Азо́вська губе́рнія — адміністративно територіальна одиниця в Російської імперії у XVIII столітті. Адміністративний центр: Азов (1708–1711), Тамбов (1711–1715), а пізніше — Воронеж.
Азовська губернія | |
Герб | |
Дата створення / заснування | 1775 і 18 (29) грудня 1708 |
---|---|
Країна | Російська імперія |
Столиця | Азов[1], Воронеж і Азов[1] |
Адміністративна одиниця | Російська імперія |
Кількість населення | 1 086 000 осіб |
Замінений на | Воронезька губернія |
Час/дата припинення існування | 1783 і 1725 |
Азовська губернія у Вікісховищі |
Координати: 47°06′ пн. ш. 39°25′ сх. д. / 47.100° пн. ш. 39.417° сх. д.
Азовська губернія 1708–1725
Губернія вперше утворена згідно з указом Петра І «Об учреждении губерний и росписании к ним городов» від 18 грудня 1708 в числі перших восьми губерній Росії. До її складу входила велика територія , Області Війська Донського і частково, Слобідська Україна.
Губернія охоплювала території сучасних Луганської, Донецької, більшу частину Харківської областей України, Ростовської, Воронезької, Тамбовської областей Російської Федерації.
В 1711 у зв'язку з передачею за Прутським мирним договором Азова Османській імперії центром Азовської губернії став Вороніж.
У 1719 губернію поділено на провінції:
Також до її складу входили міста Ізюм, Чугуїв, Зміїв, Балаклія, Печеніги (нині селище міського типу), Тор (нині Слов'янськ), Валуйки, Острогозьк, Коротояк, Бахмут та інші.
В 1725 Азовську губернію перейменовано на Воронізьку.
Азовська губернія 1775–1783
1775
Після російсько-турецької війни 1768—1774 років у 1775 року зі східної частини Новоросійської губернії відроджено Азовську губернію з центром у фортеці Української лінії Білевськ й поділом на Азовську й Бахмутську провінції. До Бахмутської провінції з Новоросійської губернії увійшли Бахмутський повіт й Слов'яносербія. До Азовської провінції увійшла раніше самостійна Земля війська Донського та решта східних територій Новоросійської губернії.
До складу губернії увійшли (нині м. Ростов-на-Дону, РФ), Таганріг, , міста Керч, Єнікале, Кінбурн (з прилеглими землями між Дніпром і Південним Бугом — спадщина Прогноївської паланки Запорозької Січі), землі Області Війська Донського. Того ж року до Азовської губернії включено місто Тор з повітом і містечка Стара Водолага й (від Слобідсько-Української губернії).
Генерал-губернатором губернії був призначений Григорій Потьомкін.
1776–1777
У 1776 році до губернії приєднано землі Запорозької Січі на лівому березі Дніпра та Катерининську провінцію від Новоросійської губернії. Тоді ж усю Азовську губернію поділено на Бахмутську й Катерининську провінції.
На кінець 1776 року Азовська губернія складалася:
- Катерининська провінція (центр — Білевська фортеця, заснована 1731 року),
- Бахмутська провінція (центр Бахмут),
- ,
- (колишня Протовчанська паланка),
- (колишня Орільська паланка; центр Личкове),
- (центр Новоселиця) — створений з Самарської паланки,
- — запорозькі землі вздовж річки Кінські Води,
- (колишня Кальміуська паланка; центр — колишня Домаха),
- (колишня паланка Запорозької Січі),
- (центр Олександрівська фортеця),
- міста Керч й Єнікале,
- Ростовський повіт (центр фортеця святого Димитрія Ростовського),
- Таганрізький повіт,
- (центр Азов),
- Військо Дінське.
З Азовської, Новоросійської, Астраханської й Саратовської губернії утворено Новоросійське генерал-губернаторство на чолі з Григорієм Потьомкіним.
