Хроноло́гія радянської цензу́ри — дії державних органів РРФСР та СРСР з жовтня 1917 року по грудень 1991 року, пов'язані з цензурою та обмеженням свободи слова.
Періодизація
Доктор історичних наук, директор РДАЛМ Тетяна Горяєва виділяє дві основні історичні віхи розвитку радянської цензури:
- 1917 р. —1930 рр.— період становлення і утвердження;
- 1940 рр.— 1991 р. — період стагнації.
Більш детальна періодизація можлива при використанні інституційного підходу:
- 1917—1922 — період відомчої цензури при Реввоєнраді, ВНК, Наркомпросі, Держвидаві і Головполітосвіті;
- 1922—1930 — організація і становлення державної цензурної системи (Головліт, Главрепертком, Главіскусство);
- 1930—1953 — діяльність Головліту в складі Наркомпросу (в 1953 році Головліт на короткий період був підпорядкований МВС);
- 1953—1966 — період тимчасової лібералізації;
- 1966—1987 — період стагнації цензурної системи;
- 1987—1991 — розпад системи на тлі спроб реформування Головліту.
Введення цензури в Радянській Росії
- 27 жовтня (9 листопада) 1917 року (через 2 дні після захоплення влади комуністами в Петрограді) Раднаркомом був випущений «Декрет про друк» На підставі цього декрету з жовтня 1917 по червень 1918 були закриті або припинили існування понад 470 опозиційних газет..
- 4 (17) листопада 1917 Всеросійський центральний виконавчий комітет більшістю голосів прийняв резолюцію більшовицької фракції про підтримку політики Раднаркому в області друку.
- 8 листопада 1917 року Раднаркомом був випущений декрет «Про монополії на друкування оголошень», за яким друкувати оголошення могли тільки урядові видання.
- 28 січня 1918 Раднарком прийняв декрет «Про революційний трибунал друку», за яким за «контрреволюційні виступи» визначалися різні покарання - від штрафу і закриття газети до позбавлення політичних прав або свободи.
- 4 березня 1918 року було прийнято Постанову РНК «Про контроль на кінопідприємствах», підпорядкувавши приватний кінематограф місцевим Радам.
- Червень 1918 року - створено Військово-цензурний відділ при Оперативному відділі Народного комісаріату у військових справах.
Система відомчої цензури
- 23 грудня 1918 року вийшло у світ «Положення про військову цензуру», підписана Львом Троцьким.
- 26 лютого 1919 року - Постанова ВЦВК про закриття меншовицької газети «Завжди Вперед».
- 20 травня 1919 року було оприлюднено Положення ВЦВК про Державний видавництві.
- У серпні 1919 року вся фото- і кінопромисловість були примусово націоналізовані.
- Жовтень 1919 року - підвищено статус військової цензури: з підпорядкування Реєстраційного управління Військово-цензурний відділ переведений в безпосереднє підпорядкування Польового штабу РВСР.
- У 1918-1919 роках були конфісковані всі приватні друкарні і паперова промисловість.
- 30 червня 1920 року організовано спецхран в рамках Книжкової палати.
- Жовтень 1920 року - в рамках Наркомосу створений Главполитпросвет під керівництвом Н. К. Крупської, яка взяла в подальшому дієву участь у вилученні та знищенні книг.
- Березень-квітень 1921 року - створено Управління військової цензури Штабу РККА.
- 13 жовтня 1921 Декретом РНК був затверджений «Перелік відомостей, що становлять таємницю і не підлягають поширенню».
- 14 грудня 1921 року - згідно з постановою РНК організований спецхран в рамках Державного Рум'янцевського музею.
- 21 грудня 1921 року в рамках ОГПУ був організований відділ політконтролю, який займався перлюстрацією поштово-телеграфної кореспонденції.
Період централізації
- 19 травня 1922 Ленін написав секретний лист голові ВЧК Дзержинському про підготовку до висилки з країни «письменників і професорів, які допомагають контрреволюції».
- 6 червня 1922 декретом Раднаркому РРФСР було створено Головне управління у справах літератури і видавництв при Наркомосі з метою «об'єднання всіх видів цензури друкованих творів».
- 10 серпня 1922 Політбюро ЦК РКП (б) затвердило списки на примусову депортацію за кордон інтелігенції. В цей же день відповідний декрет прийняв ВЦВК.
- Вересень-листопад 1922 року - «Філософський пароплав»: висилка з країни неугодної Радянськоій владі інтелігенції.
- 9 лютого 1923 року прийнята постанова Раднаркому про створення при Головліт нової структури - Комітет з контролю за репертуаром, скорочено Главрепертком. З цього часу «ні один твір не може бути допущено до публічного виконання без дозволу Главреперткома при Головліт або його місцевих органів (обллітів і гублітів)».
