Вели́ке посо́льство — дипломатична місія Московського царства в Західну Європу в 1697—1698 рр.
Цілі Великого посольства
Посольству належало виконати кілька важливих завдань:
- Заручитися підтримкою європейських країн у боротьбі проти Османської імперії і Кримського ханства;
- Завдяки підтримці європейських держав отримати північне узбережжя Чорного моря;
- Підняти престиж Московського царства в Європі повідомленнями про перемогу в Азовських походах;
- Запросити на московську службу іноземних фахівців, замовити і закупити військові матеріали, озброєння;
- Знайомство царя з життям і порядками європейських країн.
Однак практичним його результатом стало створення передумов для організації коаліції проти Шведської імперії.
Повноважні посли під час Великого посольства
Великими повноважними послами були призначені:
- Лефорт Франц Якович — генерал-адмірал, Новгородський намісник;
- Головін Федір Олексійович — генерал і , Сибірський намісник;
- — , Белевський намісник.
При них було більше 20 дворян і до 35 волонтерів, серед яких знаходився урядник Петро Михайлов — сам цар Петро I. Формально Петро поїхав інкогніто, але його помітна зовнішність легко видавала його. Та й сам цар під час подорожі нерідко віддавав перевагу особисто очолювати переговори з іноземними правителями. Можливо, така поведінка пояснюється прагненням спростити умовності, пов'язані з дипломатичним етикетом.
Намічені місця відвідування
За наказом царя посольство прямувало до Австрійської монархії, Курфюрства Саксонія, Маркграфства Бранденбург, Республіки Об'єднаних провінцій, Королівства Англія, Венеційської республіки та до Папської держави. Шлях посольства йшов через Ригу і Кенігсберг до Голландії та Королівства Англія, з Англії посольство повернулося назад до Голландії, а потім воно відвідало Відень; до Венеційської республіки посольство не доїхало.
Початок Великого посольства
9-10 березня 1697 посольство вирушило з Москви до Ліфляндії. У Ризі, яка тоді була володінням Шведської імперії, Петро хотів оглянути зміцнення цієї фортеці, але шведський губернатор, генерал , відмовив йому в проханні. Цар дуже сильно розсердився, назвав Ригу «проклятим місцем». Нехтування пристойностями не залишилося безкарним для коменданта та змусило його шукати виправдання перед своїм королем.
Посольство рушило через Герцогство Курляндії та Семигалії до Маркграфства Бранденбург, об'їхавши стороною Річ Посполиту, де було міжцарів'я.
У Лібаві Петро покинув посольство та морем виїхав до Кенігсберга, куди прибув 7 травня після п'ятиденної морської подорожі на кораблі «Святий Георгій» (відплиття 2 травня). У Кенігсберзі Петро І був радо прийнятий курфюрстом Фрідріхом III (який пізніше став прусським королем Фрідріхом I).
Оскільки Петро I прибув до Кенігсберга інкогніто, поселили його не в , а в одному з приватних будинків на .
Через кілька років після повернення з Великого посольства на острові Котлін почалося будівництво фортець. Проект цих фортець був затверджений особисто царем, і був складений за зразком фортеці Фрідріхсбург, яку Петро оглядав у Кенігсберзі. До наших днів від цієї фортеці збереглися тільки головні ворота, проте вони були побудовані в середині XIX століття в ході осучаснення замість старих.
Посольство, що слідувало сухопутним шляхом, відставало від Петра, тому в Піллау, щоб не втрачати часу, цар став вчитися артилерії у прусського підполковника Штейтнера фон Штернфельда. Учитель видав йому атестат, в якому свідчив, що він є вправним артилеристом.
Крім вивчення артилерії, Петро багато веселився і розважався. У містечку Коппенбрюгге Петро познайомився з двома дуже освіченими дамами того часу — з курфюрстинею ганноверською Софією та її дочкою Софією-Шарлоттою, курфюрстинею бранденбурзькою.
