Сергій Львович Ніколаєв (рід. 25 грудня 1954, Новосибірськ) — російський лінгвіст, Фахівець в області порівняльно-історичного мовознавства, слов'янської акцентології і діалектології. Автор ряду книг і статей з питань індоєвропєїстіки, акцентології, слов'янської діалектології Представник Московської школи компаративістики. Один з провідних славістів сучасності, відомий спеціаліст з вивчення «Слова о полку Ігоревім».
Ніколаєв Сергій Львович | |
---|---|
Народився | 25 грудня 1954 (69 років) Новосибірськ, РРФСР, СРСР |
Країна | СРСР[1] Росія[2] |
Діяльність | науковець, мовознавець |
Alma mater | Тверський державний університет |
Галузь | мовознавство[3] і порівняльна лінгвістика[3] |
Заклад | d |
Науковий ступінь | доктор філологічних наук[d] |
Вчителі | Дибо Володимир Антонович |
Діти | d |
Особ. сторінка | inslav.ru/ob-institute/sotrudniki/358-2010-06-09-18-14-01 |
Біографія
Закінчив філологічний факультет Калінінського державного університету.
З 1986 року працює в Інституті слов'янознавства та балканістики РАН. З 1987 року є керівником регулярних диалектологических експедицій в області східнослов'янських говірок .
У 1992 році за сукупністю робіт захистив докторську дисертацію, зараз очолює Групу слов'янського глоттогенеза .
Внесок в лінгвістику
С. Л. Ніколаєв — фахівець із слов'янського та індоевропейского порівняльно-історичного мовознавства Сфера занять охоплює слов'янську, балто-слов'янську та індоєвропейську історичну акцентологію, порівняльну граматику північнокавказьких мов, мов гіпотетичної сино-кавказьку макросім'ї, гіпотетичну америндську макросім'ю.
Лінгвогеографію та історичну діалектологію слов'янських мов Ніколаєв пов'язує з проблемами етногенезу слов'ян. У східнослов'янської діалектології він встановив ряд найдавніших (пізніх праслов'янських) діалектних ізоглос. Реконструкція розміщення цих ізоглос на території найдавнішого слов'янського розселення показала їх зв'язок з археологічними ареалами великих праслов'янських племінних об'єднань.
В результаті організованих їм польових досліджень східнослов'янських говірок в Інституті зібрана східнослов'янська фонотека і архів діалектних записів.
Експериментальне дослідження фонетики і просодії східнослов'янських діалектних систем на комп'ютері дозволило С. Л. Ніколаєву виявити ряд нових і маловивчених явищ в сучасних східнослов'янських говірках.
С. Л. Ніколаєвим опубліковано і підготовлено до друку понад 80 робіт загальним обсягом понад 240 авторських аркушів. Він є автором етимологічного словника північнокавказьких мов (спільно з С. А. Старостіним, 70 авторських аркушів), одним з авторів серії «Основи слов'янської акцентології», учасником міжнародних інтернет-проектів «Еволюція мови» і «Вавилонська вежа» (етимологічні бази даних; їм створена порівняльна база даних по індоєвропейських мов, на якій заснований проект нового індоєвропейського словника, бази даних по фіно-угорським і америндським мовам).
С. Л. Ніколаєв протягом більше 20 років є керівником і організатором комплексних лінгвістичних експедицій з вивчення східнослов'янських говірок (Карпати, російський Північно-Захід, Білорусія, Полісся) і архаїчних староштокавських говірок сербохорватської мови (Славонія, спільно з хорватськими колегами), автором спеціальних польових програм зі східнослов'янської історичної діалектології.
Він робив доповіді на чотирьох Міжнародних з'їздах славістів, низці міжнародних і російських конференцій, протягом 10 років читав курс і вів семінар «Історична лінгвогеографія східнослов'янських мов» на філологічному факультеті МДУ.