- У 1925 році під грифом «Цілком таємно» Головліт випустив перший «Перелік відомостей, що становлять таємницю і не підлягають поширенню в цілях охорони політико-економічних інтересів СРСР». Була введена заборона на публікацію інформації про самогубства і про випадки божевілля на ґрунті безробіття і голоду; не можна було писати «про зараження хліба довгоносиком, кліщем та іншими шкідниками, щоб уникнути паніки ... і зловмисного тлумачення цих відомостей».
- 24 квітня 1926 року Раднаркомом був затверджений новий відкритий «Перелік відомостей, що є за своїм змістом спеціально охоронюваною державною таємницею».
- Червень 1926 року - спецвідділ при ОГПУ видав «Перелік питань цілком таємної, таємної і не підлягає оголошенню листуванням». Зміст цього переліку більш детально розкривало перелік РНК від 24 квітня.
- Листопад 1926 року - створення спецхранів в рамках масових бібліотек. Виходить «Положення про спецхрани в бібліотеці», відповідно до якого на спеціальне зберігання передавалися книги і періодичні видання, які, на думку цензури, можна було надавати тільки за спеціальним дозволом.
- У 1927 році видано наказ по акціонерному товариству «Радіопередачі», відповідно до якого всі передачі повинні були мати заздалегідь підготовлений і завірений цензурою текст.
- 26 лютого 1929 року - розпорядження Наркомосу «Про розмежування функцій між Главреперткома і Главіскусством», на перший покладався «політичний контроль за репертуаром видовищних підприємств».
- У 1929 році Головліт наказав погоджувати проведення танців: «Справжнім роз'яснюється, що в кожному окремому випадку питання про дозвіл танців повинен узгоджуватися з Гублітом і місцевими політпросвіторганами».
- У 1929 році була прийнята «Інструкція місцевим органам ОГПУ по спостереженню за станом секретного і мобілізаційного діловодства установ і організацій».
Тотальна цензура
Один із соратників Леніна, Олександр Малченко, зник із фотографії групи після арешту в 1929 році. |
Нарком внутрішніх справ Микола Єжов, який стояв поруч зі Сталіним, був заарештований і розстріляний. Цензура відредагувала фотографію. |
- 1930 рік - зазнали розгрому як «троцькістські» і були заборонені перші дослідження в області теорії інформації.
- 6 липня 1931 Раднарком видав нове положення про Головліт. Як зазначає Геннадій Жирков, «вперше в практиці держави, та ще соціалістичної, була введена одночасно і гласно попередня і наступна цензура». За пропуск в друк секретних, т. зв. «антирадянських або спотворючих радянську дійсність» матеріалів для цензорів введена відповідальність аж до кримінальної.
- 15 серпня 1931 року ЦК ВКП (б) прийняв постанову «Про видавничу роботу». У ньому звертали увагу на те, що «книга повинна бути бойовою і актуально-політичною, вона повинна озброїти найширші маси будівельників соціалізму марксистсько-ленінською теорією і техніко-виробничими знаннями».
- Лютий 1933 року - наказ Наркомату освіти РРФСР «Про порядок комплектування, зберігання та вилучення книг з бібліотек». Після цього, вилучення книг дещо скоротилися приблизно до 1935 року.
- З 1 червня 1935 року Наказом НКО № 031 (0131) в армії і на флоті введено нове Положення «Про організацію військової цензури в РККА». Таким чином була відновлена військова цензура в рамках армії, раніше передана до складу ВЧК / ОГПУ. Створено 8 відділ (центральна військова цензура) Реєстраційного управління РККА.
- 17 жовтня 1935 року - Постанова ЦВК РНК СРСР «Про відповідальність за виготовлення, зберігання і рекламування порнографічних виробів, зображень та інших предметів і торгівлю ними».
- 7 жовтня 1936 року - Вийшов Наказ № 105 / від начальника Головліту. До наказу додавався «Список № 1 авторів, книги і брошури яких підлягають вилученню ...». З цього моменту стягуються всі твори «ворогів народу», закреслюються посилання і згадки про них.
- 2 листопада 1937 року - завідувач відділом друку і видавництв Лев Мехліс направив в ЦК ВКП (б) і в РНК СРСР записку «про політичне становище» в Головліт, що послужило початком великих чисток і репресій в цій організації.
- 9 грудня 1937 року - Протокольне постанову Оргбюро ЦК ВКП (б) «Про ліквідацію шкідницької системи вилучення Головліту літератури».
- 13 січня 1938 року - замість знятого і розстріляного С. Б. Інгулова начальником Головліту призначений Н. Г. Садчиков.
- 10 червня 1938 року - введення спеціальної позначки про рівень доступу до підцензурної літературі, яка мала вигляд шестикутної печатки, так званої «шайби».
- 17 серпня 1939 року - в паризькому журналі «Нова Росія» опубліковано «Відкритий лист Сталіну» від колишнього радянського військового і дипломатичного діяча Федора Раскольнікова зі звинуваченнями, в тому числі в цензурі науки, літератури і мистецтва, спалених книг і масових репресіях.