Але справа не обмежувалася одними розвагами і навчанням. Як відомо, курфюрст Маркграфства Бранденбург Фрідріх III Гогенцоллерн планував оголосити себе королем Східної Пруссії, що дозволило б йому різко підвищити свій статус в Священній Римській імперії, що і було здійснено кілька років по тому. Напередодні цієї події Фрідріх запропонував Петру укласти оборонний та наступальний союз, однак цар обмежився усним обіцянкою військової підтримки. У складеному договорі мова йшла виключно про торгівлю — право Московського царства провозити свої товари в європейські країни через терен курфюрства, а Маркграфству Бранденбург — в Іран і Китай московитською територією. Перша (таємна) зустріч між Петром I і Фрідріхом III відбулася 9 травня.
Питання Речі Посполитої
У Маркграфстві Бранденбург Петра найбільше хвилювало питання, яке стосувалося Речі Посполитої. Під час Великого посольства в Речі Посполитій після смерті Яна Собєського почалося міжцарів'я. Кандидатів на престол було багато: син покійного короля Яна, Яків Собеський, пфальцграф Карл, герцог Лотаринзький Леопольд, маркграф Баденський Людовик, онук папи Одескальки, французький принц , курфюрст саксонський Фрідріх Август II і кілька вельмож Речі Посполитої. Головними претендентами були Конті і Август.
17 червня відбулися подвійні вибори: одна партія проголосила Конті, інша — курфюрста саксонського. Це ще більше відбилося на внутрішньому становищі країни: протиборство двох ворогуючих партій тільки посилилося. Прихильники Августа сильно спиралися на царську грамоту, в їх підтримку Петро надіслав ще іншу того ж змісту, тому саксонська партія почала брати явну перевагу. Щоб підтримати Августа, Петро висунув до кордону Речі Посполитої московське військо. Ці дії Петра дозволили саксонському курфюрсту вступити до Речі Посполитої і коронуватися, прийнявши католицтво. При цьому він дав йому слово надавати Московському царству підтримку в боротьбі з Османською імперією і Кримським ханством.
Велике посольство в Республіці Об'єднаних провінцій
Діставшись на початку серпня 1697 року до Рейну, Петро по річці і каналах спустився до Амстердаму. Республіка Об'єднаних провінцій давно вже привертала царя, і ні в якій іншій країні Європи тих часів не знали так добре Московське царство, як у Республіці Об'єднаних провінцій. Голландські купці були постійними гостями єдиного московського морського порту того часу — міста Архангельська. Ще за царя Олексія Михайловича, батька Петра, в Москві була велика кількість голландських ремісників; перші вчителі Петра у морській справі, з Тіммерманн і Кортом на чолі, були голландці, багато голландських корабельних теслярів працювало на воронезьких верфях при будівництві кораблів для взяття Азова. Амстердамський бургомістр Ніколаас Вітсен був у Московії ще за царя Олексія Михайловича і їздив навіть на Каспій. Під час своєї подорожі Вітсен зав'язав міцні відносини з московським двором; він виконував доручення царського уряду на замовлення судів у Голландії, наймав корабельників і всяких майстрів для Московії.
Не зупиняючись в Амстердамі, Петро відправився в , невелике містечко, що славилося безліччю верфей і кораблебудівніх майстерень. На другий день цар під ім'ям Петра Михайлова записався на верфі Лінста Рогге.
У Заандамі Петро жив . Після восьмиденного перебування в Заандамі Петро перебрався в Амстердам. Через бургомістра міста Вітзена він виклопотав СОБІ Дозвіл працювати на верфях Ост-Індської компанії.
Дізнавшись про пристрасть московських гостей до кораблебудування, голландська сторона заклала на амстердамській верфі новий корабель (фрегат «Петро І Павло»), над будівництвом якого працюють волонтери, в тому числі І Петро Михайлов. 16 листопада корабель був успішно спущено на воду.
