Рю́рик, Рюрик Ладозький (близько 830—879) — легендарний літописний князь-засновник династії Рюриковичів, згідно з «Повістю минулих літ» князь ладозький (862—879), батько київського князя Ігоря. Його іноді ототожнюють з данським конунгом Рориком Ютландським. Проте довести цю тотожність неможливо з огляду на брак джерел. В антинорманській інтерпретації Рюрик — представник ободритського князівського роду, ім'я якого є слов'янським родовим прізвиськом (не особове ім'я), що пов'язане з соколом, який на слов'янських мовах називався також рарогом. Деякі дослідники заперечують історичність існування Рюрика, вважаючи його легендарною особою.
Рюрик | |
---|---|
Рюрик, уявний портрет | |
Псевдо | Рюрик Ладозький |
Народився | близько 830 невідомо |
Помер | 879 невідомо |
Місце проживання | Ладоґа (Aldeigjuborg) |
Діяльність | монарх |
Титул | князь |
Посада | князь ладозький |
Термін | 862—879 |
Конфесія | язичництво |
Рід | Рюриковичі |
Родичі | Олег Віщий |
Брати, сестри | Синеус і Трувор |
У шлюбі з | Єфанда[2] |
Діти | Ігор Рюрикович |
|
У російській історіографії вважається засновником Новгородського князівства. Часто пізніше його називали новгородським князем, хоча за його життя Великого Новгорода ще не існувало.
Літописна біографія
Єдиним джерелом, за якими нам відома діяльність Рюрика, є руські літописи: «Повість минулих літ» (ХІІ ст.) та Никонівський літопис (XVI ст.). І Никонівський літопис є неповним, розбавлений пізнішими вставками з візантійських і московських документів, має складну та незв'язну хронологію.
Серед подій IX століття «Повість минулих літ» подає легенду про те, що Рюрика в 862 році закликали на княжіння разом з братами Синеусом і Трувором союз слов'янських та фіно-угорських племен: ільменських словен, кривичів, мері та чуді.
Згідно з «Повістю», у 859 році «прийшли з-за моря варяги», й наклали данину на місцеві племена чуді, словен та мерян. За Никонівським літописом це відбулось у 866 році. Ймовірно мається на увазі 6367 рік від створення світу, який по візантійській ері припадає на 859 р. Н. Е., а по антіохійській на 866 рік.
Повість минулих літ відносить зазначені події до одного, 862 року, у той час як Никонівський літопис дає розбивку за роками: з 867 р. до 873 р.
У 862 («Повість минулих літ»") або 867 р. (Никонівський літопис) — місцеві племена перемогли варягів і прогнали їх за море. Серед переможців почалися чвари та усобиці, тож щоб їх припинити, було узгоджено встановити владу єдиного князя. Никонівський літопис пише, що розглядали різні можливості: князь міг бути з одного з місцевих племен або з хозарів (з Хозарського каганату 650—969 рр.), полян, дунайців чи з варягів. Після тривалих суперечок було вирішено поставити князем когось із варягів.
862 або 868 року від варягів прибув запрошений князь на ім'я Рюрик. «Повість минулих літ» також подає деякі подробиці: так, разом із Рюриком прибули два його брати — Синеус і Трувор. Щодо цих імен, популярною є гіпотеза Б. Рибакова, згідно з якою літописець не зрозумів шведського тексту, де повідомлялось, що Рюрик прийшов із «своїм домом» (швед. sine hus, сине-хус) та вірною дружиною (швед. tru varing, тру-вор). Можливо брати — просто данина легенді (у легендах Північної Європи доволі розповсюдженим є сюжет про героя, та двох його братів), або калька з легенди про заснування Києва полянськими князями Києм, Щеком, Хоривом, та їхньою сестрою Либідю.
Втім, цілком ймовірно, що брати справді існували — але їхні імена до часів запису Повісті не збереглися. Також імовірно, що разом із Рюриком прибули просто два підлеглих йому або навіть рівноправних з ним варязьких воєначальники (за літописом, кожен з тих братів мав власне військо), яких пізніше назвали «Рюриковими братами». Достовірних відомостей на користь будь-якого з цих припущень на сьогодні немає. Згідно з Повістю, Рюрик з дружиною сів на княжіння в Ладозі, Синеус — у Білоозері, а Трувор — в Ізборську:
І зібралися три брати з родами своїми, І взяли з собою всю русь, І прийшли найперше до словінів, І поставили город Ладогу, І сів найстарший, Рюрик, в Ладозі, А другий, Синеус,— на Біліозері, А третій, Трувор,— в Ізборську. |
В цей же час Новгородський 4-й літопис говорить про масове переселення населення «від Німців», Рюрика та його братів «з родами своїми»:
…Вибравшись від Німців три брати з родами своїми', і повівши з собою дружину велелюдну. І прийшовши старійшиною Рюрик' сів у Ладозі, а Синеус, брат Рюриків, на Білозері, а Трувор у Ізборську; і почали воювати всюди. Від тих варягів осілих назвалася Русь, І од тих варягів дістала [свою] назву Руська земля Оригінальний текст (церк.-сл.) ...Избрашася от Немецъ три браты с роды своими, и пояша съ собою дроужину многоу. И пришедъ стареишиною Рюрикъ седе в Новегороди, а Синеоусъ, брат Рюриковъ, на Белиозере, а Труворъ вы Изборьсце; и начаша воевати всюды. Отъ техъ Варягъ находницехъ прозвашася Роусь, и отъ техъ словеть Роуская земля; и суть Новгородстии людие и до дняшнего дни отъ рода Варяжеска. |
Далі літопис розповідає про заснування варягами міст Новгорода, Полоцька, Ростова, Мурома та інших, проте ці літописні відомості заперечують новітні археологічні дані, згідно з якими частина цих міст існувала ще до Рюрика, а інша була освоєна після нього. Та й назви їх відповідають мові місцевого населення: вони мають слов'янське або фіно-угорське, але ніяк не скандинавське походження.
