Velikomoravska derzhava tak stala nezalezhnoyu vid zakordonnoyi cerkovnoyi iyerarhiyi Chehi vidtorglisya vid Velikoyi Moraviyi u 895 roci yaka u 906 907 rr bula znishena ugorcyami Odnak rozumiyetsya sho zhittya tam prodovzhuvalo dali Na deyakih fortecyah dovedeno abo viznayetsya takozh prodovzhennya velikomoravskoyi kulturi i podalshim funkcionuvannyam svitskoyi vladi u novih umovah napriklad u Olomouci abo u Znojmi Gradishti Pisemni dzherela i pizni tradiciyi takozh vkazuyut na isnuvannya cerkovnogo upravlinnya yeparhiyi i v X st pislya ugorskih vtorgnen najimovirnishe u Olomouci Znachennya Velikoyi Moraviyi Znachennya Velikoyi Moraviyi polyagaye u dvoh rishennyah prijnyatih na samomu pochatku velikomoravskoyi istoriyi obrannya hristiyanstva i rishennya zasnuvati derzhavu Hristiyanstvo bulo prijnyato vzhe na pochatku IX st grupoyu velmozh yaki volodili zemleyu navkolo richki Moravi Zavdyaki hristiyanskij iyerarhiyi ta prikladam iz navkolishnih derzhav odin Bog odin volodar odin pravitel bulo zasnovano yedinu derzhavu z yedinoyu pravlyachoyu dinastiyeyu Mojmirovichami ta z yedinoyu derzhavnoyu organizaciyeyu sistema vasaliv perebrana z Frankskoyi derzhavi Druge rishennya tobto rishennya stvoriti vlasnu derzhavu bulo she raz pidtverdzheno u 871 roci koli pislya korotkogo bezvladdya ta rozpadu derzhavi velmozhi spontanno virishili vidnoviti svoyu derzhavu Cya model bula prijnyata takozh u narodzhuvanomu cheskomu knyazivstvi Cheske knyazivstvo U chasi viniknennya mogutnoyi Velikomoraviyi teritoriya Chehiyi she ne bula ob yednana pid vladoyu odnogo volodarya Isnuvalo tut kilka menshih pleminnih utvoren na choli yakih stoyali pleminni knyazi U centralnij chastini zaselenoyi todi krayini prozhivalo plem ya chehiv yakim pravili Przhemislovichi Pershij vidomij knyaz dinastiyi Borivoj I zhiv naprikinci IX st i jmovirno sidiv u Livomu Gradci Pidkorivsya velikomoravskomu knyazyu Svyatopolku i prijnyav hreshennya Mizh inshi viznachni knyazivski dinastiyi nalezhali Slavnikovci knyazi plemeni horvativ Rotonda sv Georgiya na legendarnij gori Rip Pislya smerti Svyatopolka vlada Moraviyi nad cheskimi zemlyami skinchilasya i cheski knyazi potrapili pid vpliv Shidnofrankskogo korolivstva U zmaganni mizh riznimi plemenami ta yihnimi knyazivskimi dinastiyami pokazalosya najsilnishim plem ya chehiv ta jogo knyazi z dinastiyi Przhemislovichiv Zgadki pro inshi cheski knyazivski dinastiyi z vinyatkom Slavnikovciv skoro shezli i dali zgaduyetsya lishe cheskij knyaz Boleslav I yakij z dopomogoyu vijskovoyi druzhini zavolodiv ne tilki teritoriyu Chehiyi ale i Moraviyu ta znachnu chastinu Sileziyi ta Malopolshi U 973 roci bulo zasnovane prazke yepiskopstvo chim bulo zrobleno chergovij krok do zmicnennya cheskoyi derzhavnosti Odnak pislya posilennya vladi Polshi za vladi korolya Boleslava Horobrogo mezhi Cheskogo knyazivstva bulo stabilizovano tilki v kordonah sogodnishnoyi Chehiyi ta Moraviyi U pitanni naslidnictva na knyazhij tron chasto sperechalos kilka sil yak naslidok prava viboru cheskih vozhdiv principu senioratu i piznishe primogenituri a takozh vijskovoyi sili riznih grup Rezultatom buli pomirno chasta borotba za knyazhij prestol u ramkah samotnogo przhemislovskogo