Одночасно, було розгорнутого діяльність з найму іноземних фахівців для потреб армії та флоту. Всього було найнято близько 700 чоловік. Таокж було закуплено і зброю.
Увіковічування
На честь трьохсотріччя Великого посольства одна з набережних Калінінграда стала називатися «Набережна Петра Великого». На цій набережній розташовано , в якому до 300-річчя Великого посольства було влаштовано спеціальну виставку.
Примітки
Джерела
- Російська держава наприкінці XVII — у XVIII ст.; Початок правління Петра І
Література
- Н. Ф. Сербіна. Велике посольство 1697-98 // Українська дипломатична енциклопедія: У 2-х т./Редкол.:Л. В. Губерський (голова) та ін. — К: Знання України, 2004 — Т.1 — 760с.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Veli ke poso lstvo diplomatichna misiya Moskovskogo carstva v Zahidnu Yevropu v 1697 1698 rr Moskovski posli v GaaziCili Velikogo posolstvaPosolstvu nalezhalo vikonati kilka vazhlivih zavdan Zaruchitisya pidtrimkoyu yevropejskih krayin u borotbi proti Osmanskoyi imperiyi i Krimskogo hanstva Zavdyaki pidtrimci yevropejskih derzhav otrimati pivnichne uzberezhzhya Chornogo morya Pidnyati prestizh Moskovskogo carstva v Yevropi povidomlennyami pro peremogu v Azovskih pohodah Zaprositi na moskovsku sluzhbu inozemnih fahivciv zamoviti i zakupiti vijskovi materiali ozbroyennya Znajomstvo carya z zhittyam i poryadkami yevropejskih krayin Odnak praktichnim jogo rezultatom stalo stvorennya peredumov dlya organizaciyi koaliciyi proti Shvedskoyi imperiyi Povnovazhni posli pid chas Velikogo posolstvaVelikimi povnovazhnimi poslami buli priznacheni Lefort Franc Yakovich general admiral Novgorodskij namisnik Golovin Fedir Oleksijovich general i Sibirskij namisnik Belevskij namisnik Pri nih bulo bilshe 20 dvoryan i do 35 volonteriv sered yakih znahodivsya uryadnik Petro Mihajlov sam car Petro I Formalno Petro poyihav inkognito ale jogo pomitna zovnishnist legko vidavala jogo Ta j sam car pid chas podorozhi neridko viddavav perevagu osobisto ocholyuvati peregovori z inozemnimi pravitelyami Mozhlivo taka povedinka poyasnyuyetsya pragnennyam sprostiti umovnosti pov yazani z diplomatichnim etiketom Namicheni miscya vidviduvannyaZa nakazom carya posolstvo pryamuvalo do Avstrijskoyi monarhiyi Kurfyurstva Saksoniya Markgrafstva Brandenburg Respubliki Ob yednanih provincij Korolivstva Angliya Venecijskoyi respubliki ta do Papskoyi derzhavi Shlyah posolstva jshov cherez Rigu i Kenigsberg do Gollandiyi ta Korolivstva Angliya z Angliyi posolstvo povernulosya nazad do Gollandiyi a potim vono vidvidalo Viden do Venecijskoyi respubliki posolstvo ne doyihalo Pochatok Velikogo posolstvaPetro I v Respublici Ob yednanih provincij 9 10 bereznya 1697 posolstvo virushilo z Moskvi do Liflyandiyi U Rizi yaka todi bula volodinnyam Shvedskoyi imperiyi Petro hotiv oglyanuti zmicnennya ciyeyi forteci ale shvedskij gubernator general vidmoviv jomu v prohanni Car duzhe silno rozserdivsya nazvav Rigu proklyatim miscem Nehtuvannya pristojnostyami ne zalishilosya bezkarnim dlya komendanta