Конвой JW 55B (англ. Convoy JW 55B) — арктичний конвой транспортних і допоміжних суден у кількості 19 одиниць, який у супроводженні союзних кораблів ескорту прямував від берегів Шотландії та Ісландії до радянського порту Архангельськ. Конвой вийшов 20 грудня з Лох Ю і 30 грудня 1943 року JW 55B благополучно прибув до Мурманська. Втрат не мав, тоді як спроба німців атакувати конвой привела до втрати їхнього останнього боєздатного великого бойового корабля в Норвегії.
Конвой JW 55B Convoy JW 55B | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Кампанія в Арктиці | |||||||
Британський лінійний корабель «Дюк оф Йорк», що був флагманом далекого ескорту конвоїв JW 55A і JW 55B | |||||||
Координати: 72°15′36″ пн. ш. 28°40′48″ сх. д. / 72.26000000002778734° пн. ш. 28.68000000002777838° сх. д. | |||||||
| |||||||
Сторони | |||||||
Союзники: Велика Британія | Країни Осі: Третій Рейх | ||||||
Командувачі | |||||||
Брюс Фрезер | Еріх Бей † | ||||||
Військові сили | |||||||
32 кораблі ескорту 19 транспортних суден | ~ 12 ПЧ 1 лінійний корабель 5 есмінців |
Історія
Конвой, що складався з 19 торгових суден, вийшов з Лох Ю 20 грудня 1943 року. Безпосередній супровід забезпечували два есмінці та три інших кораблі ескорту. Транспорт також супроводжував океанський ескорт, який складався з есмінця «Онслоу» (командир капітан Дж. А. Маккой) та семи інших есмінців Домашнього флоту. Спочатку колону супроводжувала місцева група супроводу, а пізніше до неї приєднався океанський ескорт конвою JW 55A до Мурманська. Сили крейсерського прикриття у складі «Белфаста» (командир віцеадмірал ), «Норфолка» та «Шеффілд» також слідували за конвоєм, в готовності забезпечити його захист у разі нападу надводних кораблів Крігсмаріне. Далеке прикриття було забезпечено важкими силами прикриття, що складалися з лінкора «Дюк оф Йорк», крейсера «Джамайка» та чотирьох есмінців під командуванням віцеадмірала Брюса Фрезера.
JW 55B протистояла група німецьких підводних човнів з тринадцяти U-Boot у патрульній лінії під кодовою назвою «Айзенбарт» у Норвезькому морі. Надводні сили, які дислокувалися в Альтен-фіорді, складалися з лінкора «Шарнгорст» і п'яти есмінців, перебували в готовності до атаки союзного конвою.
20 грудня 1943 року JW 55B вийшов з Лох Ю в супроводі місцевої групи ескорту з двох мінних тральщиків і двох корветів, а також найближчого супроводження. Через два дні, 22 грудня, до нього приєднався океанський ескорт, а місцевий супровід повернувся. У той же час крейсерські сили з Мурманська та дистанційні сили прикриття, які чекали в Акурейрі, в Ісландії, також вийшли в море, зайнявши визначену позицію в Норвезькому морі. Того ж дня конвой був виявлений німецьким патрульним літаком, який почав стеження; ряд літаків змогли підтримувати зв'язок протягом наступних кількох днів, надсилаючи надводним силам в Альтен-фіорді точні дані про курс і швидкість союзного конвою.
25 грудня конвой був помічений U-601 і пізніше того ж дня адмірал Бей на лінкорі «Шарнгорст» отримав дозвіл вищого командування на вихід своєї групи надводних кораблів на перехоплення сил противника. Ввечері U-716 підійшов достатньо близько, щоб обстріляти одного з ескортних кораблів, інший німецький підводний човен був атакований глибинною бомбою. Також 25 грудня до JW 55B приєднався океанський супровід JW 55A, який конвоював RA 55A, що повертався з радянських портів до Британії. Фрезер був стурбований тим, що німецькі надводні сили досягнуть JW 55B раніше, ніж він, і наказав конвою змінити курс.
