Лю́двік Вежби́цький (пол. Ludwik Wierzbicki гербу Сліповрон; 22 грудня 1834, Верхній Вербіж, Коломийський район, Івано-Франківська область — 18 грудня 1912, Львів) — видатний польський архітектор, організатор залізничного руху в Галичині та Буковині, мистецтвознавець. Перший директор (1894—1897), директор Львівської залізниці (1897—1904). Автор праць із народознавства й історії залізниць.
Людвік Вежбицький | |
---|---|
Народився | 22 грудня 1834 Верхній Вербіж, Австрійська імперія |
Помер | 18 грудня 1912 (77 років) Львів, Австро-Угорщина |
Поховання | Личаківський цвинтар |
Країна | Австрійська імперія → Австро-Угорщина |
Діяльність | архітектор, railway engineer |
Alma mater | Віденська академія мистецтв |
Галузь | архітектура, залізниця |
Заклад | Львівська залізниця |
Посада | посол до Галицького сейму[d] |
Відомий завдяки: | Львівська залізниця |
Нагороди | |
Людвік Вежбицький у Вікісховищі |
Життєпис
Походження й освіта
Народився 22 грудня 1834 року в селі Верхній Вербіж (Королівство Галичини та Володимирії, нині Коломийський район Івано-Франківської області). Його батько Реміґіан походив з околиць Ковеля (Волинь), служив капітаном у війську Королівства Польського і брав участь у Листопадовому повстанні (1830—1831). Після поразки повстання емігрував до Галичини, яка на той час входила до Австрійської імперії. Тут Реміґіан Вежбицький одружився з Катажиною Зброшек.
Початкову освіту освіту Людвік Вежбицький отримав у народній школі отців василіян у Дрогобичі. У 1847—1848 роках відвідував неповну середню школу в Станиславові. Під час революції в Австрійській імперії (1848—1849) батько Людвіка був заарештований та інтернований у Лінці. 14-річний Людвік змушений перервати навчання в середній школі і йти працювати, щоби фінансово допомогти родині. У 1851 році, після повернення батька з заслання, Людвік продовжив навчання в у Львові, яка давала знання технічного напрямку. Під час навчання давав приватні уроки. Після закінчення навчання у реальній школі, вступив до Віденської академії мистецтв, де студіював архітектуру.
Архітектор
Після закінчення вищої освіти в 1858 році працював архітектором у Відні. З 1860 року перейшов на роботу на Галицьку залізницю імені Карла Людвіга, де працював над проєктом Чернівецького вокзалу — першого двірця Львова, який стояв на місці збудованого на поч. XX століття за проєктом Владислава Садловського. Одночасно з цим працював над проєктом будинку пенсійного фонду залізниць у Відні.
Зі створенням товариства Львівсько-Чернівецької залізниці в 1864 році Людвік Вежбицький перейшов сюди на роботу, де працював над проєктами вокзалів та інших споруд на станціях цієї залізниці. У 1867—1871 роках керував будівництвом залізниці між Чернівцями та Сучавою. У 1871 році повернувся до Львова, де працював керівником руху на Львівсько-Чернівецько-Ясській залізниці до її націоналізації (1889). У 1889—1894 роках керував департаментом генеральної дирекції залізниць Австро-Угорщини у Відні, а в 1894—1897 роках був керівником Станиславівської дирекції залізниць.
У 1897 році очолював Львівську дирекцію залізниць, керував будівництвом у Львові в 1901—1904 роках нового залізничного вокзалу. У 1905 пішов у відставку з посади директора.
Наукова праця та інші проєкти
Людвік Вежбицький був різнобічною людиною. Окрім роботи на залізниці, був доцентом Львівської політехніки, послом (депутатом) Галицького сейму, радним (депутатом) міської ради Львова, цісарсько-королівським консерватором (охоронцем) пам'яток, видав низку наукових праць, зокрема, «Звіт археологічної виставки у Львові», серії «Взірці хатнього промислу селян на Русі», монографій «Замок в Олеську» і «Синагога у Яблонові», а також «Розвиток залізниць на Галичині від 1847 до 1890 р.» (через смерть автора продовження цієї розвідки залишилося в рукопису). Був організатором і керівником першої Крайової виставки у Львові 1877 року, а також одним із ініціаторів і організаторів Промислового музею у Львові. Для навчання дітей залізничників заснував у Львові школу (1895) і бурсу (1904), а для відпочинку — табір у Тухлі.