ta zmusilo jogo shukati vipravdannya pered svoyim korolem Posolstvo rushilo cherez Gercogstvo Kurlyandiyi ta Semigaliyi do Markgrafstva Brandenburg ob yihavshi storonoyu Rich Pospolitu de bulo mizhcariv ya U Libavi Petro pokinuv posolstvo ta morem viyihav do Kenigsberga kudi pribuv 7 travnya pislya p yatidennoyi morskoyi podorozhi na korabli Svyatij Georgij vidplittya 2 travnya U Kenigsberzi Petro I buv rado prijnyatij kurfyurstom Fridrihom III yakij piznishe stav prusskim korolem Fridrihom I Oskilki Petro I pribuv do Kenigsberga inkognito poselili jogo ne v a v odnomu z privatnih budinkiv na Cherez kilka rokiv pislya povernennya z Velikogo posolstva na ostrovi Kotlin pochalosya budivnictvo fortec Proekt cih fortec buv zatverdzhenij osobisto carem i buv skladenij za zrazkom forteci Fridrihsburg yaku Petro oglyadav u Kenigsberzi Do nashih dniv vid ciyeyi forteci zbereglisya tilki golovni vorota prote voni buli pobudovani v seredini XIX stolittya v hodi osuchasnennya zamist starih Posolstvo sho sliduvalo suhoputnim shlyahom vidstavalo vid Petra tomu v Pillau shob ne vtrachati chasu car stav vchitisya artileriyi u prusskogo pidpolkovnika Shtejtnera fon Shternfelda Uchitel vidav jomu atestat v yakomu svidchiv sho vin ye vpravnim artileristom Krim vivchennya artileriyi Petro bagato veselivsya i rozvazhavsya U mistechku Koppenbryugge Petro poznajomivsya z dvoma duzhe osvichenimi damami togo chasu z kurfyurstineyu gannoverskoyu Sofiyeyu ta yiyi dochkoyu Sofiyeyu Sharlottoyu kurfyurstineyu brandenburzkoyu Ale sprava ne obmezhuvalasya odnimi rozvagami i navchannyam Yak vidomo kurfyurst Markgrafstva Brandenburg Fridrih III Gogencollern planuvav ogolositi sebe korolem Shidnoyi Prussiyi sho dozvolilo b jomu rizko pidvishiti svij status v Svyashennij Rimskij imperiyi sho i bulo zdijsneno kilka rokiv po tomu Naperedodni ciyeyi podiyi Fridrih zaproponuvav Petru uklasti oboronnij ta nastupalnij soyuz odnak car obmezhivsya usnim obicyankoyu vijskovoyi pidtrimki U skladenomu dogovori mova jshla viklyuchno pro torgivlyu pravo Moskovskogo carstva provoziti svoyi tovari v yevropejski krayini cherez teren kurfyurstva a Markgrafstvu Brandenburg v Iran i Kitaj moskovitskoyu teritoriyeyu Persha tayemna zustrich mizh Petrom I i Fridrihom III vidbulasya 9 travnya Pitannya Rechi PospolitoyiU Markgrafstvi Brandenburg Petra najbilshe hvilyuvalo pitannya yake stosuvalosya Rechi Pospolitoyi Pid chas Velikogo posolstva v Rechi Pospolitij pislya smerti Yana Sobyeskogo pochalosya mizhcariv ya Kandidativ na prestol bulo bagato sin pokijnogo korolya Yana Yakiv Sobeskij pfalcgraf Karl gercog Lotarinzkij Leopold markgraf Badenskij Lyudovik onuk papi Odeskalki francuzkij princ kurfyurst saksonskij Fridrih Avgust II i kilka velmozh Rechi Pospolitoyi Golovnimi pretendentami buli Konti i Avgust 17 chervnya vidbulisya podvijni vibori odna partiya progolosila Konti insha kurfyursta saksonskogo Ce she bilshe vidbilosya na vnutrishnomu stanovishi krayini protiborstvo dvoh voroguyuchih partij tilki posililosya