Конвой PQ 13 (англ. Convoy PQ 13) — арктичний конвой транспортних і допоміжних суден у кількості 21 одиниць, який у супроводженні союзних кораблів ескорту прямував від берегів Шотландії та Ісландії до радянських портів Мурманськ та Архангельськ. Конвой вийшов 10 березня 1942 року з Лох Ю, 16 березня — з Рейк'явіка та 31 березня 1942 року прибув до Мурманська. Лише кілька суден, що відстали через штормову погоду, прибули 1 квітня до бази. В ході атак німецьких надводних кораблів, підводних човнів і авіації було потоплено 5 транспортів і один корабель ескортних сил.
Конвой PQ 13 Convoy PQ 13 | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Кампанія в Арктиці | |||||||
Британський легкий крейсер «Тринідад», що супроводжував конвой PQ 13 | |||||||
| |||||||
Сторони | |||||||
Союзники: Велика Британія СРСР | Країни Осі: Третій Рейх | ||||||
Командувачі | |||||||
Д. А. Кейсі Л. С. Сондерс | Г.Поніц | ||||||
Військові сили | |||||||
41 корабель ескорту 21 транспортне судно | 9 U-Boot + 3 бойові кораблі + бомбардувальники | ||||||
Втрати | |||||||
6 суден і кораблів затоплені (54 750 GRT) | 1 есмінець затоплений |
Історія конвою
Арктичний конвой PQ 13 складався з 19 торговельних суден: сім британських, чотири американських, одне польське, чотири панамського та один гондураського реєстру. Ним командував комодор Д. А. Кейсі. На першому етапі переходу, від Шотландії до Ісландії, конвой супроводжувала місцева ескортна група з двох есмінців і протичовнових траулерів. На другому етапі, від Ісландії до Радянського Союзу, океанський ескорт складався з двох есмінців і двох траулерів, доповнених трьома тральщиками, переробленими китобіями, які йшли на передачу ВМФ СРСР. Океанський ескорт очолював кептен Л. С. Сондерс на крейсері «Тринідад». Для підтримки супроводу конвою та захисту від рейду німецького лінкора «Тірпіц» виділялися важкі сили прикриття, до складу яких входили лінкори «Дюк оф Йорк», «Кінг Джордж V», лінійний крейсер «Рінаун», авіаносець «Вікторіос», два крейсери «Кент» і «Единбург» і шістнадцять есмінців («Ашанті», «Бедуїн», «Еко», «Ескапейд», «Ескімо», «Фолкнор», «Форсайт», «Ікар», «Інглефілд», «Ледбері», «Марне», «Міддлтон», «Онслоу», «Пенджабі», «Тартар» і «Вітленд»). Ці сили мали супроводжувати PQ 13 на відстані, поки він не пройде повз Ведмежий острів.
10 березня 1942 року конвой вийшов з Лох Ю в Шотландії та 16 березня прибув до Рейк'явіка. Після висадки контингенту з трьох суден, які прямували з Лох Ю до Рейк'явіка, а також збору решти суден, що прямували з Рейк'явіка до Мурманська, 20 березня 1942 року конвой PQ 13 покинув Рейк'явік.
Перехід транспортного конвою проходив без пригод до 24 березня, коли конвой потрапив у сильний чотириденний шторм, який розсіяв транспортні судна в радіусі 150 миль. Протягом наступних кількох днів кораблі ескорту збирали їх у дві групи, чотири судна прямували до пунктів призначення самостійно.
28 березня транспортний конвой був помічений німецькою авіацією та атакований. Два судна були потоплені: Raceland і Empire Ranger. Того ж дня німецькі сили з трьох есмінців типу «Нарвік» Z24, Z25 і Z26 під командуванням капітана-цур-зее Г.Поніца вийшли з Кіркенеса. Вони перехопили Bateau, який був увечері 28/29 березня потоплений, перш ніж вранці 29 березня наразитися на ескортні кораблі «Тринідад» і «Ф'юрі». Внаслідок зіткнення Z26 був сильно пошкоджений вогнем крейсера «Тринідад» і затонув пізніше після комбінованої контратаки «Орібі», «Екліпс» і радянського есмінця «Сокрушительний», але під час бою «Тринідад» був уражений власною торпедою (гіроскоп торпеди замерз). Німецькі кораблі, що залишилися, перервали бойові дії та відступили. «Тринідад» у супроводі «Ф'юрі» та «Екліпса» дошкуляв до Кольської затоки, прибувши опівдні 30 березня.