- 23 серпня 1939 року - укладення пакту Молотова — Ріббентропа. З бібліотек терміново було вилучено всю антифашистську літературу, з репертуарів театрів і кінопрокату повністю зняті твори з критикою націонал-соціалізму. Критика Гітлера та інших фашистсьих лідерів, яка публікувалася до серпня 1939 року, була заборонена. Під забороною опинилися будь-які згадки про війни між Росією і Німеччиною в історії.
- 1 червня 1942 року - прийняті поправки в КК РРФСР, за яким тепер поширення інформації з порушенням цензурних процедур каралося виправними роботами до 3 місяців або штрафом згідно ст. 185. Аналогічні поправки прийняті в інших союзних республіках.
- 16 грудня 1943 наказом народного комісара оборони № 0451 було введено «Положення про військову цензуру в Червоній Армії (на воєнний час)» замість діючої з 1935 року.
- 15 лютого 1944 року наказом заступника народного комісара оборони № 034 були введені «Правила щодо збереження військової таємниці у пресі Червоної Армії (на воєнний час)», в яких зазначався детальний перелік заборонених до розголошення відомостей.
- 25 лютого 1946 року прийнято Постанову Політбюро ЦК ВКП (б) про цензуру інформації з СРСР, що публікується за кордоном.
- 3 лютого 1947 року - Г. Александров направив доповідну записку А. Жданову з пропозицією заборони видання «Чорної книги» письменників Гроссмана і Еренбурга, оскільки, на його думку, книга містила «шкідливі» з ідеологічної точки зору факти.
- 10 лютого 1948 року - Постанова Політбюро ЦК ВКП (б) «Про оперу "Велика дружба "В. Мураделі». Постанова засуджувало «формалізм в музиці» і оголошував оперу Вано Мураделі «Велика дружба» (1947) «порочним антихудожнім твором».
- 2 липня 1951 року в газеті «Правда» вийшла стаття «Проти ідеологічних перекручень в літературі».
Відлига
- 20 жовтня 1953 року - Головліт знову виділено з МВС в самостійне Головне управління при Раді Міністрів СРСР.
- 25 лютого 1956 року - секретна доповідь Микити Хрущова на XX з'їзді КПРС з викриттям культу особи Сталіна.
- 27 жовтня 1958 року - спільне засідання Президії Правління Спілки письменників СРСР, бюро Оргкомітету Спілки письменників РРФСР і Президії Правління Московського відділення Спілки письменників, на якому Борис Пастернак був виключений зі Спілки письменників СРСР за «зраду по відношенню до радянського народу, до справи соціалізму, миру, прогресу, оплачене Нобелівською премією в інтересах розпалювання війни».
- 1960 рік - заборона публікації в журналі «Нева» роману Ернеста Хемінгуея «По кому дзвонить дзвін».
- 1961 - вилучення органами КДБ рукописів роману Василя Гроссмана «Життя і доля», зупинка випуску альманаху «Таруські сторінки», вилучення випущених екземплярів з торгівлі та бібліотек.
- 1 грудня 1962 року - відвідування Микитою Хрущовим виставки художників-авангардистів «30 років МОСХ», на якій він заявив, що «все це не потрібно радянському народові». У пресі була розгорнута пропагандистська кампанія проти формалізму і абстракціонізму в мистецтві.
- 10 серпня 1963 року - постановою ЦК КПРС і Ради Міністрів СРСР Головліт включений до складу Державного комітету Ради Міністрів СРСР з питань преси.
- 13 січня 1964 року - арешт поета Йосипа Бродського за звинуваченням в дармоїдстві. Через два місяці він був засуджений до п'яти років примусових робіт з висиланням в Архангельську область.
- 8 вересня 1965 року в Москві був арештований письменник Андрій Синявський, а 12 вересня - письменник Юлій Даніель. Суд над ними, який завершився вироком на 7 і 5 років таборів відповідно за антирадянську пропаганду, став закінченням епохи відлиги.
Цензура в період застою
- 18 серпня 1966 року - постанова Ради міністрів СРСР про повернення Головліту статусу Головного управління під керівництвом Радміну. З цього часу він іменується «Головне управління по охороні державних таємниць у пресі при Раді Міністрів СРСР» (ГУОТ).
- Травень 1967 року - Олександр Солженіцин розсилає так званий «Лист з'їздові» Спілки письменників СРСР з публічним протестом проти політичної цензури.
- 4 червня 1972 року - вимушена еміграція Йосипа Бродського під загрозою переслідувань КДБ.
- 17 квітня 1973 року - лист поета Володимира Висоцького кандидату в члени Політбюро, секретаря ЦК КПРС, міністру культури СРСР Демічева з проханням дати можливість виступати перед слухачами.