Окрім залізничних споруд, як архітектор був автором проєктів в Кохавині біля Жидачева та міського казино у Львові (будинок на сучасному проспекті Шевченка, 13).
Сім'я
Був одружений з Юлією Бортник, яка народила йому двох дітей — сина Олександра (1866) та доньку Марію (1867). Згодом Олександр став інженером. Донька Марія померла передчасно у дорослому віці.
Смерть і похорон
Помер 18 грудня 1912 року у Львові. Похований на 59 полі Личаківського цвинтаря у родинному гробівці разом із батьком Ремігіаном, сином Олександром і донькою Марією та дружиною Юлією.
Нагороди
Примітки
- . на сайті «Імперські та королівські державні дороги» (пол.). Архів оригіналу за 5 березня 2016. Процитовано 10 березня 2016.
- . Архів оригіналу за 14 липня 2017. Процитовано 21 травня 2017.
- . Архів оригіналу за 6 червня 2017. Процитовано 21 травня 2017.
- . Архів оригіналу за 23 жовтня 2017. Процитовано 10 березня 2016.
- Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie. — Wien 1891. — S. 167.(нім.)
- Відзначеня // Руслан, ч. 37 за 17 лютого (1 марця) 1899. — С. 3.
Джерела
- Гранкін П. Е., Лазечко П. В., Сьомочкін І. В., Шрамко Г. І. Львівська залізниця. Історія і сучасність. — Львів: Центр Європи, 1996 — ISBN 966 — 7022-10-2
Посилання
- Ігор Мельник. Залізниця Львів–Чернівці як частина шляху до Індії // Zbruch, 01.09.2016 [ 14 липня 2017 у Wayback Machine.].
- .
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Lyu dvik Vezhbi ckij pol Ludwik Wierzbicki gerbu Slipovron 22 grudnya 1834 Verhnij Verbizh Kolomijskij rajon Ivano Frankivska oblast 18 grudnya 1912 Lviv vidatnij polskij arhitektor organizator zaliznichnogo ruhu v Galichini ta Bukovini mistectvoznavec Pershij direktor 1894 1897 direktor Lvivskoyi zaliznici 1897 1904 Avtor prac iz narodoznavstva j istoriyi zaliznic Lyudvik VezhbickijNarodivsya22 grudnya 1834 1834 12 22 Verhnij Verbizh Avstrijska imperiyaPomer18 grudnya 1912 1912 12 18 77 rokiv Lviv Avstro UgorshinaPohovannyaLichakivskij cvintarKrayina Avstrijska imperiya Avstro UgorshinaDiyalnistarhitektor railway engineerAlma materVidenska akademiya mistectvGaluzarhitektura zaliznicyaZakladLvivska zaliznicyaPosadaposol do Galickogo sejmu d Vidomij zavdyaki Lvivska zaliznicyaNagorodi Lyudvik Vezhbickij u VikishovishiZhittyepisPohodzhennya j osvita Slipovron gerb Vezhbickih Narodivsya 22 grudnya 1834 roku v seli Verhnij Verbizh Korolivstvo Galichini ta Volodimiriyi nini Kolomijskij rajon Ivano Frankivskoyi oblasti Jogo batko Remigian pohodiv z okolic Kovelya Volin sluzhiv kapitanom u vijsku Korolivstva Polskogo i brav uchast u Listopadovomu povstanni 1830 1831 Pislya porazki povstannya emigruvav do Galichini yaka na toj chas vhodila do Avstrijskoyi imperiyi Tut Remigian Vezhbickij odruzhivsya z Katazhinoyu Zbroshek Pochatkovu osvitu osvitu Lyudvik Vezhbickij otrimav u narodnij shkoli otciv vasiliyan u Drogobichi U 1847 1848 rokah vidviduvav nepovnu serednyu shkolu v Stanislavovi Pid chas revolyuciyi v Avstrijskij imperiyi 1848 1849 batko Lyudvika buv zaareshtovanij ta internovanij u Linci 14 richnij Lyudvik zmushenij perervati navchannya v serednij shkoli i jti pracyuvati shobi finansovo dopomogti rodini U 1851 roci pislya povernennya batka z zaslannya Lyudvik prodovzhiv navchannya v u Lvovi yaka davala znannya tehnichnogo napryamku Pid chas navchannya davav privatni uroki Pislya zakinchennya navchannya u realnij shkoli vstupiv do Videnskoyi akademiyi