С. Л. Ніколаєв тричі висувався кандидатом в члени-кореспонденти РАН (в 2003 і 2016 роках — Інститутом слов'янознавства РАН, в 2006 році — персонально В. А. Дибо). У 2004 році став лауреатом премії Sigma Xi, The Scientific Research Society (Монреаль, Канада). Член редколегії міжнародного славістичного журналу «Slověne = Словѣне»
У 2014 році С. Н. Ніколаєв після розстановки наголосів підтвердив (з істотною трансформацією і багатьма уточненнями) ідею А. Ю. Чернова про синкретичну поліритмію "Слова о полку Ігоревім ".
Внесок у вивчення метеликів
Почавши займатися лепидоптерологією в 1964—1966 роках, вже в 1968 році вперше виявив на Алтаї значну популяцію Polyommatus damone . У 1970 році в Туві зловив 2 нових таксони сатірід роду Oeneis (описаних Ю. П. Коршуновим як Oeneis judini і O. shurmaki). Протягом 1980—1985 років зібрав в Тверській області велику колекцію лускокрилих, нині знаходиться в Сибірському зоомузеї. Описав імовірно новий таксон Erebia polonina. Спільно з Ю. П. Коршуновим написав статті, присвячені северноазіатскім Oeneis і Erebia (в останню статтю включено E. polonina).
Політичні погляди
Підписав відкритого листа російських науковців та наукових журналістів проти Російського вторгнення в Україну 2022 року.
Основні роботи
Монографії
- Дыбо В. А., Замятина Г. И., Николаев С. Л. Основы славянской акцентологии [ 14 липня 2015 у Wayback Machine.]. Институт славяноведения и балканистики АН СССР; Отв. ред. Р. В. Булатова. М.: Наука, 1990.
- Дыбо В. А., Замятина Г. И., Николаев С. Л. Основы славянской акцентологии. Словарь. М.: Наука, 1993. Т. I. Вып. 1.
- Севернокавказский этимологический словарь (совм. с С. А. Старостиным): A Comparative Dictionary of North Caucasian Languages. Moscow, 1994 (Предисловие[недоступне посилання з Октябрь 2018]).
- Николаев С. Л., Толстая М. Н. Словарь карпатоукраинского торуньского говора с грамматическим очерком и образцами текстов. М., 2001.
- Николаев С. Л. Слово о полку Игореве. Реконструкция стихотворного текста. Нестор-История, 2020 г.
Примітки
- Bibliothèque nationale de France Record #16195543w // BnF catalogue général — Paris: BnF.
- LIBRIS — 2015.
- Czech National Authority Database
- и др. К истокам языкового разнообразия. Десять бесед о сравнительно-историческом языкознании с Е. Я. Сатановским. — М. : Издательский дом «Дело» РАНХиГС, 2015. — С. 246. — , УДК 81-115, ББК 81.
- Николаев С. Лексическая стратификация «Слова о полку Игореве» [ 27 березня 2020 у Wayback Machine.]. журнал Slověne = Словѣне. 2014. № 2.
- Открытое письмо российских ученых и научных журналистов против войны с Украиной
Посилання
- Сторінка [ 2 січня 2014 у Wayback Machine.] на сайті Інституту слов'янознавства РАН
- Коротка біографічна довідка [ 6 вересня 2009 у Wayback Machine.]
- Мережеві публікації з російської діалектної фонетики [ 2 січня 2014 у Wayback Machine.]