- 12 лютого 1974 року - арешт Олександра Солженіцина за звинуваченням у зраді Батьківщині. 13 лютого він був позбавлений радянського громадянства і висланий з СРСР.
- 15 вересня 1974 року - розгін «Бульдозерної виставки» московських художників-авангардистів.
- 10 грудня 1975 року - в Осло Оленою Боннер оголошена Нобелівська лекція академіка Андрія Сахарова, в якій він вимагає серед іншого «свободи совісті, існування інформованої громадської думки, плюралізму в системі освіти, свободи друку і доступу до джерел інформації».
- Січень 1980 року - після двох інтерв'ю академіка Андрія Сахарова іноземним ЗМІ щодо війни в Афганістані він був позбавлений всіх урядових нагород, включаючи звання Героя Соціалістичної Праці, і 22 січня без суду висланий в місто Горький, де був поміщений під домашній арешт.
- 1983 рік - Міністерство культури СРСР прийняло інструкцію, згідно з якою всі професійні і аматорські музиканти зобов'язані 80% концертного репертуару складати тільки з пісень, написаних членами Спілки композиторів СРСР.
- Липень 1984 року - Міністерство культури СРСР видало наказ № 361 «Про заходи щодо впорядкування діяльності вокально-інструментальних ансамблів, підвищення ідейно-художнього рівня їхнього репертуару».
- 25 липня 1985 року - затверджений «Перелік відомостей, дозволених до відкритої публікації, щодо дій обмеженого контингенту радянських військ на території ДРА», розроблений відповідно до Постанови ЦК КПРС № П 206/2 від 7 червня 1985 року.
Розпад системи радянської цензури
- 8 лютого 1986 року - інтерв'ю М. С. Горбачова газеті «Юманіте». Крім публічного визнання наявності цензури важливим аспектом була вказівка на цілі цензурних обмежень: охорона державної та військової таємниці, заборона на пропаганду війни, жорстокості і насильства, охорона недоторканості особи. Ідеологічні мотиви («антирадянська пропаганда» і т. П.) Не було названо.
- 25 лютого 1986 року - доповідь М. С. Горбачова на XXVII з'їзді КПРС з декларуванням політики гласності.
- 4 вересня 1986 року Головліт СРСР видав наказ № 29с, в якому цензорам було дано вказівку зосередити увагу на питаннях, пов'язаних з охороною державних і військових таємниць у пресі, і інформувати партійні органи тільки про суттєві порушення в ідеологічній сфері.
- 25 вересня 1986 року - Постанова ЦК КПРС про припинення глушіння передач одних зарубіжних радіостанцій («Голос Америки», «Бі-Бі-Сі») і посиленні глушіння інших («Свобода», «Німецька хвиля»).
- У 1987 році приступила до роботи Міжвідомча комісія, очолювана Головліту СРСР, яка почала перегляд видань з метою передачі їх з відділів спеціального зберігання в «відкриті» фонди.
- 23 травня 1987 року в Радянському Союзі остаточно припинили глушити радіопрограми «Голосу Америки» і деяких інших західних радіостанцій.
- Травень1988 року - в СРСР вперше опублікований роман Бориса Пастернака «Доктор Живаго», через публікацію якого за кордоном Пастернак був виключений зі Спілки письменників СРСР в 1958 році. У тому ж 1988 році опублікований раніше заборонений роман Василя Гроссмана «Життя і доля».
- 5 жовтня 1988 року - Постанова Ради Міністрів СРСР «Про генеральну схему управління системи охорони державних таємниць у пресі» з дозволом Головліту співпрацювати з редакціями в області охорони таємниць на договірній основі.
- 30 листопада 1988 року - повне припинення глушіння зарубіжних радіостанцій в СРСР.
- 1989 рік - перша офіційна публікація уривків з роману Солженіцина «Архіпелаг ГУЛАГ» в журналі «Новий світ».
- 25 січня 1989 року - вперше в офіційній пресі СРСР опублікована Загальна декларація прав людини.
- 12 червня 1990 року - прийнятий Закон СРСР «Про пресу та інші засоби масової інформації», в якому було прямо вказано, що «Цензура масової інформації не допускається».
- 9 липня 1990 року вийшов наказ Головліту «Про ліквідацію спецхранів», в якому наказувалося передати всі книги в загальні фонди.
- 1 серпні 1990 року - набрав чинності Закон СРСР «Про пресу та інші засоби масової інформації» від 12 червня 1990 року, що означало скасування державної цензури.
- 24 серпні 1990 року - прийнято постанову Ради Міністрів СРСР «Про затвердження тимчасового положення про головне управління по охороні державних таємниць у пресі та інших засобах масової інформації при Раді Міністрів СРСР».
- 13 квітня 1991 року Головліт скасований постановою Кабінету Міністрів СРСР з передачею його функцій Міністерству інформації та друку СРСР.