rodu Rimski imperatori chi nimecki koroli povtorno vikoristovuvali ci superechki na svoyu korist i vtruchalisya do sprav Cheskogo knyazivstva Takozh pidvishennya cheskih volodariv na koroliv abo vvedennya do prav imperskih kyurfirstiv bulo u vipadku Vratislava II i Przhemisla Otakara I vedeno namagannyam todishnih rimskih imperatoriv tisnishe priv yazati cheski zemli do Imperiyi U 1198 roci Cheske knyazivstvo ostatochno stalo spadkovim Cheskim korolivstvom iz vidatnimi privileyami krayini v ramkah Imperiyi a takozh kompetenciyami pravlyachogo volodarya Do togo chasu cheski knyazi stavali lishe sporadichno korolyami yak napr Vratislav II u 1085 roci i Vladislav II u 1158 1172 rr XIII stolittya Byust korolya Karla IV 1241 r u Moraviyi rozbiti tataro mongoli yaki vtorglisya u krayinu Panuvannya Lyuksemburgiv 1310 r korolyami Chehiyi stala dinastiya nimeckih Lyuksemburgiv Gusitskij ruh 1420 1434 rr gusitskij ruh proti katolickoyi cerkvi i nimeckogo zasillya yakij zaznav porazki Panuvannya Yirzhigo z Podyebrad Cheska derzhava za panuvannya Yagelloniv 1526 r rozgrom turkami chesko ugorskogo vijska Obrannya na cheskij prestol avstrijskogo ercgercoga Kontrreformaciya Cheske povstannya 1547 roku zakinchilosya nevdalo Epoha avstrijskogo pravlinnya 1620 1918 1620 r pislya porazki v Bitvi bilya Biloyi Gori Chehiya vtratila nezalezhnist i vvijshla do skladu Avstriyi Pershij prezident Chehoslovachchini filosof Tomash Garrig MasarikChehoslovackij period 1918 1992 Dokladnishe Chehoslovachchina Tretya Chehoslovacka Respublika Oksamitova revolyuciya 1918 r stvorennya nezalezhnoyi Chehoslovachchini prezidentom stav filosof Tomash Garrig Masarik ekonomichnij i kulturnij procvitannya 1938 r peredacha Nimechchini Sudetskoyi oblasti Myunhenska ugoda 1939 1945 r nimecka okupaciya Stvoreno protektorat Bogemiya i Moraviya 1945 r Vstup na teritoriyu krayini Chervonoyi Armiyi 1948 r Lyutneva revolyuciya i prihid do vladi komunistiv u Chehoslovachchini 1968 r Prazka vesna sproba demokratizaciyi politichnogo zhittya v krayini zupinena okupaciyeyu vijskami SRSR i krayin Varshavskogo dogovoru 1989 p Oksamitova revolyuciya kinec komunistichnogo pravlinnya ta povernennya demokratiyi prezident disident i dramaturg Vaclav GavelPeriod nezalezhnoyi Chehiyi 1993 1 sichnya 1993 r rozpad Chehoslovachchini j utvorennya nezalezhnoyi Cheskoyi Respubliki 1999 r vstup do NATO 2004 r vstup do Yevropejskogo SoyuzuGalereya znachushih osobistostejSvyati Kirilo i Mefodij glashatayi Knyaz Borivoj pershij dokumentalno pidtverdzhenij cheskij knyaz prinis hristiyanstvo do Bogemiyi Svyata Lyudmila Svyatij Vaclav pokrovitel cheskih zemel Korol Boleslav I Yepiskop prazkij svyatij Adalbert Kosmichnij litopisec Vroclav II pershij cheskij korol Svyata Agnesa Bogemska Korol Przhemisl Otakar I Zavis z Falkenstejna politik Koroli Visokogo Serednovichchya Prshemisl Otakar II Vaclav II i Prshemisl Otakar III Jindrzhih iz Lipe politik Korol Ioann Lyuksemburg Petro I Rozenbergskij politik Karl IV korol Bogemiyi imperator Svyashennoyi Rimskoyi imperiyi zasnovnik Karlovogo universitetu Petr Parlerzh gotichnij budivelnik Yan Gus religijnij reformator Yan Zhizhka z Trocnova polkovodec Podebradskij korol Georgij batko