Цю сторінку запропоновано перейменувати на Умбріель (супутник). Можливо, її поточна назва не відповідає нормам української мови або . Пояснення причин і обговорення — на сторінці . |
| |
Дані про відкриття | |
---|---|
Дата відкриття | 24 жовтня 1851 |
Відкривач(і) | Вільям Лассел |
Планета | Уран |
Номер | II |
Орбітальні характеристики | |
Велика піввісь | км |
Орбітальний період | 4,1 діб |
Ексцентриситет орбіти | |
Фізичні характеристики | |
Видима зоряна величина | 15.1 |
Атмосфера | відсутня |
Інші позначення | |
Умбрієль у Вікісховищі |
Умбрієль або Умбріе́ль — супутник планети Уран. Відкрито Вільямом Ласселлом 1851 року, одночасно з Арієлем. Названий на честь гнома — персонажа поеми А. Поупа [en]».
Умбрієль є третім за розмірами й найтемнішим серед великих супутників Урана: він відбиває всього 16 % світла, що на нього падає. Поверхня сильно кратерована, але на ньому немає кратерів зі світлими променями, які наявні на інших супутниках Урана, хоча є декілька великих кратерів зі світлим дном. Одне із запропонованих пояснень полягає в тому, що виділення тепла в надрах Умбрієля чомусь було недостатнім, щоб викликати плавлення кори й гравітаційну диференціацію. Тому суміш льоду й темних кам'яних порід залишилася на поверхні в первісному вигляді, а викиди речовини навколо метеоритних кратерів не відрізняються від основної поверхні.
Особливість Умбрієля — незвичайний світлий круг близько 140 км у діаметрі. Його природа невідома, хоча це можуть бути відкладення паморозі, пов'язані з ударним кратером[].
Відкриття та назва
Умбрієль виявлено Вільямом Ласселлом 24 жовтня 1851 року разом з іншим супутником Урана, Арієлем. Хоча Вільям Гершель, першовідкривач Титанії та Оберона, заявив наприкінці 18 століття про те, що спостерігав ще чотири супутника Урана, його спостереження не були підтверджені, і Гершеля вважатися відкривачем інших супутників Урана заперечується.
Усі супутники Урана названо на честь персонажів із творів Вільяма Шекспіра й Александра Поупа. Назви всіх чотирьох супутників Урана, відомих на той час, були запропоновані сином Вільяма Гершеля — Джоном — 1852 року на прохання Вільяма Лассела. Умбрієль названо ім'ям меланхолічного гнома з твору Александра Поупа [en]. Латинське слово «umbra» означає тінь. Супутник також позначається як Уран II.
Орбіта
Орбіта Умбрієля пролягає на відстані 266 000 км від Урана. Це третій за віддаленістю із п'яти великих супутників Урана. Нахил орбіти до екватора планети дуже маленький. Орбітальний період Умбрієля дорівнює 4,1 земних діб і збігається з періодом його обертання. Інакше кажучи, Умбрієль — синхронний супутник Урана й завжди обернений до нього одним боком. Орбіта Умбрієля повністю лежить всередині магнітосфери Урана, а атмосфери в нього немає. Тому його задня (по ходу орбітального руху) півкуля постійно бомбардується частинками магнітосферної плазми, які рухаються по орбіті набагато швидше Умбрієля (з періодом, який дорівнює періоду осьового обертання Урана). Можливо, це й призводить до потемніння задньої півкулі, яке спостерігається на всіх супутниках Урана, крім Оберона. Проліт автоматичної міжпланетної станції «Вояджер-2» дозволив виявити поблизу Умбрієля помітне зменшення концентрації іонів магнітосфери Урана.
Оскільки Уран обертається навколо Сонця «на боці», а площина його екватора приблизно збігається з площиною орбіт його великих супутників, зміна пір року на них дуже своєрідна. Кожен полюс Умбрієля 42 роки перебуває у повній пітьмі і 42 роки неперервно освітлений, причому під час літнього сонцестояння Сонце на полюсі майже досягає зеніту. Проліт «Вояджера-2» в січні 1986 року збігся з літнім сонцестоянням над південним полюсом, тоді як майже вся північна півкуля перебувала у пітьмі. Раз на 42 роки — під час рівнодення на Урані — Сонце (і разом з ним Земля) проходить через його екваторіальну площину, і тоді можна спостерігати взаємні затемнення його супутників. Декілька таких подій спостерігалося у 2007—2008 роках, зокрема два покриття Титанії Умбрієлем (15 серпня і 8 грудня 2007 року) і покриття Аріеля Умбрієлем (19 серпня 2007 року).
Наразі в Умбрієля немає орбітального резонансу з жодним із супутників Урана. Однак, можливо, на початку його існування існував резонанс 1:3 із Мірандою. Можливо, це збільшило ексцентриситет орбіти Міранди, і сприяло внутрішньому нагріванню та геологічній активності цього супутника, у той час як на орбіту Умбрієля це практично не вплинуло. Супутникам Урана легше вийти з орбітального резонансу, ніж супутникам Сатурна чи Юпітера, оскільки сплющеність і розмір Урана менші, ніж у більших планет-гігантів. Прикладом є Міранда, яка вийшла з резонансу (з чим, імовірно, і пов'язаний аномально великий нахил її орбіти).
Склад і внутрішня будова
Умбрієль — третій за розміром і четвертий за масою супутник Урана. Його густина — 1,39 г/см3. З цього випливає, що супутник значною мірою складається з водяного льоду, а щільніші компоненти складають близько 40 % його маси. Ці компоненти можуть бути кам'янистими, а також високомолекулярними органічними сполуками, відомими як толіни. За допомогою інфрачервоної спектроскопії на поверхні виявлено водяний лід. Його абсорбційні смуги на передній півкулі виражені сильніше, ніж на задній. Причини такої асиметрії невідомі, але вважається, що це може бути викликано бомбардуванням поверхні зарядженими частинками з магнітосфери Урана, яке діє саме на задню півкулю (внаслідок спільного обертання планети й плазми). Ці частинки розпилюють лід, розкладаючи метан, який міститься в ньому (і утворюють клатрати) та діють на інші органічні речовини, залишаючи темний залишок, багатий вуглецем.
За допомогою інфрачервоної спектроскопії на поверхні Умбрієля, крім води, виявлено вуглекислий газ, який сконцентрований переважно на задній півкулі супутника. Походження вуглекислого газу не до кінця зрозуміло. Він міг утворитися на поверхні з карбонатів чи органічних речовин під дією сонячного ультрафіолетового випромінювання або заряджених частинок, що надходять з магнітосфери Урана. Останнє може пояснити асиметрію в розподілі вуглекислого газу на поверхні супутника, тому що ці частинки бомбардують саме задню півкулю. Інше можливе джерело CO2 — дегазація водяного льоду в надрах Умбрієля, яка може бути наслідком колишньої геологічної активності супутника.
Умбрієль може бути диференційований на кам'яне ядро й крижану мантію. Якщо це так, то радіус ядра (близько 317 км) становить близько 54 % радіуса супутника, а маса ядра — близько 40 % маси супутника (параметри розраховані виходячи зі складу Умбрієля). У цій моделі тиск у центрі Умбрієля становить близько 0,24 ГПа (2,4 кбар). Сучасний стан крижаної мантії незрозумілий, хоча існування підповерхневого океану вважається малоймовірним.