- 25 липня 1991 року за Міністерстві інформації і друку СРСР створено «Агентство з захисту державних секретів у засобах масової інформації».
- 24 жовтня 1991 року «Агентство з захисту державних секретів у засобах масової інформації» ліквідовано на підставі постанови Ради Міністрів Української РСР від 15 жовтня 1991 року і наказу Міністерства інформації і друку СРСР від 24 жовтня 1991 року.
Примітки
- История советской политической цензуры. Документы и комментарии / Составитель Т. М. Горяева. — М.: «Российская политическая энциклопедия» (РОССПЭН), 1997. — 672 с.
- Декрет о печати // Декреты Советской власти. — М.: Политиздат, 1957.
- Жирков, Геннадий Васильевич. Советская цензура периода комиссародержавия 1917—1919 гг.
- Декрет СНК РСФСР от 08.11.1917 о государственной монополии на печатание объявлений (8 ноября 1917). Проверено 26 марта 2009. .
- Ирина Давидян.
- Империя ГРУ.
- Постановление ВЦИК о закрытии меньшевистской газеты «Всегда Вперёд»
- Положение ВЦИК о Государственном издательстве
- Суров А. Краткий обзор цензурной политики советского государства [ 2011-01-31 у Wayback Machine.] (1999). Проверено 30 марта 2009. .
- Спецхран и историческая наука в Советской России в 1920—1930-е
- Блюм, Арлен Викторович. Советская цензура в эпоху тотального террора. 1929—1953. — Монография. — СПб.: Академический проект, 2000. — 283 с.
- . Архів оригіналу за 5 липня 2007. Процитовано 5 липня 2007.
- Сергей Чертопруд. Зарождение и становление системы защиты государственной тайны в Советском Союзе с 1918 по 1930 год [ 2011-09-20 у Wayback Machine.]. Агентура.ру. Проверено 11 апреля 2009. .
- Письмо В. И. Ленина Ф. Э. Дзержинскому. Высылка интеллигенции. Фонд Александра Яковлева (19 мая 1922). Проверено 27 января 2010. .
- Жирков, Геннадий Васильевич.
- Выписка из протокола № 53 заседания Президиума ВЦИК по вопросу об утверждении декрета «Об административной высылке». Высылка интеллигенции. Фонд Александра Яковлева (10 августа 1922). Проверено 27 января 2010. .
- Главлит и его структура
- А. Суетнов. Тур вокруг цензуры. Недальняя история [ 2022-04-03 у Wayback Machine.] // Журналистика и медиарынок : журнал. — 2006. — № 9.
- «Организация защиты государственной тайны в России»
- Дэвид Кинг. Пропавшие комиссары. Фальсификация фотографий и произведений искусства в сталинскую эпоху [ 2014-02-09 у Wayback Machine.]. — Контакт-культура, 2005. — 208 с.
- Алексеев Андрей. Замечание об истории социологии «с человеческим лицом» // Телескоп : журнал. — СПб, 2008. — № 3.
- Жирков, Геннадий Васильевич.
- Жирков, Геннадий Васильевич.
- Александр Данилов. Главукрцензура [ 11 травня 2009 у Wayback Machine.] // 2000 : еженедельник. — 2007. — № 39 (383).
- . Архів оригіналу за 4 березня 2016. Процитовано 21 лютого 2016.
- Мазурицкий А. М. Влияние Главлита на состояние библиотечных фондов в 30-е годы XX века [ 27 серпня 2003 у Wayback Machine.]. «Библиотеки и ассоциации в меняющемся мире: новые технологии и новые формы сотрудничества». Научно-техническая библиотека Киевского политехнического института имени Денисенко (июнь 2000). — Материалы 7 Международной конференции Крым-2000. Проверено 26 марта 2009. .
- Постановление ЦИК СНК СССР «Об ответственности за изготовление, хранение и рекламирование порнографических изделий, изображений и иных предметов и торговлю ими»
- Библиотечные чистки в 1932—1937 гг.
- Протокольное постановление (опросом) Оргбюро ЦК ВКП(б) «О ликвидации вредительской системы изъятия Главлитом литературы»
- Дворкина М. Д. Библиотека до 1931 года и после… (Из истории Государственной общественно-политической библиотеки, 1921-1941 гг. [ 28 лютого 2009 у Wayback Machine.]
- Открытое письмо Сталину
- Блюм, Арлен Викторович. Начало Второй мировой войны // Посев : журнал. — 2003. — № 11.
- Невежин, Владимир Александрович. Метаморфозы «всеобщей военизации» // «Если завтра в поход…»: Подготовка к войне и идеологическая пропаганда в 30-х — 40-х годах [ 2017-02-12 у Wayback Machine.]. — М.: Яуза, Эксмо, 2007. — 320 с. — (Великая Отечественная: Неизвестная война). — 5000 экз.