ideyi yevropejskoyi integraciyi Vilgelm II z Pernshtejna politik Korol Vladislav Yagellonskij Boguslav Gasishtejnskij iz Lobkovica poet pismennik mandrivnik politik Vchenij rabin Lov Vilgelm Rozenbergskij politik Imperator i korol Rudolf II pokrovitel nauki i mistectva Krishtof Garant iz Polzhic i Bezdruzhic mandrivnik pismennik i diplomat Likar i filosof Yan Yesenskij zdijsniv pershe roztin u Bogemiyi Yan Amos Komenskij filosof vchitel narodiv General Albreht Vallenshtejn vazhliva figura Tridcyatilitnoyi vijni Hudozhnik baroko Karel Shkreta Boguslav Balbin istorik pedagog Graver Vaclav Gollar Graf Frantishek Antonin Shpork filantrop i mecenat Skulptor Matyash Bernard Braun Graf Filip Jozef Kinskij diplomat i derzhavnij diyach Imperatricya i koroleva Mariya Tereza 1740 1780 zaprovadili obov yazkove shkilne navchannya Jozef Dobrovskij lingvist istorik Imperator i korol Josip II reformator Voyenachalnik i diplomat Karel Filip Shvarcenberg peremozhec Napoleona Frantishek Antonin graf Kollorat politichnij i derzhavnij diyach Pismennik i zhurnalist Karel Gavlichek Borovskij Jozef Vaclav Radeckij iz Radche polkovodec Vchenij Kaspar Mariya graf Shternberg Pismennicya Bozhena Nemcova Frantishek Palackij istorik i politik Gregor Mendel zasnovnik genetiki Vinahidnik Frantishek Krzhizhik Kompozitor Antonin Dvorzhak Berta fon Zutner laureat Nobelivskoyi premiyi miru Filosof i politik prezident Tomash Garrig Masarik 1918 1935 Hudozhnik u stili modern Alfons Muha Pidpriyemec Emil Shkoda zasnovnik sogodnishnoyi kompaniyi Skoda Transportation Pidpriyemec Tomash Batya zasnovnik svitovoyi vzuttyevoyi kompaniyi Pershij respublikanskij politik i prem yer ministr Antonin Shvegla Pismennik i dramaturg Karel Chapek Pismennik Franc Kafka Milena Yesenska zhurnalist i pismennicya borec antinacistskogo oporu General i borec antinacistskogo oporu Aloyis Elias Yan Kubish zdijsniv uspishne vbivstvo drugoyi lyudini nacistskoyi Nimechchini Gejdriha Jozef Gabchik zdijsniv uspishne vbivstvo drugoyi lyudini nacistskoyi Nimechchini Gejdriha Yan Masarik diplomat kolishnij ministr zakordonnih sprav Milada Gorakova politik strachena komunistami Yaroslav Gejrovskij laureat Nobelivskoyi premiyi z himiyi Otto Vihterle pershovidkrivach kontaktnih linz Gimnastka Vera Chaslavska Poet Yaroslav Zajfert laureat Nobelivskoyi premiyi z literaturi Pismennik Milan Kundera Spivachka i disidentka Marta Kubishova Spivak Karel Gott Vchenij Antonin Goli Disident dramaturg i prezident Vaclav Gavel Madlen Olbrajt Mari Korbelova derzhsekretar SShA v 1997 2001 rr cheska bizhenka vid komunistiv Oskaronosnij rezhiser Milosh Forman Yan Palah student yakij spaliv sebe na znak protestu proti radyanskogo vtorgnennya Zdenek Svyerak scenarist pismennik i aktor Petr Pithart politik istorik kolishnij prem yer ministr i Senat politik Karel Princ Shvarcenberg golova Mizhnarodnogo Gelsinskogo komitetu z prav lyudini ta ministr zakordonnih sprav Chehiyi General Petr Pavel kolishnij golova Vijskovogo komitetu NATO 2015 2018 Pavlo Baudish spivzasnovnik antivirusnoyi kompaniyi Avast Hokeyist Yaromir Yagr Aktrisa Anna Gajsler Avtor pisen Tomash KlusLiteraturaDoroshenko D Slov yanskij svit u jogo minulomu j suchasnomu K Tempora 