Azərbaycanca AzərbaycancaБеларускі БеларускіDansk DanskDeutsch DeutschEspañola EspañolaFrançais FrançaisIndonesia IndonesiaItaliana Italiana日本語 日本語Қазақ ҚазақLietuvos LietuvosNederlands NederlandsPortuguês PortuguêsРусский Русскийසිංහල සිංහලแบบไทย แบบไทยTürkçe TürkçeУкраїнська Українська中國人 中國人United State United StateAfrikaans Afrikaans
Підтримка
www.wikidata.uk-ua.nina.az

Тикуна тікуна тукуна магита генетично ізольована мова індіанців тукуна Поширена у верхів ях Амазонки на стику трьох краї

Тикуна

Тикуна

Тикуна (тікуна, тукуна, магита) — генетично ізольована мова індіанців-тукуна. Поширена у верхів'ях Амазонки на стику трьох країн: Бразилії, Перу та Колумбії. Загальна кількість мовців досягає майже 49 тис. осіб, з них 32,6 тис. живуть у Бразилії і по 8 тис. у Перу та Колумбії. Таким чином, у Бразилії тикуна є індіанською мовою [ru].

Тикуна
image
Поширена вimage Бразилія[1], image Колумбія[2] і image Перу[3]
Носії61 000 осіб (2021)
Офіційний статус
Коди мови
ISO 639-3tca

Ареал

У Бразилії мова тикуна поширена на заході країни, в західній частині штату Амазонас, у муніципалітетах [pt], Бенжамін-Констант, [pt], [pt], [es], [es], Тефе, [ru], Табатінга та [ru].

У Колумбії тикуна представлена у південно-східній частині департаменту Амасонас, у муніципалітеті Летісія.

У Перу тикуна розповсюджена на сході департаменту Лорето в провінції [es].

Генетична приналежність

Тикуна — ізольована мова, хоча є спроби пов'язати її з вимерлою некласифікованою мовою юрі (журі) з утворенням тикуна-юрійської сім'ї. Т. Кауфман (1994:62) вважає, що є певні лексичні свідчення на користь такої спорідненості.

Граматична характеристика

Фонологія

МФА: [i] МФА: [ɨ] МФА: [u]
МФА: [e] МФА: [o]
МФА: [a]

Тикуна є тоновою мовою, причому розрізняє лише регістрові (рівні) тони, як і мови Африки і Південно-Східної Азії. Проте різні дослідники виділяють різне число фонологічно значущих тонових рівнів (регістрів). Так, Андерсон (1959a, b) і Соарес (1995) описують у тикуна п'ять різних тонів, тоді як М. Е. Монтес-Родрігес (1995) виділяє лише верхній, нижній і слабкий, недовиражений середній тон.

Вокалізм представлено 6-членною трикутною системою. Крім того, згідно з Андерсоном, у тикуна виділяються голосні.

Голосний /ɨ/ зазвичай передається через «ü».

Синтаксис

Для тикуна характерний такий порядок слів у реченні: підмет — присудок — додаток (SVO). Мова не має прийменників, представлені лише післяйменники.

Писемність

Абетка тикуна: A a, B b, C c, Ch ch, D d, E e, G g, I i, M m, N n, N, N g ng, O o, P p, Q q, R r, T t, U u, Ü ü, W w, X x, Y y, '. Назалізація позначається тильдою на літерою, ларингалізація — рискою під літерою.

Примітки

  1. ScriptSource - Brazil
  2. ScriptSource - Colombia
  3. ScriptSource - Peru

Посилання

  • Eberhard, David M., Gary F. Simons, and Charles D. Fennig (eds.). 2023. Ethnologue: Languages of the World (вид. 26). Dallas, Texas: SIL International. Online version: Мова тикуна
  •  — курс тикуна та граматика в Літньому інституті лінгвістики
  • The United Nations Universal Declaration of Human Rights, translated into Ticuna
  • Fabre, Alain. // Fabre, Alain. Diccionario etnolingüístico y guía bibliográfica de los pueblos indígenas sudamericanos. 2005.

