Бій біля Куантана — бій між британським «З'єднанням Z» та авіацією японського флоту, який відбувся 10 грудня 1941 року у Південнокитайському морі поблизу узбережжя Малайзії. В результаті бою британський флот втратив лінкор «Принц Уельський» та лінійний крейсер «Ріпалс».
Бій біля Куантана | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Війна на Тихому океані | |||||||
«Принц Уельський» (крайній справа), «Ріпалс» (позаду дещо вище), та один з есмінців, ймовірно «Експрес», (на передньому фоні) під час бою біля Куантана | |||||||
Координати: 3°33′36″ пн. ш. 104°28′42″ сх. д. / 3.560000000028° пн. ш. 104.4783333333611210° сх. д. | |||||||
| |||||||
Сторони | |||||||
Велика Британія | Японія | ||||||
Командувачі | |||||||
† | |||||||
Військові формування | |||||||
1 лінкор 1 лінійний крейсер 4 есмінці | 34 бомбардувальники 51 торпедоносець | ||||||
Втрати | |||||||
1 лінкор 1 лінійний крейсер 840 чоловіків | 4 літаки 18 чоловіків |
Завданням «З'єднання Z», яке складалось з лінкора, лінійного крейсера і трьох есмінців, було перешкодити операціям японського флоту по забезпеченні десанту на східному узбережжі Малайського півострова. Ввечері 9 грудня японський підводний човен помітив з'єднання, яке ще не встигло перехопити жодного японського конвою, і передав інформацію в штаб флоту в Сайгоні. Наступного ранку три авіазагони бомбардувальників і торпедоносців японського флоту злетіли для атаки на з'єднання. Опівдні, на відстані 110 миль на схід від Куантану, вони перехопили британський флот, який вже повертався до Сінгапуру. Через відсутність прикриття з повітря, а також недостатній захист ППО, битва завершилась, мабуть, найбільшою морською поразкою Королівського флоту Великої Британії в Другій світовій війні.
У результаті військова морська присутність Британії в Південно-східній Азії практично перестала існувати і японські війська змогли безперешкодно провести десант в Малаї, який завершився захопленням Сінгапуру в лютому наступного року. Разом із нападом на Перл-Гарбор, ця атака показала вразливість важких кораблів проти нальотів авіації.
В англомовних джерелах частіше описується як Потоплення «Принца Уельського» та «Ріпалса» (англ. Sinking of Prince of Wales and Repulse). В японській військовій історіографії битва отримала позначення Морська битва біля узбережжя Малаї (яп. マレー沖海戦, маре окі кайсен)
Передумови і плани сторін
Японія
В 1930-х роках влада в Японії поступово перейшла до військових і зовнішня політика отримала виражений експансіоністський характер, виражений вторгненнями в Маньчжурію в 1931 році і в Китай в 1937. Подальші плани Японії полягали в створенні в Східній Азії нового союзу під керівництвом Японії — Великої східноазійської сфери співпроцвітання. В планах японського командування Японія мала захопити всі європейські колонії в регіоні і таким чином вирішити свої проблеми з нестачею ресурсів.
Після введення Сполученими Штатами ембарго на нафту, сталь і залізну руду потреба в ресурсах стала ще більше нагальною. Дипломатичними методами домогтись зняття ембарго Японії не вдалось, тому в кінці 1941 року уряд Тодзьо Хідекі затвердив план війни з США та Британією. Початок війни мав супроводжуватись п'ятьма одночасними ударами: нападом на американський флот на Гаваях, десантом на Філіппінах, захопленням островів Гуам та Вейк, захопленням Гонконгу, а також десантом в Малаї. Після цього японські війська повинні були почати діяти проти Нідерландської Ост-Індії та почати наступ в Бірмі.
- Малайська операція
У вересні 1940 року Японія отримала контроль над Французьким Індокитаєм після проступків режиму Віші. В результаті Японія отримала в своє користування французьку військову інфраструктуру, зокрема морську базу в бухті [en] і аеродроми біля Сайгону і Тхузаумоту, які були передані в користування Імперського флоту Японії. Два аеродроми на узбережжі Сіамської затоки в [en] і на острові Фукуок були передані в користування Імперській армії Японії.
В перші дні операції армійська авіація мала сконцентруватись на знищенні авіації та інфраструктури союзників на землі, а флотська авіація мала прикривати десантні судна і перешкоджати будь яким діям британського флоту в Сіамській затоці. Початок десанту мав відповідати початку японських операцій на інших фронтах — 7 грудня. Перша хвиля десанту мала висадитись на підконтрольному Сіаму узбережжі біля північного кордону Британської Малаї. Інший група мала атакувати Кота-Бару вже на британській території. Після висадки японські сили мали вийти на західне узбережжя перешийка перекривши сухопутний шлях до Індії. Виділені армійські підрозділи мали досвід війни Китаї, зокрема в джунглях, тому японське командування очікувало швидку перемогу над менш досвідченими військами Індії та Австралії. Операції на морі почались ще раніше: вже вночі 6-7 грудня японські міноносці виставили близько 1000 морських мін між островом і островами Анамбас таким чином заблокувавши найкоротший шлях між Сінгапуром та Сіамською затокою. Також почалось патрулювання підводними човнами.
В 00:45 8 грудня перший японський десантний корабель почав висадку військ в Кота-Бару. Хоча британські патрульні літаки і помітили транспортні судна вечором 7 грудня жодних дій до перехоплення десанту не було зроблено, а через погану комунікацію аеродроми в північній Малаї навіть не були проінформовані аж до перших нальотів японської авіації зранку.
Велика Британія
Довгий час основним бастіоном Британської Імперії на Далекому Сході був Гонконг, але коли в Китаї почалась політична криза і загальна нестабільність, парламент Британії почав шукати нове, безпечніше місце. Для цієї ролі найкраще підходив Сінгапур, на якому в ще в 1920-их роках почались будівництва військової інфраструктури. Щоправда після втрат Першої світової війни Британія вже не мала можливостей відправити туди військово-морські сили, які б могли зрівнятись з силами держав регіону. Тому на випадок агресії проти Британських володінь передбачалось, що Сінгапур має протриматись 42 дні, допоки не прибуде допомога з Британії чи союзників.
Не зважаючи на явну експансіоністську політику Японії в кінці 1930-их років, Британія не спішила посилити свою присутність в регіоні, оскільки побоювалась, що такий крок може бути розцінений Японією як акт агресії. Літом 1940 року після переоцінки ситуації в регіоні командуванню стало зрозуміло, що в умовах війни перекидування необхідних сил може зайняти місяці, і весь цей час Сінгапур повинен буде покладатись на наявні сили. Доповідь про це була надіслана в Сінгапур кораблем, який перехопив німецький флот і передав Японії, що посилило впевненість останньої щодо можливої атаки колонії. Перекидання на півострів одної австралійської дивізії і декількох ескадрилей з застарілими літаками ситуацію не рятувало. Тільки в жовтні 1941 року Адміралтейство погодилось на прохання Вінстона Черчилля надіслати до Сінгапуру групу британських кораблів — «З'єднання Z» яке прибуло в Сінгапур 2 грудня.
- Протидія японському десанту
На початку грудня 1941 року Британія вже розуміла що атака Японії неминуча: 2 грудня американські літаки помітили 21 десантний корабель в бухті Кам Рань, а також нарощення кількості літаків на аеродромах, а британський есмінець помітив десять японських субмарин біля [en] які рухались на південь. 3 грудня [en] полетів до Маніли для зустрічі з генералом Макартуром для створення єдної командної структури американських, британських і голландських військ в регіоні. 6 грудня австралійський розвідник помітив, що японські десантні кораблі почали рухатись, і Філліпс повернувшись наступного дня в Сінгапур розпорядився готувати «з'єднання Z» до виходу в Сіамську затоку для перехоплення конвою.
Проте вже вночі наступного дня перші японські десантники висадились біля Кота-Бару і захопили аеродром, звідки японські літаки могли контролювати прилеглі території, інші аеродроми на півночі півострова було розбомблено японською авіацією. Хоча «з'єднання Z» вже не встигало перешкодити японському десанту, Філліпс планував використати свої великі кораблі для знищення десантних суден на їх шляху до Французького Індокитаю. План дій було представлено в 12:30 8 грудня на борту «Принца Уельського», проте там були присутні тільки капітани коралів, представників від авіації чи армії не було. Договоритись з ВПС про винищувальне прикриття і повітряну розвідку було залишено начальнику штабу [en], який залишався в Сінгапурі. Кораблі мали покинути порт в 19:00.
Сили сторін
Ще в листопаді 1940 року за наказом адмірала Ямамото з Формози до Сайгону було перекинуто 22-у повітряну флотилію під командуванням контрадмірала , яка почала підготовку до майбутньої операції по захопленню Малаї. Флотилія складалась з двох авіазагонів (Ґензан і Міхоро), кожен з яких в свою чергу мав три-чотири ескадрильї, загалом по 36 бомбардувальників G3M2. Після отримання даних про прибуття в Сінгапур «з'єднання Z», адмірал Ямамото вирішив перекинути до Сайгону ще авіазагін Каноя, оснащений новими бомбардувальниками G4M1, а також з значним бойовим досвідом. Загалом в розпорядженні Мацунаги опинилось 99 бомбардувальників, які могли оснащуватись або торпедами, або бомбами.
На початок війни японська авіація мала обмежену кількість протикорабельних бронебійних бомб, більшість з яких було переміщено на авіаносці для операції проти Перл-Гарбору. Тому 22-а флотилія могла використовувати тільки звичайні осколкові бомби «Тип 50 модель 2» (вагою 500 кг) і «Тип 25 модель 2» (250 кг.), які щоправда могли пробити верхню палубу через загальну міцність і краплеподібну форму. Проте основною зброєю проти кораблів були авіаційна торпеда «Тип 91 модель 1/2».
Повітряні сили Імперського флоту Японії на півдні Індокитаю станом на ранок 10 грудня 1941 року:
- 22-а авіаційна флотилія з штабом в Сайгоні. Командувач — контрадмірал .
- Авіазагін Ґензан. Командувач лейтенант-командер Наканіші, оснащувався літаками G3M2
- 1-а ескадрилья (лейтенант Ішіхара): 9 торпедоносців з торпедою «Тип 91 модель 1»
- 2-а ескадрилья (лейтенант Такаї): 8 торпедоносців з торпедою «Тип 91 модель 1»
- 3-я ескадрилья (лейтенант Нікайдо): 9 бомбардувальників
- розвідувальна група з 9 літаків G3M2
- Авіазагін Каноя. Командувач лейтенант-командер Міяучі, оснащувався літаками G4M1
- 1-а ескадрилья (лейтенант Набета): 9 торпедоносців з торпедою «Тип 91 модель 2»
- 2-а ескадрилья (лейтенант Хіґашіморі): 8 торпедоносців з торпедою «Тип 91 модель 2»
- 3-я ескадрилья (лейтенант Ікі): 9 торпедоносців з торпедою «Тип 91 модель 2»
- Авіазагін Міхоро. Командувач лейтенант-командер Наканіші, оснащувався літаками G3M2
- 1-а ескадрилья (лейтенант Шіраі): 8 бомбардувальників з 2 × 250 кг бомбами кожен
- 2-а ескадрилья (лейтенант Такеда): 8 бомбардувальників з 1 × 500 кг бомбою кожен
- 3-я ескадрилья (лейтенант Охіра): 9 бомбардувальників з 1 × 500 кг бомбою кожен
- 4-а ескадрилья (лейтенант Такахаші): 8 торпедоносців з торпедою «Тип 91 модель 1»
- Авіазагін Ґензан. Командувач лейтенант-командер Наканіші, оснащувався літаками G3M2
- Винищувальна група Ямада: 11 винищувачів A5M, 25 винищувачів A6M і 6 розвідників C5M
- Морські сили Імперського флоту Японії
Задачу з підтримки десантних операцій в Малаї з моря було видано віце-адміралу Нобутаке Кондо, який командував [en] базованим в порту Санья острова Хайнань. До початку війни флот здебільшого складався з легких кораблів, але через відомості про прибуття «з'єднання Z» його було підсилено декількома лінкорами з [en]. В результаті для підтримки операцій було створено створено дві групи: з'єднання дальньої підтримки з лінкорів «Конго» і [en], крейсерів «Такао» і «Атаго», а також дев'яти есмінців; з'єднання прикриття з п'яти крейсерів і чотирьох есмінців. Для патрулювання регіону японський флот також мав 10 підводних човнів, які почали діяти ще за тиждень до початку активних дій. Також вночі 6-7 грудня два японські міноносці «Тацумія Мару» та «Наґаса» замінували прохід між островом і островами Анамбас, на північ від Сінгапуру. Японія очікувала значно сильніший опір союзників на півострові, який б вимагав зміщення фокусу бомбардувальників з моря на суходіл, в такому випадку довелось б використати проти британського флоту японські кораблі, але цього не відбулось і японський флот, за винятком декількох невдалих торпедних атак з підводних човнів, не контактував із «з'єднанням Z».
Союзники
- З'єднання Z
2 грудня 1941 року в Сінгапур для захисту англійських володінь на Далекому Сході прибуло «З'єднання Z», яке складалось з лінкора «Принц Уельський», лінійного крейсера «Ріпалс» та 4 есмінців — «Електра», «Експрес», «Вампайр», та «Тенедос», яким командував контр-адмірал . Британське адміралтейство мало погані уявлення про можливості і плани японського флоту, тому вважало що сама присутність великих кораблів заставить Японію відмовитись від нападу на Британську Малаю (доктрина «Флот у наявності»). Тому прибуття з'єднання в Сінгапур не приховувалось, а навпаки широко афішувалось в пресі та радіо. Так само широко афішувались входи «Принца Уельського» і в усі порти на шляху до Сінгапуру, зокрема до Сьєрра-Леоне, Кейптауна та Цейлону.
Флагман з'єднання, «Принц Уельський» був одним з найновіших британських лінкорів оснащений найновішим озброєнням, зокрема десятьма 356-мм гарматами BL 14in Mk.VII, а також 16 133-мм гарматами QF 5.25in Mk.I, які могли використовуватись і проти повітряних цілей піднімаючись на кут до 70°. Озброєння «Ріпалса» було дещо скромніше, але обидва кораблі були оснащені системами [en] (High Angle Control System), яка могла слідкувати за літаками за допомогою радару і скеровувати гармати ППО для прицільної стрільби. Проте ця система була безпорадною проти літаків на малих висотах.
Окрім «Принца Уельського» і «Ріпалса» до з'єднання мав приєднатись авіаносець «Індомітебл», але він наразився на мілину поблизу Багамських островів і повернуся на ремонт. Також в Сінгапурі перебувала 9-а ескадра крейсерів («Даная», «Драгон», «Дурбан»), але контр-адмірал Філліпс вирішив залишити її в Сінгапурі, разом з есмінцями «Джупітер» і «Енкаунтер».
Засоби протиповітряної оборони в «З'єднання Z» 10 грудня 1941 року::
- Лінкор «Принц Уельський»:
- Озброєння:
- 16 × 133-мм корабельна гармата QF 5.25 inch Mark I у восьми подвійних турелях
- 48 × 40-мм корабельні гармати Vickers QF 2 pounder Mark VIII (гармата «Пом-пом») в шести восьми-стволових турелях «Чиказьке піаніно»
- 1 × 40-мм автоматична гармата Bofors L60
- 7 × 20-мм зенітна гармата «Ерлікон» в семи окремих турелях
- мінімум два додаткові турельні кулемети Lewis було встановлено на корабельній надбудові
- Радари і системи:
- Радар «Тип 279» на фок-щоглі.
- 4 × окремі системи HACS Mark IV з спареними радарами «Тип 285» по дві з кожного боку рубки. Керували 133-мм гарматами.
- 4 × радари «Тип 282» з системою контролю вогню. Керували 40-мм гарматами.
- Озброєння:
- Лінійний крейсер «Ріпалс»:
- Озброєння:
- 6 × 102-мм корабельна гармата QF 4 inch Mk V в окремих турелях
- 24 × 40-мм корабельні гармати Vickers QF 2 pounder Mark VIII в трьох восьми-стволових турелях
- 8 × 20-мм зенітна гармата «Ерлікон» у восьми окремих турелях
- 16 × 12,7-мм кулеметів Vickers .50 в чотирьох турелях
- також мінімум два малокаліберні кулемети в корабельній надбудові
- Радари і системи:
- 1 × HACS Mark II на фок-щоглі.
- 1 × HACS Mark I позаду.