Поверхня
Поверхня Умбрієля темніша, ніж поверхня всіх інших супутників Урана, і відбиває менше половини того світла, що відбиває Аріель, хоча ці супутники близькі за розмірами. Умбрієль має дуже низьке альбедо Бонда — лише близько 10 % (для порівняння, в Аріеля воно становить 23 %). Поверхня Умбрієля демонструє опозиційний ефект: при збільшенні фазового кута з 0° до 1° відбивна здатність зменшується з 26 % до 19 %. На відміну від іншого темного супутника Урана — Оберона — поверхня Умбрієля має блакитний відтінок. Молоді ударні кратери (наприклад, кратер [en]) ще блакитніші. Крім того, передня півкуля трохи червоніша, ніж задня. Це почервоніння, ймовірно, викликане космічним вивітрюванням через бомбардування зарядженими частинками і мікрометеоритами з часів утворення Сонячної системи. Однак асиметрія кольору Умбрієля може бути пов'язана і з акрецією червонуватого матеріалу, що надходить із зовнішньої частини системи Урана (ймовірно, від нерегулярних супутників). Ця речовина має осідати переважно на передній півкулі. Якщо не враховувати цю відмінність півкуль, поверхня Умбрієля відносно однорідна за альбедо та кольором.
Кратер | Походження назви | Координати | Діаметр (км) |
---|---|---|---|
Альберіх | Альберіх, карлик із «Пісні про Нібелунгів» | 33°36′ пд. ш. 42°12′ сх. д. / 33.6° пд. ш. 42.2° сх. д. | 52 |
Фін | Фін, троль у [en] | 37°24′ пд. ш. 44°18′ сх. д. / 37.4° пд. ш. 44.3° сх. д. | 43 |
Гоб | Гоб, король гномів | 12°42′ пд. ш. 27°48′ сх. д. / 12.7° пд. ш. 27.8° сх. д. | 88 |
Каналоа | Каналоа, головний злий дух у полінезійській міфології | 10°48′ пд. ш. 345°42′ сх. д. / 10.8° пд. ш. 345.7° сх. д. | 86 |
Малінгі | Малінгі (Мутінга), відьма у міфології австралійських аборигенів | 22°54′ пд. ш. 13°54′ сх. д. / 22.9° пд. ш. 13.9° сх. д. | 164 |
Мінепа | Мінепа, злий дух у народу макуа з Мозамбіка | 42°42′ пд. ш. 8°12′ сх. д. / 42.7° пд. ш. 8.2° сх. д. | 58 |
Пері | Пері, злі духи з перської міфології | 9°12′ пд. ш. 4°18′ сх. д. / 9.2° пд. ш. 4.3° сх. д. | 61 |
Сетібос | Сетібос, князь тьми у Патагонії | 30°48′ пд. ш. 346°18′ сх. д. / 30.8° пд. ш. 346.3° сх. д. | 50 |
[en] | Торопига, троль у данському фольклорі | 1°48′ пд. ш. 331°42′ сх. д. / 1.8° пд. ш. 331.7° сх. д. | 72 |
[en] | Вувер із [en] | 4°42′ пд. ш. 311°36′ сх. д. / 4.7° пд. ш. 311.6° сх. д. | 98 |
Воколо | Воколо, злий дух з вірувань народу бамбара, що живе у західній Африці | 30°00′ пд. ш. 1°48′ сх. д. / 30° пд. ш. 1.8° сх. д. | 208 |
[en] | Ванда в міфології австралійських аборигенів | 7°54′ пд. ш. 273°36′ сх. д. / 7.9° пд. ш. 273.6° сх. д. | 131 |
Злидень | Злидень, злий дух у слов'янській міфології | 23°18′ пд. ш. 326°12′ сх. д. / 23.3° пд. ш. 326.2° сх. д. | 44 |
Поверхня супутника сильно кратерована, але на ній немає кратерів із добре помітними світлими променями, на відміну від інших супутників Урана. Одне із запропонованих пояснень цього полягає в тому, що тепла, яке виділялося в надрах Умбрієля в епоху його утворення, чомусь було недостатньо для плавлення кори і гравітаційної диференціації. Тому склад Умбрієля слабко залежить від глибини, і викиди глибинних порід навколо ударних кратерів не відрізняються від основної поверхні. Однак наявність каньйонів показує, що колись на супутнику відбувалися ендогенні процеси; ймовірно, вони призвели до оновлення поверхні та знищення старих форм рельєфу.
Наразі на Умбрієлі назви мають деталі рельєфу лише одного типу — кратери. Їх на цьому супутнику набагато більше, ніж на Аріелі чи Титанії, що вказує на його меншу ендогенну активність. З усіх супутників Урана лише Оберон має більше кратерів, ніж Умбрієль. Діаметри відомих кратерів становлять від кількох кілометрів до 210 кілометрів (для кратера Воколо). Усі вивчені кратери Умбрієля мають центральний пік, але у жодного немає променів.
Одна з головних характерних рис Умбрієля — кратер Ванда з незвичайним світлим кругом на його дні. Це найпримітніша геологічна структура — діаметр кратера становить близько 131 км. Яскраве кільце на дні кратера, мабуть, складається з порід, вибитих із надр Умбрієля ударною дією. У сусідніх кратерів, таких як Вувер і Скінд, немає таких кілець, але є яскраві центральні піки. Дослідження [ru] Умбрієля виявило структуру, яка може бути дуже великим кратером (діаметром близько 400 км і глибиною близько 5 км).
Поверхня Умбрієля, як і інших великих супутників Урана, вкрита системою каньйонів, які простягаються з північного сходу на південний захід. Однак вони поки що не мають назв, оскільки роздільність знімків недостатня для якісного геологічного картування.
Поверхня Умбрієля не змінювалася після пізнього важкого бомбардування, тому на ній дуже багато кратерів. Єдині ознаки ендогенної активності — каньйони й темні багатокутники (ділянки складної форми діаметром від десятків до сотень кілометрів). Ці багатокутники були виявлені з допомогою точної фотометрії знімків «Вояджера-2». Вони розподілені більш-менш рівномірно по всій поверхні Умбрієля з переважною орієнтацією з північного сходу на південний захід. Деякі такі ділянки відповідають низовинам до кількох кілометрів у глибину і, можливо, є результатом ранньої тектонічної активності. Наразі немає пояснення, чому поверхня супутника така темна й однорідна. Можливо, вона вкрита тонким шаром темного матеріалу, винесеного на поверхню метеоритними ударами або викинутого вулканами. За іншою версією, кора Умбрієля може повністю складатися з темної речовини, що робить неможливим появу яскравих викидів навколо кратерів. Однак цьому, можливо, суперечить наявність яскравого кільця в кратері Ванда.
Походження та еволюція
Як і всі великі супутники Урана, Умбрієль, ймовірно, сформувався з акреційного диска газу й пилу, який або існував навколо Урана протягом якогось часу після формування планети, або з'явився при потужному зіткненні, яке, швидше за все, і дало Урану дуже великий нахил осі обертання. Точний склад туманності невідомий, однак вища густина супутників Урана у порівнянні з супутниками Сатурна вказує на те, що ця туманність, ймовірно, містила менше води. Значні кількості вуглецю і азоту, можливо, були наявні у вигляді монооксиду вуглецю (CO) і молекулярного азоту (N2), а не аміаку й метану. Супутник, що формувався в такій туманності, повинен містити меншу кількість водяного льоду (з клатратами CO і N2) і більшу кількість кам'янистих порід, а тому мати вищу густину.