Далі у літописі розповідається, як двоє бояр Рюрика, Аскольд та Дір вирушили на південь з місією від Рюрика до Царграду. По дорозі вони дійшли до Києва, де почали князювати самостійно, відокремившись від Рюрика. Це літописна легенда суперечить відомостям про Аскольда та Діра які розміщені в інших джерелах. Зокрема у двох соборних посланнях Константинопольського Патріарха Фотія йдеться про великий похід русів на Константинополь, який відбувся у 860 році та завершився невдало для останніх, через бурю, що розкидала та потопила руські кораблі (лодії). Никонівський літопис оповідає про траур, що був у Києві з приводу великих втрат, що їх зазнало військо. Також Никонівський літопис стверджує, що цього самого року Аскольд та Дір «взяли реванш», одержавши велику перемогу над печенігами. На півночі ж, за тим же Ніконівським літописом, Новгород знову збунтувався проти Рюрика та багато новгородців втекло від нього під захист Києва. Повість розміщує це похід під 866 роком. Більшість дослідників схиляються до думки що цей похід очолювали Аскольд та Дір. Щодо походження Аскольда та Діра існують різні версії. Частина істориків антинорманістів, зокрема М. Грушевський, схилялись до думки що Аскольд та Дір були нащадками Кия. Втім, сучасна історіографія, з огляду на безумовно скандинавські імена князів вважає їх варягами.
У 864 р. або 870 р. за «Повістю врем'яних літ» несподівано та одночасно померли Синеус та Трувор. По їхній смерті Рюрик залишив Ладогу і почав правити у Новгороді.
У 872 році за Никонівським літописом булгари вбили Аскольдового сина. А мешканці Новгорода усвідомили, що стали рабами Рюрика і підняли повстання. Рюрик придушив повстання новгородців та вбив їхнього ватажка, . У 864 р. або 873 р. обидва джерела розповідають, що Рюрик розсаджує своїх людей у містах навколишніх земель: у Полоцьку, в Ростові, у Білоозері, а також у Муромі. Але Ніконівський літопис також розповідає про те, що Аскольд та Дір одразу після цього пішли війною на Полоцьк та завдали полочанам, що підкорилися Рюрику, великої шкоди.
Рюрик помер 879 року. Залишивши після себе малолітнього сина Ігоря, регентом якого став соратник Рюрика, князь Олег. Звичайно, всі дати і події, пов'язані з Рюриком дискусійні й потребують подальшого вивчення. Один з літописів, писаних скорописом XVII ст., який має заголовок «рос. Летописец о великих княжениях и о битвах, како же побеждали князь князя и колько который князь княжил на своем княжении», розповідає ніби Рюрик з Олегом воювали проти Лоп (Лапландія) і Корели (Карелія), і що 879 року Рюрик помер в Корелі.
Походження Рюрика
Рюрик — один із найважливіших і водночас найсуперечливіших персонажів ранньої історії Русі. Починаючи із середньовіччя, образ Рюрика активно використовувався в історичних та художніх текстах, драматургії, політичній пропаганді і памфлетах. Рюрик — головний персонаж московських генеалогічних легенд ранньомодерного часу. В результаті надзвичайної уваги до образу Рюрика він обріс величезною кількістю псевдоісторичних деталей, що ускладнює задачу дослідження реальної особистості.
Норманська версія
Детальніші відомості з цієї теми ви можете знайти в статті Норманська теорія.
Уперше науковій критиці літописне повідомлення про Рюрика та призвання варягів піддав на початку XVIII ст. російський історик-орієнталіст Г. Баєр. У низці праць («De Varagis», «De Russorum prima expeditione Constantinopolitana», «Origines russicae» та ін.) Баєр навів додаткові свідчення з візантійських, латинських та східних джерел, що обґрунтовували погляд на русь як скандинавів та Русь як державу, засновану вихідцями із Скандинавії. Розшуки Байєра узагальнив і систематизував інший німецький науковець, який перебував на російській службі — Г. Ф. Міллер у своїй дисертації «Походження народу та імені російського» (1740-ві рр.). Наприкінці XVIII ст. прихильником «норманської теорії» виступав визначний дослідник літописів А. Шлецер.
У ХІХ ст. прихильниками норманської теорії походження Русі були росіяни М. Карамзін, М. Погодін, словак П. Шафарик, словенець Ф. Міклошич та інші.
Антинорманізм
Інші версії
Заперечення історичності Рюрика
Рюрик і Рорик Ютландський
Дослідники проблеми Рюрика завжди намагались ототожнити його з якимось із відомих в західних джерелах ватажків норманів. Єдиною серйозною спробою це зробити стало ототожнення Ф. Крузе літописного Рюрика з данським вікінгом Рориком Ютландським, войовничим «морським конунгом» середини IX ст. Незважаючи на те, що нічого спільного (крім імен, скандинавського походження, часу діяльності і роду занять) Рюрик і Рорик не мали, їхні історії без непереборних суперечностей взаємно доповнювали одна одну. Зникнення Рорика з поля зору західних хронік після 860-х рр. завжди можна було б пояснити відходом Рорика в східну Європу, де він уже став відомий як Рюрик. Між тим, за браком прямих джерельних свідчень (скільки б не було побічних спостережень), ототожнення Рюрика і Рорика так і залишиться тільки зручною гіпотезою.
Історіографія
Саги
У циклі так званих «Саґ про давні часи» збереглась оповідь про Ейріка Мандрівника — рідного брата , який за саґами — батько Гальвдана Старого, дід Рюрика.
Середні віки та Новий час
Польський хроніст Ян Длугош у XV ст. в оповіданнях про Русь спираючись на літописи, вивезені в Польщу, ймовірно за владарювання Казимира ІІІ або Владислава ІІ Ягайла називає Рюрика як «Рурко», «Рурек»[].
"Рорук"-означае сокола.
Навколо родоначальника династії Рюриковичів існує багато версій, аж до спроб довести його легендарність.
З 1615 р. шведські королі почали пропаганду ідеї в Європі про шведське походження Рюрика[]. Німецькі історики та спеціалісти з генеалогії Ф. Хеймніц і встановили, що Рюрик жив близько 840 року, був сином ободритського князя Годліба, вбитого данцями в 808 році[]. Те саме підтвердив і дослідник у генеалогічних таблицях (четверте видання у Лейпцигу в 1725 році) вивів династію Рюрика від вендо-ободритських королів[].
Російська імперія
Радянський союз
На думку [ru], варязького конунга з дружиною запросили з метою надання військової допомоги. Однак, після завершення військових дій Рюрик скинув словенського князя Вадима Хороброго і захопив владу[].
Археологія
Місце поховання Рюрика досі не знайдено попри переповідання й пошуки. Цілком імовірно, що він був похований за стародавнім скандинавським військовим звичаєм — спалений у човні (на будь-якій річці, водоймищі чи в морі).