- Озброєння:
- Наземні сили і авіація
Хоча Філіпс командував морськими силами в регіоні, все інше було під контролем головного маршала повітряних сил [en]. Наземними військами керував генерал-лейтенант Артур Персіваль, але ВПС підпорядковувались Бруку-Попхему напряму. Загалом під його керівництвом перебувало 178 літаків, але більшість з них були застарілими, також відчувалась нестача в досвідченому наземному персоналі і пілотах. Винищувальних ескадрилей було чотири: 243-я ВПС Британії, 21-а і 453-я ВПС Австралії та 488-а ВПС Нової Зеландії. Всі вони мали на озброєнні літаки Brewster Buffalo Mk.I, які не були ідеальним варіантом для дій над морем, оскільки мали дуже невелику операційну дальність. 10 грудня тільки 453-я ескадрилья могла реально прикривати «з'єднання Z».
Окрім винищувачів під контролем Брука-Попхема було чотири ескадрильї (27-а, 34-а, 60-а і 62-а ВПС Британії) легких бомбардувальників Bristol Blenheim, дві ескадрильї австралійських Lockheed Hudson та дві ескадрильї (36-а і 100-а ВПС Британії) торпедоносців Vickers Vildebeest і Fairey Albacore. В Сінгапурі також перебували два крила (британське — 2 літаки та голландське — 3) розвідувальних літаючих човнів Catalina.
Проте налагоджена робота між флотом і авіацією була відсутня: на передодні японського вторгнення все ще не було вирішено питання підпорядкованості австралійських і новозеландських військових, а комунікація між адміралом Філіпсом і Бруком-Попхемом відбувалось через адмірала . Після перших нальотів японської авіації було втрачено більшість наявних літаків, а ті що залишились здебільшого використовуватись для підтримки наземних сил. Окрім розвідувальних польотів «Каталін» «З'єднання Z» не отримало жодної підтримки від авіації.
Рейд
Початок рейду
«З'єднання Z» почало відчалювати із Сінгапура 8 грудня в 19:10, першими вийшли в море есмінці «Вампайр» і «Тенедос», за ними «Ріпалс» і останнім «Принц Уельський». Есмінці «Електра» та «Експрес» ще з самого ранку займались знешкодженням морських мін і мали з'єднатись з основними кораблями в Сінгапурській протоці. В протоці з'єднання прийняло бойовий порядок: першим йшов есмінець «Електра» який мав розміновувати можливі японські міни, за ним на відстані 8 кабельтових йшов «Принц Уельський», а за ним ще на 4 кабельтових — «Ріпалс». Інші три есмінці рухались на відстані 4 кабельтових навколо «Ріпалса». З'єдання рухалось з швидкістю в 17,5 вузлів. Після виходу з протоки з'єднання почало рухатись на північний схід, що б обійти острови Анамбас зі сходу, оскільки Філіпс вже знав, що західна протока замінована.
В 23:00 до Філіпсу надійшла доповідь про можливу авіаційну підтримку — її було мало, для розвідки наступного ранку мала вилетіти тільки одна «Каталіна», а над Сіамською затокою розраховувати на винищувальне прикриття не було сенсу оскільки всі північні аеродроми були або знищені, або захоплені японцями. За попередніми планами американські бомбардувальники мали знищити японські аеродроми біля Сайгону, але самі були знищені нальотом японської авіації на Філіппіни, проте останнього Філіпс не знав, тому вирішив дотримуватись попереднього плану. Також погода наступного дня мала бути з низькими хмарами і захищати флот від повітряної розвідки.
В 6:00 9 грудня з'єднання все ще рухалось на північний схід і було за 25 миль до островів Анамбас. Прогноз погоди був правильний і флот продовжував рух до цілі прикритий з повітря, проте передбачаючи активність японських підводних човнів, Філіпс наказав почати рухатись зиг-загом для уникнення можливої торпедної атаки. В 6:21 «Вампайр» повідомив про нерозпізнаний літак на південному-сході, але Філіпс правильно припустив, що він їх не помітив — японські пілоти не доповідали про флот того ранку. В 7:13 флот був вже на схід від островів і змінив курс на північно-західний. В 11:47 Філіпс наказав змінити курс на північніший, дещо дальше від районів висадки, побоюючись що саме там буде найбільша активність японських розвідників та субмарин. Після обіду над з'єднанням пролетіла «Каталіна», з якої було передано останні дані щодо місць висадок японців, які щоправда були передбачувані і з'єднання і так рухалось на перехоплення.
Філіпс був правий на рахунок субмарин, 30-я флотилія яких патрулювала прохід до сіамської затоки західніше, відразу за мінним полем, але тим не менше спостерігач з підводного човна під командуванням лейтенанта Хакури Харади, яка в цей час була найсхідніше в флотилії, в 13:45 помітив обриси двох великих кораблів. В 14:15 з підводного човна було надіслано повідомлення про «два лінкори типу „Ріпалс“», їх позицію, швидкість і напрям руху. Есмінці ймовірно не були помічені. До командувача японського флоту віце-адміралу Озави, щоправда це повідомлення дійшло аж через дві години, оскільки підводний човен мусив передавати інформацію спочатку легкому крейсеру «Юра», який передавав його легкому крейсеру «Кіну» 81-о зв'язкового загону біля Сайгону і аж після розшифровки повідомлення надходило на флагман — важкий крейсер «Тьокай». За цей час «з'єднання Z» пройшло 40 миль до своєї цілі. I-65 почав переслідувати з'єднання на відстані, незважаючи на туман і дощ. Проте приблизно в 17:00 з I-65 помітили літак і відповідно почали занурення для уникнення розпізнавання. Насправді це був японський розвідник Kawanishi E7K запущений з борту «Кіну». В результаті I-65 загубив британські кораблі і задача з пошуку в основному перейшла на авіацію.
Початок японських пошуків
Повідомлення про британські великі кораблі в морі стали несподіванкою для віце-адмірала Озави, оскільки зранку він отримав повідомлення від розвідників що «Принц Уельський» все ще перебував у доках Сінгапуру. За його наказом було відправлено літак аерофоторозвідки до Сінгапуру для перевірки наявності там лінкорів, а також надіслав команду десантним суднам перестати рухатись на схід до Сайгону, а плисти на північ в глиб Сіамської затоки подалі від британських кораблів. Паралельно він почав збирати морські сили для можливого перехоплення з'єднання: від його контролем в Сіамській затоці був 7-й крейсерський дивізіон (важкий крейсер «Чокай» і легкі крейсери «Моґамі», «Мікума», «Судзуя» і «Кумано»), а в бухті Кам Рань біля Сайгону була група віце-адмірала Нобутаке Кондо з двома лінкорами, які теж були попереджені про можливість битви. Після повернення розвідника і підтвердження відсутності британських лінкорів у Сінгапурі, Озава наказав вислати розвідувальні гідроплани своєї дивізії на пошуки з'єднання.
Зі свого боку командувач 22-ї повітряної флотилії Садаїті Мацунага також змінював плани. До цього він планував здійснити масовий наліт на Сінгапур для знищення порту і кораблів наступного ранку, для чого бомбардувальники були оснащені бомбами. Проте з появою інформації про британські кораблі в затоці, Мацунага наказав швидко переоснастити літаки торпедами, а також надіслати декілька літаків на пошуки. Перші розвідники піднялись майже відразу, в 16:50, в цей час наземні служби заміняли боєприпаси. Хоча сонце мало зайти в 18:09 того дня, а до місця можливого перебування флоту час польоту складав дві години, Мацунага надіявся, що місяць, який мав зійти доволі високо до 22:38 дозволить літакам помітити і атакувати ціль. На щастя для нього, до вечора ранкові хмари здебільшого розійшлись.
Перші контакти
Тим часом адмірал Філіпс все ще не знав про плани японців і сподівався на проведення морського бою між кораблями, в такому випадку британці мали б всі шанси перемогти через «більший» калібр своїх гармат. Також через нестачу палива есмінець «Тенедос» мав відділитись від з'єднання і чекати на завершення операції на північ від островів Анамбас. Вночі інші есмінці мали покинути з'єднання і йти до «Тенедоса», а ранкову атаку на японські конвої «Принц Уельський» і «Ріпалс» мали здійснювати на самоті. Проте в 17:45 радар «Принца Уельського» помітив три літаки, які наближались з півночі, ще через деякий час літаки були вже поблизу з'єднання за межами дальності гармат ППО, але достаньо близько щоб ідентифікувати їх як японські. Це були три гідроплани E13A з крейсерів «Кіну», «Кумано» та «Сузуя», і плани адмірала Філіпса залишитись непоміченим до темряви провалились.
В 17:55 гідроплан з «Кіну» надіслав повідомлення про місце і швидкість «з'єднання Z» до флоту Озави і поспішна розвідувальна місія японців виявилась вкрай успішною. Проте саме в цьому вильоті японські сили зазнали перших втрат — через настання ночі не всі гідроплани повернулись на свої кораблі. E13A крейсера «Кумано» був загублений в морі, гідроплан з крейсера «Юра» розбився на суходолі, а E13A з «Сузуї» теж розбився в морі, але всі три члени екіпажу були врятовані есмінцем «Хамаказе».
Хоча новини про місце перебування з'єднання були потрібні адміралу Озаві, їх дані заставили сильно переглянути плани. Поперше британці перебували тільки за 30 миль від його кораблів, значно західніше ніж передбачалось, тому був реальний шанс нічного зіткнення. Це не входило в плани Озави, оскільки «З'єднання Z» значно переважало в озброєнні його чотири важкі крейсери. Також він знав що на з'єднання планується наліт авіації, але при такій близькості і настанням ночі пілоти і бомбардири могли запросто сплутати японський флот з британським.
Останнє насправді чуть не відбулось, коли один з бомбардувальників, які мали скидати вогні на цілі сплутав кораблі і сигнальний вогонь опинився біля флагмана Озави, важкого крейсера «Чокай». На щастя для японців повідомлення з крейсера надійшло до Сайгону, а звідти до командирів ланок вчасно і атака не відбулася. Цей випадок, а також мала кількість торпед (загалом 78 — не достатня кількість для двох повноцінних атак) заставили Мацунагу перервати всю повітряну операцію і відкликати бомбардувальники не чекаючи допоки зійде місяць. Японський і британський флоти дійсно були дуже близько — скинутий на Чокай сигнальний вогонь було помічено з борту «Електри» в 18:56. Проте зіткнення не відбулось: Озава з метою уникнення почав рух на північ, а Філіпс змінив запланований курс і почав рухатись на південний захід.
Нічні маневри
Адмірал Філіпс зрозумів, що місію продовжувати не можна: основна ціль операції — японські транспортні кораблі відступлять в глиб Сіамської затоки (що вони вже і так робили) і пошук їх підставить з'єднання під можливі атаки підводних човнів і авіації. В 20:05 він віддав наказ зменшити швидкість, а в 20:20 курс змінився на південно західний. В 20:50 Філіпс повідомив усі кораблі з'єднання про відміну операції і повернення до Сінгапуру. Проте Філіпс продовжував зберігати радіомовчання і інформація про те, що з'єднання було помічене японцями не дійшла до наземного командування. Адмірал Палісер, з іншого боку постійно передавав нову інформацію до з'єднання, зокрема в 21:45 він передав останню інформацію про десантні операції в Кота Бару і Сінгорі, і про провал запланованих бомбардувань японських аеродромів в Індокитаї, який мали здійснити американці. Також було передано про можливу присутність двох японських авіаносців, але насправді це були гідроавіаносці Тітосе та Тійода, які прикривали десант на Філіппінах.
В 23:52 Палісер передав ще одне повідомлення про початок японського десанту біля Куантану. Успіх такого десанту міг б розділити британські війська на півночі півострова, що було б катастрофою для Сінгапуру. В цей час «з'єднання Z» перебувало за 180 миль на південний схід від Куатану, і з швидкістю 25 вузлів дісталось до Куатана до восьмої ранку. Філіпс вирішив використати цей шанс, і хоча «з'єднання Z» було помічене, була надія, що японці вважатимуть що з'єднання відступає до Сінгапуру, або знаходиться значно північніше, і з збереженням радіомовчання атака буде дійсно несподіваною.
Філіпс не знав що японські підводні човни насправді активно шукають з'єднання на південь від попереднього контакту, і 23:52 підводний човен I-58 помітив силуети кораблів і надіслав повідомлення. Останнє насправді не дійшло, а командир I-58 Сохічі Кітамура наказав занурюватись, що б заховатись від кораблів та здійснити торпедну атаку. Проте після занурення один з торпедних апаратів заклинило, а коли проблема була вирішена британські кораблі вже вийшли з прицільної дальності. Кітамура все ж наказав здійснити торпедну атаку здалека, але всі п'ять торпед випущених по «Ріпалсу» пройшли мимо. При цьому ніхто з команди останнього навіть не помітив цю атаку. Після атаки I-58 знову піднялась на поверхню і почала слідкувати за з'єднанням. Цього разу повідомлення про напрям і швидкість були передані до штабу — з'єднання йшло на південь з швидкістю 22 вузли. Дещо пізніше з I-58 передали інформацію про зміну курсу на південно-західний, а в 3:05 10 грудня підводний човен втратив ціль. Десь в цей час Озава і Мацунага отримали перше розшифровку першого повідомлення, тому були впевнені що з'єднання прямує до Сінгапуру строго на південь, а не до Куантана.
10 грудня світанок настав о 5:03, і всі на борту британських кораблів були в бойовій готовності. В 5:15 на північ від з'єднання було помічено буксир з трьома баржами, але Філліпс вирішив не відволікатись на цю ціль. В 6:30 вони також помітили літак і припустили що він японський, але жоден японський розвідник не передавав інформацію про контакт, тому приналежність останнього невідома. В цей час з'єднання було за 30 миль від берега і Філліпс наказав запустити один гідроплан «Волрес» для розвідки. Запуск відбувся в 7:18, а за двадцять хвилин пілот лейтенант Клемент Бейтмен по радіо передав, що жодних слідів японського десанту не виявлено. Це було шоком для Філіпса, тому він наказав «Експресу» відійти від групи і теж перевірити інформацію. В 9:00 есмінець повернувся з підтвердженням про відсутність десанту біля Куантана. Весь цей час з'єднання перебувало за 30 миль від узбережжя.
Досі не відомо звідки взялась помилкова інформація про десант, ймовірно, що це була запланована або випадкова диверсія японців. Пізніше на березі на південь від Куантана буде знайдено обстріляний малий японський човен, який мабуть і змусив недосвідчену індійську бригаду підняти тривогу. В будь-якому випадку «з'єднання Z» не знайшло японські десантні кораблі і зробило зайвий гак по дорозі до Сінгапуру. Капітан Тенант з «Ріпалсу» запропонував підняти ще один «Волрес» для протичовнового патрулювання, а самому з'єднанню повертатись на схід, по дорозі дослідивши пропущений буксир. В цей ж час японські бомбардувальники вже були в польоті.
Бій
Атака на «Тенедос»
Інформація з підводного човна I-58 надійшла адміралу Мацуназі в Сайгоні в 2:11 ночі, і оцінивши позиції японського флоту він зрозумів що завдати удару по британських кораблях може тільки 22-а авіаційна флотилія. Японські флоти були надто на півночі і могли не встигнути перехопити, а підводні човни були занадто розкидані для будь-якої змістовної атаки. Тому Матцунага відразу віддав наказ готувати всі свої бомбардувальники до вильоту. Загалом він мав 99 бомбардувальників, з яких 94 були готові до вильоту, деякі з яких ще навіть гарячі від вечірнього вильоту. Спочатку Мацунага наказав готувати 17 літаків як розвідників, ще 17 оснастити бомбами, а решту 60 — торпедами. Але в 4:00 він раптово змінив наказ — тепер розвідників мало бути 9, 34 — оснащуватись бомбами, а 51 — торпедами. Розвідники мали піднятись в 5:00, а в 6:30 мали піднятись і бойові літаки.
Змінити кількість торпед Мацунага вирішив для застосування наступної стратегії: спочатку кораблі мали бути атаковані звичайними бомбами, проте не очікувалось що вони потоплять «Принца Уельського» чи «Ріпалс», оскільки в арсеналі флотилії не було бронебійних бомб, бомби мали знищити чи пошкодити корабельні надбудови і зенітні гармати. Після цього атака торпедоносців мала бути значно безпечнішою. Бомбардувальники мали наближатись до цілі в складі ескадрильї, а атака мала проводитись ланками по 2-3 літаки. Торпедоносці теж мали підходити до цілі ескадрилью і атакувати ланками. При цьому різні ескадрильї мали заходити на ціль з різних сторін що б зменшити можливість ухилення.