- Правила по сохранению военной тайны в печати Красной Армии (на военное время)
- Постановление Политбюро ЦК ВКП(б) о цензуре информации из СССР. Сталин и космополитизм. Фонд Александра Яковлева (25 февраля 1946). Проверено 26 марта 2009. .
- Архів оригіналу за 2 квітня 2015. Процитовано 21 лютого 2016.
- Записка Отдела культуры ЦК КПСС об итогах обсуждения на собраниях писателей вопроса «О действиях члена Союза писателей СССР Б.
- Блюм, Арлен Викторович. «Нева» в годы оттепели и застоя // Нева : журнал. — СПб., 2005. — № 4.
- О журналах «Литературная Москва» и «Тарусские страницы» Паустовского [ 2011-08-10 у Wayback Machine.]. Сайт о Константине Паустовском. Проверено 1 июня 2011. .
- «Тарусские страницы». Говорит Москва. Проверено 1 июня 2011. .
- Молева, Нина Михайловна. Манеж, которого никто не видел // Москва : журнал. — М., 2003.
- Молева, Нина Михайловна. Драматическая встреча с «Новой реальностью» // Культура : газета. — 2002. — № №49 (7356). Архивировано из первоисточника 26 сентября 2007.
- Белютин, Элий Михайлович. 1 декабря 1962 г. Манеж [ 24 вересня 2015 у Wayback Machine.] // Огонёк : журнал. — М., 1997. — № 49.
- Из постановления ЦК КПСС и Совета Министров СССР об организации государственного комитета Совета Министров СССР по печати
- Постановление Совета Министров СССР о Главном управлении по охране государственных тайн в печати при Совете Министров СССР (ГЛАВЛИТ)
- . Архів оригіналу за 28 листопада 2010. Процитовано 21 лютого 2016.
- Большая книга Интервью, М. : «Захаров», 2000, с. 29
- Письмо Высоцкого в ЦК КПСС
- Бульдозерная выставка тридцать лет спустя
- . Архів оригіналу за 11 червня 2008. Процитовано 21 лютого 2016.
- Бульдозерная технология
- . Архів оригіналу за 9 травня 2009. Процитовано 21 лютого 2016.
- А.
- . Архів оригіналу за 18 жовтня 2010. Процитовано 21 лютого 2016.
- «Комсомольская правда» 23.03.91 («Рок против террора!
- Бобраков-Тимошкин, Александр. Новый Цой родится в интернете? [ 2011-03-13 у Wayback Machine.]. (Радио Свобода) (13.07.2009). Проверено 5 октября 2009. .
- А. А. Ляховский. Перечень сведений, разрешаемых к открытому опубликованию, относительно действий ограниченного контингента советских войск на территории ДРА (в соответствии с постановлением ЦК КПСС № П 206/2 7.6.85 г.) // Трагедия и доблесть Афганистана [ 2016-03-04 у Wayback Machine.]. — М.: Искона, 1995.
- (PDF). Архів оригіналу (PDF) за 30 червня 2007. Процитовано 21 лютого 2016.
- Политический доклад центрального комитета КПСС XXVII съезду коммунистической партии Советского Союза
- Из постановления Совета Министров СССР «О генеральной схеме управления системы охраны управления системы охраны государственных тайн в печати»
- Экспертное заключение по делу КПСС
- Приказ Министерства связи о прекращении глушения
- Солженицын Александр Исаевич
- Константинова М.
- . Архів оригіналу за 25.07.2013. Процитовано 21.02.2016.
- Федотов М.
- . Архів оригіналу за 2 квітня 2015. Процитовано 21 лютого 2016.
- Приказ Министерства информации и печати СССР № 5 об агентстве по защите государственных секретов в средствах массовой информации при Министерстве информации и печати СССР
Література
- История советской политической цензуры. Документы и комментарии / Составитель Т. М. Горяева. — М.: «Российская политическая энциклопедия» (РОССПЭН), 1997. — 672 с. — .
- Горяева, Татьяна Михайловна. Политическая цензура в СССР. 1917-1991. — Монография. — М.: «Российская политическая энциклопедия» (РОССПЭН), 2002. — 400 с. — 1000 экз. — .
- Горяева, Татьяна Михайловна. Радио России. Политический контроль советского радиовещания в 1920-х — 1930-х годах. Документированная история. — М. — .
- Большая цензура. Писатели и журналисты в Стране Советов. 1917—1956 / Составитель Л. В. Максименков. — М.: Материк, 2005. — 752 с. — 3000 экз. — .
- Блюм, Арлен Викторович. За кулисами «Министерства правды». Тайная история советской цензуры, 1917—1929. — СПб.: Академический проект, 1994. — 320 с. — 2000 экз. — .
- Блюм, Арлен Викторович. Советская цензура в эпоху тотального террора. 1929—1953. — Монография. — СПб.: Академический проект, 2000. — 283 с. — .