Щодо зазначеного вище велелюдного переселення на чолі з Рюриком, то антропологи відмічають, що «на території племені полян Київської Русі у X‒XI ст. різко змінився склад населення»[]. Переважаючий раніше довгоголовий антропологічний тип був близький антропологічному типові мешканців землі племені древлян. А літописні поляни мали короткоголові черепи, аналогічні черепам їх сучасників живших на Чернігівщині. Дані антропології також стверджують про те, що древлян потіснили новопоселенці.
Візантійський історик Лев Диякон (950—1000 рр.) писав про те що київський князь Ігор Рюрикович збираючи разом з дружиною данину в древлянській землі був убитий місцевим населенням. Це імовірно, бо Ян Длугош в літописі про Київську Русь стверджував[], про переселення частини полабських слов'ян до древлян. Адже прийшовши від Варязького моря слов'яни могли бути сприйняті саме як «германці»[], про що свідчать висновки сучасних археологів[] при аналізі характерних особливостей Суковсько-дзедзицької культури. Це була потужна міграція слов'ян, оскільки «полянське» сучасними дослідниками ідентифіковане як древлянське та інше (див. «Поляни», зміни археологічних культур в історії Києва).
Виставка «Моя історія — Рюриковичі»
У Російській Федерації в 2014 році відбулася масштабна виставка «Моя історія — Рюриковичі» з фальсифікацією хронології історії Росії, відбулося офіційне творення міфу російської історії. Організаторами її стали Адміністрація Президента Російської Федерації, Міністерство культури Російської Федерації, Уряд Москви. Цю виставку відкрив патріарх Московської Патріархії Кирил. Разом із цим Президент Російської Федерації Путін В. В. зібрав істориків Росії на інструктаж з метою політично заангажованого переписування історії Росії. Наполеглива та традиційна російська фальсифікація пов'язана з юридичним аспектом володіння землями Рюрика династією Романових.
Пращури
Див. також
Примітки
- ЛІТОПИС РУСЬКИЙ. Роки 852 — 912
- Ioachim Chronicle
- Войтович Л. В. Князівські династії Східної Європи (кінець IX — початок XVI ст.) — Львів : Інститут українознавства, 2000. — .
- Арістов В. Ю. Рюрик // Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К. : Наукова думка, 2012. — Т. 9 : Прил — С. — 944 с. : іл. — . — С. 404.
- Рюрик // Енциклопедія українознавства / Гол. ред. В. Кубійович. — м. Париж, Нью-Йорк-Львів: вид. «Молоде життя»-«НТШ»; 1998. — Т. 7. — С. 2666. — .
- «Сокіл» у сучасних мовах: пол. raróg (балабан), чеськ. raroh (деякі соколині), староукраїнське «раріг», «рарог»
- Rurik. Encyclopedia Britannica.
- Данилевський, Ігор (5 жовтня, 2014). . "Русская планета" (російська) . Архів оригіналу за 22 серпня 2017.
- http://litopys.org.ua/pvlyar/yar01.htm Повість Минулих Літ
- ПСРЛ, Том IV, Часть 1. — г. Москва, 2000 г. — С. 11 (рос.)
- Войтович Л. Гольмґард: де правили руські князі Святослав Ігоревич, Володимир Святославич та Ярослав Володимирович? // Український історичний журнал. — К., 2015. — № 3 (522) за травень-червень. — С. 50. ISSN 0130-5247
- Глава 5. Древляне, Исторический интернет-портал (рос.)
- Тарас Паньо, «Зачем Путину возвращаться во времена Золотой Орды», 14 ноября 2014, сайт «DsNews» (рос.)
- «Российская газета» — Столичный выпуск № 6539 (267) от 23.11.2014 (рос.)
- Елена Яковлева: Актуальный Рюрик. В Манеже закрылась выставка «Православная Русь» [ 22 жовтня 2015 у Wayback Machine.] (рос.)
- Выставка «Моя история. Рюриковичи», сайт «МВО МАНЕЖ» (рос.)
- Выставка «Моя история. Рюриковичи», сайт «Музеи России» (рос.)
- Патриарх открыл выставку «Рюриковичи» в «Манеже», 04.11.2014, сайт «РИА Новости» (рос.)
- «Путин с его видением истории», Комментирует историк Никита Петров (Видео), 5 ноября 2014 (рос.)
- Путин: инструктаж для историков [ 2015-07-06 у Wayback Machine.], November 6, 2014, Yeghiazaryan.Info (рос.)
- Путин: инструктаж для историков, 6 января 2015, сайт «Радио Свобода» (рос.)
- Татьяна Меликян, «Путин на встрече с историками осудил Ярослава Мудрого: ошибся с преемниками», 5 ноября 2014, сайт ЗАО Редакция газеты «Московский Комсомолец» (рос.)
- Новая история Крыма: Путин дал ценные указания ученым. Тривалість: 00:13:39 на YouTube (рос.)
- Андрей Плахонин: «В рубрику ПТН-ПНХ. Про зустріч Путіна з молодими російськими істориками» [ 5 березня 2016 у Wayback Machine.], сайт «Ликбез» (рос.)
Джерела та література
Джерела
- Лаврентьевская летопись // Полное Собрание Русских летописей / Издание второе. Ленинград, 1926—1928. — Том 1.
- Новгородская первая летопись старшего и младшего изводов. Москва — Ленинград, 1950.
- Ипатьевская лЂтопись // Полное Собраніе Русскихъ лЂтописей / Изданіе второе. С.-Петербургъ, 1908. — Том 2.
- Літопис Руський / переклад Л. Махновця. — К.: Дніпро, 1989. (Іпатіївський літопис)
Література
- (укр.) Войтович Л. В., Генеалогія династій Рюриковичів і Гедиміновичів. — К., 1992. — 199 с.
- Войтович Л. Князівські династії Східної Європи (кінець IX — початок XVI ст.). Львів: Інститут українознавства, 2000.
- (укр.) Грушевський М. С., Історія України-Руси. T. 1. — К., 1991. 648 с.
- (укр.) Енциклопедія українознавства : Словникова частина : [в 11 т.] / Наукове товариство імені Шевченка ; гол. ред. проф., д-р Володимир Кубійович. — Париж — Нью-Йорк : Молоде життя, 1955—1995. — .
- (рос.) , Рорик ютландский и Рюрик Начальной летописи // SK. 3, 1929. — С.215−270
- (рос.) Гринев H. H., Легенда о призвании варяжских князей // История и культура древнерусского государства. — М., 1989. — С. 31−43
- (рос.) , , Булкин В. А., Дубов И. В., Назаренко В. А. Русско-скандинавские связи эпохи образования Киевского государства на современном этапе археологического изучения// Кр. сооб. ин-та археологии. 160. — 1980. с.24−38
- (укр.) Арістов В. Ю. Рюрик // Енциклопедія історії України: у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К.: Наукова думка, 2012. — Т. 9 : Прил — С. — С. 404. — .