Утворення Умбрієля шляхом акреції, ймовірно, тривало протягом кількох тисяч років. Зіткнення, що супроводжували акрецію, викликали нагрівання зовнішніх шарів супутника. Максимальна температура (близько 180 K) була досягнута на глибині близько 3 км. Після завершення формування зовнішній шар охолонув, в той час як внутрішній почав нагріватися через розпад радіоактивних елементів, що містилися в його породах. Поверхневий шар за рахунок охолодження стискався, у той час як внутрішній за рахунок нагрівання розширювався. Це викликало в корі Умбрієля сильні механічні напруження, які могли призвести до утворення розломів. Цей процес мав тривати близько 200 млн років. Таким чином, ендогенна діяльність на Умбрієлі мала припинитися кілька мільярдів років тому.
Тепла від початкової акреції і подальшого розпаду радіоактивних елементів могло вистачити для плавлення льоду, якщо в ньому є які-небудь антифризи (наприклад, аміак у вигляді гідрату аміаку і сіль). Танення могло призвести до відділення льоду від каменю і формування кам'яного ядра, оточеного крижаною мантією. На межі ядра й мантії міг утворитися шар рідкої води (океан), насичений розчиненим аміаком. Евтектична температура цієї суміші дорівнює 176 К. Якщо температура океану була нижча від цього значення, то він мав давно замерзнути. Серед усіх супутників Урана Умбрієль найменше піддавався дії ендогенних процесів перетворення поверхні, хоча ці процеси могли впливати на Умбрієль (як і на інші супутники) на початку його існування. На жаль, відомостей про Умбрієль досі дуже мало і вони значною мірою обмежені дослідженнями, виконаними «Вояджером-2».
Дослідження
Єдині на сьогоднішній день зображення Умбрієля великим планом були отримані «Вояджером-2», який сфотографував супутник під час досліджень Урана у січні 1986 року. Найменша відстань до супутника становила 325 000 км, і найдетальніші знімки мають роздільність 5,2 км. Зображення покривають лише 40 % поверхні, і лише 20 % зняті з якістю, достатньою для геологічного картування. Під час прольоту південна півкуля Умбрієля (як і інших супутників) була обернена до Сонця, а північна півкуля не було освітлена і не могла бути вивчена. Ні Уран, ні Умбрієль не відвідували інші міжпланетні зонди, не планується відвідування і в найближчому майбутньому.
Див. також
Примітки
- «Умбрієль» у першому виданні УРЕ
- Українська радянська енциклопедія : у 12 т. / гол. ред. М. П. Бажан ; редкол.: О. К. Антонов та ін. — 2-ге вид. — К. : Головна редакція УРЕ, 1974–1985.
- Умбріель // Астрономічний енциклопедичний словник / за заг. ред. І. А. Климишина та А. О. Корсунь. — Львів : Голов. астроном. обсерваторія НАН України : Львів. нац. ун-т ім. Івана Франка, 2003. — С. 488. — .
- Астрономічний календар. Супутники Урана. https://www.mao.kiev.ua/index.php/ua. Головна астрономічна обсерваторія НАН України. Процитовано 30.04.2017.
- Lassell, W. (1851). On the interior satellites of Uranus. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 12: 15—17. Bibcode:1851MNRAS..12...15L. (англ.)
- Lassell, W. (1851). Letter from William Lassell, Esq., to the Editor. Astronomical Journal. 2 (33): 70. Bibcode:1851AJ......2...70L. doi:10.1086/100198. (англ.)
- Herschel, William (1798). On the Discovery of Four Additional Satellites of the Georgium Sidus; The Retrograde Motion of Its Old Satellites Announced; And the Cause of Their Disappearance at Certain Distances from the Planet Explained. Philosophical Transactions of the Royal Society of London. 88 (0): 47—79. Bibcode:1798RSPT...88...47H. doi:10.1098/rstl.1798.0005. (англ.)
- Struve, O. (1848). Note on the Satellites of Uranus. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 8 (3): 44—47. Bibcode:1848MNRAS...8...43. (англ.)
- Lassell, W. (1852). Beobachtungen der Uranus-Satelliten. Astronomische Nachrichten (German) . 34: 325. Bibcode:1852AN.....34..325. (нім.)
- Kuiper, G. P. (1949). The Fifth Satellite of Uranus. Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 61 (360): 129. Bibcode:1949PASP...61..129K. doi:10.1086/126146. (англ.)
- Planetary Satellite Mean Orbital Parameters. Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology. Архів оригіналу за 22 серпня 2011. Процитовано 24 серпня 2016. (англ.)
- Smith, B. A.; Soderblom, L. A. та ін. (1986). Voyager 2 in the Uranian System: Imaging Science Results. Science. 233 (4759): 97—102. Bibcode:1986Sci...233...43S. doi:10.1126/science.233.4759.43. PMID 17812889. (англ.)
- Grundy, W. M.; Young, L.A.; Spencer, J.R.; et al. (2006). Distributions of H2O and CO2 ices on Ariel, Umbriel, Titania, and Oberon from IRTF/SpeX observations. Icarus. 184 (2): 543—555. arXiv:0704.1525. Bibcode:2006Icar..184..543G. doi:10.1016/j.icarus.2006.04.016. (англ.)
- Ness, N. F.; Acuna, Mario H.; Behannon, Kenneth W.; et al. (1986). Magnetic Fields at Uranus. Science. 233 (4759): 85—89. Bibcode:1986Sci...233...85N. doi:10.1126/science.233.4759.85. PMID 17812894. (англ.)
- Krimigis, S.M.; Armstrong, T.P.; Axford, W.I.; et al. (1986). The Magnetosphere of Uranus: Hot Plasma and radiation Environment. Science. 233 (4759): 97—102. Bibcode:1986Sci...233...97K. doi:10.1126/science.233.4759.97. PMID 17812897. (англ.)
- Miller, C.; Chanover, N. J. (2009). Resolving dynamic parameters of the August 2007 Titania and Ariel occultations by Umbriel. Icarus. 200 (1): 343—6. Bibcode:2009Icar..200..343M. doi:10.1016/j.icarus.2008.12.010. (англ.)
- Arlot, J. -E.; Dumas, C.; Sicardy, B. (2008). Observation of an eclipse of U-3 Titania by U-2 Umbriel on December 8, 2007 with ESO-VLT. Astronomy and Astrophysics. 492: 599. Bibcode:2008A&A...492..599A. doi:10.1051/0004-6361:200810134. (англ.)
- Tittemore, W. C.; Wisdom, J. (1990). Tidal evolution of the Uranian satellites III. Evolution through the Miranda-Umbriel 3:1, Miranda-Ariel 5:3, and Ariel-Umbriel 2:1 mean-motion commensurabilities. Icarus. 85 (2): 394—443. Bibcode:1990Icar...85..394T. doi:10.1016/0019-1035(90)90125-S. (англ.)
- Tittemore, W. C.; Wisdom, J. (1989). Tidal Evolution of the Uranian Satellites II. An Explanation of the Anomalously High Orbital Inclination of Miranda. Icarus. 7 (1): 63—89. Bibcode:1989Icar...78...63T. doi:10.1016/0019-1035(89)90070-5. (англ.)