Дев'ять розвідувальних літаків G3M, по три з кожного авіазагону, мали повні паливні баки завдяки чому їхня дальність становила неймовірні 2200 км. Пошукова схема була стандартна — літаки мали розлетітись віялом з Сайгону в район островів Анамбас, а після досягнення краю пошукового району повернути на захід, і не долетівши до шляху сусіднього літака повернути на північ. На всякий випадок кожен літак також мав дві 50 кг бомби, але ніхто не сподівався на хоч якийсь ефект від них. Всі розвідники були підготовлені вчасно і вилетіли як і було заплановано. Через годину, в 6:00, в повітря також піднялись розвідники C5M2.[]
З бомбардувальників перші піднялись в повітря літаки авіазагону Ґензан: з 6:25 ранку вони почали злітати з аеродрому Тан Сон Нат, в 6:44 з аеродрому Дау Мот почали підніматись G4M авіазагону Каноя, а відразу за ними дві ескадрильї авіазагону Міхоро. Остання ескадрилья через заміну торпед на бомби почала підніматись тільки в 8:00. Після зльоту бомбардувальники мали піднятись на висоту 3000 метрів, і зменшити швидкість до 275 км/год, яка була найефективнішою для збереження палива. Оскільки до отримання інформації від розвідників точного місця удару бомбардувальники не знали, то кожен літр палива був важливим. В разі потреби літаки також могли сідати на захоплений аеродром біля Кота Бару. Біля дев'ятої ранку один ж літаків 2-ї ескадрильї авіазагону Ґензан був змушений повернутись на базу через проблеми з двигуном.
В цей ж час розвідники вже пролетіли острови Анамбас і повертали назад без явних результатів. В 9:43 один з літаків побачив корабель, який ідентифікували як британський есмінець, яким виявився «Тенадос». Використовуючи можливість розвідник зайшов на атаку і скинув свої дві бомби, жодна з яких не попала. Повідомлення про корабель було перехоплено літаками авіазагону Ґензан, які були за 60 миль на північний схід, який відразу повернув на перехоплення. В 10:15 він вже був біля цілі, і командир 2-ї ескадрильї лейтенант Такаї наказав шукати інші кораблі. Не зважаючи що великих кораблів помічено не було, 3-я ескадрилья під командуванням лейтенанта Нікайдо почала атакувати есмінець. Це було дуже дивно, оскільки на борту літака ескадрильї також був командир цілого авіазагону капітан Маеда, і він не відкликав атаку. Проте жодна з дев'яти 500 кг бомб не попала, зокрема через велику маневреність «Тенедоса», тільки один матрос був поранений в ногу осколком бомби. Очевидно, що «Тенадос» надіслав повідомлення про атаку, яке було прийнято адміралом Філліпсом на борту «Принца Уельського».
Перша атака на з'єднання
Від дев'ятої ранку Філліпс рухався майже строго на схід (80 градусів), а в 10:05 змінив курс на південний схід. Це не було пов'язано з повідомленням від «Тенадоса», а через появу корабля в тому напряму, але це виявився британський суховантаж SS Haldis який рухався з Гонконгу до Сінгапуру. Не зважаючи на ще одну невдачу, Філліпс все ще шукав якісь японські сили і вирішив продовжити рухатись до островів Анамбас, а не повернути на північ і пройти японські мінні поля. В цей час японські пілоти продовжували пошуки вздовж 105 меридіана, але їм заважала щільна хмарність. Зрештою, о 10:15 один з розвідників помітив ескадру за 70 миль на південний схід від Куантана. Командир розвідника послав перше з багатьох повідомлень про розташування ескадри: 4 градуси північної широти і 103 градуси 55 хвилин східної довготи і курс на північний схід. Через декілька хвилин він надіслав підтвердження про склад флоту і зміну курсу. Через проблеми комунікації не всі ескадрильї бомбардувальників отримали пряме повідомлення, але воно дійшло до Сайгона і звідти вже були розіслані літакам.
На борту «Принца Уельского» розвідник був помічений також, але він тримався на відстані і тому не міг бути збитий. Навіть після цього Філліпс не порушував радіо мовчання і не викликав авіаційне прикриття: «з'єднання Z» готувалось до бою тільки своїми силами. В 10:40 радар «Тип 279» «Принца Уельського» зафіксував 1-у ескадрилью авіазагону Міхоро. В 11:00 G3M були помічені візуально — вони наближались на висоті 3000 метрів однією лінією і їх почали відслідковувати 102 мм і 133 мм гармати кораблів. Дещо пізніше була віддана команда почати вогонь, але разом з цим Філліпс наказав повернути праворуч на 30 градусів, що дещо збило приціл перших залпів гармат. Проте система HACS швидко перенастроїла гармати і другий залп вже мав бути точніший, але Філліпс знову наказав повернути ліворуч на 50 градусів. Цей маневр по суті заблокував вогонь з усіх правих гармат. В цей час японські літаки вже були на відстані 7,5 км до цілі, і тільки після цього Філліпс дав наказ про індивідуальне маневрування — капітан кожного корабля мав приймати свої рішення.
Тенант очікував, що першою ціллю буде «Принц Уельський», але командир ескадрильї лейтенант Шірай правильно припустив що «Ріпалс» буде менш захищений і продовжував рухатись на нього. Через цю несподіванку «Ріпалс» вже не встигав почати правильні маневри і просто надіявся на удачу. Сім бомб промахнулись і вибухнули недалеко від корабля, але одна попала в ангар, пробила його і наступну кают-компанію морських піхотинців і вибухнула над броньованим відсіком нижче. В цьому плані Тенанту пощастило що 1-а ескадрилья була оснащена 250 кг а не 500 кг бомбами, остання могла пробити і цю броню. Пошкодження були невеликі — в ангарі почалась пожежа, а вибух пошкодив парові труби в машинному відділенні і екіпаж кімнати отримав серйозні опіки. Тим не менше атака була завершена і британці готувались до наступного нальоту.
Японці теж не пішли безкарно — п'ять з восьми бомбардувальників були пошкоджені, два з яких були змушені покинути поле бою і прямувати до Кота Бару, оскільки до Сайгона могли б не дотягнути. Кожен з бомбардувальників скинув тільки одну бомбу, тому в Шірая ще було шість бомб для використання, але наразі він просто хотів вивести ескадрилью з-під вогню.
Торпедна атака
На нову атаку довго чекати не довелось, вже за 10 хвилин після зникнення бомбардувальників з поля зору радар засік дві групи літаків на південному сході. Це були дві ескадрильї торпедоносців з авізагону Ґензан — 17 G3M. Хоча планувалась спільна атака торпедоносців і бомбардувальників, але останні скинули бомби на «Тенадос» і повернулись у Сайгон. За японським задумом, 1-а ескадрилья мала атакувати більший корабель («Принц Уельський»), а 2-а — «Ріпалс», тому ескадрильї розділились для окремих ударів. Адмірал Філліпс бачив наближення літаків і наказав збільшити швидкість до 25 вузлів, але помилково вважав що його атакують звичайні бомбардувальники. Тим не менше всі маневри літаків були помітні, і навіть коли одна ескадрилья заховалась за низькими хмарами їх продовжував відслідковувати радар.
В 11:41 дев'ять торпедоносців 1-ї ескадрильї вже були за 12 кілометрів справа по борту від британського лінкора на висоті 1000 метрів і рухались паралельно з ним. В цей момент, командир ескадрильї лейтенант Ішіхара наказав атакувати і ескадрилья розділилась на три ланки для атаки. Літаки спустились на висоту 35 метрів і рухались з швидкістю 275 км/год. Британські моряки ще не були знайомі з японськими торпедами і не догадувались що вони можуть запускатись з такою швидкістю, тому думали що це буде бомбова атака. Хоча офіцер відповідальний за торпеди попереджав Філліпса що це захід для торпедної атаки, він зрозумів це тільки коли літаки вже були близько.
З відстані 2750 метрів 133 мм гармати переключились на загороджувальний вогонь — снаряди мали розриватись значно попереду літаків для збиття їх з курсу. Десь в цей ж момент включились 40 мм гармати «Бофорс» і «Пом-поми». Проте весь цей вогонь мав мало впливу на японських пілотів, які не змінювали курсу і вже були на відстані торпедної атаки. Великі калібри керувались системою HACS, яка не була пристосована для знищення літаків на малих висотах, а «пом-поми» постійно клинило, також влучність погіршився через різкий поворот ліворуч для уникнення торпед. Проте ППО не були зовсім неефективні — один бомбардувальник під керівництвом сержанта Кавади був збитий і впав в море, ще три літаки були пошкоджені. Але всі літаки змогли випустити торпеди на відстанях від 1500 до 600 метрів. Одна торпеда зламалась при ударі об воду, але всі інші прямували на ціль, і не зважаючи на поворот ліворуч дві з них попали в ціль.
Після випуску торпед японські пілоти продовжували летіти на лінкор, оскільки повертати було б значно небезпечніше. Під час перельоту бортові стрільці G3M також обстріляли корабельні надбудови. А через декілька секунд, в 11:44, перша торпеда влучила в корабель з лівої сторони прямо перед гвинтом. Майже одночасно з нею підірвалась друга торпеда, але вона не нанесла значни пошкоджень. Ймовірно вона вибухнула не встигнувши досягти літака через ударну хвилю від вибуху першої торпеди і її вражаюча дія була успішно заблокована протиторпедним виступом лінкора. Але пошкоджень від першої торпеди були дуже серйозними — вал лівого гребного гвинта було затиснуто уламками корпусу, в результаті чого цілим кораблем почали поширюватись вібрації гвинта доки він не зупинився. Через втрату одного гвинта Принц Уельський почав сповільнюватись до 16 вузлів, а також набирати воду, і хилитись на лівий бік.
2-а ескадрилья заходила на «Ріпалс» довше, і його екіпаж уважно стежив за атакою на «Принца Уельського». Одна з торпед випущена по останньому навіть лягла на курс «Ріпалса», для чого капітан Тенант був змушений ухилятись, але він розумів що головний удар ще попереду. Причиною затримки 2-ї ескадрильї було те, що її командир — лейтенант Такаї, хотів пересвідчитись в правильності цілі, оскільки «Ріпалс» за обрисами нагадував лінійний крейсер «Конґо». За цей час Тенант повернув корабель праворуч і прямував на перехоплення «Принца Уельського» для оцінки пошкоджень, оскільки на ньому були підняті прапори про втрату контролю.
Сім торпедоносців Такії наближались до «Ріпалсу» з півночі, а разом з ними на другий захід поверталось шість бомбардувальників 1-ї ескадрильї з авіазагону Міхоро. Тому Ріпалс готувався відбивати одночасно і бомбову і торпедну атаку. В 11:56 бомбардувальники скинули бомби з висоти 3500 метрів, але Ріпалс зміг ухилитись від всіх бомб. В цей час торпедоносці спустились на атакуючу висоту і в 11:58 почали випускати торпеди. Хоча ППО «Ріпалсу» було значно гірше, зміна курсу значно зменшила можливий курс атаки, і жодна торпеда не попала, тільки при прольоті бортові стрільці обстріляли корабель.
Протягом цієї атаки на горизонті з'явилась ще одна група японських торпедоносців — 4-а ескадрилья авіазагону Міхоро. Вони теж почали заходити на Ріпалс з півночі, і в 12:02 запустили свої торпеди. Проте через недосвідченість екіпажів торпеди було випущено за 2000 метрів від корабля, що давало йому майже півтори хвилини на виконання маневрів, які були проведені ідеально. Загалом за останню годину лінійний крейсер зміг ухилитись від 15 торпед і 14 бомб. Також під час бою капітан Тенант намагався зрозуміти чому відсутні британські винищувачі, а коли дізнався що команди порушувати радіо мовчання від Філліпса не було, від свого імені наказав послати повідомлення про бомбардувальників. Останнє було прийняте в Сінгапурі в 12:04, і через 20 хвилин 11 Brewster Buffalos 453-ї ескадрильї піднялись в повітря.
Після першої атаки британці почали оцінювати ситуацію: «Ріпалс» був все ще в бойовому стані, але «Принц Уельський» був сильно пошкоджений. Через пошкодження передаточного валу один з двигунів довелося вимкнути, а в самому моторному відділені почалось затоплення. Спроби команди залатати діру були марними і моторне відділення B довелось покинути. Вибух торпеди спричинив майже чотириметрову пробоїну в нижній частині борту, і вода почала проникати в різні відділи по лівому боці. Пізніше було оцінено, що після першої торпедної атаки «Принц Уельський» набрав 2400 тонн води і почав хилитись на лівий борт аж на 11.5 градусів.
Але основною проблемою стали пошкодження двигунів і електрогенераторів: «Принц Уельський» мав чотири двигуни, кожен з окремим передаточним валом і бойлерною, а також надавав парову тягу в свою AMR (Action Machinery Room) — де динамомашини генерували електрику. Окрім цих парових генераторів, ще було два дизельні. Внаслідок затоплення відразу було відірвано один дизельний генератор по лівому борту і AMR Y. Разом з відключенням одного двигуна лінкор втратив половину своєї генерації електрики і зменшив швидкість до 16 вузлів.
При цьому затоплення не припинялось, через деякий час вода дісталась до бойлерної двигуна Y і на ньому довелось зменшити потужність. Більше того дизельний генератор по правому борту теж відключився через перебої в подачі води в радіаторах, а AMR X не витримав збільшеної нагрузки. Втрата електрики також спричинила відключення зв'язку по кораблю що значно ускладнило взаємодію між командами, а також багато помп були відключені. Причиною такого швидкого затоплення стала тропічна жара, через що більшість переходів і дверей в машинних відділах були відкриті, інакше в них було надто гаряче.
Втрата електрики також означала що «Принц Уельський» втратив більшість свого озброєння: 133 мм гармати приводились в дію саме електрикою, тому для захисту з повітря залишались тільки менші калібри, радар також було відключено. Більше того, через нахил, гармати з лівого боку не могли використовуватись для вогню по літаках на висоті, і навпаки — гармати з правого борту не могли опуститись для вогню по торпедоносцях. Також почались проблеми з керуванням — Принц Уельський мав електричну систему керування. А через втрату двох двигунів з одного боку Принц Уельський почав відхилятись ліворуч, і по суті став некерованим.
Для вирівнювання корабля капітан Ліч наказав затопити протиторпедний виступ по правому борту, і хоча це трохи допомогло з керованістю, лінкор сильно просів в воду, а сам виступ втратив свій функціонал — тепер він не розсіював вибух, а передавав його водою до борту. До 12:10 нахил борту було зменшено до 9 градусів, але втрати електики продовжувались. Проте в цей момент «Принц Уельський», ще не був приречений, оскільки команда все ж змогла зупинити затоплення і почала відновлення систем. В цей час есінці «Електра» і «Вампайр» йшли за основними кораблями і шукали можливих матросів викинутих в море вибухом і затопленням, а «Експрес» йшов попереду з активним сонаром і намагався перехопити можливі підводні човни.
Друга атака на з'єднання
Відносний спокій був недовгим, вже в 12:10 радар «Ріпалса» засік нову групу літаків — це були три ескадрильї G4M авіазагону Каноя. Авіазагін вже повертався до Сайгону, коли повідомлення про позицію з'єднання було відправлене, і командир авіазагону наказав повертати. Тому коли був встановлений візуальний контакт лейтенант Міянучі наказав негайну атаку, що б мати час дотягти додому. Авіазагін розділився на дві групи: 1-а і 2-а ескадрильї мали атакувати лінкор, а 3-я ескадрилья — лінійний крейсер.
«Принц Уельський» в цей час рухався на південний схід і початково японські літаки заходили з лівого (затопленого боку), але помітивши стан корабля, японці зробили круг і почали заходити на корабель з правого боку. З цієї сторони британські гармати взагалі не могли вести вогонь по торпедоносцях на малій висоті, тому атака була здійснена з неймовірно малої відстані — 500 метрів. Не зважаючи на те, що це була майже пряма наводка для торпедної атаки, тільки три торпеди з шести запущених влучили в корабель. Перша торпеда зробила наскрізний отвір в носі корабля. Друга влучила в середину під передніми основними гарматами, і в результаті вибуху в кораблі утворилась шестиметрова пробоїна з якої почало витікати паливо. Третя торпеда розірвалась біля корми корабля, і як і перше влучання, вивела з ладу передаточний вал двигунів, а також спричинила затоплення моторного відділення A. Після цього в «Принца Уельського» залишився тільки один робочий двигун, але це не допомагало, лінкор почав набирати воду і підтоплення вже не могли контролюватись. І тільки тоді адмірал Філліпс вирішив порушити радіо мовчання, і надіслав повідомлення в Сінгапур про торпедну атаку і попросив вислати есмінці.
«Ріпалсу» продовжувало щастити — торпедна атака восьми літаків з перших двох ескадрилей в 12:20 була проведена з відстані в 1500 м і крейсер зміг знову ухилитись. Це була не єдина атака в цей час: в 12:21 на «Ріпалс» почали заходити ще три літаки, і капітан Тенант, який вже проводив ухильний маневр не міг ухилитись від цієї. Одна торпеда попала в центр правого боку крейсера, але через протиторпедний виступ вибух торпеди було розсіяно, і окрім невеликих протікань в деяких відсіках пошкодження були мінімальні. Ще одна торпеда теж попала в корабель, але не підірвалась, остання торпеда пройшла мимо. Через підтоплення Ріпалс почав хилитись на право, але екіпаж успішно відкачував воду і нахил не був помітний.