- (рос.) , К вопросу о происхождении варяжской легенды // Новое о прошлом нашей страны. Памяти М. Н. Тихомирова. — М., 1967. — С. 42−53
- (рос.) Кузьмин А. Г. Две концепции начала Руси в Повести временных лет // История СССР. — 1969, № 6, с.81−105
- (рос.) , Эпоха викингов в Северной Европе. − Л., 1985. — 285 с.
- (рос.) Ловмянский Г., Рорик фрисландский и Рюрик новгородский // Скандинавский сборник. 7. 1963. — с. 221−249
- (рос.) Ловмянський X. Русь и норманны. — М., 1985. — 303 с.
- (рос.) , Варяго-русский вопрос // Slavia-10. — 1931. с.109−136, 343−379, 501−537
- (рос.) Никон, иеромонах. Начало христианства на Руси. // ВИ 1990, № 6, с.52−53
- (рос.) , . Труды Историко-архивного института. Т. 34. М., 2000. с.139−183.
- (рос.) Пчелов Е. В., Рюрик / Жизнь замечательных людей. Вып. 1477 (1277). М.: Молодая гвардия, 2010. — 316 с., ил.
- (рос.) Рыбаков Б. А., Древняя Русь. Сказания. Былины. Летописи. — М., 1963. — 362 с.
- (рос.) Рыбаков Б. А., Киевская Русь и русские княжества XII−XIII вв. — М., 1982. — 591 с.
- (рос.) , О военных отношениях скандинавов и Руси к Византии по греко-русским договорам и по сагам. — В кн.: Древняя Русь и Скандинавия IX−XIV вв. — М., 1978. — 239 с.
- (рос.) Рыдзевская Е. А., К вопросу об устных преданиях в составе древнейшей русской летописи. — В кн.: Древняя Русь и Скандинавия IX−XIV вв. — М., 1978. — 239 с.
- (рос.) Рыдзевская Е. А., О названии Руси Garðaríki. — В кн.: Древняя Русь и Скандинавия IX−XIV вв. — М., 1978. — 239 с.
- (рос.) Рыдзевская Е. А., О роли варягов в Древней Руси. — В кн.: Древняя Русь и Скандинавия IX−XIV вв. — М., 1978. — 239 с.
- (рос.) Тиандер К., Скандинавское переселенческое сказание // Датско-русские исследования. — Петроград, 1915. — Т. 3. — С. 140−152
- (рос.) Толочко П. П., Древняя Русь. Очерки социально-политической истории. — К., 1987. — 246 с.
- (рос.) Фомин В. В., Варяги и варяжская Русь. — М., 2005 г. — с.439
- (рос.) , Норманнская теория в современной буржуазной науке. — M.-Л., 1965.— 236 с.
- (рос.) , Современная буржуазная историография древней Руси. — М., 1964. — 265 с.
- (рос.) Чернов Ю., В Старой Ладоге найден герб Рюрика?, 2009
- (нім.) Stender-Petersen A. Die Varagersage ale Quelle der allrussischen chronik. — Kobenhavn, 1934. 456 s.
- (нім.) Thornqust C. Studien u"ber die nordischen Lehnworter im Russischen. — Uppsala, 1949. — 418 s.
- (англ.) Vernadsky G. Ancient Russia. — New Haven, 1943. — 467 p.
- (англ.) Thomsen V. Ancient Russia and Scandinavie and the Origin of the Russian State. — Oxford and London, 1877. — 369 p.
- (пол.) Łowmiański H., Rurik // Słownik starożytności słowiańskich. — Wrocław — Warszawa — Kraków, 1967. — T. 4. — Cz. 2. — S. 577.
Посилання
- Рюрик // Українська мала енциклопедія : 16 кн. : у 8 т. / проф. Є. Онацький. — Накладом Адміністратури УАПЦ в Аргентині. — Буенос-Айрес, 1964. — Т. 7, кн. XIII : Літери Риз — Се. — С. 1654. — 1000 екз.
- Вікісховище має мультимедійні дані за темою: Рюрик
- Інститут історії матеріальної культури РАН. Рюриково городище. (рос.)
- Інститут історії матеріальної культури РАН. Стара Ладога. (рос.)
- (рос.)
- (рос.)
- Меркулов В. И. Забытая родословная Рюрика.[недоступне посилання з квітня 2019](рос.)
- Фроянов И. Я. Исторические реалии в летописном сказании о призвании варягов//Вопросы истории — 1991 — № 6 — С. 3 — 15. (рос.)
- Петков С. В. Варяги: Государства викингов в Северо-Восточной Европе. — Запорожье: КПУ, 2009. — 87 с.(рос.)
- РЮРИК: ВЕРСИИ ПРОИСХОЖДЕНИЯ (родословная Рюрика) (рос.)