Література

  • Ahué, F. et al. 2002. Libro guía del maestro. Materiales de lengua y cultura ticuna. Coleción Textos Escolares. Bogotá: Universidad Nacional de Colombia.
  • Anderson, Doris G. 1962. . Yarinacocha: ILV.
  • Anderson, Doris G. 1980. Ticuna conversacional: lecciones para el aprendizaje del idioma. Yarinacocha: ILV-DEL 58 [mf].
  • Anderson, Lambert. 1957. Los ritos de pubertad de los Ticuna. Tradición 7: 83-91. Cusco.
  • Anderson, Lambert. 1959a. Ticuna vocabulary of minimal tone words. Publicações do Museu Nacional. Serie Lingüística Especial 1: 120—127. Rio de Janeiro.
  • Anderson, Lambert. 1959b. Ticuna vowels with special regard to the system of five tonemes. SLE 1: 76-119. Rio de Janeiro: Publicações do Museu Nacional.
  • Anderson, Lambert. 1961. Vocabulario breve del idioma ticuna. Tradición 8/21: 53-68.
  • Anderson, Lambert. 1966. The structure and distribution of Ticuna independent clauses. Linguistics 20: 5-30.
  • Lowe, Ian. 1960a. Tikuna noun and verb morphology. Brasília: SIL (рукопись).
  • Lowe, Ian. 1960b. Tikuna phonemics. Brasília: SIL (рукопись).
  • Montes Rodríguez, María Emilia. 1987a. Vers une tonologie de la langue Tikuna. Mémoire de D.E.A., Département de Linguistique. París: Université Paris VII.
  • Montes Rodríguez, María Emilia. 1987b. Elementos de fonologia segmental y suprasegmental de la lengua Ticuna, San Martín de Ama-cayacu, Amazonas (ms.).
  • Montes Rodríguez, María Emilia. 1992a. La interpretación del sistema tonal del ticuna // Lenguas aborígenes de Colombia. Serie Memorias II: 13-21. Bogotá: CCELA.
  • Montes Rodríguez, María Emilia. 1995. Tonología de la lengua ticuna. Lenguas Aborígenes de Colombia. Descripciones, 9. Santafé de Bogotá: CCELA.
  • Montes Rodríguez, María Emilia. 2000. Fonología de la lengua ticuna // M.S. González de Pérez & M.E. Montes Rodríguez (eds.), Lenguas indígenas de Colombia. Una visión descriptiva. Bogotá: ICC.
  • Montes Rodríguez, María Emilia. 2004. Lengua ticuna: resultados de fonología y sintaxis. Forma y Función, 17: 34-44.
  • Nimuendajú, Curt. 1948. The Tikuna. HSAI 3: 713—725.
  • Nimuendajú, Curt. 1952. The Tukuna. Berkeley: UCP.
  • Nimuendajú, Curt. 1982. Os índios Tukuna // C. Nimuendajú, Textos indigenistas: 192—208. São Paulo: Ed. Loyola.
  • Pereira, Nunes 1966. Vocabulário da língua tukano [tikuna]. Arquivos do Instituto de Antropologia 2/1-2: 229—247. Natal.
  • Rodrigues, Aryon D. 1986. Línguas Brasileiras. São Paulo: Ediçôes Loyola.
  • Soares, Marília Facó 1984. Traços acústicos das vogais em Tükuna. CEL 7: 157—175. Campinas: UNICAMP.
  • Soares, Marília Facó. 1986. Algums processos fonológicos em Tükuna. CEL 10: 97-158. Campinas: UNICAMP.
  • Soares, Marília Facó. 1988. The results of phonetic studies and the interplay among linguistic levels. Wiener Linguistische Gazette, Supplement Beiheft 7, vol.2: 29-31. Viena: Institut für Sprachwissenschaft der Universität Wien.
  • Soares, Marília Facó. 1990. Marcação de caso e atribuição de caso em Tikuna. CEL 18: 79-114. Campinas: UNICAMP.
  • Soares, Marília Facó. 1991a. Aspectos suprasegmentais e discurso em Tikuna // E. Orlandi et al. (eds.), Discurso indígena. A materialidade da língua e o movimento da identidade: 45-138. Campinas: UNICAMP.
  • Soares, Marília Facó. 1991b. Ritmo em Tikuna. Anais do V Encontro da ANPOLL: 275—283. Porto Alegre.
  • Soares, Marília Facó. 1991c. Elements for a typology of rythm // B. Palek & P. Janota (eds.), Proceedings of LP'90: 458—465. Praga.
  • Soares, Marília Facó. 1992a. Ordem da palavra: primeiros passos para uma relação entre som, forma e estrutura em Tikuna. Amerindia 17: 89-118. Paris.