2010 784 s ISBN 978 966 8201 92 9 chitati tom 3 berlinskogo vidannya 1922 roku div s 136 217 Zashkilnyak L red Istoriya Centralno Shidnoyi Yevropi Posibnik dlya studentiv istorichnih i gumanitarnih fakultetiv universitetiv Lviv Lvivskij nacionalnij universitet imeni Ivana Franka 2001 660 s ISBN 966 613 037 8 Vidannya na twirpx com vidannya na chtyvo org ua 10 lipnya 2021 u Wayback Machine Iz zhittya suchasnoyi Chehiyi Navchalnij posibnik z analitichnogo chitannya dlya studentiv slavistiv 3 4 kursiv Druge vidannya rozshirene i dopovnene Palamarchuk O L Antonenko O V Lobur N V Kiyiv Vid vo Osvita Ukrayini 2014 205 s Istoriya zahidnih i pivdennih slov yan z davnih chasiv do HH st kurs lekcij navch posibnik za red V I Yarovogo K Libid 2009 632 s ISBN 978 966 06 0556 5 chitati onlajn 10 lipnya 2021 u Wayback Machine Istoriya krayin Centralno Shidnoyi Yevropi kinec XX pochatok HHIst navch posib M M Kril 3 tye vid vipravl i dopovn K Znannya 2013 278 s ISBN 978 617 07 0126 8 PDF fajl 26 sichnya 2022 u Wayback Machine Istoriya Chehiyi Navchalno metodichnij posibnik Vitenko M D Ivano Frankivsk 2016 40 c PDF fajl 10 lipnya 2021 u Wayback Machine Korotka istoriya Chehiyi i Slovachchini Kryukov A V Lyubinec I Ya Nagornyak M M Sileckij V I Tomin Yu M Fedorchak T P Ivano Frankivsk Plaj 1999 170 s ISBN 966 550 055 4 vidannya na twirpx com Narisi istoriyi Chehiyi Navchalnij posibnik dlya studentiv vishih navchalnih zakladiv Zinko Yu A Kalitko S L Kravchuk O M Pop I I Vinnicya TOV Nilan LTD 2017 464 s ISBN 978 966 924 557 1 korotko pro vidannya 4 travnya 2021 u Wayback Machine chitati onlajn 10 lipnya 2021 u Wayback Machine Nash G Korotka istoriya zemel Chehoslovackoyi Respubliki Praga Vid Ukr Grom komit V Ch S R Drukarnya Politika 1923 Piddubnij G Cheho Slovachchina Chehiya Slovachchina Zakarpatska Ukrayina Suspilno politichnij ta ekonomichnij naris z malyunkami ta mapoyu Cheho Slovachchini Harkiv Proletar 1931 232 s Pugach Ye P Vstanovlennya totalitarnih rezhimiv u krayinah centralnoyi ta pivdenno shidnoyi Yevropi navch metod posib Harkiv 2008 Rotshild D Shidno Centralna Yevropa mizh dvoma svitovimi vijnami K 2001 Vidannya na 1576 ua 10 lipnya 2021 u Wayback Machine vidannya na twirpx com Rudko S O Istoriya Centralno Shidnoyi Yevropi kinec XVIII pochatok HIHst Navch metod posib Ostrog 2010 PDF fajl 13 kvitnya 2022 u Wayback Machine Samchuk V L Kultura pivdennih ta zahidnih slov yan Navch posib Mikolayiv 2002 Uzhgorodski cheski naukovi chitannya istoriya kultura politika pravo Nauk zb Red Lendel M Lihtej I Stryapko A Uzhgorod Poligrafcentr Lira 2013 272 s ISBN 978 617 596 132 2 chitati onlajn 10 lipnya 2021 u Wayback Machine Hrestomatiya z istoriyi zahidnih ta pivdennih slov yan Davnya doba Serednovichchya navch posibnik uporyad V I Yarovij S M Motruk V P Shumilo ta in za red V I Yarovogo K Libid 2011 416 s ISBN 978 966 06 0597 8 korotko pro vidannya vidannya na twirpx com Hrestomatiya z istoriyi zahidnih ta pivdennih slov yan T 2 Nova doba navch posibnik uklad V I Yarovij O S Antonyuk I V Malacaj ta in za red V I Yarovogo K Vidavec Oleg Filyuk 2016 348 s PosilannyaLyubavskij M K prof Istoriya zapadnyh slavyan pribaltijskyh chehov i polyakov Lekcii 2 e izd M 1917