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Ryu rik Ryurik Ladozkij blizko 830 879 legendarnij litopisnij knyaz zasnovnik dinastiyi Ryurikovichiv zgidno z Povistyu minulih lit knyaz ladozkij 862 879 batko kiyivskogo knyazya Igorya Jogo inodi ototozhnyuyut z danskim konungom Rorikom Yutlandskim Prote dovesti cyu totozhnist nemozhlivo z oglyadu na brak dzherel V antinormanskij interpretaciyi Ryurik predstavnik obodritskogo knyazivskogo rodu im ya yakogo ye slov yanskim rodovim prizviskom ne osobove im ya sho pov yazane z sokolom yakij na slov yanskih movah nazivavsya takozh rarogom Deyaki doslidniki zaperechuyut istorichnist isnuvannya Ryurika vvazhayuchi jogo legendarnoyu osoboyu RyurikRyurik uyavnij portretPsevdo Ryurik LadozkijNarodivsya blizko 830 nevidomoPomer 879 nevidomoMisce prozhivannya Ladoga Aldeigjuborg Diyalnist monarhTitul knyazPosada knyaz ladozkijTermin 862 879Konfesiya yazichnictvoRid RyurikovichiRodichi Oleg VishijBrati sestri Sineus i TruvorU shlyubi z Yefanda 2 Diti Igor Ryurikovich Mediafajli u VikishovishiRyurik z rosijskogo Carskogo Titulyarnika 1672 U rosijskij istoriografiyi vvazhayetsya zasnovnikom Novgorodskogo knyazivstva Chasto piznishe jogo nazivali novgorodskim knyazem hocha za jogo zhittya Velikogo Novgoroda she ne isnuvalo Litopisna biografiyaYedinim dzherelom za yakimi nam vidoma diyalnist Ryurika ye ruski litopisi Povist minulih lit HII st ta Nikonivskij litopis XVI st I Nikonivskij litopis ye nepovnim rozbavlenij piznishimi vstavkami z vizantijskih i moskovskih dokumentiv maye skladnu ta nezv yaznu hronologiyu Sered podij IX stolittya Povist minulih lit podaye legendu pro te sho Ryurika v 862 roci zaklikali na knyazhinnya razom z bratami Sineusom i Truvorom soyuz slov yanskih ta fino ugorskih plemen ilmenskih sloven krivichiv meri ta chudi Pam yatnik Ryurikovi u Velikomu Novgorodi Zgidno z Povistyu u 859 roci prijshli z za morya varyagi j naklali daninu na miscevi plemena chudi sloven ta meryan Za Nikonivskim litopisom ce vidbulos u 866 roci Jmovirno mayetsya na uvazi 6367 rik vid stvorennya svitu yakij po vizantijskij eri pripadaye na 859 r N E a po antiohijskij na 866 rik Povist minulih lit vidnosit zaznacheni podiyi do odnogo 862 roku u toj chas yak Nikonivskij litopis daye rozbivku za rokami z 867 r do 873 r U 862 Povist minulih lit abo 867 r Nikonivskij litopis miscevi plemena peremogli varyagiv i prognali yih za more Sered peremozhciv pochalisya chvari ta usobici tozh shob yih pripiniti bulo uzgodzheno vstanoviti vladu yedinogo knyazya Nikonivskij litopis pishe sho rozglyadali rizni mozhlivosti knyaz mig buti z odnogo z miscevih plemen abo z hozariv z Hozarskogo kaganatu 650 969 rr polyan dunajciv chi z varyagiv Pislya trivalih superechok bulo virisheno postaviti knyazem kogos iz varyagiv 862 abo 868 roku vid varyagiv pribuv zaproshenij knyaz na im ya Ryurik Povist minulih lit takozh podaye deyaki podrobici tak razom iz Ryurikom pribuli dva jogo brati Sineus i Truvor Shodo cih imen populyarnoyu ye gipoteza B Ribakova zgidno z yakoyu litopisec ne zrozumiv shvedskogo tekstu de povidomlyalos sho Ryurik prijshov iz svoyim domom shved sine hus sine hus ta virnoyu druzhinoyu shved tru varing tru vor Mozhlivo brati prosto danina legendi u legendah Pivnichnoyi Yevropi dovoli rozpovsyudzhenim ye syuzhet pro geroya ta dvoh jogo brativ abo kalka z legendi pro zasnuvannya Kiyeva polyanskimi knyazyami Kiyem Shekom Horivom ta yihnoyu sestroyu Libidyu Vtim cilkom jmovirno sho brati spravdi isnuvali ale yihni imena do chasiv zapisu Povisti ne zbereglisya Takozh imovirno sho razom iz Ryurikom pribuli prosto dva pidleglih jomu abo navit rivnopravnih z nim varyazkih voyenachalniki za litopisom kozhen z tih brativ mav vlasne vijsko yakih piznishe nazvali Ryurikovimi bratami Dostovirnih vidomostej na korist bud yakogo z cih pripushen na sogodni nemaye Zgidno z Povistyu Ryurik z druzhinoyu siv na knyazhinnya v Ladozi Sineus u Biloozeri a Truvor v Izborsku I zibralisya tri brati z rodami svoyimi I vzyali z soboyu vsyu rus I prijshli najpershe do sloviniv I postavili gorod Ladogu I siv najstarshij Ryurik v Ladozi A drugij Sineus na Biliozeri A tretij Truvor v Izborsku Originalnij tekst cerk sl I izbrashasya trie brata s rody svoimi i poyasha po sobЂ vsyu Rus i pridosha k SlovЂnom pЂrvЂe i srubisha gorod Ladogu i sЂde starЂjshij v LadozЂ Ryurik a drugij Sineus na BЂlЂozerЂ a tretЂj Truvor v IzborscЂ V cej zhe chas Novgorodskij 4 j litopis govorit pro masove pereselennya naselennya vid Nimciv Ryurika ta jogo brativ z rodami svoyimi Vibravshis vid Nimciv tri brati z rodami svoyimi i povivshi z soboyu druzhinu velelyudnu I prijshovshi starijshinoyu Ryurik siv u Ladozi a Sineus brat Ryurikiv na Bilozeri a Truvor u Izborsku i pochali voyuvati vsyudi Vid tih varyagiv osilih nazvalasya Rus I od tih varyagiv distala svoyu nazvu Ruska zemlya Originalnij tekst cerk sl Izbrashasya ot Nemec tri braty s rody svoimi i poyasha s soboyu drouzhinu mnogou I prished stareishinoyu Ryurik sede v Novegorodi a Sineous brat Ryurikov na Beliozere a Truvor vy Izborsce i nachasha voevati vsyudy Ot teh Varyag nahodniceh prozvashasya Rous i ot teh slovet Rouskaya zemlya i sut Novgorodstii lyudie i do dnyashnego