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
U Vikipediyi ye statti pro inshih lyudej iz prizvishem Nikolayev Sergij Lvovich Nikolayev rid 25 grudnya 1954 Novosibirsk rosijskij lingvist Fahivec v oblasti porivnyalno istorichnogo movoznavstva slov yanskoyi akcentologiyi i dialektologiyi Avtor ryadu knig i statej z pitan indoyevropyeyistiki akcentologiyi slov yanskoyi dialektologiyi Predstavnik Moskovskoyi shkoli komparativistiki Odin z providnih slavistiv suchasnosti vidomij specialist z vivchennya Slova o polku Igorevim Nikolayev Sergij LvovichNarodivsya25 grudnya 1954 1954 12 25 69 rokiv Novosibirsk RRFSR SRSRKrayina SRSR 1 Rosiya 2 Diyalnistnaukovec movoznavecAlma materTverskij derzhavnij universitetGaluzmovoznavstvo 3 i porivnyalna lingvistika 3 ZakladdNaukovij stupindoktor filologichnih nauk d VchiteliDibo Volodimir AntonovichDitidOsob storinkainslav ru ob institute sotrudniki 358 2010 06 09 18 14 01BiografiyaZakinchiv filologichnij fakultet Kalininskogo derzhavnogo universitetu Z 1986 roku pracyuye v Instituti slov yanoznavstva ta balkanistiki RAN Z 1987 roku ye kerivnikom regulyarnih dialektologicheskih ekspedicij v oblasti shidnoslov yanskih govirok U 1992 roci za sukupnistyu robit zahistiv doktorsku disertaciyu zaraz ocholyuye Grupu slov yanskogo glottogeneza Vnesok v lingvistikuS L Nikolayev fahivec iz slov yanskogo ta indoevropejskogo porivnyalno istorichnogo movoznavstva Sfera zanyat ohoplyuye slov yansku balto slov yansku ta indoyevropejsku istorichnu akcentologiyu porivnyalnu gramatiku pivnichnokavkazkih mov mov gipotetichnoyi sino kavkazku makrosim yi gipotetichnu amerindsku makrosim yu Lingvogeografiyu ta istorichnu dialektologiyu slov yanskih mov Nikolayev pov yazuye z problemami etnogenezu slov yan U shidnoslov yanskoyi dialektologiyi vin vstanoviv ryad najdavnishih piznih praslov yanskih dialektnih izoglos Rekonstrukciya rozmishennya cih izoglos na teritoriyi najdavnishogo slov yanskogo rozselennya pokazala yih zv yazok z arheologichnimi arealami velikih praslov yanskih pleminnih ob yednan V rezultati organizovanih yim polovih doslidzhen shidnoslov yanskih govirok v Instituti zibrana shidnoslov yanska fonoteka i arhiv dialektnih zapisiv Eksperimentalne doslidzhennya fonetiki i prosodiyi shidnoslov yanskih dialektnih sistem na komp yuteri dozvolilo S L Nikolayevu viyaviti ryad novih i malovivchenih yavish v suchasnih shidnoslov yanskih govirkah S L Nikolayevim opublikovano i pidgotovleno do druku ponad 80 robit zagalnim obsyagom ponad 240 avtorskih arkushiv Vin ye avtorom etimologichnogo slovnika pivnichnokavkazkih mov spilno z S A Starostinim 70 avtorskih arkushiv odnim z avtoriv seriyi Osnovi slov yanskoyi akcentologiyi uchasnikom mizhnarodnih internet proektiv Evolyuciya movi i Vavilonska vezha etimologichni bazi danih yim stvorena porivnyalna baza danih po indoyevropejskih mov na yakij zasnovanij proekt novogo indoyevropejskogo slovnika bazi danih po fino ugorskim i amerindskim movam S L Nikolayev protyagom bilshe 20 rokiv ye kerivnikom i organizatorom kompleksnih lingvistichnih ekspedicij z vivchennya shidnoslov yanskih govirok Karpati rosijskij Pivnichno Zahid Bilorusiya Polissya i arhayichnih staroshtokavskih