Тим часом судна PQ 13 зазнали атаки підводних човнів. Два судна були знайдені та потоплені підводними човнами, Induna — U-376, а Effingham — U-435.
До 30 березня більшість конвою прибула до Мурманська; решта, що відстала, прибула 1 квітня. У цьому конвої загинуло 6 кораблів і суден. Німці потопили п'ять вантажних суден. Один китобій (HMS Sulla) загинув, ймовірно, через сильне обледеніння, а крейсер «Тринідад» був пошкоджений. З боку Крігсмаріне був втрачений німецький есмінець. Чотирнадцять суден з вантажем благополучно прибули, більше двох третин конвою.
Кораблі та судна конвою PQ 13
Транспортні судна
- Позначення
Назва | Прапор | Тоннаж (GRT) | Прим. | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
З Лох Ю до Мурманська | |||||||
Dunboyne (1919) | США | 3 515 | |||||
Effingham (1919) | США | 6 421 | 30 березня 1942 року потоплено U-435 | ||||
El Estero (1920) | Панама | 4 219 | |||||
Eldena (1919) | США | 6 900 | |||||
Empire Cowper (1941) | Велика Британія | 7 164 | |||||
Empire Ranger (1942) | Велика Британія | 7 008 | 28 березня 1942 року потоплено німецьким Ju 88 | ||||
Empire Starlight (1941) | Велика Британія | 6 850 | 3 квітня 1942 року потоплено німецьким літаком у | ||||
Gallant Fox (1918) | Панама | 5 473 | |||||
Harpalion (1932) | Велика Британія | 5 486 | |||||
Induna (1925) | Велика Британія | 5 086 | 30 березня 1942 року потоплено U-376 | ||||
Mana (1920) | Гондурас | 3 283 | |||||
Mormacmar (1920) | США | 5 453 | |||||
New Westminster City (1929) | Велика Британія | 4 747 | |||||
Raceland (1910) | Панама | 4 815 | 28 березня 1942 року потоплено німецьким бомбардувальником | ||||
River Afton (1935) | Велика Британія | 5 479 | судно командора конвою | ||||
Tobruk (1942) | Польща | 7 048 | |||||
RFA Oligarch (1920) | Королівський допоміжний флот | 6 897 | танкер-заправник конвою | ||||
З Рейк'явіка до Мурманська | |||||||
Ballot (1922) | Панама | 6 131 | |||||
Bateau (1926) | Панама | 4 687 | 29 березня 1942 року потоплено німецьким есмінцем Z26 | ||||
Scottish American (1920) | Велика Британія | 6 999 | |||||
З Лох Ю до Рейк'явіка | |||||||
Greenland (1914) | Велика Британія | 1 281 | |||||
Lars Kruse (1923) | Велика Британія | 1 807 | |||||
Mano (1923) | Велика Британія | 1 418 |
Кораблі ескорту
Див. також
Примітки
- Виноски
- Джерела
- SS Raceland
Посилання
- Convoy PQ.13(англ.)
- Convoy PQ.13(англ.)
- Ленд-лиз. Северные конвои. Стратегическое значение(рос.)
- Арктические конвои [ 6 грудня 2021 у Wayback Machine.](рос.)
Література
- Hague, Arnold (2000). The Allied Convoy System 1939—1945. .
- Edwards, Bernard (1996). Dönitz and the Wolf Packs — The U-boats at War. Cassell Military Classics. .