- Malhotra, R., Dermott, S. F. (1990). The Role of Secondary Resonances in the Orbital History of Miranda. Icarus. 8 (2): 444—480. Bibcode:1990Icar...85..444M. doi:10.1016/0019-1035(90)90126-T. (англ.)
- Jacobson, R. A.; Campbell, J.K.; Taylor, A.H. and Synnott, S.P. (1992). The masses of Uranus and its major satellites from Voyager tracking data and Earth based Uranian satellite data. The Astronomical Journal. 103 (6): 2068—78. Bibcode:1992AJ....103.2068J. doi:10.1086/116211. (англ.)
- Hussmann, H.; Sohl, Frank; Spohn, Tilman (2006). Subsurface oceans and deep interiors of medium-sized outer planet satellites and large trans-neptunian objects. Icarus. 185 (1): 258—273. Bibcode:2006Icar..185..258H. doi:10.1016/j.icarus.2006.06.005. (англ.)
- Planetary Satellite Physical Parameters. Jet Propulsion Laboratory (Solar System Dynamics). Архів оригіналу за 18 січня 2010. Процитовано 16 серпня 2011. (англ.)
- Karkoschka, E. (2001). Comprehensive Photometry of the Rings and 16 Satellites of Uranus with the Hubble Space Telescope. Icarus. 151: 51—68. Bibcode:2001Icar..151...51K. doi:10.1006/icar.2001.6596. (англ.)
- Bell III, J.F.; McCord, T.B. (1991). A search for spectral units on the Uranian satellites using color ratio images (Conference Proceedings). Lunar and Planetary Science Conference, 21st, Mar. 12-16, 1990. Houston, TX, United States: Lunar and Planetary Sciences Institute. с. 473—489. (англ.)
- Plescia, J. B. (1987). Cratering history of the Uranian satellites: Umbriel, Titania and Oberon. Journal of Geophysical Research. 92 (A13): 14918—14932. Bibcode:1987JGR....9214918P. doi:10.1029/JA092iA13p14918. (англ.)
- Buratti, B. J.; Mosher, Joel A. (1991). Comparative global albedo and color maps of the Uranian satellites. Icarus. 90: 1—13. Bibcode:1991Icar...90....1B. doi:10.1016/0019-1035(91)90064-Z. (англ.)
- Umbriel Nomenclature Table Of Contents. Gazetteer of Planetary Nomenclature. United States Geological Survey, Astrogeology. Архів оригіналу за 24 січня 2012. Процитовано 16 серпня 2011. (англ.)
- Strobell, M.E.; Masursky, H. (1987). New Features Named on the Moon and Uranian Satellites. Abstracts of the Lunar and Planetary Science Conference. 18: 964—65. Bibcode:1987LPI....18..964S. (англ.)
- Umbriel:Wunda. Gazetteer of Planetary Nomenclature. United States Geological Survey, Astrogeology. Архів оригіналу за 24 січня 2012. Процитовано 16 серпня 2011. (англ.)
- Hunt, Garry E.; Patrick Moore (1989). Atlas of Uranus. Cambridge University Press. ISBN . (англ.)
- Moore, J. M.; Schenk, Paul M.; Bruesch, Lindsey S. et.al. (2004). Large impact features on middle-sized icy satellites (pdf). Icarus. 171 (2): 421—43. Bibcode:2004Icar..171..421M. doi:10.1016/j.icarus.2004.05.009. (англ.)
- Croft, S.K. (1989). New geological maps of Uranian satellites Titania, Oberon, Umbriel and Miranda. Proceeding of Lunar and Planetary Sciences. Т. 20. Lunar and Planetary Sciences Institute, Houston. с. 205C. (англ.)
- Helfenstein, P.; Thomas, P. C.; Veverka, J. (1989). Evidence from Voyager II photometry for early resurfacing of Umbriel. Nature. 338 (6213): 324—326. Bibcode:1989Natur.338..324H. doi:10.1038/338324a0. (англ.)
- Mousis, O. (2004). Modeling the thermodynamical conditions in the Uranian subnebula – Implications for regular satellite composition. Astronomy & Astrophysics. 413: 373—380. Bibcode:2004A&A...413..373M. doi:10.1051/0004-6361:20031515. (англ.)
- Squyres, S. W.; Reynolds, Ray T.; Summers, Audrey L.; Shung, Felix (1988). Accretional heating of satellites of Saturn and Uranus. Journal of Geophysical Research. 93 (B8): 8, 779—94. Bibcode:1988JGR....93.8779S. doi:10.1029/JB093iB08p08779. (англ.)
- Hillier, J.; Squyres, Steven (1991). Thermal stress tectonics on the satellites of Saturn and Uranus. Journal of Geophysical Research. 96 (E1): 15, 665—74. Bibcode:1991JGR....9615665H. doi:10.1029/91JE01401. (англ.)
- Stone, E. C. (1987). The Voyager 2 Encounter With Uranus. Journal of Geophysical Research. 92 (A13): 14, 873—76. Bibcode:1987JGR....9214873S. doi:10.1029/JA092iA13p14873. (англ.)
Література
- Умбріель // Астрономічний енциклопедичний словник / за заг. ред. І. А. Климишина та А. О. Корсунь. — Львів : Голов. астроном. обсерваторія НАН України : Львів. нац. ун-т ім. Івана Франка, 2003. — С. 488. — .
- Відьмаченко А. П., Мороженко О. В. Супутники Урана // Порівняльна планетологія. Навчальний посібник. — Київ : Національна академія наук України, Головна астрономічна обсерваторія, ТОВ ДІА, 2013. — С. 428-436. — .
- Умбріель. Супутники Урана // Енциклопедія космосу / Голубов О., Солодовнікова Н. (наук. ред.). — Харків : Пегас, 2019. — С. 130. — 4500 прим. — .
- Карл Саган. Блакитна цятка: космічне майбутнє людства. — Харків : Книжковий клуб «Клуб Сімейного Дозвілля», 2023. — 320 с. — 3000 прим. — .
Посилання
- Головні параметри орбіт супутників планет (англ.)