1778–1783
Від 1778 року губернія поділялася на 9 повітів:
- Катеринославський (центр — заснований 1776 року Катеринослав (Кільченський)),
- Олександрівський — землі Нової Дніпровської лінії (центр — Олександрівська фортеця заснована 1775 року),
- Павлівський повіт — на узбережжі Озівського моря (територія колишньої Кальміуської паланки),
- Марієнпольський повіт, — початково називався Вовководський повіт (за річкою Вовчі Води), із проектованим повітовим містом Вовковод-Марієнполь,
- Таганрізький,
- Бахмутський,
- (центр — місто Тор),
- Наталківський повіт, — колишня Катерининська провінція без Донецького полку (центр у Білевський фортеці),
- , землі колишньої Протовчанської паланки і Донецького пікінерного полку (центр — Царичанка, — колишннє містечко Полтавского полку),
- Військо Дінське.
В 1779 року після переселення кримських греків у Поозів'я
- приморське місто Павлоград перейменовано на Маріуполь, а також Павлоградський повіт став Маріупольським повітом;
- місто Марієнполь перейменували на Павлоград й відповідно Вовководський, або Марієнпольський повіт у міжріччі Вовчої та Самари перейменовано на Павлоградський повіт;
1782 году Натальїнський повіт знову перейменовано на Катерининську провінцію, а з 1783 року, після перейменування повітового центру на Костянтиноград, став Костянтиноградським повітом.
У 1779 році губернія перетворена на Азовське намісництво.
Указом імператриці Катерини ІІ від 30 березня 1783 року Азовську губернію ліквідовано, а її територія (разом з Новоросійською губернією) ввійшла до складу Катеринославського намісництва.
У 1783 року Азовська губернія разом з Новоросійською губернією увійшла до Катеринославського намісництва.
У 1796 році Азовське намісництво перетворене назад у Воронізьку губернію.
Посилання
- Азовська губернія [ 25 лютого 2022 у Wayback Machine.] // ВУЕ
- Азовська губернія [ 21 листопада 2016 у Wayback Machine.] // Юридична енциклопедія : [у 6 т.] / ред. кол.: Ю. С. Шемшученко (відп. ред.) [та ін.]. — К. : Українська енциклопедія ім. М. П. Бажана, 1998—2004. — .
- Дані перепису населення Азовської губернії на 1778 рік [ 11 грудня 2009 у Wayback Machine.]
Примітки
- https://bigenc.ru/geography/text/1803836
- Кабузан, Владимир Максимович (2006). Украинцы в мире: динамика численности и расселения: 20-е годы XVIII века-1989 год: формирование этнических и политических границ украинского этноса. Москва: Наука. с. 69—70.
Література
- АЗОВСЬКА ГУБЕРНІЯ [ 25 квітня 2016 у Wayback Machine.] // Енциклопедія історії України (ЕІУ) на сайті Інституту Історії НАНУ
- Малий словник історії України / відпов. ред. В. А. Смолій. — К. : Либідь, 1997. — 464 с. — .
- Панашенко В. В. Адміністративний устрій Південної України XVIII ст. // Історія, історіософія, джерелознавство: Статті, розвідки, замітки, есе. — К., 1996.
- Українська радянська енциклопедія : у 12 т. / гол. ред. М. П. Бажан ; редкол.: О. К. Антонов та ін. — 2-ге вид. — К. : Головна редакція УРЕ, 1974–1985.