- Брайан Бетэм Скофилд. Русские конвои = Schofield, B.B. The Russian Convoys. — London: B.T. Batsford Ltd., 1964 / Перевод с английского А. Г. Больных. — М.: АСТ, 2003. — 288 с. — (Военно-историческая библиотека). — 5000 экз. — .
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Konvoj PQ 13 angl Convoy PQ 13 arktichnij konvoj transportnih i dopomizhnih suden u kilkosti 21 odinic yakij u suprovodzhenni soyuznih korabliv eskortu pryamuvav vid beregiv Shotlandiyi ta Islandiyi do radyanskih portiv Murmansk ta Arhangelsk Konvoj vijshov 10 bereznya 1942 roku z Loh Yu 16 bereznya z Rejk yavika ta 31 bereznya 1942 roku pribuv do Murmanska Lishe kilka suden sho vidstali cherez shtormovu pogodu pribuli 1 kvitnya do bazi V hodi atak nimeckih nadvodnih korabliv pidvodnih chovniv i aviaciyi bulo potopleno 5 transportiv i odin korabel eskortnih sil Konvoj PQ 13 Convoy PQ 13 Kampaniya v Arktici Britanskij legkij krejser Trinidad sho suprovodzhuvav konvoj PQ 13 Britanskij legkij krejser Trinidad sho suprovodzhuvav konvoj PQ 13 Data 10 31 bereznya 1942 Misce Pivnichnij Lodovitij okean Rezultat chastkova peremoga soyuznikiv konvoj distavsya punktu priznachennya vtrativshi 6 suden Storoni Soyuzniki Velika Britaniya SRSR Krayini Osi Tretij Rejh Komanduvachi D A Kejsi L S Sonders G Ponic Vijskovi sili 41 korabel eskortu 21 transportne sudno 9 U Boot 3 bojovi korabli bombarduvalniki Vtrati 6 suden i korabliv zatopleni 54 750 GRT 1 esminec zatoplenijIstoriya konvoyuArktichnij konvoj PQ 13 skladavsya z 19 torgovelnih suden sim britanskih chotiri amerikanskih odne polske chotiri panamskogo ta odin gonduraskogo reyestru Nim komanduvav komodor D A Kejsi Na pershomu etapi perehodu vid Shotlandiyi do Islandiyi konvoj suprovodzhuvala misceva eskortna grupa z dvoh esminciv i protichovnovih trauleriv Na drugomu etapi vid Islandiyi do Radyanskogo Soyuzu okeanskij eskort skladavsya z dvoh esminciv i dvoh trauleriv dopovnenih troma tralshikami pereroblenimi kitobiyami yaki jshli na peredachu VMF SRSR Okeanskij eskort ocholyuvav kepten L S Sonders na krejseri Trinidad Dlya pidtrimki suprovodu konvoyu ta zahistu vid rejdu nimeckogo linkora Tirpic vidilyalisya vazhki sili prikrittya do skladu yakih vhodili linkori Dyuk of Jork King Dzhordzh V linijnij krejser Rinaun avianosec Viktorios dva krejseri Kent i Edinburg i shistnadcyat esminciv Ashanti Beduyin Eko Eskapejd Eskimo Folknor Forsajt Ikar Inglefild Ledberi Marne Middlton Onslou Pendzhabi Tartar i Vitlend Ci sili mali suprovodzhuvati PQ 13 na vidstani poki vin ne projde povz Vedmezhij ostriv 10 bereznya 1942 roku konvoj vijshov z Loh Yu v Shotlandiyi ta 16 bereznya pribuv do Rejk yavika Pislya visadki kontingentu z troh suden yaki pryamuvali z Loh Yu do Rejk yavika a takozh zboru reshti suden sho pryamuvali z Rejk yavika do Murmanska 20 bereznya 1942 roku konvoj PQ 13 pokinuv Rejk yavik Perehid transportnogo konvoyu prohodiv bez prigod do 24 bereznya koli konvoj potrapiv u silnij chotiridennij shtorm yakij rozsiyav transportni sudna v radiusi 150 mil Protyagom nastupnih kilkoh dniv korabli eskortu zbirali yih u dvi grupi chotiri sudna pryamuvali do punktiv priznachennya samostijno 28 bereznya transportnij konvoj buv pomichenij nimeckoyu aviaciyeyu ta atakovanij Dva sudna buli potopleni Raceland i Empire Ranger Togo zh dnya nimecki sili z troh esminciv tipu Narvik Z24 Z25 i Z26 pid komanduvannyam kapitana cur zee G Ponica vijshli z Kirkenesa Voni perehopili Bateau yakij buv uvecheri 28 29 bereznya potoplenij persh nizh vranci 29 bereznya narazitisya na eskortni