  • Soares, Marília Facó. 1992b. O suprasegmental em Tikuna e a teoria fonológica. Vol.I: investigação de aspectos da sintaxe Tikuna. Vol. II: Ritmo. Tese de Doutorado. Campinas: UNICAMP.
  • Soares, Marília Facó. Núcleo e coda. A sílaba em Tikuna // Leo Wetzels (ed.), Coleção de estudos fonológicos das línguas indígenas brasileiras: pp. 195—263. Rio de Janeiro: Editora Universidade Federal de Rio de Janeiro, 1995.
  • Soares, Marília Facó. 1996a. Regulação rítmica e acentuação do OCP em Tikuna. Letras de Hoje 31/2: 7-26. Porto Alegre: Pontifícia Universidade Católica do Rio Grande do Sul.
  • Soares, Marília Facó. 1996b. A proposal for dictionarization of an Indian language // M.G. Krieger (ed.), META, Journal des Traducteurs/Translators Journal 41/2: 288—294. Montréal.
  • Soares, Marília Facó. 1996c. Aspectos lineares e não-lineares de processos fonológicos em línguas indígenas brasileiras. Letras de Hoje 31/2: 77-96. Porto Alegre: Pontifícia Universidade Católica do Rio Grande do Sul.
  • Soares, Marília Facó. 1996ch. Subespecificação tonal em Tikuna. Ponencia al «XI Encontro Nacional da ANPOLL», João Pessoa, Paraíba, 3-6 de junho.
  • Soares, Marília Facó. 1996d. Aspectos da relação sintaxe-fonologia em Tikuna // J. Mota & V. Rollemberg (eds.), Atas do I Congresso Nacional da ABRALIN, Salvador, 11-.16 de setembro de 1994, vol. 1: 89-96. Salvador: ABRALIN/ FINEP/ UFBA.
  • Soares, Marília Facó. 1997. Representación de los tonos en Tikuna. Actas de las Jornadas de Antropología de la Cuenca del Plata/ Segundas Jornadas de Etnolingüística, Tomo I: 189—198. Rosario: UNR.
  • Soares, Marília Facó. 1998. Sous-spécification en Tikuna // B. Caron (ed.), Actes du 16e Congrès International des Linguistes. Oxford: Elsevier Sciences.
  • Soares, Marília Facó. 1999. A contribuição do Tikuna às regras do ritmo e à relação sintaxe-fonologia // Ester M. Scarpa (ed.), Estudos de prosódia no Brasil: 189—252. Campinas: Editora da UNICAMP.
  • Soares, Marília Facó. 2000a. O suprasegmental em Tikuna e a teoria fonológica. Volume I: Investigação de aspectos da sintaxe Tukuna. Campinas: Editora da UNICAMP.
  • Soares, Marília Facó. 2000b. A formal approach to clitics en Tikuna // Z.F. Estrada & I.B. Aguilar (eds.), V Encuentro Internacional de Lingüística en el Noroeste, Tomo I/ Vol. 2, Lenguas indígenas: 411—419. Hermosillo: Universidad de Sonora.
  • Soares, Marília Facó. 2000c. Ritmo en Tikuna: un abordaje basado en restricciones // Luis Miranda (ed.), Actas I Congreso de len-guas indígenas de Sudamérica, I: 173—189. Lima: Universidad Ricardo Palma.
  • Soares, Marília Facó. 2000ch. On the relation between syntax and phonology in Tikuna (isolated), Marubo and Matsés (Panoan family). ILLA, 1: 165—180. Leiden.
  • Soares, Marília Facó. 2000d. Una visión del léxico desde el proceso de diccionarización de la lengua Tikuna // M. Melendez & M.E. Montes (eds.), Diferencias y similitudes en la estuctura del léxico en lenguas aborígenes y criollas de América. Quito/Bogotá: Abya-Yala/ CCELA.
  • Soares, Marília Facó. 2000e. Aspects de la modalité en Tikuna // Z. Guentcheva & J. Landaburu (eds.), Sur le médiatif, II. París: CNRS.
  • Soares, Marília Facó. 2001. Subespecificação tonal e tom default: o caso Tikuna // A.S. Cabral (ed.), Estudos sobre línguas indígenas: 9-35. Belem: UFPA.
  • Soares, Marília Facó. 2005. Da representação do tempo em Tikuna // A.D. Rodrigues & A.S.A.C. Cabral (eds.), Novos estudos sobre línguas indígenas: 153—168. Brasília: Editora da UnB
  • Soares, Marília Facó. (в печати). Aspectos da relação sintaxe-fonologia em Tikuna. Boletim da Associação Brasileira de Lingüística.

Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет

Tikuna tikuna tukuna magita genetichno izolovana mova indianciv tukuna Poshirena u verhiv yah Amazonki na stiku troh krayin Braziliyi Peru ta Kolumbiyi Zagalna kilkist movciv dosyagaye majzhe 49 tis osib z nih 32 6 tis zhivut u Braziliyi i po 8 tis u Peru ta Kolumbiyi Takim chinom u Braziliyi tikuna ye indianskoyu movoyu ru TikunaPoshirena v Braziliya 1 Kolumbiya 2 i Peru 3 Nosiyi61 000 osib 2021 Oficijnij statusKodi moviISO 639 3tcaArealU Braziliyi mova tikuna poshirena na zahodi krayini v zahidnij chastini shtatu Amazonas u municipalitetah pt Benzhamin Konstant pt pt es es Tefe ru Tabatinga ta ru U Kolumbiyi tikuna predstavlena u pivdenno shidnij chastini departamentu Amasonas u municipaliteti Letisiya U Peru tikuna rozpovsyudzhena na shodi departamentu Loreto v provinciyi es Genetichna prinalezhnistTikuna izolovana mova hocha ye sprobi pov yazati yiyi z vimerloyu neklasifikovanoyu movoyu yuri zhuri z utvorennyam tikuna yurijskoyi sim yi T Kaufman 1994 62 vvazhaye sho ye pevni leksichni svidchennya na korist takoyi sporidnenosti Gramatichna harakteristikaFonologiya MFA i MFA ɨ MFA u MFA e MFA o MFA a Tikuna ye tonovoyu movoyu prichomu rozriznyaye lishe registrovi rivni toni yak i movi Afriki i Pivdenno Shidnoyi Aziyi Prote rizni doslidniki vidilyayut rizne chislo fonologichno znachushih tonovih rivniv registriv Tak Anderson 1959a b i Soares 1995 opisuyut u tikuna p yat riznih toniv todi yak M E Montes Rodriges 1995 vidilyaye lishe verhnij nizhnij i slabkij nedovirazhenij serednij ton Vokalizm predstavleno 6 chlennoyu trikutnoyu sistemoyu Krim togo zgidno z Andersonom u tikuna vidilyayutsya golosni Golosnij ɨ zazvichaj peredayetsya cherez u Sintaksis Dlya tikuna harakternij takij poryadok sliv u rechenni pidmet prisudok dodatok SVO Mova ne maye prijmennikiv predstavleni lishe pislyajmenniki PisemnistAbetka tikuna A a B b C c Ch ch D d E e G g I i M m N n N N g ng O o P p Q q R r T t U u U u W w X x Y y Nazalizaciya poznachayetsya tildoyu na literoyu laringalizaciya riskoyu pid literoyu PrimitkiScriptSource Brazil ScriptSource Colombia ScriptSource PeruPosilannyaEberhard David M Gary F Simons and Charles D Fennig eds 2023 Ethnologue Languages of the World vid 26 Dallas Texas SIL International Online version Mova tikuna kurs tikuna ta gramatika v Litnomu instituti lingvistiki The United Nations Universal Declaration of Human Rights translated into Ticuna Fabre Alain Fabre Alain Diccionario etnolinguistico y guia bibliografica de los pueblos indigenas sudamericanos 2005 LiteraturaAhue F et al 2002 Libro guia del maestro Materiales de lengua y cultura ticuna Colecion Textos Escolares Bogota Universidad Nacional de Colombia Anderson Doris G 1962 Yarinacocha ILV Anderson Doris G 1980 Ticuna conversacional lecciones para el aprendizaje del idioma Yarinacocha ILV DEL 58 mf Anderson Lambert 1957 Los ritos de pubertad de los Ticuna Tradicion 7 83 91 Cusco Anderson Lambert 1959a Ticuna vocabulary of minimal tone words Publicacoes do Museu Nacional Serie