dni ot roda Varyazheska Dali litopis rozpovidaye pro zasnuvannya varyagami mist Novgoroda Polocka Rostova Muroma ta inshih prote ci litopisni vidomosti zaperechuyut novitni arheologichni dani zgidno z yakimi chastina cih mist isnuvala she do Ryurika a insha bula osvoyena pislya nogo Ta j nazvi yih vidpovidayut movi miscevogo naselennya voni mayut slov yanske abo fino ugorske ale niyak ne skandinavske pohodzhennya Dali u litopisi rozpovidayetsya yak dvoye boyar Ryurika Askold ta Dir virushili na pivden z misiyeyu vid Ryurika do Cargradu Po dorozi voni dijshli do Kiyeva de pochali knyazyuvati samostijno vidokremivshis vid Ryurika Ce litopisna legenda superechit vidomostyam pro Askolda ta Dira yaki rozmisheni v inshih dzherelah Zokrema u dvoh sobornih poslannyah Konstantinopolskogo Patriarha Fotiya jdetsya pro velikij pohid rusiv na Konstantinopol yakij vidbuvsya u 860 roci ta zavershivsya nevdalo dlya ostannih cherez buryu sho rozkidala ta potopila ruski korabli lodiyi Nikonivskij litopis opovidaye pro traur sho buv u Kiyevi z privodu velikih vtrat sho yih zaznalo vijsko Takozh Nikonivskij litopis stverdzhuye sho cogo samogo roku Askold ta Dir vzyali revansh oderzhavshi veliku peremogu nad pechenigami Na pivnochi zh za tim zhe Nikonivskim litopisom Novgorod znovu zbuntuvavsya proti Ryurika ta bagato novgorodciv vteklo vid nogo pid zahist Kiyeva Povist rozmishuye ce pohid pid 866 rokom Bilshist doslidnikiv shilyayutsya do dumki sho cej pohid ocholyuvali Askold ta Dir Shodo pohodzhennya Askolda ta Dira isnuyut rizni versiyi Chastina istorikiv antinormanistiv zokrema M Grushevskij shilyalis do dumki sho Askold ta Dir buli nashadkami Kiya Vtim suchasna istoriografiya z oglyadu na bezumovno skandinavski imena knyaziv vvazhaye yih varyagami U 864 r abo 870 r za Povistyu vrem yanih lit nespodivano ta odnochasno pomerli Sineus ta Truvor Po yihnij smerti Ryurik zalishiv Ladogu i pochav praviti u Novgorodi U 872 roci za Nikonivskim litopisom bulgari vbili Askoldovogo sina A meshkanci Novgoroda usvidomili sho stali rabami Ryurika i pidnyali povstannya Ryurik pridushiv povstannya novgorodciv ta vbiv yihnogo vatazhka U 864 r abo 873 r obidva dzherela rozpovidayut sho Ryurik rozsadzhuye svoyih lyudej u mistah navkolishnih zemel u Polocku v Rostovi u Biloozeri a takozh u Muromi Ale Nikonivskij litopis takozh rozpovidaye pro te sho Askold ta Dir odrazu pislya cogo pishli vijnoyu na Polock ta zavdali polochanam sho pidkorilisya Ryuriku velikoyi shkodi Ryurik pomer 879 roku Zalishivshi pislya sebe malolitnogo sina Igorya regentom yakogo stav soratnik Ryurika knyaz Oleg Zvichajno vsi dati i podiyi pov yazani z Ryurikom diskusijni j potrebuyut podalshogo vivchennya Odin z litopisiv pisanih skoropisom XVII st yakij maye zagolovok ros Letopisec o velikih knyazheniyah i o bitvah kako zhe pobezhdali knyaz knyazya i kolko kotoryj knyaz knyazhil na svoem knyazhenii rozpovidaye nibi Ryurik z Olegom voyuvali proti Lop Laplandiya i Koreli Kareliya i sho 879 roku Ryurik pomer v Koreli Pohodzhennya RyurikaRyurik odin iz najvazhlivishih i vodnochas najsuperechlivishih personazhiv rannoyi istoriyi Rusi Pochinayuchi iz serednovichchya obraz Ryurika aktivno vikoristovuvavsya v istorichnih ta hudozhnih tekstah dramaturgiyi politichnij propagandi i pamfletah Ryurik golovnij personazh moskovskih genealogichnih legend rannomodernogo chasu V rezultati nadzvichajnoyi uvagi do obrazu Ryurika vin obris velicheznoyu kilkistyu psevdoistorichnih detalej sho uskladnyuye zadachu doslidzhennya realnoyi osobistosti Normanska versiya Detalnishi vidomosti z ciyeyi temi vi mozhete znajti v statti Normanska teoriya Upershe naukovij kritici litopisne povidomlennya pro Ryurika ta prizvannya varyagiv piddav na pochatku XVIII st rosijskij istorik oriyentalist G Bayer U nizci prac De Varagis De Russorum prima expeditione Constantinopolitana Origines russicae ta in Bayer naviv dodatkovi svidchennya z vizantijskih latinskih ta shidnih dzherel sho obgruntovuvali poglyad na rus yak skandinaviv ta Rus yak derzhavu zasnovanu vihidcyami iz Skandinaviyi Rozshuki Bajyera uzagalniv i sistematizuvav inshij nimeckij naukovec yakij perebuvav na rosijskij sluzhbi G F Miller u svoyij disertaciyi Pohodzhennya narodu ta imeni rosijskogo 1740 vi rr Naprikinci XVIII st prihilnikom normanskoyi teoriyi vistupav viznachnij doslidnik litopisiv A Shlecer U HIH st prihilnikami normanskoyi teoriyi pohodzhennya Rusi buli rosiyani M Karamzin M Pogodin slovak P Shafarik slovenec F Mikloshich ta inshi Antinormanizm Inshi versiyi Zaperechennya istorichnosti Ryurika Ryurik i Rorik Yutlandskij Doslidniki problemi Ryurika zavzhdi namagalis ototozhniti jogo z yakimos iz vidomih v zahidnih dzherelah vatazhkiv normaniv Yedinoyu serjoznoyu sproboyu ce zrobiti stalo ototozhnennya F Kruze litopisnogo Ryurika z danskim vikingom Rorikom Yutlandskim vojovnichim morskim konungom seredini IX st Nezvazhayuchi na te sho nichogo spilnogo krim imen skandinavskogo pohodzhennya chasu diyalnosti i rodu zanyat Ryurik i Rorik ne mali yihni istoriyi bez neperebornih superechnostej vzayemno dopovnyuvali odna odnu Zniknennya Rorika z polya zoru zahidnih hronik pislya 860 h rr zavzhdi mozhna bulo b poyasniti vidhodom Rorika