Наступна атака була продуманішою: командир третьої ескадрильї лейтенант Ікі наказав своїм літакам розділитись і атакувати «Ріпалс» з двох сторін: шість літаків заходили з правого борту, інші три, з літаком лейтенанта Ікі, — з лівого. Першими наближались літаки зліва, і випустили торпеди з після випуску торпед з відстані 500 метрів, почали перелітати «Ріпалс», проте така близька атака була покарана: один літак було знищено прямим попадання 40 мм снаряду, а ще один підбито з «пом-помів». Вцілілий залишився тільки літак командира, але атака була успішною — всі три торпеди влучили в задню частину «Ріпалса». Перша торпеда розірвалась під задньою гарматою, друга — біля корми, а остання пошкодила стерно, від чого «Ріпалс» втратив керування. Літаки які заходили справа випустили торпеди з відстані 1200 метрів, і в 12:25 одна з них попала в центр корабля. Загалом за чотири хвилини в «Ріпалс» попало п'ять торпед, і затоплення вже не можна було стримати. Почались відключення електрики і комунікацій, а також кіль був заклинений.
В 12:30 японські літаки віддалились, а капітан Тенант наказав готувати рятувальні шлюпки і дав наказ викликати команду на верхню палубу. «Ріпалс» тонув і це було зрозуміло. Процес евакуації відбувався без паніки, але трагедія була в тому, що через втрату внутрішнього зв'язку не до всіх матросів на нижніх палубах дійшов наказ покинути корабель, тому дехто почав евакуйовуватись надто пізно. Коли корабель нахилився на 30° Тенант наказав покинути корабель, а через дві хвилини «Ріпалс» перекинувся на бік і почав занурюватись носом. Ще за хвилину корабель зник під водою, екіпаж здебільшого знаходився в воді і чекав на прибуття есмінців «Електра» і «Вемпайр».
Проте це ще не був кінець, до з'єднання прямувала остання ескадрилья бомбардувальників G3M, яка затрималась на базі через переоснащення. Вісім літаків під командуванням лейтенанта Такеди наближалась зі сходу на висоті 2500 метрів. «Принц Уельський» відстрілювався передніми 133 мм гарматами і «пом-помами», але жодного попадання не було. Бомбовий удар був успішніший, на одному бомбардувальнику заклинив бомбовий механізм, але з семи випущених 500 кг бомб одна попала в ангар по лівому борту. Бомба пробила ангар і нижню палубу і розірвалась після контакту з броньованою палубою. Взяті окремо пошкодження були не надто великі, але бомба перебила подачу пари до останнього моторного відділення X і останній повністю робочий двигун був виведений з ладу. Психологічний ефект був ще гірший — команда і так була перевантажена відкачуванням води і латанням корабля, а бомба впала поблизу конференц-зали, де був влаштований пункт медичної допомоги, і покалічила чи вбила і так поранених матросів. Частина команди почала виходити на верхню палубу очікуючи команди покинути корабель. Після цього врятувати корабель вже не міг ніхто, хоча капітан Ліч надіслав ще одне повідомлення в Сінгапур з вимогою прислати буксир. Також було послане повідомлення на «Експрес», що б він підійшов ближче і забрав на борт поранених.
В 13:00 капітан Ліч наказав покинути моторні відділення, після чого аналогічна команда надійшла до операторів озброєння. В цей час між «Принцом Уельським» і «Експресом» було перекинуто містки і троси по яких перебиралась команда. Лінкор продовжував нахилятись на лівий борт і відстань між кораблями збільшувалась, в 13:15 містки між кораблями впали, на щастя на них тоді нікого вже не було. Менше пощастило матросам на одному тросі який порвався і вони впали в море між кораблями. В цей ж час з води почав виступати протиторпедний виступ лінкора, який мало не перекинув «Експрес», але останній зміг вчасно відійти. І тільки тоді капітан Ліч видав загальну команду покинути корабель. «Принц Уельський» повільно перевертався допоки не ліг на лівий борт, при цьому по фюзеляжі все ще ходили дехто з команди. Порівняно з «Ріпалсом» «Принц Уельський» тонув повільно, спочатку занурилась корма, а до 13:23 він зник під водою.
Іронічно, що в 13:20 на горизонті з'явились чотири винищувачі 453-ї ескадрильї, згодом з'явились ще сім, але було вже надто пізно, японські бомбардувальники зникли за хмарами. Винищувачі були викликані капітаном Тенантом з «Ріпалса», адмірал Філіпс до останнього зберігав радіомовчання і заплатив за це. Разом з «Принцом Уельський» загинуло 327 офіцерів і матросів зокрема капітан Ліч та командувач Томас Спенсер Філліпс, але 1285 інших членів екіпажу були врятовані. «Ріпалсу» пощастило менше, разом з ним потонуло 513 матросів з команди в 1309.
Наслідки
Новини про втрату Принца Уельського і Ріпалса досягли Сінгапуру ще до того як есмінці завершили рятувати матросів. Ще в 13:18 «Електра» надіслала повідомлення: «HSM Prince of Wales потонув». Після цього було послане уточнююче повідомлення про втрату і «Ріпалсу». Завдання передати інформацію до адміралтейства впало на плечі контр-адмірала Палісера, і він надіслав повідомлення в 13:45. Жодних спроб приховати втрату не було, і це тільки б зашкодило, оскільки японці швидко взяли на себе відповідальність за це і в 14:35 розголосили цю інформацію по радіо. В Британії прем'єр міністр Черчилль отримав цю звістку відразу після пробудження, а в 11:32 по Гринвічу (18:32 за Сінгапуром) розповів про це в виступі перед Палатою громад. А в 23:10 вцілілі з з'єднання Z прибули до Сінгапуру.
Крім того, бій біля Куантана ознаменував завершення ери лінкорів — вперше непошкоджені лінійні кораблі були потоплені авіацією у відкритому морі (на відміну, наприклад, від нападу на Перл-Гарбор, де лінкори перебували у тісній бухті і не мали змоги маневрувати), тепер основними бойовими кораблями стали авіаносці. Також після це була перша втрата двох великих кораблів британським флотом від часу Ютландської битви. І хоча «Ріпалс» міг вважатись старим кораблем не підготовленим до боротьби з авіацією, це не могло бути виправданням для «Принца Уельського», який був спущений на воду менше року тому.
Битва показала слабкість засобів протиповітряної оборони на флоті, зокрема система HACS не показала себе ефективною проти висотних бомбардувальників чи торпедоносців. З 16 японських бомбардувальників, які здійснювали горизонтальну атаку на висотах близько 3 кілометрів, не було збито жодного, хоча саме ці цілі мали б збиватись з допомогою HACS. Але вона і не була повністю небоєздатною, оскільки 10 літаків було пошкоджено. Зброя менших калібрів показала себе ефективніше, але «пом-поми» постійно клинило, а Бофорси і Ерлікони не мали жодних систем наведення. Тим не менше з 50 торпедоносців було збито три, а ще 17 було пошкоджено.
Але більшість критики впало на голову адміралу Філіпсу, який явно недооцінював можливості авіації проти кораблів. З знанням майбутнього сама ідея проводити морську операцію в водах в районі повної авіаційної переваги противника було поганою ідеєю, але 8 грудня ще ніхто не знав можливості морської авіації загалом і японської зокрема. Продовження операції після першого контакту з японцями теж виглядало безглуздо, але Філліпс не хотів повертатись без жодного результату, тому мабуть і прийняв таке рішення. Єдине рішення Філліпса, яке не знаходить виправдання, це відмова порушити радіо мовчання навіть після початку атаки.
Джерела
- Лиддел Гарт Б. Г. Вторая мировая война. — М.: АСТ, СПб.: Terra Fantastica, 1999
- Angus Konstam. Sinking Force Z 1941: The day the Imperial Japanese Navy killed the battleship // Air Campaign. — Osprey Publishing, 2021. — № 20. — . (англ.)
Коментарі
- В цей ж час на Гаваях була тільки 6:45 ранку 7 грудня, а атака на Перл-Гарбор почалась тільки в 07:53, тобто десант в Малаї відбувся на годину раніше ніж напад на США.
- Через недостатню дальність не залучався для атаки на «з'єднання Z»
- За планом розмінуванням мав займатись «Експрес», але відразу після прийняття порядку в нього виникли проблеми з протимінним обладнанням.
- Не зважаючи на скрутну ситуацію Брук-Попхем планував надати «З'єднанню Z» авіаційну підтримку. Buffalo 453-ї ескадрильї могли вилетіти на прикриття кораблів, але інформацію про наближення японської авіації могли надати тільки радари флоту.
Примітки
- Konstam, 2021, с. 5.
- Konstam, 2021, с. 28.
- Konstam, 2021, с. 29.
- Konstam, 2021, с. 8.
- Konstam, 2021, с. 30.
- Konstam, 2021, с. 31.
- Konstam, 2021, с. 33.
- Konstam, 2021, с. 37.
- Konstam, 2021, с. 38.
- Konstam, 2021, с. 12.
- Konstam, 2021, с. 15.
- Konstam, 2021, с. 16.
- Konstam, 2021, с. 17.
- Konstam, 2021, с. 18.
- Konstam, 2021, с. 22.
- Konstam, 2021, с. 23.
- Konstam, 2021, с. 24.
- Konstam, 2021, с. 26.
- Konstam, 2021, с. 27.
- Konstam, 2021, с. 40.
- Konstam, 2021, с. 41.
- Konstam, 2021, с. 43.
- Konstam, 2021, с. 44.
- Konstam, 2021, с. 45.
- Konstam, 2021, с. 46.
- Konstam, 2021, с. 49.
- Konstam, 2021, с. 50.
- Konstam, 2021, с. 51.
- Konstam, 2021, с. 53.
- Konstam, 2021, с. 54.
- Konstam, 2021, с. 55.
- Konstam, 2021, с. 58.
- Konstam, 2021, с. 59.
- Konstam, 2021, с. 62.
- Konstam, 2021, с. 63.
- Konstam, 2021, с. 64.
- Konstam, 2021, с. 65.
- Konstam, 2021, с. 68.
- Konstam, 2021, с. 69.
- Konstam, 2021, с. 70.
- Konstam, 2021, с. 71.
- Konstam, 2021, с. 74.
- Konstam, 2021, с. 75.
- Konstam, 2021, с. 76.
- Konstam, 2021, с. 77.
- Konstam, 2021, с. 78-79.
- Konstam, 2021, с. 81.
- Konstam, 2021, с. 82.
- Konstam, 2021, с. 83.
- Konstam, 2021, с. 84.
- Konstam, 2021, с. 85.
- Konstam, 2021, с. 86.
- Konstam, 2021, с. 87.
- Konstam, 2021, с. 88.
- Konstam, 2021, с. 89.
- Konstam, 2021, с. 90.
- Konstam, 2021, с. 91.
- Konstam, 2021, с. 93.
Посилання
Вікісховище має мультимедійні дані за темою: Бій біля Куантана
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Bij bilya Kuantana bij mizh britanskim Z yednannyam Z ta aviaciyeyu yaponskogo flotu yakij vidbuvsya 10 grudnya 1941 roku u Pivdennokitajskomu mori poblizu uzberezhzhya Malajziyi V rezultati boyu britanskij flot vtrativ linkor Princ Uelskij ta linijnij krejser Ripals Bij bilya Kuantana Vijna na Tihomu okeani Princ Uelskij krajnij sprava Ripals pozadu desho vishe ta odin z esminciv jmovirno Ekspres na perednomu foni pid chas boyu bilya Kuantana Princ Uelskij krajnij sprava Ripals pozadu desho vishe ta odin z esminciv jmovirno Ekspres na perednomu foni pid chas boyu bilya Kuantana Koordinati 3 33 36 pn sh 104 28 42 sh d 3 560000000028 pn sh 104 4783333333611210 sh d 3 560000000028 104 4783333333611210 Data 10 grudnya 1941 roku Misce Pivdennokitajske more poblizu Kuantanu Rezultat peremoga Yaponiyi Storoni Velika Britaniya Yaponiya Komanduvachi Vijskovi formuvannya 1 linkor 1 linijnij krejser 4 esminci 34 bombarduvalniki 51 torpedonosec Vtrati 1 linkor 1 linijnij krejser 840 cholovikiv 4 litaki 18 cholovikiv Zavdannyam Z yednannya Z yake skladalos z linkora linijnogo krejsera i troh esminciv bulo pereshkoditi operaciyam yaponskogo flotu po zabezpechenni desantu na shidnomu uzberezhzhi Malajskogo pivostrova Vvecheri 9 grudnya yaponskij pidvodnij choven pomitiv z yednannya yake she ne vstiglo perehopiti zhodnogo yaponskogo konvoyu i peredav informaciyu v shtab flotu v Sajgoni Nastupnogo ranku tri aviazagoni bombarduvalnikiv i torpedonosciv yaponskogo flotu zletili dlya ataki na z yednannya Opivdni na vidstani 110 mil na shid vid Kuantanu voni perehopili britanskij flot yakij vzhe povertavsya do Singapuru Cherez vidsutnist prikrittya z povitrya a takozh nedostatnij zahist PPO bitva zavershilas mabut najbilshoyu morskoyu porazkoyu Korolivskogo flotu Velikoyi Britaniyi v Drugij svitovij vijni U rezultati vijskova morska prisutnist Britaniyi v Pivdenno shidnij Aziyi praktichno perestala isnuvati i yaponski vijska zmogli bezpereshkodno provesti desant v Malayi yakij zavershivsya zahoplennyam Singapuru v lyutomu nastupnogo roku Razom iz napadom na Perl Garbor cya ataka pokazala vrazlivist vazhkih korabliv proti nalotiv aviaciyi V anglomovnih dzherelah chastishe opisuyetsya yak Potoplennya Princa Uelskogo ta Ripalsa angl Sinking of Prince of Wales and Repulse V yaponskij vijskovij istoriografiyi bitva otrimala poznachennya Morska bitva bilya uzberezhzhya Malayi yap マレー沖海戦 mare oki kajsen Peredumovi i plani storinYaponiya Yaponski vijska na shlyahu do Langshona V yetnam Veresen 1940 roku V 1930 h rokah vlada v Yaponiyi postupovo perejshla do vijskovih i zovnishnya politika otrimala virazhenij ekspansionistskij harakter virazhenij vtorgnennyami v Manchzhuriyu v 1931 roci i v Kitaj v 1937 Podalshi plani Yaponiyi polyagali v stvorenni v Shidnij Aziyi novogo soyuzu pid kerivnictvom Yaponiyi Velikoyi shidnoazijskoyi sferi spivprocvitannya V planah yaponskogo komanduvannya Yaponiya mala zahopiti vsi yevropejski koloniyi v regioni i takim chinom virishiti svoyi problemi z nestacheyu resursiv Pislya vvedennya Spoluchenimi Shtatami embargo na naftu stal i zaliznu rudu potreba v resursah stala she bilshe nagalnoyu Diplomatichnimi metodami domogtis znyattya embargo Yaponiyi ne vdalos tomu v kinci 1941 roku uryad Todzo Hideki zatverdiv plan vijni z SShA ta Britaniyeyu Pochatok vijni mav suprovodzhuvatis p yatma odnochasnimi udarami napadom na amerikanskij flot na Gavayah desantom na Filippinah zahoplennyam ostroviv Guam ta Vejk zahoplennyam Gonkongu a takozh desantom v Malayi Pislya cogo yaponski vijska povinni buli pochati diyati proti Niderlandskoyi Ost Indiyi ta pochati nastup v Birmi Malajska operaciya Dokladnishe Tayilandska operaciya ta Malajska operaciya U veresni 1940 roku Yaponiya otrimala kontrol nad Francuzkim Indokitayem pislya prostupkiv rezhimu Vishi V rezultati Yaponiya otrimala v svoye koristuvannya francuzku vijskovu infrastrukturu zokrema morsku bazu v buhti en i aerodromi bilya Sajgonu i Thuzaumotu yaki buli peredani v koristuvannya