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Cyu storinku zaproponovano perejmenuvati na Umbriel suputnik Mozhlivo yiyi potochna nazva ne vidpovidaye normam ukrayinskoyi movi abo pravilam imenuvannya statej u Vikipediyi Poyasnennya prichin i obgovorennya na storinci Vikipediya Perejmenuvannya statej Umbriyel Umbriel Umbriyel Dani pro vidkrittya Data vidkrittya 24 zhovtnya 1851 Vidkrivach i Vilyam Lassel Planeta Uran Nomer II Orbitalni harakteristiki Velika pivvis km Orbitalnij period 4 1 dib Ekscentrisitet orbiti Fizichni harakteristiki Vidima zoryana velichina 15 1 Atmosfera vidsutnya Inshi poznachennya Umbriyel u Vikishovishi Umbriyel abo Umbrie l suputnik planeti Uran Vidkrito Vilyamom Lassellom 1851 roku odnochasno z Ariyelem Nazvanij na chest gnoma personazha poemi A Poupa en Umbriyel ye tretim za rozmirami j najtemnishim sered velikih suputnikiv Urana vin vidbivaye vsogo 16 svitla sho na nogo padaye Poverhnya silno kraterovana ale na nomu nemaye krateriv zi svitlimi promenyami yaki nayavni na inshih suputnikah Urana hocha ye dekilka velikih krateriv zi svitlim dnom Odne iz zaproponovanih poyasnen polyagaye v tomu sho vidilennya tepla v nadrah Umbriyelya chomus bulo nedostatnim shob viklikati plavlennya kori j gravitacijnu diferenciaciyu Tomu sumish lodu j temnih kam yanih porid zalishilasya na poverhni v pervisnomu viglyadi a vikidi rechovini navkolo meteoritnih krateriv ne vidriznyayutsya vid osnovnoyi poverhni Osoblivist Umbriyelya nezvichajnij svitlij krug blizko 140 km u diametri Jogo priroda nevidoma hocha ce mozhut buti vidkladennya pamorozi pov yazani z udarnim kraterom dzherelo Vidkrittya ta nazvaUmbriyel viyavleno Vilyamom Lassellom 24 zhovtnya 1851 roku razom z inshim suputnikom Urana Ariyelem Hocha Vilyam Gershel pershovidkrivach Titaniyi ta Oberona zayaviv naprikinci 18 stolittya pro te sho sposterigav she chotiri suputnika Urana jogo sposterezhennya ne buli pidtverdzheni i Gershelya vvazhatisya vidkrivachem inshih suputnikiv Urana zaperechuyetsya Usi suputniki Urana nazvano na chest personazhiv iz tvoriv Vilyama Shekspira j Aleksandra Poupa Nazvi vsih chotiroh suputnikiv Urana vidomih na toj chas buli zaproponovani sinom Vilyama Gershelya Dzhonom 1852 roku na prohannya Vilyama Lassela Umbriyel nazvano im yam melanholichnogo gnoma z tvoru Aleksandra Poupa en Latinske slovo umbra oznachaye tin Suputnik takozh poznachayetsya yak Uran II OrbitaOrbita Umbriyelya prolyagaye na vidstani 266 000 km vid Urana Ce tretij za viddalenistyu iz p yati velikih suputnikiv Urana Nahil orbiti do ekvatora planeti duzhe malenkij Orbitalnij period Umbriyelya dorivnyuye 4 1 zemnih dib i zbigayetsya z periodom jogo obertannya Inakshe kazhuchi Umbriyel sinhronnij suputnik Urana j zavzhdi obernenij do nogo odnim bokom Orbita Umbriyelya povnistyu lezhit vseredini magnitosferi Urana a atmosferi v nogo nemaye Tomu jogo zadnya po hodu orbitalnogo ruhu pivkulya postijno bombarduyetsya chastinkami magnitosfernoyi plazmi yaki ruhayutsya po orbiti nabagato shvidshe Umbriyelya z periodom yakij dorivnyuye periodu osovogo obertannya Urana Mozhlivo ce j prizvodit do potemninnya zadnoyi pivkuli yake sposterigayetsya na vsih suputnikah Urana krim Oberona Prolit avtomatichnoyi mizhplanetnoyi stanciyi Voyadzher 2 dozvoliv viyaviti poblizu Umbriyelya pomitne zmenshennya koncentraciyi ioniv magnitosferi Urana Oskilki Uran obertayetsya navkolo Soncya na boci a ploshina jogo ekvatora priblizno zbigayetsya z ploshinoyu orbit jogo velikih suputnikiv zmina pir roku na nih duzhe svoyeridna Kozhen polyus Umbriyelya 42 roki perebuvaye u povnij pitmi i 42 roki neperervno osvitlenij prichomu pid chas litnogo soncestoyannya Sonce na polyusi majzhe dosyagaye zenitu Prolit Voyadzhera 2 v sichni 1986 roku zbigsya z litnim soncestoyannyam nad pivdennim polyusom todi yak majzhe vsya pivnichna pivkulya perebuvala u pitmi Raz na 42 roki pid chas rivnodennya na Urani Sonce i razom z nim Zemlya prohodit cherez jogo ekvatorialnu ploshinu i todi mozhna sposterigati vzayemni zatemnennya jogo suputnikiv Dekilka takih podij sposterigalosya u 2007 2008 rokah zokrema dva pokrittya Titaniyi Umbriyelem 15 serpnya i 8 grudnya 2007 roku i pokrittya Arielya Umbriyelem 19 serpnya 2007 roku Narazi v Umbriyelya nemaye orbitalnogo rezonansu z zhodnim iz suputnikiv Urana Odnak mozhlivo na pochatku jogo isnuvannya isnuvav rezonans 1 3 iz Mirandoyu Mozhlivo ce zbilshilo ekscentrisitet orbiti Mirandi i spriyalo vnutrishnomu nagrivannyu ta geologichnij aktivnosti cogo suputnika u toj chas yak na orbitu Umbriyelya ce praktichno ne vplinulo Suputnikam Urana legshe vijti z orbitalnogo rezonansu nizh suputnikam Saturna chi Yupitera oskilki splyushenist i rozmir Urana menshi nizh u bilshih planet gigantiv Prikladom ye Miranda yaka vijshla z rezonansu z chim imovirno i pov yazanij anomalno velikij nahil yiyi orbiti Sklad i vnutrishnya budovaUmbriyel tretij za rozmirom i chetvertij za masoyu suputnik Urana Jogo gustina 1 39 g sm3 Z cogo viplivaye sho suputnik znachnoyu miroyu skladayetsya z vodyanogo lodu a shilnishi komponenti skladayut blizko 40 jogo masi Ci komponenti mozhut buti kam yanistimi a takozh visokomolekulyarnimi organichnimi spolukami vidomimi yak tolini Za dopomogoyu infrachervonoyi spektroskopiyi na poverhni viyavleno vodyanij lid Jogo absorbcijni smugi na perednij pivkuli virazheni silnishe nizh na zadnij Prichini takoyi asimetriyi nevidomi ale vvazhayetsya sho ce mozhe buti viklikano bombarduvannyam poverhni zaryadzhenimi chastinkami z magnitosferi Urana yake diye same na zadnyu pivkulyu vnaslidok spilnogo obertannya planeti j plazmi Ci chastinki rozpilyuyut lid rozkladayuchi metan yakij mistitsya v nomu i utvoryuyut klatrati ta diyut na inshi organichni rechovini zalishayuchi temnij zalishok bagatij vuglecem Za dopomogoyu infrachervonoyi spektroskopiyi na poverhni Umbriyelya krim vodi viyavleno vuglekislij gaz yakij skoncentrovanij perevazhno na zadnij pivkuli