v shidnu Yevropu de vin uzhe stav vidomij yak Ryurik Mizh tim za brakom pryamih dzherelnih svidchen skilki b ne bulo pobichnih sposterezhen ototozhnennya Ryurika i Rorika tak i zalishitsya tilki zruchnoyu gipotezoyu IstoriografiyaSagi U cikli tak zvanih Sag pro davni chasi zbereglas opovid pro Ejrika Mandrivnika ridnogo brata yakij za sagami batko Galvdana Starogo did Ryurika Seredni viki ta Novij chas Polskij hronist Yan Dlugosh u XV st v opovidannyah pro Rus spirayuchis na litopisi vivezeni v Polshu jmovirno za vladaryuvannya Kazimira III abo Vladislava II Yagajla nazivaye Ryurika yak Rurko Rurek dzherelo Roruk oznachae sokola Navkolo rodonachalnika dinastiyi Ryurikovichiv isnuye bagato versij azh do sprob dovesti jogo legendarnist Z 1615 r shvedski koroli pochali propagandu ideyi v Yevropi pro shvedske pohodzhennya Ryurika dzherelo Nimecki istoriki ta specialisti z genealogiyi F Hejmnic i vstanovili sho Ryurik zhiv blizko 840 roku buv sinom obodritskogo knyazya Godliba vbitogo dancyami v 808 roci dzherelo Te same pidtverdiv i doslidnik u genealogichnih tablicyah chetverte vidannya u Lejpcigu v 1725 roci viviv dinastiyu Ryurika vid vendo obodritskih koroliv dzherelo Rosijska imperiya Radyanskij soyuz Na dumku ru varyazkogo konunga z druzhinoyu zaprosili z metoyu nadannya vijskovoyi dopomogi Odnak pislya zavershennya vijskovih dij Ryurik skinuv slovenskogo knyazya Vadima Horobrogo i zahopiv vladu dzherelo ArheologiyaMisce pohovannya Ryurika dosi ne znajdeno popri perepovidannya j poshuki Cilkom imovirno sho vin buv pohovanij za starodavnim skandinavskim vijskovim zvichayem spalenij u chovni na bud yakij richci vodojmishi chi v mori Shodo zaznachenogo vishe velelyudnogo pereselennya na choli z Ryurikom to antropologi vidmichayut sho na teritoriyi plemeni polyan Kiyivskoyi Rusi u X XI st rizko zminivsya sklad naselennya neavtoritetne dzherelo Perevazhayuchij ranishe dovgogolovij antropologichnij tip buv blizkij antropologichnomu tipovi meshkanciv zemli plemeni drevlyan A litopisni polyani mali korotkogolovi cherepi analogichni cherepam yih suchasnikiv zhivshih na Chernigivshini Dani antropologiyi takozh stverdzhuyut pro te sho drevlyan potisnili novoposelenci Vizantijskij istorik Lev Diyakon 950 1000 rr pisav pro te sho kiyivskij knyaz Igor Ryurikovich zbirayuchi razom z druzhinoyu daninu v drevlyanskij zemli buv ubitij miscevim naselennyam Ce imovirno bo Yan Dlugosh v litopisi pro Kiyivsku Rus stverdzhuvav dzherelo pro pereselennya chastini polabskih slov yan do drevlyan Adzhe prijshovshi vid Varyazkogo morya slov yani mogli buti sprijnyati same yak germanci dzherelo pro sho svidchat visnovki suchasnih arheologiv kogo pri analizi harakternih osoblivostej Sukovsko dzedzickoyi kulturi Ce bula potuzhna migraciya slov yan oskilki polyanske suchasnimi doslidnikami identifikovane yak drevlyanske ta inshe div Polyani zmini arheologichnih kultur v istoriyi Kiyeva Vistavka Moya istoriya Ryurikovichi U Rosijskij Federaciyi v 2014 roci vidbulasya masshtabna vistavka Moya istoriya Ryurikovichi z falsifikaciyeyu hronologiyi istoriyi Rosiyi vidbulosya oficijne tvorennya mifu rosijskoyi istoriyi Organizatorami yiyi stali Administraciya Prezidenta Rosijskoyi Federaciyi Ministerstvo kulturi Rosijskoyi Federaciyi Uryad Moskvi Cyu vistavku vidkriv patriarh Moskovskoyi Patriarhiyi Kiril Razom iz cim Prezident Rosijskoyi Federaciyi Putin V V zibrav istorikiv Rosiyi na instruktazh z metoyu politichno zaangazhovanogo perepisuvannya istoriyi Rosiyi Napolegliva ta tradicijna rosijska falsifikaciya pov yazana z yuridichnim aspektom volodinnya zemlyami Ryurika dinastiyeyu Romanovih PrashuriDiv takozhGolmgard Rarogi Slaviya Rerik poselennya Rorik Yutlandskij Ryurik Rostislavich knyaz kiyivskij Ryurik Rostislavich knyaz peremiskij PrimitkiLITOPIS RUSKIJ Roki 852 912 Ioachim Chronicle d Track Q2718287 Vojtovich L V Knyazivski dinastiyi Shidnoyi Yevropi kinec IX pochatok XVI st Lviv Institut ukrayinoznavstva 2000 ISBN 966 02 1683 1 Aristov V Yu Ryurik Enciklopediya istoriyi Ukrayini u 10 t redkol V A Smolij golova ta in Institut istoriyi Ukrayini NAN Ukrayini K Naukova dumka 2012 T 9 Pril S 944 s il ISBN 978 966 00 1290 5 S 404 Ryurik Enciklopediya ukrayinoznavstva Gol red V Kubijovich m Parizh Nyu Jork Lviv vid Molode zhittya NTSh 1998 T 7 S 2666 ISBN 966 7155 02 1 Sokil u suchasnih movah pol rarog balaban chesk raroh deyaki sokolini staroukrayinske rarig rarog Rurik Encyclopedia Britannica Danilevskij Igor 5 zhovtnya 2014 Russkaya planeta rosijska Arhiv originalu za 22 serpnya 2017 http litopys org ua pvlyar yar01 htm Povist Minulih Lit PSRL Tom IV Chast 1 g Moskva 2000 g S 11 ros Vojtovich L Golmgard de pravili ruski knyazi Svyatoslav Igorevich Volodimir Svyatoslavich ta Yaroslav Volodimirovich Ukrayinskij istorichnij zhurnal K 2015 3 522 za traven cherven S 50 ISSN 0130 5247 Glava 5 Drevlyane Istoricheskij internet portal ros Taras Pano Zachem Putinu vozvrashatsya vo vremena Zolotoj Ordy 14 noyabrya 2014 sajt DsNews ros Rossijskaya gazeta Stolichnyj vypusk 6539 267 ot 23 11 2014 ros Elena Yakovleva Aktualnyj Ryurik V Manezhe zakrylas vystavka Pravoslavnaya Rus 22 zhovtnya 2015 u Wayback Machine ros Vystavka Moya istoriya Ryurikovichi