Imperskogo flotu Yaponiyi Dva aerodromi na uzberezhzhi Siamskoyi zatoki v en i na ostrovi Fukuok buli peredani v koristuvannya Imperskij armiyi Yaponiyi V pershi dni operaciyi armijska aviaciya mala skoncentruvatis na znishenni aviaciyi ta infrastrukturi soyuznikiv na zemli a flotska aviaciya mala prikrivati desantni sudna i pereshkodzhati bud yakim diyam britanskogo flotu v Siamskij zatoci Pochatok desantu mav vidpovidati pochatku yaponskih operacij na inshih frontah 7 grudnya Persha hvilya desantu mala visaditis na pidkontrolnomu Siamu uzberezhzhi bilya pivnichnogo kordonu Britanskoyi Malayi Inshij grupa mala atakuvati Kota Baru vzhe na britanskij teritoriyi Pislya visadki yaponski sili mali vijti na zahidne uzberezhzhya pereshijka perekrivshi suhoputnij shlyah do Indiyi Vidileni armijski pidrozdili mali dosvid vijni Kitayi zokrema v dzhunglyah tomu yaponske komanduvannya ochikuvalo shvidku peremogu nad mensh dosvidchenimi vijskami Indiyi ta Avstraliyi Operaciyi na mori pochalis she ranishe vzhe vnochi 6 7 grudnya yaponski minonosci vistavili blizko 1000 morskih min mizh ostrovom i ostrovami Anambas takim chinom zablokuvavshi najkorotshij shlyah mizh Singapurom ta Siamskoyu zatokoyu Takozh pochalos patrulyuvannya pidvodnimi chovnami V 00 45 8 grudnya pershij yaponskij desantnij korabel pochav visadku vijsk v Kota Baru Hocha britanski patrulni litaki i pomitili transportni sudna vechorom 7 grudnya zhodnih dij do perehoplennya desantu ne bulo zrobleno a cherez poganu komunikaciyu aerodromi v pivnichnij Malayi navit ne buli proinformovani azh do pershih nalotiv yaponskoyi aviaciyi zranku Velika Britaniya Soldati en visadzhuyutsya v Singapuri 15 serpnya 1941 roku Dovgij chas osnovnim bastionom Britanskoyi Imperiyi na Dalekomu Shodi buv Gonkong ale koli v Kitayi pochalas politichna kriza i zagalna nestabilnist parlament Britaniyi pochav shukati nove bezpechnishe misce Dlya ciyeyi roli najkrashe pidhodiv Singapur na yakomu v she v 1920 ih rokah pochalis budivnictva vijskovoyi infrastrukturi Shopravda pislya vtrat Pershoyi svitovoyi vijni Britaniya vzhe ne mala mozhlivostej vidpraviti tudi vijskovo morski sili yaki b mogli zrivnyatis z silami derzhav regionu Tomu na vipadok agresiyi proti Britanskih volodin peredbachalos sho Singapur maye protrimatis 42 dni dopoki ne pribude dopomoga z Britaniyi chi soyuznikiv Ne zvazhayuchi na yavnu ekspansionistsku politiku Yaponiyi v kinci 1930 ih rokiv Britaniya ne spishila posiliti svoyu prisutnist v regioni oskilki poboyuvalas sho takij krok mozhe buti rozcinenij Yaponiyeyu yak akt agresiyi Litom 1940 roku pislya pereocinki situaciyi v regioni komanduvannyu stalo zrozumilo sho v umovah vijni perekiduvannya neobhidnih sil mozhe zajnyati misyaci i ves cej chas Singapur povinen bude pokladatis na nayavni sili Dopovid pro ce bula nadislana v Singapur korablem yakij perehopiv nimeckij flot i peredav Yaponiyi sho posililo vpevnenist ostannoyi shodo mozhlivoyi ataki koloniyi Perekidannya na pivostriv odnoyi avstralijskoyi diviziyi i dekilkoh eskadrilej z zastarilimi litakami situaciyu ne ryatuvalo Tilki v zhovtni 1941 roku Admiraltejstvo pogodilos na prohannya Vinstona Cherchillya nadislati do Singapuru grupu britanskih korabliv Z yednannya Z yake pribulo v Singapur 2 grudnya Protidiya yaponskomu desantu Na pochatku grudnya 1941 roku Britaniya vzhe rozumila sho ataka Yaponiyi neminucha 2 grudnya amerikanski litaki pomitili 21 desantnij korabel v buhti Kam Ran a takozh naroshennya kilkosti litakiv na aerodromah a britanskij esminec pomitiv desyat yaponskih submarin bilya en yaki ruhalis na pivden 3 grudnya en poletiv do Manili dlya zustrichi z generalom Makarturom dlya stvorennya yednoyi komandnoyi strukturi amerikanskih britanskih i gollandskih vijsk v regioni 6 grudnya avstralijskij rozvidnik pomitiv sho yaponski desantni korabli pochali ruhatis i Fillips povernuvshis nastupnogo dnya v Singapur rozporyadivsya gotuvati z yednannya Z do vihodu v Siamsku zatoku dlya perehoplennya konvoyu Prote vzhe vnochi nastupnogo dnya pershi yaponski desantniki visadilis bilya Kota Baru i zahopili aerodrom zvidki yaponski litaki mogli kontrolyuvati prilegli teritoriyi inshi aerodromi na pivnochi pivostrova bulo rozbombleno yaponskoyu aviaciyeyu Hocha z yednannya Z vzhe ne vstigalo pereshkoditi yaponskomu desantu Fillips planuvav vikoristati svoyi veliki korabli dlya znishennya desantnih suden na yih shlyahu do Francuzkogo Indokitayu Plan dij bulo predstavleno v 12 30 8 grudnya na bortu Princa Uelskogo prote tam buli prisutni tilki kapitani koraliv predstavnikiv vid aviaciyi chi armiyi ne bulo Dogovoritis z VPS pro vinishuvalne prikrittya i povitryanu rozvidku bulo zalisheno nachalniku shtabu en yakij zalishavsya v Singapuri Korabli mali pokinuti port v 19 00 Sili storinYaponska imperiya Aviaciya imperskogo flotu Yaponiyi Bombarduvalniki Mitsubishi G4M aviazagonu KanoyaBombarduvalniki Mitsubishi G3M aviazagonu Genzan She v listopadi 1940 roku za nakazom admirala Yamamoto z Formozi do Sajgonu bulo perekinuto 22 u povitryanu flotiliyu pid komanduvannyam kontradmirala yaka pochala pidgotovku do majbutnoyi operaciyi po zahoplennyu Malayi Flotiliya skladalas z dvoh aviazagoniv Genzan i Mihoro kozhen z yakih v svoyu chergu mav tri chotiri eskadrilyi zagalom po 36 bombarduvalnikiv G3M2 Pislya otrimannya danih pro pributtya v Singapur z yednannya Z admiral Yamamoto virishiv perekinuti do Sajgonu she aviazagin Kanoya osnashenij novimi bombarduvalnikami G4M1 a takozh z znachnim bojovim dosvidom Zagalom v rozporyadzhenni Macunagi opinilos 99 bombarduvalnikiv yaki mogli osnashuvatis abo torpedami abo bombami Na pochatok vijni yaponska aviaciya mala obmezhenu kilkist protikorabelnih bronebijnih bomb bilshist z yakih bulo peremisheno na avianosci dlya operaciyi proti Perl Garboru Tomu 22 a flotiliya mogla vikoristovuvati tilki zvichajni oskolkovi bombi Tip 50 model 2 vagoyu 500 kg i Tip 25 model 2 250 kg yaki shopravda mogli probiti verhnyu palubu cherez zagalnu micnist i kraplepodibnu formu Prote osnovnoyu zbroyeyu proti korabliv buli aviacijna torpeda Tip 91 model 1 2 Povitryani sili Imperskogo flotu Yaponiyi na pivdni Indokitayu stanom na ranok 10 grudnya 1941 roku 22 a aviacijna flotiliya z shtabom v Sajgoni Komanduvach kontradmiral Aviazagin Genzan Komanduvach lejtenant komander Nakanishi osnashuvavsya litakami G3M2 1 a eskadrilya lejtenant Ishihara 9 torpedonosciv z torpedoyu Tip 91 model 1 2 a eskadrilya lejtenant Takayi 8 torpedonosciv z torpedoyu Tip 91 model 1 3 ya eskadrilya lejtenant Nikajdo 9 bombarduvalnikiv rozviduvalna grupa z 9 litakiv G3M2 Aviazagin Kanoya Komanduvach lejtenant komander Miyauchi osnashuvavsya litakami G4M1 1 a eskadrilya lejtenant Nabeta 9 torpedonosciv z torpedoyu Tip 91 model 2 2 a eskadrilya lejtenant Higashimori 8 torpedonosciv z torpedoyu Tip 91 model 2 3 ya eskadrilya lejtenant Iki 9 torpedonosciv z torpedoyu Tip 91 model 2 Aviazagin Mihoro Komanduvach lejtenant komander Nakanishi osnashuvavsya litakami G3M2 1 a eskadrilya lejtenant Shirai 8 bombarduvalnikiv z 2 250 kg bombami kozhen 2 a eskadrilya lejtenant Takeda 8 bombarduvalnikiv z 1 500 kg bomboyu kozhen 3 ya eskadrilya lejtenant Ohira 9 bombarduvalnikiv z 1 500 kg bomboyu kozhen 4 a eskadrilya lejtenant Takahashi 8 torpedonosciv z torpedoyu Tip 91 model 1 Vinishuvalna grupa Yamada 11 vinishuvachiv A5M 25 vinishuvachiv A6M i 6 rozvidnikiv C5M Morski sili Imperskogo flotu Yaponiyi Vice admiral Nobutake Kondo komanduvach yaponskogo flotu v regioni Zadachu z pidtrimki desantnih operacij v Malayi z morya bulo vidano vice admiralu Nobutake Kondo yakij komanduvav en bazovanim v portu Sanya ostrova Hajnan Do pochatku vijni flot zdebilshogo skladavsya z legkih korabliv ale cherez vidomosti pro pributtya z yednannya Z jogo bulo pidsileno dekilkoma linkorami z en V rezultati dlya pidtrimki operacij bulo stvoreno stvoreno dvi grupi z yednannya dalnoyi pidtrimki z linkoriv Kongo i en krejseriv Takao i Atago a takozh dev yati esminciv z yednannya prikrittya z p yati krejseriv i chotiroh esminciv Dlya patrulyuvannya regionu yaponskij flot takozh mav 10 pidvodnih chovniv yaki pochali diyati she za tizhden do pochatku aktivnih dij Takozh vnochi 6 7 grudnya dva yaponski minonosci Tacumiya Maru ta Nagasa zaminuvali prohid mizh ostrovom i ostrovami Anambas na pivnich vid Singapuru Yaponiya ochikuvala znachno silnishij opir soyuznikiv na pivostrovi yakij b vimagav zmishennya fokusu bombarduvalnikiv z morya na suhodil v takomu vipadku dovelos b vikoristati proti britanskogo flotu yaponski korabli ale cogo ne vidbulos i yaponskij flot za vinyatkom dekilkoh nevdalih torpednih atak z pidvodnih chovniv ne kontaktuvav iz z yednannyam Z Soyuzniki Admiral Tomas Fillips sprava i kontr admiral Artur Paliser Singapur 2 grudnya 1941 roku Z yednannya Z Dokladnishe Z yednannya Z 2 grudnya 1941 roku v Singapur dlya zahistu anglijskih volodin na Dalekomu Shodi pribulo Z yednannya Z yake skladalos z linkora Princ Uelskij linijnogo krejsera Ripals ta 4 esminciv Elektra Ekspres Vampajr ta Tenedos yakim komanduvav kontr admiral Britanske admiraltejstvo malo pogani uyavlennya pro mozhlivosti i plani yaponskogo flotu tomu vvazhalo sho sama prisutnist velikih korabliv zastavit Yaponiyu vidmovitis vid napadu na Britansku Malayu doktrina Flot u nayavnosti Tomu pributtya z yednannya v Singapur ne prihovuvalos a navpaki shiroko afishuvalos v presi ta radio Tak samo shiroko afishuvalis vhodi Princa Uelskogo i v usi porti na shlyahu do Singapuru zokrema do Syerra Leone Kejptauna ta Cejlonu Flagman z yednannya Princ Uelskij buv odnim z najnovishih britanskih linkoriv osnashenij najnovishim ozbroyennyam zokrema desyatma 356 mm garmatami BL 14in Mk VII a takozh 16 133 mm garmatami QF 5 25in Mk I yaki mogli vikoristovuvatis i proti povitryanih cilej pidnimayuchis na kut do 70 Ozbroyennya Ripalsa bulo desho skromnishe ale obidva korabli buli osnasheni sistemami en High Angle Control System yaka mogla slidkuvati za litakami za dopomogoyu radaru i skerovuvati garmati PPO dlya pricilnoyi strilbi Prote cya sistema bula bezporadnoyu proti litakiv na malih visotah Okrim Princa Uelskogo i Ripalsa do z yednannya mav priyednatis avianosec Indomitebl ale vin narazivsya na milinu poblizu Bagamskih ostroviv i povernusya na remont Takozh v Singapuri perebuvala 9 a eskadra krejseriv Danaya Dragon Durban ale kontr admiral Fillips virishiv zalishiti yiyi v Singapuri razom z esmincyami Dzhupiter i Enkaunter 133 mm garmati i dvi tureli Chikazke pianino Princa Uelskogo Pidnimannya na bort Princa Uelskogo litaka Supermarine Walrus Vistup poblizu shogli zliva sistema HACS z radarom Tip 285 zverhu Sistema privodila v diyu dvi tureli z 133 mm garmatami v centri fotografiyi Zasobi protipovitryanoyi oboroni v Z yednannya Z 10 grudnya 1941 roku Linkor Princ Uelskij Ozbroyennya 16 133 mm korabelna garmata QF 5 25 inch Mark I u vosmi podvijnih turelyah 48 40 mm korabelni garmati Vickers QF 2 pounder Mark VIII garmata Pom pom v shesti vosmi stvolovih turelyah Chikazke pianino 1 40 mm avtomatichna garmata Bofors L60 7 20 mm zenitna garmata Erlikon v semi okremih turelyah minimum dva dodatkovi turelni kulemeti Lewis bulo vstanovleno na korabelnij nadbudovi Radari i sistemi Radar Tip 279 na fok shogli 4 okremi sistemi HACS Mark IV z sparenimi radarami Tip 285 po dvi z kozhnogo boku rubki Keruvali 133 mm garmatami 4 radari Tip 282 z sistemoyu kontrolyu vognyu Keruvali 40 mm garmatami Linijnij krejser Ripals Ozbroyennya 6 102 mm korabelna garmata QF 4 inch Mk V v okremih turelyah 24 40 mm korabelni garmati Vickers QF 2 pounder Mark VIII v troh vosmi stvolovih turelyah 8 20 mm zenitna garmata Erlikon u vosmi okremih turelyah 16 12 7 mm kulemetiv Vickers 50 v chotiroh turelyah takozh minimum dva malokaliberni kulemeti v korabelnij nadbudovi Radari i sistemi 1 HACS Mark II na fok shogli 1 HACS Mark I pozadu Nazemni sili i aviaciya Hocha Filips komanduvav morskimi silami v regioni vse inshe bulo pid kontrolem golovnogo marshala povitryanih sil en Nazemnimi vijskami keruvav general lejtenant Artur Persival ale VPS pidporyadkovuvalis Bruku Pophemu napryamu Zagalom pid jogo kerivnictvom perebuvalo 178 litakiv ale bilshist z nih buli zastarilimi takozh vidchuvalas nestacha v dosvidchenomu nazemnomu personali i pilotah Vinishuvalnih eskadrilej bulo chotiri 243 ya VPS Britaniyi 21 a i 453 ya VPS Avstraliyi ta 488 a VPS Novoyi Zelandiyi Vsi voni mali na ozbroyenni litaki Brewster Buffalo Mk I yaki ne buli idealnim variantom dlya dij nad morem oskilki mali duzhe neveliku operacijnu dalnist 10 grudnya tilki 453 ya eskadrilya mogla realno prikrivati z yednannya Z Okrim vinishuvachiv pid kontrolem Bruka Pophema bulo chotiri eskadrilyi 27 a 34 a 60 a i 62 a VPS Britaniyi legkih bombarduvalnikiv Bristol Blenheim dvi eskadrilyi avstralijskih Lockheed Hudson ta dvi eskadrilyi 36 a i 100 a VPS Britaniyi torpedonosciv Vickers Vildebeest i Fairey Albacore V Singapuri takozh perebuvali dva krila britanske 2 litaki ta gollandske 3 rozviduvalnih litayuchih chovniv Catalina Prote nalagodzhena robota mizh flotom i aviaciyeyu bula vidsutnya na peredodni yaponskogo vtorgnennya vse she ne bulo virisheno pitannya pidporyadkovanosti avstralijskih i novozelandskih vijskovih a komunikaciya mizh admiralom Filipsom i Brukom Pophemom vidbuvalos cherez admirala Pislya pershih nalotiv yaponskoyi aviaciyi bulo vtracheno bilshist nayavnih litakiv a ti sho zalishilis zdebilshogo vikoristovuvatis dlya pidtrimki nazemnih sil Okrim rozviduvalnih polotiv Katalin Z yednannya Z ne otrimalo zhodnoyi