mistectv de studiyuvav arhitekturu Arhitektor Pislya zakinchennya vishoyi osviti v 1858 roci pracyuvav arhitektorom u Vidni Z 1860 roku perejshov na robotu na Galicku zaliznicyu imeni Karla Lyudviga de pracyuvav nad proyektom Cherniveckogo vokzalu pershogo dvircya Lvova yakij stoyav na misci zbudovanogo na poch XX stolittya za proyektom Vladislava Sadlovskogo Odnochasno z cim pracyuvav nad proyektom budinku pensijnogo fondu zaliznic u Vidni Zi stvorennyam tovaristva Lvivsko Cherniveckoyi zaliznici v 1864 roci Lyudvik Vezhbickij perejshov syudi na robotu de pracyuvav nad proyektami vokzaliv ta inshih sporud na stanciyah ciyeyi zaliznici U 1867 1871 rokah keruvav budivnictvom zaliznici mizh Chernivcyami ta Suchavoyu U 1871 roci povernuvsya do Lvova de pracyuvav kerivnikom ruhu na Lvivsko Chernivecko Yasskij zaliznici do yiyi nacionalizaciyi 1889 U 1889 1894 rokah keruvav departamentom generalnoyi direkciyi zaliznic Avstro Ugorshini u Vidni a v 1894 1897 rokah buv kerivnikom Stanislavivskoyi direkciyi zaliznic U 1897 roci ocholyuvav Lvivsku direkciyu zaliznic keruvav budivnictvom u Lvovi v 1901 1904 rokah novogo zaliznichnogo vokzalu U 1905 pishov u vidstavku z posadi direktora Naukova pracya ta inshi proyekti Lyudvik Vezhbickij buv riznobichnoyu lyudinoyu Okrim roboti na zaliznici buv docentom Lvivskoyi politehniki poslom deputatom Galickogo sejmu radnim deputatom miskoyi radi Lvova cisarsko korolivskim konservatorom ohoroncem pam yatok vidav nizku naukovih prac zokrema Zvit arheologichnoyi vistavki u Lvovi seriyi Vzirci hatnogo promislu selyan na Rusi monografij Zamok v Olesku i Sinagoga u Yablonovi a takozh Rozvitok zaliznic na Galichini vid 1847 do 1890 r cherez smert avtora prodovzhennya ciyeyi rozvidki zalishilosya v rukopisu Buv organizatorom i kerivnikom pershoyi Krajovoyi vistavki u Lvovi 1877 roku a takozh odnim iz iniciatoriv i organizatoriv Promislovogo muzeyu u Lvovi Dlya navchannya ditej zaliznichnikiv zasnuvav u Lvovi shkolu 1895 i bursu 1904 a dlya vidpochinku tabir u Tuhli Okrim zaliznichnih sporud yak arhitektor buv avtorom proyektiv v Kohavini bilya Zhidacheva ta miskogo kazino u Lvovi budinok na suchasnomu prospekti Shevchenka 13 Sim ya Buv odruzhenij z Yuliyeyu Bortnik yaka narodila jomu dvoh ditej sina Oleksandra 1866 ta donku Mariyu 1867 Zgodom Oleksandr stav inzhenerom Donka Mariya pomerla peredchasno u doroslomu vici Smert i pohoron Pomer 18 grudnya 1912 roku u Lvovi Pohovanij na 59 poli Lichakivskogo cvintarya u rodinnomu grobivci razom iz batkom Remigianom sinom Oleksandrom i donkoyu Mariyeyu ta druzhinoyu Yuliyeyu NagorodiLicarskij hrest ordena Franca Josifa 1877 Komandorskij hrest ordena Koroni Rumuniyi 1899 Primitki na sajti Imperski ta korolivski derzhavni dorogi pol Arhiv originalu za 5 bereznya 2016 Procitovano 10 bereznya 2016 Arhiv originalu za 14 lipnya 2017 Procitovano 21 travnya 2017 Arhiv originalu za 6 chervnya 2017 Procitovano 21 travnya 2017 Arhiv originalu za 23 zhovtnya 2017 Procitovano 10 bereznya 2016 Hof und Staatshandbuch der Osterreichisch Ungarischen Monarchie Wien 1891 S 167 nim Vidznachenya Ruslan ch 37 za 17 lyutogo 1 marcya 1899 S 3 DzherelaGrankin P E Lazechko P V Somochkin I V Shramko G I Lvivska zaliznicya Istoriya i suchasnist Lviv Centr Yevropi 1996 ISBN 966 7022 10 2PosilannyaIgor Melnik Zaliznicya Lviv Chernivci yak chastina shlyahu do Indiyi Zbruch 01 09 2016 14 lipnya 2017 u Wayback Machine