suputnika Pohodzhennya vuglekislogo gazu ne do kincya zrozumilo Vin mig utvoritisya na poverhni z karbonativ chi organichnih rechovin pid diyeyu sonyachnogo ultrafioletovogo viprominyuvannya abo zaryadzhenih chastinok sho nadhodyat z magnitosferi Urana Ostannye mozhe poyasniti asimetriyu v rozpodili vuglekislogo gazu na poverhni suputnika tomu sho ci chastinki bombarduyut same zadnyu pivkulyu Inshe mozhlive dzherelo CO2 degazaciya vodyanogo lodu v nadrah Umbriyelya yaka mozhe buti naslidkom kolishnoyi geologichnoyi aktivnosti suputnika Umbriyel mozhe buti diferencijovanij na kam yane yadro j krizhanu mantiyu Yaksho ce tak to radius yadra blizko 317 km stanovit blizko 54 radiusa suputnika a masa yadra blizko 40 masi suputnika parametri rozrahovani vihodyachi zi skladu Umbriyelya U cij modeli tisk u centri Umbriyelya stanovit blizko 0 24 GPa 2 4 kbar Suchasnij stan krizhanoyi mantiyi nezrozumilij hocha isnuvannya pidpoverhnevogo okeanu vvazhayetsya malojmovirnim PoverhnyaZnimok Umbriyelya z vikoristannyam fioletovih i svitlih filtrivZnimok Umbriyelya na yakomu vidileno dilyanki z riznim albedo Temni dilyanki poznacheno chervonim kolorom svitli sinim Poverhnya Umbriyelya temnisha nizh poverhnya vsih inshih suputnikiv Urana i vidbivaye menshe polovini togo svitla sho vidbivaye Ariel hocha ci suputniki blizki za rozmirami Umbriyel maye duzhe nizke albedo Bonda lishe blizko 10 dlya porivnyannya v Arielya vono stanovit 23 Poverhnya Umbriyelya demonstruye opozicijnij efekt pri zbilshenni fazovogo kuta z 0 do 1 vidbivna zdatnist zmenshuyetsya z 26 do 19 Na vidminu vid inshogo temnogo suputnika Urana Oberona poverhnya Umbriyelya maye blakitnij vidtinok Molodi udarni krateri napriklad krater en she blakitnishi Krim togo perednya pivkulya trohi chervonisha nizh zadnya Ce pochervoninnya jmovirno viklikane kosmichnim vivitryuvannyam cherez bombarduvannya zaryadzhenimi chastinkami i mikrometeoritami z chasiv utvorennya Sonyachnoyi sistemi Odnak asimetriya koloru Umbriyelya mozhe buti pov yazana i z akreciyeyu chervonuvatogo materialu sho nadhodit iz zovnishnoyi chastini sistemi Urana jmovirno vid neregulyarnih suputnikiv Cya rechovina maye osidati perevazhno na perednij pivkuli Yaksho ne vrahovuvati cyu vidminnist pivkul poverhnya Umbriyelya vidnosno odnoridna za albedo ta kolorom Nazvi krateriv na Umbriyeli Detali relyefu Umbriyelya nazvano na chest zlih abo temnih duhiv iz riznih mifologij Krater Pohodzhennya nazvi Koordinati Diametr km Alberih Alberih karlik iz Pisni pro Nibelungiv 33 36 pd sh 42 12 sh d 33 6 pd sh 42 2 sh d 33 6 42 2 52 Fin Fin trol u en 37 24 pd sh 44 18 sh d 37 4 pd sh 44 3 sh d 37 4 44 3 43 Gob Gob korol gnomiv 12 42 pd sh 27 48 sh d 12 7 pd sh 27 8 sh d 12 7 27 8 88 Kanaloa Kanaloa golovnij zlij duh u polinezijskij mifologiyi 10 48 pd sh 345 42 sh d 10 8 pd sh 345 7 sh d 10 8 345 7 86 Malingi Malingi Mutinga vidma u mifologiyi avstralijskih aborigeniv 22 54 pd sh 13 54 sh d 22 9 pd sh 13 9 sh d 22 9 13 9 164 Minepa Minepa zlij duh u narodu makua z Mozambika 42 42 pd sh 8 12 sh d 42 7 pd sh 8 2 sh d 42 7 8 2 58 Peri Peri zli duhi z perskoyi mifologiyi 9 12 pd sh 4 18 sh d 9 2 pd sh 4 3 sh d 9 2 4 3 61 Setibos Setibos knyaz tmi u Patagoniyi 30 48 pd sh 346 18 sh d 30 8 pd sh 346 3 sh d 30 8 346 3 50 en Toropiga trol u danskomu folklori 1 48 pd sh 331 42 sh d 1 8 pd sh 331 7 sh d 1 8 331 7 72 en Vuver iz en 4 42 pd sh 311 36 sh d 4 7 pd sh 311 6 sh d 4 7 311 6 98 Vokolo Vokolo zlij duh z viruvan narodu bambara sho zhive u zahidnij Africi 30 00 pd sh 1 48 sh d 30 pd sh 1 8 sh d 30 1 8 208 en Vanda v mifologiyi avstralijskih aborigeniv 7 54 pd sh 273 36 sh d 7 9 pd sh 273 6 sh d 7 9 273 6 131 Zliden Zliden zlij duh u slov yanskij mifologiyi 23 18 pd sh 326 12 sh d 23 3 pd sh 326 2 sh d 23 3 326 2 44 Poverhnya suputnika silno kraterovana ale na nij nemaye krateriv iz dobre pomitnimi svitlimi promenyami na vidminu vid inshih suputnikiv Urana Odne iz zaproponovanih poyasnen cogo polyagaye v tomu sho tepla yake vidilyalosya v nadrah Umbriyelya v epohu jogo utvorennya chomus bulo nedostatno dlya plavlennya kori i gravitacijnoyi diferenciaciyi Tomu sklad Umbriyelya slabko zalezhit vid glibini i vikidi glibinnih porid navkolo udarnih krateriv ne vidriznyayutsya vid osnovnoyi poverhni Odnak nayavnist kanjoniv pokazuye sho kolis na suputniku vidbuvalisya endogenni procesi jmovirno voni prizveli do onovlennya poverhni ta znishennya starih form relyefu Narazi na Umbriyeli nazvi mayut detali relyefu lishe odnogo tipu krateri Yih na comu suputniku nabagato bilshe nizh na Arieli chi Titaniyi sho vkazuye na jogo menshu endogennu aktivnist Z usih suputnikiv Urana lishe Oberon maye bilshe krateriv nizh Umbriyel Diametri vidomih krateriv stanovlyat vid kilkoh kilometriv do 210 kilometriv dlya kratera Vokolo Usi vivcheni krateri Umbriyelya mayut centralnij pik ale u zhodnogo nemaye promeniv Odna z golovnih harakternih ris Umbriyelya krater Vanda z nezvichajnim svitlim krugom na jogo dni Ce najprimitnisha geologichna struktura diametr kratera stanovit blizko 131 km Yaskrave kilce na dni kratera mabut skladayetsya z porid vibitih iz nadr Umbriyelya udarnoyu diyeyu U susidnih krateriv takih yak Vuver i Skind nemaye takih kilec ale ye yaskravi centralni piki Doslidzhennya ru Umbriyelya viyavilo strukturu yaka mozhe buti duzhe velikim kraterom diametrom blizko 400 km i glibinoyu blizko 5 km Poverhnya Umbriyelya yak i inshih velikih suputnikiv Urana vkrita sistemoyu kanjoniv yaki prostyagayutsya z pivnichnogo shodu na pivdennij zahid Odnak voni poki sho ne mayut nazv oskilki rozdilnist znimkiv nedostatnya dlya yakisnogo geologichnogo kartuvannya Poverhnya Umbriyelya ne zminyuvalasya pislya piznogo vazhkogo bombarduvannya tomu na nij duzhe bagato krateriv Yedini oznaki endogennoyi aktivnosti kanjoni j temni bagatokutniki dilyanki skladnoyi formi diametrom vid desyatkiv do soten kilometriv Ci bagatokutniki buli viyavleni z dopomogoyu