«Шарнгорст» не зміг вийти на перехоплення JW 55B, але 26 грудня він сам був перехоплений спочатку крейсерською групою Р. Барнетта, потім важким загоном далекого прикриття Брюса Фрезера. Унаслідок морського бою, що стався поблизу норвезького мису Нордкап між ескадрою британського флоту та лінійним кораблем німецького флоту «Шарнгорст», останній затонув, завдавши лише два незначних удари «Дюк оф Йорк» та есмінцю «Саумарез». З 1968 осіб, що перебували на борту німецького лінкора, врятувалися тільки 36. Тим часом контакт підводних човнів був втрачений, і вовча зграя «Айзенбарт» більше не спостерігала за JW 55B.
28 грудня конвой зустрінув Східний місцевий ескорт, три радянські есмінці і два тральщики. 30 грудня 1943 року без додаткових інцидентів конвой JW 55B прибув до Кольської затоки.
19 транспортних суден конвою JW 55B без втрат прибули до Мурманська, тоді як спроба німців атакувати конвой привела до втрати їхнього останнього боєздатного великого бойового корабля, що діяв на півночі Норвегії. До того моменту, доки «Тірпіц» не повернули до строю, конвої союзників у Арктиці не перебували під серйозною загрозою з боку надводних сил німецького флоту.
Кораблі та судна конвою JW 55B
Транспортні судна
Назва | Прапор | Тоннаж (GRT) | Прим. |
---|---|---|---|
Bernard N Baker (1943) | США | 7 191 | |
British Statesman (1923) | Велика Британія | 6 991 | |
Brockholst Livingston (1942) | США | 7 176 | транспортне судно типу «Ліберті» |
Cardinal Gibbons (1942) | США | 7 191 | транспортне судно типу «Ліберті» |
Fort Kullyspell (1943) | Велика Британія | 7 190 | судно командора конвою |
Fort Nakasley (1943) | Велика Британія | 7 132 | |
Fort Vercheres (1942) | Велика Британія | 7 128 | |
Harold L Winslow (1943) | США | 7 176 | транспортне судно типу «Ліберті» |
John J Abel (1943) | США | 7 191 | транспортне судно типу «Ліберті» |
John Vining (1942) | США | 7 191 | транспортне судно типу «Ліберті» |
John Wanamaker (1943) | США | 7 176 | транспортне судно типу «Ліберті» |
Norlys (1936) | Панама | 9 892 | |
Ocean Gypsy (1942) | Велика Британія | 7 178 | вантажне судно типу «Оушен» |
Ocean Messenger (1942) | Велика Британія | 7 178 | |
Ocean Pride (1942) | Велика Британія | 7 173 | |
Ocean Valour (1942) | Велика Британія | 7 174 | |
Ocean Viceroy (1942) | Велика Британія | 7 174 | |
Thomas U Walter (1943) | США | 7 176 | транспортне судно типу «Ліберті» |
Will Rogers (1942) | США | 7 200 |
Кораблі ескорту
Військові кораблі Крігсмаріне
Підводні човни
Назва | Тип | Командир | Прим. |
---|---|---|---|
U-277 | VII C | оберлейтенант-цур-зее Роберт Любсен | |
U-307 | VII C | оберлейтенант-цур-зее Фрідріх-Георг Геррле | |
U-314 | VII C | капітан-лейтенант Георг-Вільям Бассе | |
U-354 | VII C | капітан-лейтенант Карл-Гайнц Гербшлейб | |
U-360 | VII C | капітан-лейтенант Клаус-Гельмут Беккер | |
U-387 | VII C | капітан-лейтенант Рудольф Бюхлер | |
U-601 | VII C | оберлейтенант-цур-зее Отто Гансен | |
U-716 | VII C | оберлейтенант-цур-зее Ганс Дюнкельберг | |
U-957 | VII C | оберлейтенант-цур-зее Гергард Шар |
Надводні кораблі
Назва | Тип | Дії | Прим. |
---|---|---|---|
«Шарнгорст» | лінійний корабель типу «Шарнгорст» | здійснив спробу атакувати конвой | 26 грудня 1943 року потоплений силами британського флоту біля мису Нордкап в Норвегії |
Z29 | ескадрений міноносець типу 1936A | брав участь в атаці на конвой | |
Z30 | ескадрений міноносець типу 1936A | брав участь в атаці на конвой | |
Z33 | ескадрений міноносець | брав участь в атаці на конвой | |
Z34 | ескадрений міноносець | брав участь в атаці на конвой | |
Z38 | ескадрений міноносець | брав участь в атаці на конвой |
Див. також
Примітки
- Виноски
- Джерела
- Paul Kemp: Convoy! Drama in Arctic Waters (1993)
- . Архів оригіналу за 15 травня 2021. Процитовано 11 грудня 2021.