- Новицкий Я. П. Описание границ и городов бывшей Азовской губернии. 1775—1783: Архивные материалы. — Александровск, 1910
- Дружинина Е. И. Северное Причерноморье в 1775—1800 гг. — М., 1959
- Кабузан В. М. Заселение Новороссии (Екатеринославской и Херсонской губерний) в XVIII — первой половине XIX века (1719—1858 гг.). — М., 1976
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Azo vska gube rniya administrativno teritorialna odinicya v Rosijskoyi imperiyi u XVIII stolitti Administrativnij centr Azov 1708 1711 Tambov 1711 1715 a piznishe Voronezh Azovska guberniya Gerb Data stvorennya zasnuvannya1775 i 18 29 grudnya 1708 Krayina Rosijska imperiya StolicyaAzov 1 Voronezh i Azov 1 Administrativna odinicyaRosijska imperiya Kilkist naselennya1 086 000 osib Zaminenij naVoronezka guberniya Chas data pripinennya isnuvannya1783 i 1725 Azovska guberniya u Vikishovishi Koordinati 47 06 pn sh 39 25 sh d 47 100 pn sh 39 417 sh d 47 100 39 417Azovska guberniya na mapi Moskovskogo carstva 1708Azovska guberniya 1708 1725Guberniya vpershe utvorena zgidno z ukazom Petra I Ob uchrezhdenii gubernij i rospisanii k nim gorodov vid 18 grudnya 1708 v chisli pershih vosmi gubernij Rosiyi Do yiyi skladu vhodila velika teritoriya Oblasti Vijska Donskogo i chastkovo Slobidska Ukrayina Guberniya ohoplyuvala teritoriyi suchasnih Luganskoyi Doneckoyi bilshu chastinu Harkivskoyi oblastej Ukrayini Rostovskoyi Voronezkoyi Tambovskoyi oblastej Rosijskoyi Federaciyi V 1711 u zv yazku z peredacheyu za Prutskim mirnim dogovorom Azova Osmanskij imperiyi centrom Azovskoyi guberniyi stav Voronizh U 1719 guberniyu podileno na provinciyi Bahmutsku Yelecku Tambovsku Shacku Takozh do yiyi skladu vhodili mista Izyum Chuguyiv Zmiyiv Balakliya Pechenigi nini selishe miskogo tipu Tor nini Slov yansk Valujki Ostrogozk Korotoyak Bahmut ta inshi V 1725 Azovsku guberniyu perejmenovano na Voronizku Azovska guberniya 1775 17831775 Pislya rosijsko tureckoyi vijni 1768 1774 rokiv u 1775 roku zi shidnoyi chastini Novorosijskoyi guberniyi vidrodzheno Azovsku guberniyu z centrom u forteci Ukrayinskoyi liniyi Bilevsk j podilom na Azovsku j Bahmutsku provinciyi Do Bahmutskoyi provinciyi z Novorosijskoyi guberniyi uvijshli Bahmutskij povit j Slov yanoserbiya Do Azovskoyi provinciyi uvijshla ranishe samostijna Zemlya vijska Donskogo ta reshta shidnih teritorij Novorosijskoyi guberniyi Do skladu guberniyi uvijshli nini m Rostov na Donu RF Taganrig mista Kerch Yenikale Kinburn z prileglimi zemlyami mizh Dniprom i Pivdennim Bugom spadshina Prognoyivskoyi palanki Zaporozkoyi Sichi zemli Oblasti Vijska Donskogo Togo zh roku do Azovskoyi guberniyi vklyucheno misto Tor z povitom i mistechka Stara Vodolaga j vid Slobidsko Ukrayinskoyi guberniyi General gubernatorom guberniyi buv priznachenij Grigorij Potomkin 1776 1777 U 1776 roci do guberniyi priyednano zemli Zaporozkoyi Sichi na livomu berezi Dnipra ta Katerininsku provinciyu vid Novorosijskoyi guberniyi Todi zh usyu Azovsku guberniyu podileno na Bahmutsku j Katerininsku provinciyi Na kinec 1776 roku Azovska guberniya skladalasya Katerininska provinciya centr Bilevska fortecya zasnovana 1731 roku Bahmutska provinciya centr Bahmut kolishnya Protovchanska palanka kolishnya Orilska palanka centr Lichkove centr Novoselicya stvorenij z Samarskoyi palanki zaporozki zemli vzdovzh richki Kinski Vodi kolishnya Kalmiuska palanka centr kolishnya Domaha kolishnya