tochnoyi fotometriyi znimkiv Voyadzhera 2 Voni rozpodileni bilsh mensh rivnomirno po vsij poverhni Umbriyelya z perevazhnoyu oriyentaciyeyu z pivnichnogo shodu na pivdennij zahid Deyaki taki dilyanki vidpovidayut nizovinam do kilkoh kilometriv u glibinu i mozhlivo ye rezultatom rannoyi tektonichnoyi aktivnosti Narazi nemaye poyasnennya chomu poverhnya suputnika taka temna j odnoridna Mozhlivo vona vkrita tonkim sharom temnogo materialu vinesenogo na poverhnyu meteoritnimi udarami abo vikinutogo vulkanami Za inshoyu versiyeyu kora Umbriyelya mozhe povnistyu skladatisya z temnoyi rechovini sho robit nemozhlivim poyavu yaskravih vikidiv navkolo krateriv Odnak comu mozhlivo superechit nayavnist yaskravogo kilcya v krateri Vanda Pohodzhennya ta evolyuciyaYak i vsi veliki suputniki Urana Umbriyel jmovirno sformuvavsya z akrecijnogo diska gazu j pilu yakij abo isnuvav navkolo Urana protyagom yakogos chasu pislya formuvannya planeti abo z yavivsya pri potuzhnomu zitknenni yake shvidshe za vse i dalo Uranu duzhe velikij nahil osi obertannya Tochnij sklad tumannosti nevidomij odnak visha gustina suputnikiv Urana u porivnyanni z suputnikami Saturna vkazuye na te sho cya tumannist jmovirno mistila menshe vodi Znachni kilkosti vuglecyu i azotu mozhlivo buli nayavni u viglyadi monooksidu vuglecyu CO i molekulyarnogo azotu N2 a ne amiaku j metanu Suputnik sho formuvavsya v takij tumannosti povinen mistiti menshu kilkist vodyanogo lodu z klatratami CO i N2 i bilshu kilkist kam yanistih porid a tomu mati vishu gustinu Utvorennya Umbriyelya shlyahom akreciyi jmovirno trivalo protyagom kilkoh tisyach rokiv Zitknennya sho suprovodzhuvali akreciyu viklikali nagrivannya zovnishnih shariv suputnika Maksimalna temperatura blizko 180 K bula dosyagnuta na glibini blizko 3 km Pislya zavershennya formuvannya zovnishnij shar oholonuv v toj chas yak vnutrishnij pochav nagrivatisya cherez rozpad radioaktivnih elementiv sho mistilisya v jogo porodah Poverhnevij shar za rahunok oholodzhennya stiskavsya u toj chas yak vnutrishnij za rahunok nagrivannya rozshiryuvavsya Ce viklikalo v kori Umbriyelya silni mehanichni napruzhennya yaki mogli prizvesti do utvorennya rozlomiv Cej proces mav trivati blizko 200 mln rokiv Takim chinom endogenna diyalnist na Umbriyeli mala pripinitisya kilka milyardiv rokiv tomu Tepla vid pochatkovoyi akreciyi i podalshogo rozpadu radioaktivnih elementiv moglo vistachiti dlya plavlennya lodu yaksho v nomu ye yaki nebud antifrizi napriklad amiak u viglyadi gidratu amiaku i sil Tanennya moglo prizvesti do viddilennya lodu vid kamenyu i formuvannya kam yanogo yadra otochenogo krizhanoyu mantiyeyu Na mezhi yadra j mantiyi mig utvoritisya shar ridkoyi vodi okean nasichenij rozchinenim amiakom Evtektichna temperatura ciyeyi sumishi dorivnyuye 176 K Yaksho temperatura okeanu bula nizhcha vid cogo znachennya to vin mav davno zamerznuti Sered usih suputnikiv Urana Umbriyel najmenshe piddavavsya diyi endogennih procesiv peretvorennya poverhni hocha ci procesi mogli vplivati na Umbriyel yak i na inshi suputniki na pochatku jogo isnuvannya Na zhal vidomostej pro Umbriyel dosi duzhe malo i voni znachnoyu miroyu obmezheni doslidzhennyami vikonanimi Voyadzherom 2 DoslidzhennyaGrafichna rekonstrukciya chastkovogo pokrittya Urana Umbriyelem Yedini na sogodnishnij den zobrazhennya Umbriyelya velikim planom buli otrimani Voyadzherom 2 yakij sfotografuvav suputnik pid chas doslidzhen Urana u sichni 1986 roku Najmensha vidstan do suputnika stanovila 325 000 km i najdetalnishi znimki mayut rozdilnist 5 2 km Zobrazhennya pokrivayut lishe 40 poverhni i lishe 20 znyati z yakistyu dostatnoyu dlya geologichnogo kartuvannya Pid chas prolotu pivdenna pivkulya Umbriyelya yak i inshih suputnikiv bula obernena do Soncya a pivnichna pivkulya ne bulo osvitlena i ne mogla buti vivchena Ni Uran ni Umbriyel ne vidviduvali inshi mizhplanetni zondi ne planuyetsya vidviduvannya i v najblizhchomu majbutnomu Div takozhSuputniki UranaPrimitki Umbriyel u pershomu vidanni URE Ukrayinska radyanska enciklopediya u 12 t gol red M P Bazhan redkol O K Antonov ta in 2 ge vid K Golovna redakciya URE 1974 1985 Umbriel Astronomichnij enciklopedichnij slovnik za zag red I A Klimishina ta A O Korsun Lviv Golov astronom observatoriya NAN Ukrayini Lviv nac un t im Ivana Franka 2003 S 488 ISBN 966 613 263 X Astronomichnij kalendar Suputniki Urana https www mao kiev ua index php ua Golovna astronomichna observatoriya NAN Ukrayini Procitovano 30 04 2017 Lassell W 1851 On the interior satellites of Uranus Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 12 15 17 Bibcode 1851MNRAS 12 15L angl Lassell W 1851 Letter from William Lassell Esq to the Editor Astronomical Journal 2 33 70 Bibcode 1851AJ 2 70L doi 10 1086 100198 angl Herschel William 1798 On the Discovery of Four Additional Satellites of the Georgium Sidus The Retrograde Motion of Its Old Satellites Announced And the Cause of Their Disappearance at Certain Distances from the Planet Explained Philosophical Transactions of the Royal Society of London 88 0 47 79 Bibcode 1798RSPT 88 47H doi 10 1098 rstl 1798 0005 angl Struve O 1848 Note on the Satellites of Uranus Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 8 3 44 47 Bibcode 1848MNRAS 8 43 angl Lassell W 1852 Beobachtungen der Uranus Satelliten Astronomische Nachrichten German 34 325 Bibcode 1852AN 34 325 nim Kuiper G P 1949 The Fifth Satellite of Uranus Publications of the Astronomical Society of the Pacific 61 360 129 Bibcode 1949PASP 61 129K doi 10 1086 126146 angl Planetary Satellite Mean Orbital Parameters Jet Propulsion Laboratory California Institute of Technology Arhiv originalu za 22 serpnya 2011 Procitovano 24 serpnya 2016 angl Smith B A Soderblom L A ta in 1986 Voyager 2 in the Uranian System Imaging Science Results Science 233 4759 97 102 Bibcode 1986Sci 233 43S doi 10 1126 science 233 4759 43 PMID 17812889 angl Grundy W M Young L A Spencer J R et al 2006 