pidtrimki vid aviaciyi RejdPochatok rejdu Princ Uelskij zliva i Ripals pravoruch vihodyat z portu Singapura 8 grudnya 1941 Z yednannya Z pochalo vidchalyuvati iz Singapura 8 grudnya v 19 10 pershimi vijshli v more esminci Vampajr i Tenedos za nimi Ripals i ostannim Princ Uelskij Esminci Elektra ta Ekspres she z samogo ranku zajmalis zneshkodzhennyam morskih min i mali z yednatis z osnovnimi korablyami v Singapurskij protoci V protoci z yednannya prijnyalo bojovij poryadok pershim jshov esminec Elektra yakij mav rozminovuvati mozhlivi yaponski mini za nim na vidstani 8 kabeltovih jshov Princ Uelskij a za nim she na 4 kabeltovih Ripals Inshi tri esminci ruhalis na vidstani 4 kabeltovih navkolo Ripalsa Z yedannya ruhalos z shvidkistyu v 17 5 vuzliv Pislya vihodu z protoki z yednannya pochalo ruhatis na pivnichnij shid sho b obijti ostrovi Anambas zi shodu oskilki Filips vzhe znav sho zahidna protoka zaminovana V 23 00 do Filipsu nadijshla dopovid pro mozhlivu aviacijnu pidtrimku yiyi bulo malo dlya rozvidki nastupnogo ranku mala viletiti tilki odna Katalina a nad Siamskoyu zatokoyu rozrahovuvati na vinishuvalne prikrittya ne bulo sensu oskilki vsi pivnichni aerodromi buli abo znisheni abo zahopleni yaponcyami Za poperednimi planami amerikanski bombarduvalniki mali znishiti yaponski aerodromi bilya Sajgonu ale sami buli znisheni nalotom yaponskoyi aviaciyi na Filippini prote ostannogo Filips ne znav tomu virishiv dotrimuvatis poperednogo planu Takozh pogoda nastupnogo dnya mala buti z nizkimi hmarami i zahishati flot vid povitryanoyi rozvidki V 6 00 9 grudnya z yednannya vse she ruhalos na pivnichnij shid i bulo za 25 mil do ostroviv Anambas Prognoz pogodi buv pravilnij i flot prodovzhuvav ruh do cili prikritij z povitrya prote peredbachayuchi aktivnist yaponskih pidvodnih chovniv Filips nakazav pochati ruhatis zig zagom dlya uniknennya mozhlivoyi torpednoyi ataki V 6 21 Vampajr povidomiv pro nerozpiznanij litak na pivdennomu shodi ale Filips pravilno pripustiv sho vin yih ne pomitiv yaponski piloti ne dopovidali pro flot togo ranku V 7 13 flot buv vzhe na shid vid ostroviv i zminiv kurs na pivnichno zahidnij V 11 47 Filips nakazav zminiti kurs na pivnichnishij desho dalshe vid rajoniv visadki poboyuyuchis sho same tam bude najbilsha aktivnist yaponskih rozvidnikiv ta submarin Pislya obidu nad z yednannyam proletila Katalina z yakoyi bulo peredano ostanni dani shodo misc visadok yaponciv yaki shopravda buli peredbachuvani i z yednannya i tak ruhalos na perehoplennya Filips buv pravij na rahunok submarin 30 ya flotiliya yakih patrulyuvala prohid do siamskoyi zatoki zahidnishe vidrazu za minnim polem ale tim ne menshe sposterigach z pidvodnogo chovna pid komanduvannyam lejtenanta Hakuri Haradi yaka v cej chas bula najshidnishe v flotiliyi v 13 45 pomitiv obrisi dvoh velikih korabliv V 14 15 z pidvodnogo chovna bulo nadislano povidomlennya pro dva linkori tipu Ripals yih poziciyu shvidkist i napryam ruhu Esminci jmovirno ne buli pomicheni Do komanduvacha yaponskogo flotu vice admiralu Ozavi shopravda ce povidomlennya dijshlo azh cherez dvi godini oskilki pidvodnij choven musiv peredavati informaciyu spochatku legkomu krejseru Yura yakij peredavav jogo legkomu krejseru Kinu 81 o zv yazkovogo zagonu bilya Sajgonu i azh pislya rozshifrovki povidomlennya nadhodilo na flagman vazhkij krejser Tokaj Za cej chas z yednannya Z projshlo 40 mil do svoyeyi cili I 65 pochav peresliduvati z yednannya na vidstani nezvazhayuchi na tuman i dosh Prote priblizno v 17 00 z I 65 pomitili litak i vidpovidno pochali zanurennya dlya uniknennya rozpiznavannya Naspravdi ce buv yaponskij rozvidnik Kawanishi E7K zapushenij z bortu Kinu V rezultati I 65 zagubiv britanski korabli i zadacha z poshuku v osnovnomu perejshla na aviaciyu Pochatok yaponskih poshukiv Povidomlennya pro britanski veliki korabli v mori stali nespodivankoyu dlya vice admirala Ozavi oskilki zranku vin otrimav povidomlennya vid rozvidnikiv sho Princ Uelskij vse she perebuvav u dokah Singapuru Za jogo nakazom bulo vidpravleno litak aerofotorozvidki do Singapuru dlya perevirki nayavnosti tam linkoriv a takozh nadislav komandu desantnim sudnam perestati ruhatis na shid do Sajgonu a plisti na pivnich v glib Siamskoyi zatoki podali vid britanskih korabliv Paralelno vin pochav zbirati morski sili dlya mozhlivogo perehoplennya z yednannya vid jogo kontrolem v Siamskij zatoci buv 7 j krejserskij divizion vazhkij krejser Chokaj i legki krejseri Mogami Mikuma Sudzuya i Kumano a v buhti Kam Ran bilya Sajgonu bula grupa vice admirala Nobutake Kondo z dvoma linkorami yaki tezh buli poperedzheni pro mozhlivist bitvi Pislya povernennya rozvidnika i pidtverdzhennya vidsutnosti britanskih linkoriv u Singapuri Ozava nakazav vislati rozviduvalni gidroplani svoyeyi diviziyi na poshuki z yednannya Zi svogo boku komanduvach 22 yi povitryanoyi flotiliyi Sadayiti Macunaga takozh zminyuvav plani Do cogo vin planuvav zdijsniti masovij nalit na Singapur dlya znishennya portu i korabliv nastupnogo ranku dlya chogo bombarduvalniki buli osnasheni bombami Prote z poyavoyu informaciyi pro britanski korabli v zatoci Macunaga nakazav shvidko pereosnastiti litaki torpedami a takozh nadislati dekilka litakiv na poshuki Pershi rozvidniki pidnyalis majzhe vidrazu v 16 50 v cej chas nazemni sluzhbi zaminyali boyepripasi Hocha sonce malo zajti v 18 09 togo dnya a do miscya mozhlivogo perebuvannya flotu chas polotu skladav dvi godini Macunaga nadiyavsya sho misyac yakij mav zijti dovoli visoko do 22 38 dozvolit litakam pomititi i atakuvati cil Na shastya dlya nogo do vechora rankovi hmari zdebilshogo rozijshlis Pershi kontakti Tim chasom admiral Filips vse she ne znav pro plani yaponciv i spodivavsya na provedennya morskogo boyu mizh korablyami v takomu vipadku britanci mali b vsi shansi peremogti cherez bilshij kalibr svoyih garmat Takozh cherez nestachu paliva esminec Tenedos mav viddilitis vid z yednannya i chekati na zavershennya operaciyi na pivnich vid ostroviv Anambas Vnochi inshi esminci mali pokinuti z yednannya i jti do Tenedosa a rankovu ataku na yaponski konvoyi Princ Uelskij i Ripals mali zdijsnyuvati na samoti Prote v 17 45 radar Princa Uelskogo pomitiv tri litaki yaki nablizhalis z pivnochi she cherez deyakij chas litaki buli vzhe poblizu z yednannya za mezhami dalnosti garmat PPO ale dostano blizko shob identifikuvati yih yak yaponski Ce buli tri gidroplani E13A z krejseriv Kinu Kumano ta Suzuya i plani admirala Filipsa zalishitis nepomichenim do temryavi provalilis V 17 55 gidroplan z Kinu nadislav povidomlennya pro misce i shvidkist z yednannya Z do flotu Ozavi i pospishna rozviduvalna misiya yaponciv viyavilas vkraj uspishnoyu Prote same v comu viloti yaponski sili zaznali pershih vtrat cherez nastannya nochi ne vsi gidroplani povernulis na svoyi korabli E13A krejsera Kumano buv zagublenij v mori gidroplan z krejsera Yura rozbivsya na suhodoli a E13A z Suzuyi tezh rozbivsya v mori ale vsi tri chleni ekipazhu buli vryatovani esmincem Hamakaze Hocha novini pro misce perebuvannya z yednannya buli potribni admiralu Ozavi yih dani zastavili silno pereglyanuti plani Popershe britanci perebuvali tilki za 30 mil vid jogo korabliv znachno zahidnishe nizh peredbachalos tomu buv realnij shans nichnogo zitknennya Ce ne vhodilo v plani Ozavi oskilki Z yednannya Z znachno perevazhalo v ozbroyenni jogo chotiri vazhki krejseri Takozh vin znav sho na z yednannya planuyetsya nalit aviaciyi ale pri takij blizkosti i nastannyam nochi piloti i bombardiri mogli zaprosto splutati yaponskij flot z britanskim Ostannye naspravdi chut ne vidbulos koli odin z bombarduvalnikiv yaki mali skidati vogni na cili splutav korabli i signalnij vogon opinivsya bilya flagmana Ozavi vazhkogo krejsera Chokaj Na shastya dlya yaponciv povidomlennya z krejsera nadijshlo do Sajgonu a zvidti do komandiriv lanok vchasno i ataka ne vidbulasya Cej vipadok a takozh mala kilkist torped zagalom 78 ne dostatnya kilkist dlya dvoh povnocinnih atak zastavili Macunagu perervati vsyu povitryanu operaciyu i vidklikati bombarduvalniki ne chekayuchi dopoki zijde misyac Yaponskij i britanskij floti dijsno buli duzhe blizko skinutij na Chokaj signalnij vogon bulo pomicheno z bortu Elektri v 18 56 Prote zitknennya ne vidbulos Ozava z metoyu uniknennya pochav ruh na pivnich a Filips zminiv zaplanovanij kurs i pochav ruhatis na pivdennij zahid Nichni manevri Admiral Filips zrozumiv sho misiyu prodovzhuvati ne mozhna osnovna cil operaciyi yaponski transportni korabli vidstuplyat v glib Siamskoyi zatoki sho voni vzhe i tak robili i poshuk yih pidstavit z yednannya pid mozhlivi ataki pidvodnih chovniv i aviaciyi V 20 05 vin viddav nakaz zmenshiti shvidkist a v 20 20 kurs zminivsya na pivdenno zahidnij V 20 50 Filips povidomiv usi korabli z yednannya pro vidminu operaciyi i povernennya do Singapuru Prote Filips prodovzhuvav zberigati radiomovchannya i informaciya pro te sho z yednannya bulo pomichene yaponcyami ne dijshla do nazemnogo komanduvannya Admiral Paliser z inshogo boku postijno peredavav novu informaciyu do z yednannya zokrema v 21 45 vin peredav ostannyu informaciyu pro desantni operaciyi v Kota Baru i Singori i pro proval zaplanovanih bombarduvan yaponskih aerodromiv v Indokitayi yakij mali zdijsniti amerikanci Takozh bulo peredano pro mozhlivu prisutnist dvoh yaponskih avianosciv ale naspravdi ce buli gidroavianosci Titose ta Tijoda yaki prikrivali desant na Filippinah V 23 52 Paliser peredav she odne povidomlennya pro pochatok yaponskogo desantu bilya Kuantanu Uspih takogo desantu mig b rozdiliti britanski vijska na pivnochi pivostrova sho bulo b katastrofoyu dlya Singapuru V cej chas z yednannya Z perebuvalo za 180 mil na pivdennij shid vid Kuatanu i z shvidkistyu 25 vuzliv distalos do Kuatana do vosmoyi ranku Filips virishiv vikoristati cej shans i hocha z yednannya Z bulo pomichene bula nadiya sho yaponci vvazhatimut sho z yednannya vidstupaye do Singapuru abo znahoditsya znachno pivnichnishe i z zberezhennyam radiomovchannya ataka bude dijsno nespodivanoyu Filips ne znav sho yaponski pidvodni chovni naspravdi aktivno shukayut z yednannya na pivden vid poperednogo kontaktu i 23 52 pidvodnij choven I 58 pomitiv silueti korabliv i nadislav povidomlennya Ostannye naspravdi ne dijshlo a komandir I 58 Sohichi Kitamura nakazav zanuryuvatis sho b zahovatis vid korabliv ta zdijsniti torpednu ataku Prote pislya zanurennya odin z torpednih aparativ zaklinilo a koli problema bula virishena britanski korabli vzhe vijshli z pricilnoyi dalnosti Kitamura vse zh nakazav zdijsniti torpednu ataku zdaleka ale vsi p yat torped vipushenih po Ripalsu projshli mimo Pri comu nihto z komandi ostannogo navit ne pomitiv cyu ataku Pislya ataki I 58 znovu pidnyalas na poverhnyu i pochala slidkuvati za z yednannyam Cogo razu povidomlennya pro napryam i shvidkist buli peredani do shtabu z yednannya jshlo na pivden z shvidkistyu 22 vuzli Desho piznishe z I 58 peredali informaciyu pro zminu kursu na pivdenno zahidnij a v 3 05 10 grudnya pidvodnij choven vtrativ cil Des v cej chas Ozava i Macunaga otrimali pershe rozshifrovku pershogo povidomlennya tomu buli vpevneni sho z yednannya pryamuye do Singapuru strogo na pivden a ne do Kuantana 10 grudnya svitanok nastav o 5 03 i vsi na bortu britanskih korabliv buli v bojovij gotovnosti V 5 15 na pivnich vid z yednannya bulo pomicheno buksir z troma barzhami ale Fillips virishiv ne vidvolikatis na cyu cil V 6 30 voni takozh pomitili litak i pripustili sho vin yaponskij ale zhoden yaponskij rozvidnik ne peredavav informaciyu pro kontakt tomu prinalezhnist ostannogo nevidoma V cej chas z yednannya bulo za 30 mil vid berega i Fillips nakazav zapustiti odin gidroplan Volres dlya rozvidki Zapusk vidbuvsya v 7 18 a za dvadcyat hvilin pilot lejtenant Klement Bejtmen po radio peredav sho zhodnih slidiv yaponskogo desantu ne viyavleno Ce bulo shokom dlya Filipsa tomu vin nakazav Ekspresu vidijti vid grupi i tezh pereviriti informaciyu V 9 00 esminec povernuvsya z pidtverdzhennyam pro vidsutnist desantu bilya Kuantana Ves cej chas z yednannya perebuvalo za 30 mil vid uzberezhzhya Dosi ne vidomo zvidki vzyalas pomilkova informaciya pro desant jmovirno sho ce bula zaplanovana abo vipadkova diversiya yaponciv Piznishe na berezi na pivden vid Kuantana bude znajdeno obstrilyanij malij yaponskij choven yakij mabut i zmusiv nedosvidchenu indijsku brigadu pidnyati trivogu V bud yakomu vipadku z yednannya Z ne znajshlo yaponski desantni korabli i zrobilo zajvij gak po dorozi do Singapuru Kapitan Tenant z Ripalsu zaproponuvav pidnyati she odin Volres dlya protichovnovogo patrulyuvannya a samomu z yednannyu povertatis na shid po dorozi doslidivshi propushenij buksir V cej zh chas yaponski bombarduvalniki vzhe buli v poloti BijAtaka na Tenedos Informaciya z pidvodnogo chovna I 58 nadijshla admiralu Macunazi v Sajgoni v 2 11 nochi i ocinivshi poziciyi yaponskogo flotu vin zrozumiv sho zavdati udaru po britanskih korablyah mozhe tilki 22 a aviacijna flotiliya Yaponski floti buli nadto na pivnochi i mogli ne vstignuti perehopiti a pidvodni chovni buli zanadto rozkidani dlya bud yakoyi zmistovnoyi ataki Tomu Matcunaga vidrazu viddav nakaz gotuvati vsi svoyi bombarduvalniki do vilotu Zagalom vin mav 99 bombarduvalnikiv z yakih 94 buli gotovi do vilotu deyaki z yakih she navit garyachi vid vechirnogo vilotu Spochatku Macunaga nakazav gotuvati 17 litakiv yak rozvidnikiv she 17 osnastiti bombami a reshtu 60 torpedami Ale v 4 00 vin raptovo zminiv nakaz teper rozvidnikiv malo buti 9 34 osnashuvatis bombami a 51 torpedami Rozvidniki