- «HMS DUKE OF YORK.» [ 19 березня 2015 у Wayback Machine.] www.naval-history.net
- Garzke, British, Soviet, French, and Dutch Battleships of World War II, 1980, с. 220.
- Raven, Roberts, British Battleships of World War Two, 1976, с. 356.
- Garzke, Axis and Neutral Battleships in World War II, 1985, с. 176.
Посилання
Вікісховище має мультимедійні дані за темою: Конвой JW 55B |
- CONVOY JW 55B [ 27 січня 2021 у Wayback Machine.](англ.)
- Convoy JW-55B [ 3 березня 2016 у Wayback Machine.](англ.)
- Ленд-лиз. Северные конвои. Стратегическое значение [ 6 грудня 2021 у Wayback Machine.](рос.)
- Арктические конвои [ 6 грудня 2021 у Wayback Machine.](рос.)
- Последний поход «Шарнхорста» [ 8 грудня 2021 у Wayback Machine.]
Література
- Blair, Clay (1996) Hitler's U-Boat War Vol I Cassell
- Hague, Arnold (2000). The Allied Convoy System 1939—1945. .
- Edwards, Bernard (1996). Dönitz and the Wolf Packs — The U-boats at War. Cassell Military Classics. .
- Paul Kemp: Convoy! Drama in Arctic Waters (1993)
- Скофилд Б. Русские конвои [ 11 грудня 2021 у Wayback Machine.] / Пер. с англ. А. Г. Больных. — М.: ООО «Издательство ACT», 2003. — 288 с.: ил., 8 л. ил. — (Военно-историческая библиотека). Тираж 5000 экз. ISBN 5–17–018720–3. ≡ Schofield, B.B. The Russian Convoys. — London: B.T. Batsford Ltd., 1964.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Konvoj JW 55B angl Convoy JW 55B arktichnij konvoj transportnih i dopomizhnih suden u kilkosti 19 odinic yakij u suprovodzhenni soyuznih korabliv eskortu pryamuvav vid beregiv Shotlandiyi ta Islandiyi do radyanskogo portu Arhangelsk Konvoj vijshov 20 grudnya z Loh Yu i 30 grudnya 1943 roku JW 55B blagopoluchno pribuv do Murmanska Vtrat ne mav todi yak sproba nimciv atakuvati konvoj privela do vtrati yihnogo ostannogo boyezdatnogo velikogo bojovogo korablya v Norvegiyi Konvoj JW 55B Convoy JW 55B Kampaniya v Arktici Britanskij linijnij korabel Dyuk of Jork sho buv flagmanom dalekogo eskortu konvoyiv JW 55A i JW 55B Britanskij linijnij korabel Dyuk of Jork sho buv flagmanom dalekogo eskortu konvoyiv JW 55A i JW 55B Koordinati 72 15 36 pn sh 28 40 48 sh d 72 26000000002778734 pn sh 28 68000000002777838 sh d 72 26000000002778734 28 68000000002777838 Data 20 30 grudnya 1943 Misce Pivnichnij Lodovitij okean Rezultat peremoga soyuznikiv Storoni Soyuzniki Velika Britaniya Krayini Osi Tretij Rejh Komanduvachi Bryus Frezer Erih Bej Vijskovi sili 32 korabli eskortu 19 transportnih suden 12 PCh 1 linijnij korabel 5 esmincivIstoriyaKonvoj sho skladavsya z 19 torgovih suden vijshov z Loh Yu 20 grudnya 1943 roku Bezposerednij suprovid zabezpechuvali dva esminci ta tri inshih korabli eskortu Transport takozh suprovodzhuvav okeanskij eskort yakij skladavsya z esmincya Onslou komandir kapitan Dzh A Makkoj ta semi inshih esminciv Domashnogo flotu Spochatku kolonu suprovodzhuvala misceva grupa suprovodu a piznishe do neyi priyednavsya okeanskij eskort konvoyu JW 55A do Murmanska Sili krejserskogo prikrittya u skladi Belfasta komandir viceadmiral Norfolka ta Sheffild takozh sliduvali za konvoyem v gotovnosti zabezpechiti jogo zahist u razi napadu nadvodnih korabliv Krigsmarine Daleke prikrittya bulo zabezpecheno vazhkimi silami