sajt MVO MANEZh ros Vystavka Moya istoriya Ryurikovichi sajt Muzei Rossii ros Patriarh otkryl vystavku Ryurikovichi v Manezhe 04 11 2014 sajt RIA Novosti ros Putin s ego videniem istorii Kommentiruet istorik Nikita Petrov Video 5 noyabrya 2014 ros Putin instruktazh dlya istorikov 2015 07 06 u Wayback Machine November 6 2014 Yeghiazaryan Info ros Putin instruktazh dlya istorikov 6 yanvarya 2015 sajt Radio Svoboda ros Tatyana Melikyan Putin na vstreche s istorikami osudil Yaroslava Mudrogo oshibsya s preemnikami 5 noyabrya 2014 sajt ZAO Redakciya gazety Moskovskij Komsomolec ros Novaya istoriya Kryma Putin dal cennye ukazaniya uchenym Trivalist 00 13 39 na YouTube ros Andrej Plahonin V rubriku PTN PNH Pro zustrich Putina z molodimi rosijskimi istorikami 5 bereznya 2016 u Wayback Machine sajt Likbez ros Dzherela ta literaturaDzherela Lavrentevskaya letopis Polnoe Sobranie Russkih letopisej Izdanie vtoroe Leningrad 1926 1928 Tom 1 Novgorodskaya pervaya letopis starshego i mladshego izvodov Moskva Leningrad 1950 Ipatevskaya lЂtopis Polnoe Sobranie Russkih lЂtopisej Izdanie vtoroe S Peterburg 1908 Tom 2 Litopis Ruskij pereklad L Mahnovcya K Dnipro 1989 Ipatiyivskij litopis Literatura ukr Vojtovich L V Genealogiya dinastij Ryurikovichiv i Gediminovichiv K 1992 199 s Vojtovich L Knyazivski dinastiyi Shidnoyi Yevropi kinec IX pochatok XVI st Lviv Institut ukrayinoznavstva 2000 ukr Grushevskij M S Istoriya Ukrayini Rusi T 1 K 1991 648 s ukr Enciklopediya ukrayinoznavstva Slovnikova chastina v 11 t Naukove tovaristvo imeni Shevchenka gol red prof d r Volodimir Kubijovich Parizh Nyu Jork Molode zhittya 1955 1995 ISBN 5 7707 4049 3 ros Rorik yutlandskij i Ryurik Nachalnoj letopisi SK 3 1929 S 215 270 ros Grinev H H Legenda o prizvanii varyazhskih knyazej Istoriya i kultura drevnerusskogo gosudarstva M 1989 S 31 43 ros Bulkin V A Dubov I V Nazarenko V A Russko skandinavskie svyazi epohi obrazovaniya Kievskogo gosudarstva na sovremennom etape arheologicheskogo izucheniya Kr soob in ta arheologii 160 1980 s 24 38 ukr Aristov V Yu Ryurik Enciklopediya istoriyi Ukrayini u 10 t redkol V A Smolij golova ta in Institut istoriyi Ukrayini NAN Ukrayini K Naukova dumka 2012 T 9 Pril S S 404 ISBN 978 966 00 1290 5 ros K voprosu o proishozhdenii varyazhskoj legendy Novoe o proshlom nashej strany Pamyati M N Tihomirova M 1967 S 42 53 ros Kuzmin A G Dve koncepcii nachala Rusi v Povesti vremennyh let Istoriya SSSR 1969 6 s 81 105 ros Epoha vikingov v Severnoj Evrope L 1985 285 s ros Lovmyanskij G Rorik frislandskij i Ryurik novgorodskij Skandinavskij sbornik 7 1963 s 221 249 ros Lovmyanskij X Rus i normanny M 1985 303 s ros Varyago russkij vopros Slavia 10 1931 s 109 136 343 379 501 537 ros Nikon ieromonah Nachalo hristianstva na Rusi VI 1990 6 s 52 53 ros Trudy Istoriko arhivnogo instituta T 34 M 2000 s 139 183 ros Pchelov E V Ryurik Zhizn zamechatelnyh lyudej Vyp 1477 1277 M Molodaya gvardiya 2010 316 s il ros Rybakov B A Drevnyaya Rus Skazaniya Byliny Letopisi M 1963 362 s ros Rybakov B A Kievskaya Rus i russkie knyazhestva XII XIII vv M 1982 591 s ros O voennyh otnosheniyah skandinavov i Rusi k Vizantii po greko russkim dogovoram i po sagam V kn Drevnyaya Rus i Skandinaviya IX XIV vv M 1978 239 s ros Rydzevskaya E A K voprosu ob ustnyh predaniyah v sostave drevnejshej russkoj letopisi V kn Drevnyaya Rus i Skandinaviya IX XIV vv M 1978 239 s ros Rydzevskaya E A O nazvanii Rusi Gardariki V kn Drevnyaya Rus i Skandinaviya IX XIV vv M 1978 239 s ros Rydzevskaya E A O roli varyagov v Drevnej Rusi V kn Drevnyaya Rus i Skandinaviya IX XIV vv M 1978 239 s ros Tiander K Skandinavskoe pereselencheskoe skazanie Datsko russkie issledovaniya Petrograd 1915 T 3 S 140 152 ros Tolochko P P Drevnyaya Rus Ocherki socialno politicheskoj istorii K 1987 246 s ros Fomin V V Varyagi i varyazhskaya Rus M 2005 g s 439 ros Normannskaya teoriya v sovremennoj burzhuaznoj nauke M L 1965 236 s ros Sovremennaya burzhuaznaya istoriografiya drevnej Rusi M 1964 265 s ros Chernov Yu V Staroj Ladoge najden gerb Ryurika 2009 nim Stender Petersen A Die Varagersage ale Quelle der allrussischen chronik Kobenhavn 1934 456 s nim Thornqust C Studien u ber die nordischen Lehnworter im Russischen Uppsala 1949 418 s angl Vernadsky G Ancient Russia New Haven 1943 467 p angl Thomsen V Ancient Russia and Scandinavie and the Origin of the Russian State Oxford and London 1877 369 p pol Lowmianski H Rurik Slownik starozytnosci slowianskich Wroclaw Warszawa Krakow 1967 T 4 Cz 2 S 577 PosilannyaRyurik Ukrayinska mala enciklopediya 16 kn u 8 t prof Ye Onackij Nakladom Administraturi UAPC v Argentini Buenos Ajres 1964 T 7 kn XIII Literi Riz Se S 1654 1000 ekz Vikishovishe maye multimedijni dani za temoyu Ryurik Institut istoriyi materialnoyi kulturi RAN Ryurikovo gorodishe ros Institut istoriyi materialnoyi kulturi RAN Stara Ladoga ros ros ros Merkulov V I Zabytaya rodoslovnaya Ryurika nedostupne posilannya z kvitnya 2019 ros Froyanov I Ya Istoricheskie realii v letopisnom skazanii o prizvanii varyagov Voprosy istorii 1991 6 S 3 15 ros Petkov S V Varyagi Gosudarstva vikingov v Severo Vostochnoj Evrope Zaporozhe KPU 2009 87 s ros RYuRIK VERSII PROISHOZhDENIYa rodoslovnaya Ryurika ros