mali pidnyatis v 5 00 a v 6 30 mali pidnyatis i bojovi litaki Zminiti kilkist torped Macunaga virishiv dlya zastosuvannya nastupnoyi strategiyi spochatku korabli mali buti atakovani zvichajnimi bombami prote ne ochikuvalos sho voni potoplyat Princa Uelskogo chi Ripals oskilki v arsenali flotiliyi ne bulo bronebijnih bomb bombi mali znishiti chi poshkoditi korabelni nadbudovi i zenitni garmati Pislya cogo ataka torpedonosciv mala buti znachno bezpechnishoyu Bombarduvalniki mali nablizhatis do cili v skladi eskadrilyi a ataka mala provoditis lankami po 2 3 litaki Torpedonosci tezh mali pidhoditi do cili eskadrilyu i atakuvati lankami Pri comu rizni eskadrilyi mali zahoditi na cil z riznih storin sho b zmenshiti mozhlivist uhilennya Dev yat rozviduvalnih litakiv G3M po tri z kozhnogo aviazagonu mali povni palivni baki zavdyaki chomu yihnya dalnist stanovila nejmovirni 2200 km Poshukova shema bula standartna litaki mali rozletitis viyalom z Sajgonu v rajon ostroviv Anambas a pislya dosyagnennya krayu poshukovogo rajonu povernuti na zahid i ne doletivshi do shlyahu susidnogo litaka povernuti na pivnich Na vsyakij vipadok kozhen litak takozh mav dvi 50 kg bombi ale nihto ne spodivavsya na hoch yakijs efekt vid nih Vsi rozvidniki buli pidgotovleni vchasno i viletili yak i bulo zaplanovano Cherez godinu v 6 00 v povitrya takozh pidnyalis rozvidniki C5M2 dzherelo Z bombarduvalnikiv pershi pidnyalis v povitrya litaki aviazagonu Genzan z 6 25 ranku voni pochali zlitati z aerodromu Tan Son Nat v 6 44 z aerodromu Dau Mot pochali pidnimatis G4M aviazagonu Kanoya a vidrazu za nimi dvi eskadrilyi aviazagonu Mihoro Ostannya eskadrilya cherez zaminu torped na bombi pochala pidnimatis tilki v 8 00 Pislya zlotu bombarduvalniki mali pidnyatis na visotu 3000 metriv i zmenshiti shvidkist do 275 km god yaka bula najefektivnishoyu dlya zberezhennya paliva Oskilki do otrimannya informaciyi vid rozvidnikiv tochnogo miscya udaru bombarduvalniki ne znali to kozhen litr paliva buv vazhlivim V razi potrebi litaki takozh mogli sidati na zahoplenij aerodrom bilya Kota Baru Bilya dev yatoyi ranku odin zh litakiv 2 yi eskadrilyi aviazagonu Genzan buv zmushenij povernutis na bazu cherez problemi z dvigunom V cej zh chas rozvidniki vzhe proletili ostrovi Anambas i povertali nazad bez yavnih rezultativ V 9 43 odin z litakiv pobachiv korabel yakij identifikuvali yak britanskij esminec yakim viyavivsya Tenados Vikoristovuyuchi mozhlivist rozvidnik zajshov na ataku i skinuv svoyi dvi bombi zhodna z yakih ne popala Povidomlennya pro korabel bulo perehopleno litakami aviazagonu Genzan yaki buli za 60 mil na pivnichnij shid yakij vidrazu povernuv na perehoplennya V 10 15 vin vzhe buv bilya cili i komandir 2 yi eskadrilyi lejtenant Takayi nakazav shukati inshi korabli Ne zvazhayuchi sho velikih korabliv pomicheno ne bulo 3 ya eskadrilya pid komanduvannyam lejtenanta Nikajdo pochala atakuvati esminec Ce bulo duzhe divno oskilki na bortu litaka eskadrilyi takozh buv komandir cilogo aviazagonu kapitan Maeda i vin ne vidklikav ataku Prote zhodna z dev yati 500 kg bomb ne popala zokrema cherez veliku manevrenist Tenedosa tilki odin matros buv poranenij v nogu oskolkom bombi Ochevidno sho Tenados nadislav povidomlennya pro ataku yake bulo prijnyato admiralom Fillipsom na bortu Princa Uelskogo Persha ataka na z yednannya Shema boyu Persha bombova ataka na Ripals znizu i Princ Uelskij zverhu Bilya Ripalsa pomitno slidi vid bomb i chornij dim vid odnogo vluchennya Vid dev yatoyi ranku Fillips ruhavsya majzhe strogo na shid 80 gradusiv a v 10 05 zminiv kurs na pivdennij shid Ce ne bulo pov yazano z povidomlennyam vid Tenadosa a cherez poyavu korablya v tomu napryamu ale ce viyavivsya britanskij suhovantazh SS Haldis yakij ruhavsya z Gonkongu do Singapuru Ne zvazhayuchi na she odnu nevdachu Fillips vse she shukav yakis yaponski sili i virishiv prodovzhiti ruhatis do ostroviv Anambas a ne povernuti na pivnich i projti yaponski minni polya V cej chas yaponski piloti prodovzhuvali poshuki vzdovzh 105 meridiana ale yim zavazhala shilna hmarnist Zreshtoyu o 10 15 odin z rozvidnikiv pomitiv eskadru za 70 mil na pivdennij shid vid Kuantana Komandir rozvidnika poslav pershe z bagatoh povidomlen pro roztashuvannya eskadri 4 gradusi pivnichnoyi shiroti i 103 gradusi 55 hvilin shidnoyi dovgoti i kurs na pivnichnij shid Cherez dekilka hvilin vin nadislav pidtverdzhennya pro sklad flotu i zminu kursu Cherez problemi komunikaciyi ne vsi eskadrilyi bombarduvalnikiv otrimali pryame povidomlennya ale vono dijshlo do Sajgona i zvidti vzhe buli rozislani litakam Na bortu Princa Uelskogo rozvidnik buv pomichenij takozh ale vin trimavsya na vidstani i tomu ne mig buti zbitij Navit pislya cogo Fillips ne porushuvav radio movchannya i ne viklikav aviacijne prikrittya z yednannya Z gotuvalos do boyu tilki svoyimi silami V 10 40 radar Tip 279 Princa Uelskogo zafiksuvav 1 u eskadrilyu aviazagonu Mihoro V 11 00 G3M buli pomicheni vizualno voni nablizhalis na visoti 3000 metriv odniyeyu liniyeyu i yih pochali vidslidkovuvati 102 mm i 133 mm garmati korabliv Desho piznishe bula viddana komanda pochati vogon ale razom z cim Fillips nakazav povernuti pravoruch na 30 gradusiv sho desho zbilo pricil pershih zalpiv garmat Prote sistema HACS shvidko perenastroyila garmati i drugij zalp vzhe mav buti tochnishij ale Fillips znovu nakazav povernuti livoruch na 50 gradusiv Cej manevr po suti zablokuvav vogon z usih pravih garmat V cej chas yaponski litaki vzhe buli na vidstani 7 5 km do cili i tilki pislya cogo Fillips dav nakaz pro individualne manevruvannya kapitan kozhnogo korablya mav prijmati svoyi rishennya Tenant ochikuvav sho pershoyu cillyu bude Princ Uelskij ale komandir eskadrilyi lejtenant Shiraj pravilno pripustiv sho Ripals bude mensh zahishenij i prodovzhuvav ruhatis na nogo Cherez cyu nespodivanku Ripals vzhe ne vstigav pochati pravilni manevri i prosto nadiyavsya na udachu Sim bomb promahnulis i vibuhnuli nedaleko vid korablya ale odna popala v angar probila jogo i nastupnu kayut kompaniyu morskih pihotinciv i vibuhnula nad bronovanim vidsikom nizhche V comu plani Tenantu poshastilo sho 1 a eskadrilya bula osnashena 250 kg a ne 500 kg bombami ostannya mogla probiti i cyu bronyu Poshkodzhennya buli neveliki v angari pochalas pozhezha a vibuh poshkodiv parovi trubi v mashinnomu viddilenni i ekipazh kimnati otrimav serjozni opiki Tim ne menshe ataka bula zavershena i britanci gotuvalis do nastupnogo nalotu Yaponci tezh ne pishli bezkarno p yat z vosmi bombarduvalnikiv buli poshkodzheni dva z yakih buli zmusheni pokinuti pole boyu i pryamuvati do Kota Baru oskilki do Sajgona mogli b ne dotyagnuti Kozhen z bombarduvalnikiv skinuv tilki odnu bombu tomu v Shiraya she bulo shist bomb dlya vikoristannya ale narazi vin prosto hotiv vivesti eskadrilyu z pid vognyu Torpedna ataka Na novu ataku dovgo chekati ne dovelos vzhe za 10 hvilin pislya zniknennya bombarduvalnikiv z polya zoru radar zasik dvi grupi litakiv na pivdennomu shodi Ce buli dvi eskadrilyi torpedonosciv z avizagonu Genzan 17 G3M Hocha planuvalas spilna ataka torpedonosciv i bombarduvalnikiv ale ostanni skinuli bombi na Tenados i povernulis u Sajgon Za yaponskim zadumom 1 a eskadrilya mala atakuvati bilshij korabel Princ Uelskij a 2 a Ripals tomu eskadrilyi rozdililis dlya okremih udariv Admiral Fillips bachiv nablizhennya litakiv i nakazav zbilshiti shvidkist do 25 vuzliv ale pomilkovo vvazhav sho jogo atakuyut zvichajni bombarduvalniki Tim ne menshe vsi manevri litakiv buli pomitni i navit koli odna eskadrilya zahovalas za nizkimi hmarami yih prodovzhuvav vidslidkovuvati radar V 11 41 dev yat torpedonosciv 1 yi eskadrilyi vzhe buli za 12 kilometriv sprava po bortu vid britanskogo linkora na visoti 1000 metriv i ruhalis paralelno z nim V cej moment komandir eskadrilyi lejtenant Ishihara nakazav atakuvati i eskadrilya rozdililas na tri lanki dlya ataki Litaki spustilis na visotu 35 metriv i ruhalis z shvidkistyu 275 km god Britanski moryaki she ne buli znajomi z yaponskimi torpedami i ne dogaduvalis sho voni mozhut zapuskatis z takoyu shvidkistyu tomu dumali sho ce bude bombova ataka Hocha oficer vidpovidalnij za torpedi poperedzhav Fillipsa sho ce zahid dlya torpednoyi ataki vin zrozumiv ce tilki koli litaki vzhe buli blizko Z vidstani 2750 metriv 133 mm garmati pereklyuchilis na zagorodzhuvalnij vogon snaryadi mali rozrivatis znachno poperedu litakiv dlya zbittya yih z kursu Des v cej zh moment vklyuchilis 40 mm garmati Bofors i Pom pomi Prote ves cej vogon mav malo vplivu na yaponskih pilotiv yaki ne zminyuvali kursu i vzhe buli na vidstani torpednoyi ataki Veliki kalibri keruvalis sistemoyu HACS yaka ne bula pristosovana dlya znishennya litakiv na malih visotah a pom pomi postijno klinilo takozh vluchnist pogirshivsya cherez rizkij povorot livoruch dlya uniknennya torped Prote PPO ne buli zovsim neefektivni odin bombarduvalnik pid kerivnictvom serzhanta Kavadi buv zbitij i vpav v more she tri litaki buli poshkodzheni Ale vsi litaki zmogli vipustiti torpedi na vidstanyah vid 1500 do 600 metriv Odna torpeda zlamalas pri udari ob vodu ale vsi inshi pryamuvali na cil i ne zvazhayuchi na povorot livoruch dvi z nih popali v cil Pislya vipusku torped yaponski piloti prodovzhuvali letiti na linkor oskilki povertati bulo b znachno nebezpechnishe Pid chas perelotu bortovi strilci G3M takozh obstrilyali korabelni nadbudovi A cherez dekilka sekund v 11 44 persha torpeda vluchila v korabel z livoyi storoni pryamo pered gvintom Majzhe odnochasno z neyu pidirvalas druga torpeda ale vona ne nanesla znachni poshkodzhen Jmovirno vona vibuhnula ne vstignuvshi dosyagti litaka cherez udarnu hvilyu vid vibuhu pershoyi torpedi i yiyi vrazhayucha diya bula uspishno zablokovana protitorpednim vistupom linkora Ale poshkodzhen vid pershoyi torpedi buli duzhe serjoznimi val livogo grebnogo gvinta bulo zatisnuto ulamkami korpusu v rezultati chogo cilim korablem pochali poshiryuvatis vibraciyi gvinta doki vin ne zupinivsya Cherez vtratu odnogo gvinta Princ Uelskij pochav spovilnyuvatis do 16 vuzliv a takozh nabirati vodu i hilitis na livij bik 2 a eskadrilya zahodila na Ripals dovshe i jogo ekipazh uvazhno stezhiv za atakoyu na Princa Uelskogo Odna z torped vipushena po ostannomu navit lyagla na kurs Ripalsa dlya chogo kapitan Tenant buv zmushenij uhilyatis ale vin rozumiv sho golovnij udar she poperedu Prichinoyu zatrimki 2 yi eskadrilyi bulo te sho yiyi komandir lejtenant Takayi hotiv peresvidchitis v pravilnosti cili oskilki Ripals za obrisami nagaduvav linijnij krejser Kongo Za cej chas Tenant povernuv korabel pravoruch i pryamuvav na perehoplennya Princa Uelskogo dlya ocinki poshkodzhen oskilki na nomu buli pidnyati prapori pro vtratu kontrolyu Sim torpedonosciv Takiyi nablizhalis do Ripalsu z pivnochi a razom z nimi na drugij zahid povertalos shist bombarduvalnikiv 1 yi eskadrilyi z aviazagonu Mihoro Tomu Ripals gotuvavsya vidbivati odnochasno i bombovu i torpednu ataku V 11 56 bombarduvalniki skinuli bombi z visoti 3500 metriv ale Ripals zmig uhilitis vid vsih bomb V cej chas torpedonosci spustilis na atakuyuchu visotu i v 11 58 pochali vipuskati torpedi Hocha PPO Ripalsu bulo znachno girshe zmina kursu znachno zmenshila mozhlivij kurs ataki i zhodna torpeda ne popala tilki pri proloti bortovi strilci obstrilyali korabel Protyagom ciyeyi ataki na gorizonti z yavilas she odna grupa yaponskih torpedonosciv 4 a eskadrilya aviazagonu Mihoro Voni tezh pochali zahoditi na Ripals z pivnochi i v 12 02 zapustili svoyi torpedi Prote cherez nedosvidchenist ekipazhiv torpedi bulo vipusheno za 2000 metriv vid korablya sho davalo jomu majzhe pivtori hvilini na vikonannya manevriv yaki buli provedeni idealno Zagalom za ostannyu godinu linijnij krejser zmig uhilitis vid 15 torped i 14 bomb Takozh pid chas boyu kapitan Tenant namagavsya zrozumiti chomu vidsutni britanski vinishuvachi a koli diznavsya sho komandi porushuvati radio movchannya vid Fillipsa ne bulo vid svogo imeni nakazav poslati povidomlennya pro bombarduvalnikiv Ostannye bulo prijnyate v Singapuri v 12 04 i cherez 20 hvilin 11 Brewster Buffalos 453 yi eskadrilyi pidnyalis v povitrya Shema popadannya pershoyi torpedi v livij bort Princa Uelskogo Pislya pershoyi ataki britanci pochali ocinyuvati situaciyu Ripals buv vse she v bojovomu stani ale Princ Uelskij buv silno poshkodzhenij Cherez poshkodzhennya peredatochnogo valu odin z dviguniv dovelosya vimknuti a v samomu motornomu viddileni pochalos zatoplennya Sprobi komandi zalatati diru buli marnimi i motorne viddilennya B dovelos pokinuti Vibuh torpedi sprichiniv majzhe chotirimetrovu proboyinu v nizhnij chastini bortu i voda pochala pronikati v rizni viddili po livomu boci Piznishe bulo ocineno sho pislya pershoyi torpednoyi ataki Princ Uelskij nabrav 2400 tonn vodi i pochav hilitis na livij bort azh na 11 5 gradusiv Ale osnovnoyu problemoyu stali poshkodzhennya dviguniv i elektrogeneratoriv Princ Uelskij mav chotiri dviguni kozhen z okremim peredatochnim valom i bojlernoyu a takozh nadavav parovu tyagu v svoyu AMR Action Machinery Room de dinamomashini generuvali elektriku Okrim cih parovih generatoriv she bulo dva dizelni Vnaslidok zatoplennya vidrazu bulo vidirvano odin dizelnij generator po livomu bortu i AMR Y Razom z vidklyuchennyam odnogo dviguna linkor vtrativ polovinu svoyeyi generaciyi elektriki i zmenshiv shvidkist do 16 vuzliv Pri comu zatoplennya ne pripinyalos cherez deyakij chas voda distalas do bojlernoyi dviguna Y i na nomu dovelos zmenshiti potuzhnist Bilshe togo dizelnij generator po pravomu