palanka Zaporozkoyi Sichi centr Oleksandrivska fortecya mista Kerch j Yenikale Rostovskij povit centr fortecya svyatogo Dimitriya Rostovskogo Taganrizkij povit centr Azov Vijsko Dinske Z Azovskoyi Novorosijskoyi Astrahanskoyi j Saratovskoyi guberniyi utvoreno Novorosijske general gubernatorstvo na choli z Grigoriyem Potomkinim 1778 1783 Vid 1778 roku guberniya podilyalasya na 9 povitiv Katerinoslavskij centr zasnovanij 1776 roku Katerinoslav Kilchenskij Oleksandrivskij zemli Novoyi Dniprovskoyi liniyi centr Oleksandrivska fortecya zasnovana 1775 roku Pavlivskij povit na uzberezhzhi Ozivskogo morya teritoriya kolishnoyi Kalmiuskoyi palanki Mariyenpolskij povit pochatkovo nazivavsya Vovkovodskij povit za richkoyu Vovchi Vodi iz proektovanim povitovim mistom Vovkovod Mariyenpol Taganrizkij Bahmutskij centr misto Tor Natalkivskij povit kolishnya Katerininska provinciya bez Doneckogo polku centr u Bilevskij forteci zemli kolishnoyi Protovchanskoyi palanki i Doneckogo pikinernogo polku centr Carichanka kolishnnye mistechko Poltavskogo polku Vijsko Dinske V 1779 roku pislya pereselennya krimskih grekiv u Pooziv ya primorske misto Pavlograd perejmenovano na Mariupol a takozh Pavlogradskij povit stav Mariupolskim povitom misto Mariyenpol perejmenuvali na Pavlograd j vidpovidno Vovkovodskij abo Mariyenpolskij povit u mizhrichchi Vovchoyi ta Samari perejmenovano na Pavlogradskij povit 1782 godu Natalyinskij povit znovu perejmenovano na Katerininsku provinciyu a z 1783 roku pislya perejmenuvannya povitovogo centru na Kostyantinograd stav Kostyantinogradskim povitom U 1779 roci guberniya peretvorena na Azovske namisnictvo Ukazom imperatrici Katerini II vid 30 bereznya 1783 roku Azovsku guberniyu likvidovano a yiyi teritoriya razom z Novorosijskoyu guberniyeyu vvijshla do skladu Katerinoslavskogo namisnictva U 1783 roku Azovska guberniya razom z Novorosijskoyu guberniyeyu uvijshla do Katerinoslavskogo namisnictva U 1796 roci Azovske namisnictvo peretvorene nazad u Voronizku guberniyu PosilannyaAzovska guberniya 25 lyutogo 2022 u Wayback Machine VUE Azovska guberniya 21 listopada 2016 u Wayback Machine Yuridichna enciklopediya u 6 t red kol Yu S Shemshuchenko vidp red ta in K Ukrayinska enciklopediya im M P Bazhana 1998 2004 ISBN 966 749 200 1 Dani perepisu naselennya Azovskoyi guberniyi na 1778 rik 11 grudnya 2009 u Wayback Machine Primitkihttps bigenc ru geography text 1803836 Kabuzan Vladimir Maksimovich 2006 Ukraincy v mire dinamika chislennosti i rasseleniya 20 e gody XVIII veka 1989 god formirovanie etnicheskih i politicheskih granic ukrainskogo etnosa Moskva Nauka s 69 70 LiteraturaAZOVSKA GUBERNIYa 25 kvitnya 2016 u Wayback Machine Enciklopediya istoriyi Ukrayini EIU na sajti Institutu Istoriyi NANU Malij slovnik istoriyi Ukrayini vidpov red V A Smolij K Libid 1997 464 s ISBN 5 325 00781 5 Panashenko V V Administrativnij ustrij Pivdennoyi Ukrayini XVIII st Istoriya istoriosofiya dzhereloznavstvo Statti rozvidki zamitki ese K 1996 Ukrayinska radyanska enciklopediya u 12 t gol red M P Bazhan redkol O K Antonov ta in 2 ge vid K Golovna redakciya URE 1974 1985 Novickij Ya P Opisanie granic i gorodov byvshej Azovskoj gubernii 1775 1783 Arhivnye materialy Aleksandrovsk 1910 Druzhinina E I Severnoe Prichernomore v 1775 1800 gg M 1959 Kabuzan V M Zaselenie Novorossii Ekaterinoslavskoj i Hersonskoj gubernij v XVIII pervoj polovine XIX veka 1719 1858 gg M 1976