Prihilniki Avgusta silno spiralisya na carsku gramotu v yih pidtrimku Petro nadislav she inshu togo zh zmistu tomu saksonska partiya pochala brati yavnu perevagu Shob pidtrimati Avgusta Petro visunuv do kordonu Rechi Pospolitoyi moskovske vijsko Ci diyi Petra dozvolili saksonskomu kurfyurstu vstupiti do Rechi Pospolitoyi i koronuvatisya prijnyavshi katolictvo Pri comu vin dav jomu slovo nadavati Moskovskomu carstvu pidtrimku v borotbi z Osmanskoyu imperiyeyu i Krimskim hanstvom Velike posolstvo v Respublici Ob yednanih provincijBesida Petra I v Respublici Ob yednanih provincij Nevidomij gollandskij hudozhnik 1690 ti rr Distavshis na pochatku serpnya 1697 roku do Rejnu Petro po richci i kanalah spustivsya do Amsterdamu Respublika Ob yednanih provincij davno vzhe privertala carya i ni v yakij inshij krayini Yevropi tih chasiv ne znali tak dobre Moskovske carstvo yak u Respublici Ob yednanih provincij Gollandski kupci buli postijnimi gostyami yedinogo moskovskogo morskogo portu togo chasu mista Arhangelska She za carya Oleksiya Mihajlovicha batka Petra v Moskvi bula velika kilkist gollandskih remisnikiv pershi vchiteli Petra u morskij spravi z Timmermann i Kortom na choli buli gollandci bagato gollandskih korabelnih teslyariv pracyuvalo na voronezkih verfyah pri budivnictvi korabliv dlya vzyattya Azova Amsterdamskij burgomistr Nikolaas Vitsen buv u Moskoviyi she za carya Oleksiya Mihajlovicha i yizdiv navit na Kaspij Pid chas svoyeyi podorozhi Vitsen zav yazav micni vidnosini z moskovskim dvorom vin vikonuvav doruchennya carskogo uryadu na zamovlennya sudiv u Gollandiyi najmav korabelnikiv i vsyakih majstriv dlya Moskoviyi Ne zupinyayuchis v Amsterdami Petro vidpravivsya v nevelike mistechko sho slavilosya bezlichchyu verfej i korablebudivnih majsteren Na drugij den car pid im yam Petra Mihajlova zapisavsya na verfi Linsta Rogge U Zaandami Petro zhiv Pislya vosmidennogo perebuvannya v Zaandami Petro perebravsya v Amsterdam Cherez burgomistra mista Vitzena vin viklopotav SOBI Dozvil pracyuvati na verfyah Ost Indskoyi kompaniyi Diznavshis pro pristrast moskovskih gostej do korablebuduvannya gollandska storona zaklala na amsterdamskij verfi novij korabel fregat Petro I Pavlo nad budivnictvom yakogo pracyuyut volonteri v tomu chisli I Petro Mihajlov 16 listopada korabel buv uspishno spusheno na vodu Odnochasno bulo rozgornutogo diyalnist z najmu inozemnih fahivciv dlya potreb armiyi ta flotu Vsogo bulo najnyato blizko 700 cholovik Taokzh bulo zakupleno i zbroyu UvikovichuvannyaNa chest trohsotrichchya Velikogo posolstva odna z naberezhnih Kaliningrada stala nazivatisya Naberezhna Petra Velikogo Na cij naberezhnij roztashovano v yakomu do 300 richchya Velikogo posolstva bulo vlashtovano specialnu vistavku PrimitkiDzherelaRosijska derzhava naprikinci XVII u XVIII st Pochatok pravlinnya Petra ILiteraturaN F Serbina Velike posolstvo 1697 98 Ukrayinska diplomatichna enciklopediya U 2 h t Redkol L V Guberskij golova ta in K Znannya Ukrayini 2004 T 1 760s ISBN 966 316 039 X