bortu tezh vidklyuchivsya cherez pereboyi v podachi vodi v radiatorah a AMR X ne vitrimav zbilshenoyi nagruzki Vtrata elektriki takozh sprichinila vidklyuchennya zv yazku po korablyu sho znachno uskladnilo vzayemodiyu mizh komandami a takozh bagato pomp buli vidklyucheni Prichinoyu takogo shvidkogo zatoplennya stala tropichna zhara cherez sho bilshist perehodiv i dverej v mashinnih viddilah buli vidkriti inakshe v nih bulo nadto garyache Vtrata elektriki takozh oznachala sho Princ Uelskij vtrativ bilshist svogo ozbroyennya 133 mm garmati privodilis v diyu same elektrikoyu tomu dlya zahistu z povitrya zalishalis tilki menshi kalibri radar takozh bulo vidklyucheno Bilshe togo cherez nahil garmati z livogo boku ne mogli vikoristovuvatis dlya vognyu po litakah na visoti i navpaki garmati z pravogo bortu ne mogli opustitis dlya vognyu po torpedonoscyah Takozh pochalis problemi z keruvannyam Princ Uelskij mav elektrichnu sistemu keruvannya A cherez vtratu dvoh dviguniv z odnogo boku Princ Uelskij pochav vidhilyatis livoruch i po suti stav nekerovanim Dlya virivnyuvannya korablya kapitan Lich nakazav zatopiti protitorpednij vistup po pravomu bortu i hocha ce trohi dopomoglo z kerovanistyu linkor silno prosiv v vodu a sam vistup vtrativ svij funkcional teper vin ne rozsiyuvav vibuh a peredavav jogo vodoyu do bortu Do 12 10 nahil bortu bulo zmensheno do 9 gradusiv ale vtrati elektiki prodovzhuvalis Prote v cej moment Princ Uelskij she ne buv prirechenij oskilki komanda vse zh zmogla zupiniti zatoplennya i pochala vidnovlennya sistem V cej chas esinci Elektra i Vampajr jshli za osnovnimi korablyami i shukali mozhlivih matrosiv vikinutih v more vibuhom i zatoplennyam a Ekspres jshov poperedu z aktivnim sonarom i namagavsya perehopiti mozhlivi pidvodni chovni Druga ataka na z yednannya Evakuaciya ekipazhu z bortu Princa Uelskogo na esminec Ekspres Vidnosnij spokij buv nedovgim vzhe v 12 10 radar Ripalsa zasik novu grupu litakiv ce buli tri eskadrilyi G4M aviazagonu Kanoya Aviazagin vzhe povertavsya do Sajgonu koli povidomlennya pro poziciyu z yednannya bulo vidpravlene i komandir aviazagonu nakazav povertati Tomu koli buv vstanovlenij vizualnij kontakt lejtenant Miyanuchi nakazav negajnu ataku sho b mati chas dotyagti dodomu Aviazagin rozdilivsya na dvi grupi 1 a i 2 a eskadrilyi mali atakuvati linkor a 3 ya eskadrilya linijnij krejser Princ Uelskij v cej chas ruhavsya na pivdennij shid i pochatkovo yaponski litaki zahodili z livogo zatoplenogo boku ale pomitivshi stan korablya yaponci zrobili krug i pochali zahoditi na korabel z pravogo boku Z ciyeyi storoni britanski garmati vzagali ne mogli vesti vogon po torpedonoscyah na malij visoti tomu ataka bula zdijsnena z nejmovirno maloyi vidstani 500 metriv Ne zvazhayuchi na te sho ce bula majzhe pryama navodka dlya torpednoyi ataki tilki tri torpedi z shesti zapushenih vluchili v korabel Persha torpeda zrobila naskriznij otvir v nosi korablya Druga vluchila v seredinu pid perednimi osnovnimi garmatami i v rezultati vibuhu v korabli utvorilas shestimetrova proboyina z yakoyi pochalo vitikati palivo Tretya torpeda rozirvalas bilya kormi korablya i yak i pershe vluchannya vivela z ladu peredatochnij val dviguniv a takozh sprichinila zatoplennya motornogo viddilennya A Pislya cogo v Princa Uelskogo zalishivsya tilki odin robochij dvigun ale ce ne dopomagalo linkor pochav nabirati vodu i pidtoplennya vzhe ne mogli kontrolyuvatis I tilki todi admiral Fillips virishiv porushiti radio movchannya i nadislav povidomlennya v Singapur pro torpednu ataku i poprosiv vislati esminci Ripalsu prodovzhuvalo shastiti torpedna ataka vosmi litakiv z pershih dvoh eskadrilej v 12 20 bula provedena z vidstani v 1500 m i krejser zmig znovu uhilitis Ce bula ne yedina ataka v cej chas v 12 21 na Ripals pochali zahoditi she tri litaki i kapitan Tenant yakij vzhe provodiv uhilnij manevr ne mig uhilitis vid ciyeyi Odna torpeda popala v centr pravogo boku krejsera ale cherez protitorpednij vistup vibuh torpedi bulo rozsiyano i okrim nevelikih protikan v deyakih vidsikah poshkodzhennya buli minimalni She odna torpeda tezh popala v korabel ale ne pidirvalas ostannya torpeda projshla mimo Cherez pidtoplennya Ripals pochav hilitis na pravo ale ekipazh uspishno vidkachuvav vodu i nahil ne buv pomitnij Nastupna ataka bula produmanishoyu komandir tretoyi eskadrilyi lejtenant Iki nakazav svoyim litakam rozdilitis i atakuvati Ripals z dvoh storin shist litakiv zahodili z pravogo bortu inshi tri z litakom lejtenanta Iki z livogo Pershimi nablizhalis litaki zliva i vipustili torpedi z pislya vipusku torped z vidstani 500 metriv pochali perelitati Ripals prote taka blizka ataka bula pokarana odin litak bulo znisheno pryamim popadannya 40 mm snaryadu a she odin pidbito z pom pomiv Vcililij zalishivsya tilki litak komandira ale ataka bula uspishnoyu vsi tri torpedi vluchili v zadnyu chastinu Ripalsa Persha torpeda rozirvalas pid zadnoyu garmatoyu druga bilya kormi a ostannya poshkodila sterno vid chogo Ripals vtrativ keruvannya Litaki yaki zahodili sprava vipustili torpedi z vidstani 1200 metriv i v 12 25 odna z nih popala v centr korablya Zagalom za chotiri hvilini v Ripals popalo p yat torped i zatoplennya vzhe ne mozhna bulo strimati Pochalis vidklyuchennya elektriki i komunikacij a takozh kil buv zaklinenij V 12 30 yaponski litaki viddalilis a kapitan Tenant nakazav gotuvati ryatuvalni shlyupki i dav nakaz viklikati komandu na verhnyu palubu Ripals tonuv i ce bulo zrozumilo Proces evakuaciyi vidbuvavsya bez paniki ale tragediya bula v tomu sho cherez vtratu vnutrishnogo zv yazku ne do vsih matrosiv na nizhnih palubah dijshov nakaz pokinuti korabel tomu dehto pochav evakujovuvatis nadto pizno Koli korabel nahilivsya na 30 Tenant nakazav pokinuti korabel a cherez dvi hvilini Ripals perekinuvsya na bik i pochav zanuryuvatis nosom She za hvilinu korabel znik pid vodoyu ekipazh zdebilshogo znahodivsya v vodi i chekav na pributtya esminciv Elektra i Vempajr Prote ce she ne buv kinec do z yednannya pryamuvala ostannya eskadrilya bombarduvalnikiv G3M yaka zatrimalas na bazi cherez pereosnashennya Visim litakiv pid komanduvannyam lejtenanta Takedi nablizhalas zi shodu na visoti 2500 metriv Princ Uelskij vidstrilyuvavsya perednimi 133 mm garmatami i pom pomami ale zhodnogo popadannya ne bulo Bombovij udar buv uspishnishij na odnomu bombarduvalniku zakliniv bombovij mehanizm ale z semi vipushenih 500 kg bomb odna popala v angar po livomu bortu Bomba probila angar i nizhnyu palubu i rozirvalas pislya kontaktu z bronovanoyu paluboyu Vzyati okremo poshkodzhennya buli ne nadto veliki ale bomba perebila podachu pari do ostannogo motornogo viddilennya X i ostannij povnistyu robochij dvigun buv vivedenij z ladu Psihologichnij efekt buv she girshij komanda i tak bula perevantazhena vidkachuvannyam vodi i latannyam korablya a bomba vpala poblizu konferenc zali de buv vlashtovanij punkt medichnoyi dopomogi i pokalichila chi vbila i tak poranenih matrosiv Chastina komandi pochala vihoditi na verhnyu palubu ochikuyuchi komandi pokinuti korabel Pislya cogo vryatuvati korabel vzhe ne mig nihto hocha kapitan Lich nadislav she odne povidomlennya v Singapur z vimogoyu prislati buksir Takozh bulo poslane povidomlennya na Ekspres sho b vin pidijshov blizhche i zabrav na bort poranenih Ekipazh Ripalsa chi Princa Uelskogo v vodi pislya boyu Esminci mogli tilki ryatuvati matrosiv V 13 00 kapitan Lich nakazav pokinuti motorni viddilennya pislya chogo analogichna komanda nadijshla do operatoriv ozbroyennya V cej chas mizh Princom Uelskim i Ekspresom bulo perekinuto mistki i trosi po yakih perebiralas komanda Linkor prodovzhuvav nahilyatis na livij bort i vidstan mizh korablyami zbilshuvalas v 13 15 mistki mizh korablyami vpali na shastya na nih todi nikogo vzhe ne bulo Menshe poshastilo matrosam na odnomu trosi yakij porvavsya i voni vpali v more mizh korablyami V cej zh chas z vodi pochav vistupati protitorpednij vistup linkora yakij malo ne perekinuv Ekspres ale ostannij zmig vchasno vidijti I tilki todi kapitan Lich vidav zagalnu komandu pokinuti korabel Princ Uelskij povilno perevertavsya dopoki ne lig na livij bort pri comu po fyuzelyazhi vse she hodili dehto z komandi Porivnyano z Ripalsom Princ Uelskij tonuv povilno spochatku zanurilas korma a do 13 23 vin znik pid vodoyu Ironichno sho v 13 20 na gorizonti z yavilis chotiri vinishuvachi 453 yi eskadrilyi zgodom z yavilis she sim ale bulo vzhe nadto pizno yaponski bombarduvalniki znikli za hmarami Vinishuvachi buli viklikani kapitanom Tenantom z Ripalsa admiral Filips do ostannogo zberigav radiomovchannya i zaplativ za ce Razom z Princom Uelskij zaginulo 327 oficeriv i matrosiv zokrema kapitan Lich ta komanduvach Tomas Spenser Fillips ale 1285 inshih chleniv ekipazhu buli vryatovani Ripalsu poshastilo menshe razom z nim potonulo 513 matrosiv z komandi v 1309 NaslidkiNovini pro vtratu Princa Uelskogo i Ripalsa dosyagli Singapuru she do togo yak esminci zavershili ryatuvati matrosiv She v 13 18 Elektra nadislala povidomlennya HSM Prince of Wales potonuv Pislya cogo bulo poslane utochnyuyuche povidomlennya pro vtratu i Ripalsu Zavdannya peredati informaciyu do admiraltejstva vpalo na plechi kontr admirala Palisera i vin nadislav povidomlennya v 13 45 Zhodnih sprob prihovati vtratu ne bulo i ce tilki b zashkodilo oskilki yaponci shvidko vzyali na sebe vidpovidalnist za ce i v 14 35 rozgolosili cyu informaciyu po radio V Britaniyi prem yer ministr Cherchill otrimav cyu zvistku vidrazu pislya probudzhennya a v 11 32 po Grinvichu 18 32 za Singapurom rozpoviv pro ce v vistupi pered Palatoyu gromad A v 23 10 vcilili z z yednannya Z pribuli do Singapuru Krim togo bij bilya Kuantana oznamenuvav zavershennya eri linkoriv vpershe neposhkodzheni linijni korabli buli potopleni aviaciyeyu u vidkritomu mori na vidminu napriklad vid napadu na Perl Garbor de linkori perebuvali u tisnij buhti i ne mali zmogi manevruvati teper osnovnimi bojovimi korablyami stali avianosci Takozh pislya ce bula persha vtrata dvoh velikih korabliv britanskim flotom vid chasu Yutlandskoyi bitvi I hocha Ripals mig vvazhatis starim korablem ne pidgotovlenim do borotbi z aviaciyeyu ce ne moglo buti vipravdannyam dlya Princa Uelskogo yakij buv spushenij na vodu menshe roku tomu Bitva pokazala slabkist zasobiv protipovitryanoyi oboroni na floti zokrema sistema HACS ne pokazala sebe efektivnoyu proti visotnih bombarduvalnikiv chi torpedonosciv Z 16 yaponskih bombarduvalnikiv yaki zdijsnyuvali gorizontalnu ataku na visotah blizko 3 kilometriv ne bulo zbito zhodnogo hocha same ci cili mali b zbivatis z dopomogoyu HACS Ale vona i ne bula povnistyu neboyezdatnoyu oskilki 10 litakiv bulo poshkodzheno Zbroya menshih kalibriv pokazala sebe efektivnishe ale pom pomi postijno klinilo a Boforsi i Erlikoni ne mali zhodnih sistem navedennya Tim ne menshe z 50 torpedonosciv bulo zbito tri a she 17 bulo poshkodzheno Ale bilshist kritiki vpalo na golovu admiralu Filipsu yakij yavno nedoocinyuvav mozhlivosti aviaciyi proti korabliv Z znannyam majbutnogo sama ideya provoditi morsku operaciyu v vodah v rajoni povnoyi aviacijnoyi perevagi protivnika bulo poganoyu ideyeyu ale 8 grudnya she nihto ne znav mozhlivosti morskoyi aviaciyi zagalom i yaponskoyi zokrema Prodovzhennya operaciyi pislya pershogo kontaktu z yaponcyami tezh viglyadalo bezgluzdo ale Fillips ne hotiv povertatis bez zhodnogo rezultatu tomu mabut i prijnyav take rishennya Yedine rishennya Fillipsa yake ne znahodit vipravdannya ce vidmova porushiti radio movchannya navit pislya pochatku ataki DzherelaLiddel Gart B G Vtoraya mirovaya vojna M AST SPb Terra Fantastica 1999 Angus Konstam Sinking Force Z 1941 The day the Imperial Japanese Navy killed the battleship Air Campaign Osprey Publishing 2021 20 ISBN 9781472846600 angl KomentariV cej zh chas na Gavayah bula tilki 6 45 ranku 7 grudnya a ataka na Perl Garbor pochalas tilki v 07 53 tobto desant v Malayi vidbuvsya na godinu ranishe nizh napad na SShA Cherez nedostatnyu dalnist ne zaluchavsya dlya ataki na z yednannya Z Za planom rozminuvannyam mav zajmatis Ekspres ale vidrazu pislya prijnyattya poryadku v nogo vinikli problemi z protiminnim obladnannyam Ne zvazhayuchi na skrutnu situaciyu Bruk Pophem planuvav nadati Z yednannyu Z aviacijnu pidtrimku Buffalo 453 yi eskadrilyi mogli viletiti na prikrittya korabliv ale informaciyu pro nablizhennya yaponskoyi aviaciyi mogli nadati tilki radari flotu PrimitkiKonstam 2021 s 5 Konstam 2021 s 28 Konstam 2021 s 29 Konstam 2021 s 8 Konstam 2021 s 30 Konstam 2021 s 31 Konstam 2021 s 33 Konstam 2021 s 37 Konstam 2021 s 38 Konstam 2021 s 12 Konstam 2021 s 15 Konstam 2021 s 16 Konstam 2021 s 17 Konstam 2021 s 18 Konstam 2021 s 22 Konstam 2021 s 23 Konstam 2021 s 24 Konstam 2021 s 26 Konstam 2021 s 27 Konstam 2021 s 40 Konstam 2021 s 41 Konstam 2021 s 43 Konstam 2021 s 44 Konstam 2021 s 45 Konstam 2021 s 46 Konstam 2021 s 49 Konstam 2021 s 50 Konstam 2021 s 51 Konstam 2021 s 53 Konstam 2021 s 54 Konstam 2021 s 55 Konstam 2021 s 58 Konstam 2021 s 59 Konstam 2021 s 62 Konstam 2021 s 63 Konstam 2021 s 64 Konstam 2021 s 65 Konstam 2021 s 68 Konstam 2021 s 69 Konstam 2021 s 70 Konstam 2021 s 71 Konstam 2021 s 74 Konstam 2021 s 75 Konstam 2021 s 76 Konstam 2021 s 77 Konstam 2021 s 78 79 Konstam 2021 s 81 Konstam 2021 s 82 Konstam 2021 s 83 Konstam 2021 s 84 Konstam 2021 s 85 Konstam 2021 s 86 Konstam 2021 s 87 Konstam 2021 s 88 Konstam 2021 s 89 Konstam 2021 s 90 Konstam 2021 s 91 Konstam 2021 s 93 PosilannyaVikishovishe maye multimedijni dani za temoyu Bij bilya Kuantana