korabli Trinidad i F yuri Vnaslidok zitknennya Z26 buv silno poshkodzhenij vognem krejsera Trinidad i zatonuv piznishe pislya kombinovanoyi kontrataki Oribi Eklips i radyanskogo esmincya Sokrushitelnij ale pid chas boyu Trinidad buv urazhenij vlasnoyu torpedoyu giroskop torpedi zamerz Nimecki korabli sho zalishilisya perervali bojovi diyi ta vidstupili Trinidad u suprovodi F yuri ta Eklipsa doshkulyav do Kolskoyi zatoki pribuvshi opivdni 30 bereznya Tim chasom sudna PQ 13 zaznali ataki pidvodnih chovniv Dva sudna buli znajdeni ta potopleni pidvodnimi chovnami Induna U 376 a Effingham U 435 Do 30 bereznya bilshist konvoyu pribula do Murmanska reshta sho vidstala pribula 1 kvitnya U comu konvoyi zaginulo 6 korabliv i suden Nimci potopili p yat vantazhnih suden Odin kitobij HMS Sulla zaginuv jmovirno cherez silne obledeninnya a krejser Trinidad buv poshkodzhenij Z boku Krigsmarine buv vtrachenij nimeckij esminec Chotirnadcyat suden z vantazhem blagopoluchno pribuli bilshe dvoh tretin konvoyu Korabli ta sudna konvoyu PQ 13Transportni sudna Poznachennya Sudna sho zatonuli vnaslidok ataki PCh Sudna sho zatonuli vnaslidok ataki aviaciyi Sudna sho zatonuli vnaslidok ataki korablya Sudna sho zatonuli cherez pogodni umovi Nazva Prapor Tonnazh GRT Prim Z Loh Yu do Murmanska Dunboyne 1919 SShA 3 515 Effingham 1919 SShA 6 421 30 bereznya 1942 roku potopleno U 435 El Estero 1920 Panama 4 219 Eldena 1919 SShA 6 900 Empire Cowper 1941 Velika Britaniya 7 164 Empire Ranger 1942 Velika Britaniya 7 008 28 bereznya 1942 roku potopleno nimeckim Ju 88 Empire Starlight 1941 Velika Britaniya 6 850 3 kvitnya 1942 roku potopleno nimeckim litakom u Gallant Fox 1918 Panama 5 473 Harpalion 1932 Velika Britaniya 5 486 Induna 1925 Velika Britaniya 5 086 30 bereznya 1942 roku potopleno U 376 Mana 1920 Gonduras 3 283 Mormacmar 1920 SShA 5 453 New Westminster City 1929 Velika Britaniya 4 747 Raceland 1910 Panama 4 815 28 bereznya 1942 roku potopleno nimeckim bombarduvalnikom River Afton 1935 Velika Britaniya 5 479 sudno komandora konvoyu Tobruk 1942 Polsha 7 048 RFA Oligarch 1920 Korolivskij dopomizhnij flot 6 897 tanker zapravnik konvoyu Z Rejk yavika do Murmanska Ballot 1922 Panama 6 131 Bateau 1926 Panama 4 687 29 bereznya 1942 roku potopleno nimeckim esmincem Z26 Scottish American 1920 Velika Britaniya 6 999 Z Loh Yu do Rejk yavika Greenland 1914 Velika Britaniya 1 281 Lars Kruse 1923 Velika Britaniya 1 807 Mano 1923 Velika Britaniya 1 418 Korabli eskortu Nazva Prapor Tip korablya Prim Korabli eskortu Ashanti Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu Trajbl 22 bereznya Beduyin Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu Trajbl 23 28 bereznya HMS Blackfly FY 117 Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi protichovnovij trauler 23 30 bereznya Bliskavicya Vijskovo morski sili Polshi eskadrenij minonosec 10 17 bereznya Dyuk of Jork Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi linijnij korabel tipu King Dzhordzh V 22 28 bereznya Eko Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu E 23 bereznya Eklips Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu E 23 30 bereznya Edinburg Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi legkij krejser tipu tipu Taun 23 28 bereznya Eskapejd Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu E 27 28 bereznya Eskimo Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu Trajbl 22 28 bereznya Foknor Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi lider eskadrenih minonosciv tipu F 22 28 bereznya