Linguistica Especial 1 120 127 Rio de Janeiro Anderson Lambert 1959b Ticuna vowels with special regard to the system of five tonemes SLE 1 76 119 Rio de Janeiro Publicacoes do Museu Nacional Anderson Lambert 1961 Vocabulario breve del idioma ticuna Tradicion 8 21 53 68 Anderson Lambert 1966 The structure and distribution of Ticuna independent clauses Linguistics 20 5 30 Lowe Ian 1960a Tikuna noun and verb morphology Brasilia SIL rukopis Lowe Ian 1960b Tikuna phonemics Brasilia SIL rukopis Montes Rodriguez Maria Emilia 1987a Vers une tonologie de la langue Tikuna Memoire de D E A Departement de Linguistique Paris Universite Paris VII Montes Rodriguez Maria Emilia 1987b Elementos de fonologia segmental y suprasegmental de la lengua Ticuna San Martin de Ama cayacu Amazonas ms Montes Rodriguez Maria Emilia 1992a La interpretacion del sistema tonal del ticuna Lenguas aborigenes de Colombia Serie Memorias II 13 21 Bogota CCELA Montes Rodriguez Maria Emilia 1995 Tonologia de la lengua ticuna Lenguas Aborigenes de Colombia Descripciones 9 Santafe de Bogota CCELA Montes Rodriguez Maria Emilia 2000 Fonologia de la lengua ticuna M S Gonzalez de Perez amp M E Montes Rodriguez eds Lenguas indigenas de Colombia Una vision descriptiva Bogota ICC Montes Rodriguez Maria Emilia 2004 Lengua ticuna resultados de fonologia y sintaxis Forma y Funcion 17 34 44 Nimuendaju Curt 1948 The Tikuna HSAI 3 713 725 Nimuendaju Curt 1952 The Tukuna Berkeley UCP Nimuendaju Curt 1982 Os indios Tukuna C Nimuendaju Textos indigenistas 192 208 Sao Paulo Ed Loyola Pereira Nunes 1966 Vocabulario da lingua tukano tikuna Arquivos do Instituto de Antropologia 2 1 2 229 247 Natal Rodrigues Aryon D 1986 Linguas Brasileiras Sao Paulo Edicoes Loyola Soares Marilia Faco 1984 Tracos acusticos das vogais em Tukuna CEL 7 157 175 Campinas UNICAMP Soares Marilia Faco 1986 Algums processos fonologicos em Tukuna CEL 10 97 158 Campinas UNICAMP Soares Marilia Faco 1988 The results of phonetic studies and the interplay among linguistic levels Wiener Linguistische Gazette Supplement Beiheft 7 vol 2 29 31 Viena Institut fur Sprachwissenschaft der Universitat Wien Soares Marilia Faco 1990 Marcacao de caso e atribuicao de caso em Tikuna CEL 18 79 114 Campinas UNICAMP Soares Marilia Faco 1991a Aspectos suprasegmentais e discurso em Tikuna E Orlandi et al eds Discurso indigena A materialidade da lingua e o movimento da identidade 45 138 Campinas UNICAMP Soares Marilia Faco 1991b Ritmo em Tikuna Anais do V Encontro da ANPOLL 275 283 Porto Alegre Soares Marilia Faco 1991c Elements for a typology of rythm B Palek amp P Janota eds Proceedings of LP 90 458 465 Praga Soares Marilia Faco 1992a Ordem da palavra primeiros passos para uma relacao entre som forma e estrutura em Tikuna Amerindia 17 89 118 Paris Soares Marilia Faco 1992b O suprasegmental em Tikuna e a teoria fonologica Vol I investigacao de aspectos da sintaxe Tikuna Vol II Ritmo Tese de Doutorado Campinas UNICAMP Soares Marilia Faco Nucleo e coda A silaba em Tikuna Leo Wetzels ed Colecao de estudos fonologicos das