prikrittya sho skladalisya z linkora Dyuk of Jork krejsera Dzhamajka ta chotiroh esminciv pid komanduvannyam viceadmirala Bryusa Frezera JW 55B protistoyala grupa nimeckih pidvodnih chovniv z trinadcyati U Boot u patrulnij liniyi pid kodovoyu nazvoyu Ajzenbart u Norvezkomu mori Nadvodni sili yaki dislokuvalisya v Alten fiordi skladalisya z linkora Sharngorst i p yati esminciv perebuvali v gotovnosti do ataki soyuznogo konvoyu 20 grudnya 1943 roku JW 55B vijshov z Loh Yu v suprovodi miscevoyi grupi eskortu z dvoh minnih tralshikiv i dvoh korvetiv a takozh najblizhchogo suprovodzhennya Cherez dva dni 22 grudnya do nogo priyednavsya okeanskij eskort a miscevij suprovid povernuvsya U toj zhe chas krejserski sili z Murmanska ta distancijni sili prikrittya yaki chekali v Akurejri v Islandiyi takozh vijshli v more zajnyavshi viznachenu poziciyu v Norvezkomu mori Togo zh dnya konvoj buv viyavlenij nimeckim patrulnim litakom yakij pochav stezhennya ryad litakiv zmogli pidtrimuvati zv yazok protyagom nastupnih kilkoh dniv nadsilayuchi nadvodnim silam v Alten fiordi tochni dani pro kurs i shvidkist soyuznogo konvoyu 25 grudnya konvoj buv pomichenij U 601 i piznishe togo zh dnya admiral Bej na linkori Sharngorst otrimav dozvil vishogo komanduvannya na vihid svoyeyi grupi nadvodnih korabliv na perehoplennya sil protivnika Vvecheri U 716 pidijshov dostatno blizko shob obstrilyati odnogo z eskortnih korabliv inshij nimeckij pidvodnij choven buv atakovanij glibinnoyu bomboyu Takozh 25 grudnya do JW 55B priyednavsya okeanskij suprovid JW 55A yakij konvoyuvav RA 55A sho povertavsya z radyanskih portiv do Britaniyi Frezer buv sturbovanij tim sho nimecki nadvodni sili dosyagnut JW 55B ranishe nizh vin i nakazav konvoyu zminiti kurs Dokladnishe Bij bilya Nordkapa Sharngorst ne zmig vijti na perehoplennya JW 55B ale 26 grudnya vin sam buv perehoplenij spochatku krejserskoyu grupoyu R Barnetta potim vazhkim zagonom dalekogo prikrittya Bryusa Frezera Unaslidok morskogo boyu sho stavsya poblizu norvezkogo misu Nordkap mizh eskadroyu britanskogo flotu ta linijnim korablem nimeckogo flotu Sharngorst ostannij zatonuv zavdavshi lishe dva neznachnih udari Dyuk of Jork ta esmincyu Saumarez Z 1968 osib sho perebuvali na bortu nimeckogo linkora vryatuvalisya tilki 36 Tim chasom kontakt pidvodnih chovniv buv vtrachenij i vovcha zgraya Ajzenbart bilshe ne sposterigala za JW 55B 28 grudnya konvoj zustrinuv Shidnij miscevij eskort tri radyanski esminci i dva tralshiki 30 grudnya 1943 roku bez dodatkovih incidentiv konvoj JW 55B pribuv do Kolskoyi zatoki 19 transportnih suden konvoyu JW 55B bez vtrat pribuli do Murmanska todi yak sproba nimciv atakuvati konvoj privela do vtrati yihnogo ostannogo boyezdatnogo velikogo bojovogo korablya sho diyav na pivnochi Norvegiyi Do togo momentu doki Tirpic ne povernuli do stroyu konvoyi soyuznikiv u Arktici ne perebuvali pid serjoznoyu zagrozoyu z boku nadvodnih sil nimeckogo flotu Korabli ta sudna konvoyu JW 55BTransportni sudna Nazva Prapor Tonnazh GRT Prim Bernard N Baker 1943 SShA 7 191 British Statesman 1923 Velika Britaniya 6 991 Brockholst Livingston 1942 SShA 7 176 transportne sudno tipu Liberti Cardinal Gibbons 1942 SShA 7 191 transportne