Forsajt Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu F 27 28 bereznya Fyuri Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu F 23 30 bereznya Gossamer Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi tralshik tipu Galsion 29 30 bereznya Gremyashij Vijskovo morskij flot SRSR eskadrenij minonosec tipu 7 29 30 bereznya Pivnichnij flot VMF SRSR Gusar Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi tralshik tipu Galsion 29 30 bereznya Ikarus Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu I 23 28 bereznya Inglefild Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu I 23 28 bereznya Kent Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi vazhkij krejser tipu Kaunti 23 28 bereznya King Dzhordzh V Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi linijnij korabel tipu King Dzhordzh V 22 28 bereznya Lamerton Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskortnij minonosec tipu Hant 10 16 bereznya Ledbari Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskortnij minonosec tipu Hant 22 24 bereznya Marna Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu M 24 28 bereznya Middlton Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskortnij minonosec tipu Hant 22 24 bereznya Onslou Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi lider eskadrenih minonosciv tipu O 22 28 bereznya Oribi Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu O 29 30 bereznya HMS Paynter FY242 Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi vijskovij trauler 23 30 bereznya Pandzhabi Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu Trajbl 22 28 bereznya Rinaun Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi linijnij krejser Rinaun 22 28 bereznya Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu S 10 16 bereznya Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu S 11 17 bereznya HMS Silja FY 301 Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi tralshik 23 30 bereznya Sokrushitelnij Vijskovo morskij flot SRSR eskadrenij minonosec tipu 7 29 30 bereznya Pivnichnij flot VMF SRSR Spidvel Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi tralshik tipu Galsion 29 30 bereznya HMT Sulla FY1874 Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi tralshik 20 31 bereznya HMS Sumba FY 297 Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi tralshik 23 30 bereznya Tartar Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskadrenij minonosec tipu Trajbl 23 25 bereznya Trinidad Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi legkij krejser tipu Koronna koloniya 23 25 bereznya Viktorios Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi avianosec tipu Ilastrias 22 28 bereznya Vitlend Vijskovo morski sili Velikoyi Britaniyi eskortnij minonosec tipu Hant 22 23 bereznyaDiv takozhOperaciya Stounejdzh Operaciya Ikses Konvoj Palau Rabaul 22 02 43 04 03 43 Hronologiya bitvi za Atlantiku 1939 1945 Konvoj ON 92 Spisok najbilshih suden ta korabliv potoplenih U BootPrimitkiVinoski Z26 Dzherela SS RacelandPosilannyaConvoy PQ 13 angl Convoy PQ 13 angl Lend liz Severnye konvoi Strategicheskoe znachenie ros Arkticheskie konvoi 6 grudnya 2021 u Wayback Machine ros LiteraturaHague Arnold 2000 The Allied Convoy System 1939 1945 ISBN 1 86176 147 3 Edwards Bernard 1996 Donitz and the Wolf Packs The U boats at War Cassell Military Classics ISBN 0 304 35203 9 Brajan Betem Skofild Russkie konvoi Schofield B B The Russian Convoys London B T Batsford Ltd 1964 Perevod s anglijskogo A G Bolnyh M AST 2003 288 s Voenno istoricheskaya biblioteka 5000 ekz ISBN 5 17 018720 3