- Блюм, Арлен Викторович. Закат Главлита: Как разрушалась система советской цензуры: Документальная хроника 1985—1991 гг. Книга: Исследования и материалы. — М.: ТЕРРА, 1995.
- Жирков, Геннадий Васильевич. История цензуры в России XIX—XX вв. Учебное пособие. — Аспект пресс, 2001. — 358 с. — .
- Дэвид Кинг. Пропавшие комиссары. Фальсификация фотографий и произведений искусства в сталинскую эпоху. — Контакт-культура, 2005. — 208 с. — .
- Козлов В. А., Мироненко С. В., Эдельман О. В., Завадская Э. Ю. Крамола. Инакомыслие в СССР при Хрущёве и Брежневе. 1953-1982 гг. — М.: Материк, 2005. — 432 с. — .
- Глазков, Михаил Николаевич. Чистки фондов массовых библиотек в годы советской власти (октябрь 1917 — 1939). — Монография. — М.: Пашков дом, 2001. — 102 с. — (Отечественная история библиотечного дела). — .
- Смыкалин, Александр Сергеевич. Перлюстрация корреспонденции и почтовая военная цензура в России и СССР. — Монография. — «Юридический центр Пресс», 2008. — 320 с. — (Теория и история государства и права). — 1000 экз. — .
Посилання
- Цензура и текст. После 1917. Открытый текст. — Коллекция документов, библиография. Проверено 6 апреля 2009. Архивировано из первоисточника 19 августа 2011.
- История политической цензуры в СССР. База данных документов. Фонд Александра Яковлева. Проверено 6 апреля 2009. Архивировано из первоисточника 19 августа 2011.
- Рейфман, Павел Семёнович. Из истории русской, советской и постсоветской цензуры. Курс лекций по истории литературы. Библиотека Гумер (2003). Проверено 6 апреля 2009. Архивировано из первоисточника 19 августа 2011.
- Аронсон, Олег Владимирович. Неархивируемое // Индекс/Досье на цензуру : журнал. — 2001. — № 14. — о цензуре в советском кино.
- Олег Ковалов, Сергей Кудрявцев. Практика цензуры зарубежных фильмов подвергается резкой критике на секретариате СК СССР // / под редакцией Л. Аркус. — СПб.: Сеанс, 2004. — Т. 4. — .
- А. Суров. Краткий обзор цензурной политики советского государства (1999). Проверено 30 марта 2009. Архивировано из первоисточника 19 августа 2011.
- на сайте Agentura.ru.
- Цензура — статья из Электронной еврейской энциклопедии, раздел «Цензура в Советском Союзе».
- Индекс/Досье на цензуру — российский журнал, посвящённый проблемам цензуры, в том числе истории советской цензуры.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Hronolo giya radyanskoyi cenzu ri diyi derzhavnih organiv RRFSR ta SRSR z zhovtnya 1917 roku po gruden 1991 roku pov yazani z cenzuroyu ta obmezhennyam svobodi slova Periodizaciya Doktor istorichnih nauk direktor RDALM Tetyana Goryayeva vidilyaye dvi osnovni istorichni vihi rozvitku radyanskoyi cenzuri 1917 r 1930 rr period stanovlennya i utverdzhennya 1940 rr 1991 r period stagnaciyi Bilsh detalna periodizaciya mozhliva pri vikoristanni institucijnogo pidhodu 1917 1922 period vidomchoyi cenzuri pri Revvoyenradi VNK Narkomprosi Derzhvidavi i Golovpolitosviti 1922 1930 organizaciya i stanovlennya derzhavnoyi cenzurnoyi sistemi Golovlit Glavrepertkom Glaviskusstvo 1930 1953 diyalnist Golovlitu v skladi Narkomprosu v 1953 roci Golovlit na korotkij period buv pidporyadkovanij MVS 1953 1966 period timchasovoyi liberalizaciyi 1966 1987 period stagnaciyi cenzurnoyi sistemi 1987 1991 rozpad sistemi na tli sprob reformuvannya Golovlitu Vvedennya cenzuri v Radyanskij Rosiyi27 zhovtnya 9 listopada 1917 roku cherez 2 dni pislya zahoplennya vladi komunistami v Petrogradi Radnarkomom buv vipushenij Dekret pro druk Na pidstavi cogo dekretu z zhovtnya 1917 po cherven 1918 buli zakriti abo pripinili isnuvannya ponad 470 opozicijnih gazet 4 17 listopada 1917 Vserosijskij centralnij vikonavchij komitet bilshistyu golosiv prijnyav rezolyuciyu bilshovickoyi frakciyi pro pidtrimku politiki Radnarkomu v oblasti druku 8 listopada 1917 roku Radnarkomom