sudno tipu Liberti Fort Kullyspell 1943 Velika Britaniya 7 190 sudno komandora konvoyu Fort Nakasley 1943 Velika Britaniya 7 132 Fort Vercheres 1942 Velika Britaniya 7 128 Harold L Winslow 1943 SShA 7 176 transportne sudno tipu Liberti John J Abel 1943 SShA 7 191 transportne sudno tipu Liberti John Vining 1942 SShA 7 191 transportne sudno tipu Liberti John Wanamaker 1943 SShA 7 176 transportne sudno tipu Liberti Norlys 1936 Panama 9 892 Ocean Gypsy 1942 Velika Britaniya 7 178 vantazhne sudno tipu Oushen Ocean Messenger 1942 Velika Britaniya 7 178 Ocean Pride 1942 Velika Britaniya 7 173 Ocean Valour 1942 Velika Britaniya 7 174 Ocean Viceroy 1942 Velika Britaniya 7 174 Thomas U Walter 1943 SShA 7 176 transportne sudno tipu Liberti Will Rogers 1942 SShA 7 200 Korabli eskortu Nazva Prapor Tip korablya Prim Blizhnij eskort Gliner Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi tralshik tipu Galsion 20 29 grudnya Hanisakl Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi korvet tipu Flaver 20 29 grudnya Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi korvet tipu Flaver 20 29 grudnya Vajtholl Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec Modifikovanij Admiralti tipu W 20 29 grudnya Resle Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu W 20 29 grudnya Okeanskij eskort Hajda Vijskovo morski sili Kanadi eskadrenij minonosec tipu Trajbl 22 29 grudnya Guron Vijskovo morski sili Kanadi eskadrenij minonosec tipu Trajbl 22 29 grudnya Impalsiv Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu I 22 29 grudnya Irokeu Vijskovo morski sili Kanadi eskadrenij minonosec tipu Trajbl 22 29 grudnya Onslot Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu O 22 29 grudnya Onslou Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi lider eskadrenih minonosciv tipu O 22 29 grudnya Orvell Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu O 22 29 grudnya Skodzh Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu S 22 29 grudnya Krejserskij eskort Belfast Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi legkij krejser tipu Taun 23 27 grudnya Norfolk Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi vazhkij krejser tipu Kaunti 23 27 grudnya Sheffild Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi legkij krejser tipu Taun 23 27 grudnya Sili dalekogo prikrittya konvoyu Dyuk of Jork Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi linijnij korabel tipu King Dzhordzh V flagman 23 27 grudnya Dzhamajka Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi legkij krejser tipu Koronna koloniya 23 27 grudnya Saumarez Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi lider eskadrenih minonosciv tipu S 23 27 grudnya Savidzh Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu S 23 27 grudnya Skorpion Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu S 23 27 grudnya Stord Vijskovo morski sili Norvegiyi eskadrenij minonosec tipu S 23 27 grudnya Eskortna grupa Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi korvet tipu Flaver 20 22 grudnya Galsion Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi tralshik tipu Galsion 28 30 grudnya Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi tralshik tipu Aldzherin 