Distributions of H2O and CO2 ices on Ariel Umbriel Titania and Oberon from IRTF SpeX observations Icarus 184 2 543 555 arXiv 0704 1525 Bibcode 2006Icar 184 543G doi 10 1016 j icarus 2006 04 016 angl Ness N F Acuna Mario H Behannon Kenneth W et al 1986 Magnetic Fields at Uranus Science 233 4759 85 89 Bibcode 1986Sci 233 85N doi 10 1126 science 233 4759 85 PMID 17812894 angl Krimigis S M Armstrong T P Axford W I et al 1986 The Magnetosphere of Uranus Hot Plasma and radiation Environment Science 233 4759 97 102 Bibcode 1986Sci 233 97K doi 10 1126 science 233 4759 97 PMID 17812897 angl Miller C Chanover N J 2009 Resolving dynamic parameters of the August 2007 Titania and Ariel occultations by Umbriel Icarus 200 1 343 6 Bibcode 2009Icar 200 343M doi 10 1016 j icarus 2008 12 010 angl Arlot J E Dumas C Sicardy B 2008 Observation of an eclipse of U 3 Titania by U 2 Umbriel on December 8 2007 with ESO VLT Astronomy and Astrophysics 492 599 Bibcode 2008A amp A 492 599A doi 10 1051 0004 6361 200810134 angl Tittemore W C Wisdom J 1990 Tidal evolution of the Uranian satellites III Evolution through the Miranda Umbriel 3 1 Miranda Ariel 5 3 and Ariel Umbriel 2 1 mean motion commensurabilities Icarus 85 2 394 443 Bibcode 1990Icar 85 394T doi 10 1016 0019 1035 90 90125 S angl Tittemore W C Wisdom J 1989 Tidal Evolution of the Uranian Satellites II An Explanation of the Anomalously High Orbital Inclination of Miranda Icarus 7 1 63 89 Bibcode 1989Icar 78 63T doi 10 1016 0019 1035 89 90070 5 angl Malhotra R Dermott S F 1990 The Role of Secondary Resonances in the Orbital History of Miranda Icarus 8 2 444 480 Bibcode 1990Icar 85 444M doi 10 1016 0019 1035 90 90126 T angl Jacobson R A Campbell J K Taylor A H and Synnott S P 1992 The masses of Uranus and its major satellites from Voyager tracking data and Earth based Uranian satellite data The Astronomical Journal 103 6 2068 78 Bibcode 1992AJ 103 2068J doi 10 1086 116211 angl Hussmann H Sohl Frank Spohn Tilman 2006 Subsurface oceans and deep interiors of medium sized outer planet satellites and large trans neptunian objects Icarus 185 1 258 273 Bibcode 2006Icar 185 258H doi 10 1016 j icarus 2006 06 005 angl Planetary Satellite Physical Parameters Jet Propulsion Laboratory Solar System Dynamics Arhiv originalu za 18 sichnya 2010 Procitovano 16 serpnya 2011 angl Karkoschka E 2001 Comprehensive Photometry of the Rings and 16 Satellites of Uranus with the Hubble Space Telescope Icarus 151 51 68 Bibcode 2001Icar 151 51K doi 10 1006 icar 2001 6596 angl Bell III J F McCord T B 1991 A search for spectral units on the Uranian satellites using color ratio images Conference Proceedings Lunar and Planetary Science Conference 21st Mar 12 16 1990 Houston TX United States Lunar and Planetary Sciences Institute s 473 489 angl Plescia J B 1987 Cratering history of the Uranian satellites Umbriel Titania and Oberon Journal of Geophysical Research 92 A13 14918 14932 Bibcode 1987JGR 9214918P doi 10 1029 JA092iA13p14918 angl Buratti B J Mosher Joel A 1991 Comparative global albedo and color maps of the Uranian satellites Icarus 90 1 13 Bibcode 1991Icar 90 1B doi 10 1016 0019 1035 91 90064 Z angl Umbriel Nomenclature Table Of Contents Gazetteer of Planetary Nomenclature United States Geological Survey Astrogeology Arhiv originalu za 24 sichnya 2012 Procitovano 16 serpnya 2011 angl Strobell M E Masursky H 1987 New Features Named on the Moon and Uranian Satellites Abstracts of the Lunar and Planetary Science Conference 18 964 65 Bibcode 1987LPI 18 964S angl Umbriel Wunda Gazetteer of Planetary Nomenclature United States Geological Survey Astrogeology Arhiv originalu za 24 sichnya 2012 Procitovano 16 serpnya 2011 angl Hunt Garry E Patrick Moore 1989 Atlas of Uranus Cambridge University Press ISBN 9780521343237 angl Moore J M Schenk Paul M Bruesch Lindsey S et al 2004 Large impact features on middle sized icy satellites pdf Icarus 171 2 421 43 Bibcode 2004Icar 171 421M doi 10 1016 j icarus 2004 05 009 angl Croft S K 1989 New geological maps of Uranian satellites Titania Oberon Umbriel and Miranda Proceeding of Lunar and Planetary Sciences T 20 Lunar and Planetary Sciences Institute Houston s 205C angl Helfenstein P Thomas P C Veverka J 1989 Evidence from Voyager II photometry for early resurfacing of Umbriel Nature 338 6213 324 326 Bibcode 1989Natur 338 324H doi 10 1038 338324a0 angl Mousis O 2004 Modeling the thermodynamical conditions in the Uranian subnebula Implications for regular satellite composition Astronomy amp Astrophysics 413 373 380 Bibcode 2004A amp A 413 373M doi 10 1051 0004 6361 20031515 angl Squyres S W Reynolds Ray T Summers Audrey L Shung Felix 1988 Accretional heating of satellites of Saturn and Uranus Journal of Geophysical Research 93 B8 8 779 94 Bibcode 1988JGR 93 8779S doi 10 1029 JB093iB08p08779 angl Hillier J Squyres Steven 1991 Thermal stress tectonics on the satellites of Saturn and Uranus Journal of Geophysical Research 96 E1 15 665 74 Bibcode 1991JGR 9615665H doi 10 1029 91JE01401 angl Stone E C 1987 The Voyager 2 Encounter With Uranus Journal of Geophysical Research 92 A13 14 873 76 Bibcode 1987JGR 9214873S doi 10 1029 JA092iA13p14873 angl LiteraturaUmbriel Astronomichnij enciklopedichnij slovnik za zag red I A Klimishina ta A O Korsun Lviv Golov astronom observatoriya NAN Ukrayini Lviv nac un t im Ivana Franka 2003 S 488 ISBN 966 613 263 X Vidmachenko A P Morozhenko O V Suputniki Urana Porivnyalna planetologiya Navchalnij posibnik Kiyiv Nacionalna akademiya nauk Ukrayini Golovna astronomichna observatoriya TOV DIA 2013 S 428 436 ISBN 978 966 02 6521 9 Umbriel Suputniki Urana Enciklopediya kosmosu Golubov O Solodovnikova N nauk red Harkiv Pegas 2019 S 130 4500 prim ISBN 978 966 947 499 5 Karl Sagan Blakitna cyatka kosmichne majbutnye lyudstva Harkiv Knizhkovij klub Klub Simejnogo Dozvillya 2023 320 s 3000 prim ISBN 978 617 12 9893 4 PosilannyaGolovni parametri orbit suputnikiv planet angl