govirok serbohorvatskoyi movi Slavoniya spilno z horvatskimi kolegami avtorom specialnih polovih program zi shidnoslov yanskoyi istorichnoyi dialektologiyi Vin robiv dopovidi na chotiroh Mizhnarodnih z yizdah slavistiv nizci mizhnarodnih i rosijskih konferencij protyagom 10 rokiv chitav kurs i viv seminar Istorichna lingvogeografiya shidnoslov yanskih mov na filologichnomu fakulteti MDU S L Nikolayev trichi visuvavsya kandidatom v chleni korespondenti RAN v 2003 i 2016 rokah Institutom slov yanoznavstva RAN v 2006 roci personalno V A Dibo U 2004 roci stav laureatom premiyi Sigma Xi The Scientific Research Society Monreal Kanada Chlen redkolegiyi mizhnarodnogo slavistichnogo zhurnalu Slovene Slovѣne U 2014 roci S N Nikolayev pislya rozstanovki nagolosiv pidtverdiv z istotnoyu transformaciyeyu i bagatma utochnennyami ideyu A Yu Chernova pro sinkretichnu poliritmiyu Slova o polku Igorevim Vnesok u vivchennya metelikivPochavshi zajmatisya lepidopterologiyeyu v 1964 1966 rokah vzhe v 1968 roci vpershe viyaviv na Altayi znachnu populyaciyu Polyommatus damone U 1970 roci v Tuvi zloviv 2 novih taksoni satirid rodu Oeneis opisanih Yu P Korshunovim yak Oeneis judini i O shurmaki Protyagom 1980 1985 rokiv zibrav v Tverskij oblasti veliku kolekciyu luskokrilih nini znahoditsya v Sibirskomu zoomuzeyi Opisav imovirno novij takson Erebia polonina Spilno z Yu P Korshunovim napisav statti prisvyacheni severnoaziatskim Oeneis i Erebia v ostannyu stattyu vklyucheno E polonina Politichni poglyadiPidpisav vidkritogo lista rosijskih naukovciv ta naukovih zhurnalistiv proti Rosijskogo vtorgnennya v Ukrayinu 2022 roku Osnovni robotiMonografiyi Dybo V A Zamyatina G I Nikolaev S L Osnovy slavyanskoj akcentologii 14 lipnya 2015 u Wayback Machine Institut slavyanovedeniya i balkanistiki AN SSSR Otv red R V Bulatova M Nauka 1990 Dybo V A Zamyatina G I Nikolaev S L Osnovy slavyanskoj akcentologii Slovar M Nauka 1993 T I Vyp 1 Severnokavkazskij etimologicheskij slovar sovm s S A Starostinym A Comparative Dictionary of North Caucasian Languages Moscow 1994 Predislovie nedostupne posilannya z Oktyabr 2018 Nikolaev S L Tolstaya M N Slovar karpatoukrainskogo torunskogo govora s grammaticheskim ocherkom i obrazcami tekstov M 2001 Nikolaev S L Slovo o polku Igoreve Rekonstrukciya stihotvornogo teksta Nestor Istoriya 2020 g PrimitkiBibliotheque nationale de France Record 16195543w BnF catalogue general Paris BnF d Track Q90d Track Q193563d Track Q15222191 LIBRIS 2015 d Track Q1798125 Czech National Authority Database d Track Q13550863 i dr K istokam yazykovogo raznoobraziya Desyat besed o sravnitelno istoricheskom yazykoznanii s E Ya Satanovskim M Izdatelskij dom Delo RANHiGS 2015 S 246 ISBN 978 5 7749 1054 0 UDK 81 115 BBK 81 Nikolaev S Leksicheskaya stratifikaciya Slova o polku Igoreve 27 bereznya 2020 u Wayback Machine zhurnal Slovene Slovѣne 2014 2 Otkrytoe pismo rossijskih uchenyh i nauchnyh zhurnalistov protiv vojny s UkrainojPosilannyaStorinka 2 sichnya 2014 u Wayback Machine na sajti Institutu slov yanoznavstva RAN Korotka biografichna dovidka 6 veresnya 2009 u Wayback Machine Merezhevi publikaciyi z rosijskoyi dialektnoyi fonetiki 2 sichnya 2014 u Wayback Machine