20 22 grudnya Gusar Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi tralshik tipu Galsion 28 30 grudnya Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi tralshik tipu Aldzherin 20 22 grudnya Matchles Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu M 25 26 grudnya Maskiter Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu M 25 26 grudnya Oport yun Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu O 25 26 grudnya Virago Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu V 25 26 grudnya Volflaver Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi korvet tipu Flaver 20 22 grudnyaVijskovi korabli KrigsmarinePidvodni chovni Nazva Tip Komandir Prim U 277 VII C oberlejtenant cur zee Robert Lyubsen U 307 VII C oberlejtenant cur zee Fridrih Georg Gerrle U 314 VII C kapitan lejtenant Georg Vilyam Basse U 354 VII C kapitan lejtenant Karl Gajnc Gerbshlejb U 360 VII C kapitan lejtenant Klaus Gelmut Bekker U 387 VII C kapitan lejtenant Rudolf Byuhler U 601 VII C oberlejtenant cur zee Otto Gansen U 716 VII C oberlejtenant cur zee Gans Dyunkelberg U 957 VII C oberlejtenant cur zee Gergard Shar Nadvodni korabli Nazva Tip Diyi Prim Sharngorst linijnij korabel tipu Sharngorst zdijsniv sprobu atakuvati konvoj 26 grudnya 1943 roku potoplenij silami britanskogo flotu bilya misu Nordkap v Norvegiyi Z29 eskadrenij minonosec tipu 1936A brav uchast v ataci na konvoj Z30 eskadrenij minonosec tipu 1936A brav uchast v ataci na konvoj Z33 eskadrenij minonosec brav uchast v ataci na konvoj Z34 eskadrenij minonosec brav uchast v ataci na konvoj Z38 eskadrenij minonosec brav uchast v ataci na konvojDiv takozhSpisok najbilshih suden ta korabliv potoplenih U Boot Bij bilya Nordkapa Konvoj SO 904 listopad 1943 Blokada Nimechchini 1939 1945 7 ma flotiliya pidvodnih chovniv KrigsmarinePrimitkiVinoski Dzherela Paul Kemp Convoy Drama in Arctic Waters 1993 ISBN 1 85409 130 1 Arhiv originalu za 15 travnya 2021 Procitovano 11 grudnya 2021 HMS DUKE OF YORK 19 bereznya 2015 u Wayback Machine www naval history net Garzke British Soviet French and Dutch Battleships of World War II 1980 s 220 Raven Roberts British Battleships of World War Two 1976 s 356 Garzke Axis and Neutral Battleships in World War II 1985 s 176 PosilannyaVikishovishe maye multimedijni dani za temoyu Konvoj JW 55B CONVOY JW 55B 27 sichnya 2021 u Wayback Machine angl Convoy JW 55B 3 bereznya 2016 u Wayback Machine angl Lend liz Severnye konvoi Strategicheskoe znachenie 6 grudnya 2021 u Wayback Machine ros Arkticheskie konvoi 6 grudnya 2021 u Wayback Machine ros Poslednij pohod Sharnhorsta 8 grudnya 2021 u Wayback Machine LiteraturaBlair Clay 1996 Hitler s U Boat War Vol I Cassell ISBN 0 304 35260 8 Hague Arnold 2000 The Allied Convoy System 1939 1945 ISBN 1 86176 147 3 Edwards Bernard 1996 Donitz and the Wolf Packs The U boats at War Cassell Military Classics ISBN 0 304 35203 9 Paul Kemp Convoy Drama in Arctic Waters 1993 ISBN 1 85409 130 1 Skofild B Russkie konvoi 11 grudnya 2021 u Wayback Machine Per s angl A G Bolnyh M OOO Izdatelstvo ACT 2003 288 s il 8 l il Voenno istoricheskaya biblioteka Tirazh 5000 ekz ISBN 5 17 018720 3 Schofield B B The Russian Convoys London B T Batsford Ltd 1964