linguas indigenas brasileiras pp 195 263 Rio de Janeiro Editora Universidade Federal de Rio de Janeiro 1995 Soares Marilia Faco 1996a Regulacao ritmica e acentuacao do OCP em Tikuna Letras de Hoje 31 2 7 26 Porto Alegre Pontificia Universidade Catolica do Rio Grande do Sul Soares Marilia Faco 1996b A proposal for dictionarization of an Indian language M G Krieger ed META Journal des Traducteurs Translators Journal 41 2 288 294 Montreal Soares Marilia Faco 1996c Aspectos lineares e nao lineares de processos fonologicos em linguas indigenas brasileiras Letras de Hoje 31 2 77 96 Porto Alegre Pontificia Universidade Catolica do Rio Grande do Sul Soares Marilia Faco 1996ch Subespecificacao tonal em Tikuna Ponencia al XI Encontro Nacional da ANPOLL Joao Pessoa Paraiba 3 6 de junho Soares Marilia Faco 1996d Aspectos da relacao sintaxe fonologia em Tikuna J Mota amp V Rollemberg eds Atas do I Congresso Nacional da ABRALIN Salvador 11 16 de setembro de 1994 vol 1 89 96 Salvador ABRALIN FINEP UFBA Soares Marilia Faco 1997 Representacion de los tonos en Tikuna Actas de las Jornadas de Antropologia de la Cuenca del Plata Segundas Jornadas de Etnolinguistica Tomo I 189 198 Rosario UNR Soares Marilia Faco 1998 Sous specification en Tikuna B Caron ed Actes du 16e Congres International des Linguistes Oxford Elsevier Sciences Soares Marilia Faco 1999 A contribuicao do Tikuna as regras do ritmo e a relacao sintaxe fonologia Ester M Scarpa ed Estudos de prosodia no Brasil 189 252 Campinas Editora da UNICAMP Soares Marilia Faco 2000a O suprasegmental em Tikuna e a teoria fonologica Volume I Investigacao de aspectos da sintaxe Tukuna Campinas Editora da UNICAMP Soares Marilia Faco 2000b A formal approach to clitics en Tikuna Z F Estrada amp I B Aguilar eds V Encuentro Internacional de Linguistica en el Noroeste Tomo I Vol 2 Lenguas indigenas 411 419 Hermosillo Universidad de Sonora Soares Marilia Faco 2000c Ritmo en Tikuna un abordaje basado en restricciones Luis Miranda ed Actas I Congreso de len guas indigenas de Sudamerica I 173 189 Lima Universidad Ricardo Palma Soares Marilia Faco 2000ch On the relation between syntax and phonology in Tikuna isolated Marubo and Matses Panoan family ILLA 1 165 180 Leiden Soares Marilia Faco 2000d Una vision del lexico desde el proceso de diccionarizacion de la lengua Tikuna M Melendez amp M E Montes eds Diferencias y similitudes en la estuctura del lexico en lenguas aborigenes y criollas de America Quito Bogota Abya Yala CCELA Soares Marilia Faco 2000e Aspects de la modalite en Tikuna Z Guentcheva amp J Landaburu eds Sur le mediatif II Paris CNRS Soares Marilia Faco 2001 Subespecificacao tonal e tom default o caso Tikuna A S Cabral ed Estudos sobre linguas indigenas 9 35 Belem UFPA Soares Marilia Faco 2005 Da representacao do tempo em Tikuna A D Rodrigues amp A S A C Cabral eds Novos estudos sobre linguas indigenas 153 168 Brasilia Editora da UnB Soares Marilia Faco v pechati Aspectos da relacao sintaxe fonologia em Tikuna Boletim da Associacao Brasileira de Linguistica

Дата публікації:
Топ