buv vipushenij dekret Pro monopoliyi na drukuvannya ogoloshen za yakim drukuvati ogoloshennya mogli tilki uryadovi vidannya 28 sichnya 1918 Radnarkom prijnyav dekret Pro revolyucijnij tribunal druku za yakim za kontrrevolyucijni vistupi viznachalisya rizni pokarannya vid shtrafu i zakrittya gazeti do pozbavlennya politichnih prav abo svobodi 4 bereznya 1918 roku bulo prijnyato Postanovu RNK Pro kontrol na kinopidpriyemstvah pidporyadkuvavshi privatnij kinematograf miscevim Radam Cherven 1918 roku stvoreno Vijskovo cenzurnij viddil pri Operativnomu viddili Narodnogo komisariatu u vijskovih spravah Sistema vidomchoyi cenzuri23 grudnya 1918 roku vijshlo u svit Polozhennya pro vijskovu cenzuru pidpisana Lvom Trockim 26 lyutogo 1919 roku Postanova VCVK pro zakrittya menshovickoyi gazeti Zavzhdi Vpered 20 travnya 1919 roku bulo oprilyudneno Polozhennya VCVK pro Derzhavnij vidavnictvi U serpni 1919 roku vsya foto i kinopromislovist buli primusovo nacionalizovani Zhovten 1919 roku pidvisheno status vijskovoyi cenzuri z pidporyadkuvannya Reyestracijnogo upravlinnya Vijskovo cenzurnij viddil perevedenij v bezposerednye pidporyadkuvannya Polovogo shtabu RVSR U 1918 1919 rokah buli konfiskovani vsi privatni drukarni i paperova promislovist 30 chervnya 1920 roku organizovano spechran v ramkah Knizhkovoyi palati Zhovten 1920 roku v ramkah Narkomosu stvorenij Glavpolitprosvet pid kerivnictvom N K Krupskoyi yaka vzyala v podalshomu diyevu uchast u viluchenni ta znishenni knig Berezen kviten 1921 roku stvoreno Upravlinnya vijskovoyi cenzuri Shtabu RKKA 13 zhovtnya 1921 Dekretom RNK buv zatverdzhenij Perelik vidomostej sho stanovlyat tayemnicyu i ne pidlyagayut poshirennyu 14 grudnya 1921 roku zgidno z postanovoyu RNK organizovanij spechran v ramkah Derzhavnogo Rum yancevskogo muzeyu 21 grudnya 1921 roku v ramkah OGPU buv organizovanij viddil politkontrolyu yakij zajmavsya perlyustraciyeyu poshtovo telegrafnoyi korespondenciyi Period centralizaciyi19 travnya 1922 Lenin napisav sekretnij list golovi VChK Dzerzhinskomu pro pidgotovku do visilki z krayini pismennikiv i profesoriv yaki dopomagayut kontrrevolyuciyi 6 chervnya 1922 dekretom Radnarkomu RRFSR bulo stvoreno Golovne upravlinnya u spravah literaturi i vidavnictv pri Narkomosi z metoyu ob yednannya vsih vidiv cenzuri drukovanih tvoriv 10 serpnya 1922 Politbyuro CK RKP b zatverdilo spiski na primusovu deportaciyu za kordon inteligenciyi V cej zhe den vidpovidnij dekret prijnyav VCVK Veresen listopad 1922 roku Filosofskij paroplav visilka z krayini neugodnoyi Radyanskoij vladi inteligenciyi 9 lyutogo 1923 roku prijnyata postanova Radnarkomu pro stvorennya pri Golovlit novoyi strukturi Komitet z kontrolyu za repertuarom skorocheno Glavrepertkom Z cogo chasu ni odin tvir ne mozhe buti dopusheno do publichnogo vikonannya bez dozvolu Glavrepertkoma pri Golovlit abo jogo miscevih organiv obllitiv i gublitiv U 1925 roci pid grifom Cilkom tayemno Golovlit vipustiv pershij Perelik vidomostej sho stanovlyat tayemnicyu i ne pidlyagayut poshirennyu v cilyah ohoroni politiko ekonomichnih interesiv SRSR Bula vvedena zaborona na publikaciyu informaciyi pro samogubstva i pro vipadki bozhevillya na grunti bezrobittya i golodu ne mozhna bulo pisati pro zarazhennya hliba dovgonosikom klishem ta inshimi shkidnikami shob uniknuti paniki i zlovmisnogo tlumachennya cih vidomostej 24 kvitnya 1926 roku Radnarkomom buv zatverdzhenij novij vidkritij Perelik vidomostej sho ye za svoyim zmistom specialno ohoronyuvanoyu derzhavnoyu tayemniceyu Cherven 1926 roku specviddil pri OGPU vidav Perelik pitan cilkom tayemnoyi tayemnoyi i ne pidlyagaye ogoloshennyu listuvannyam Zmist cogo pereliku bilsh detalno rozkrivalo perelik RNK vid 24 kvitnya Listopad 1926 roku stvorennya spechraniv v ramkah masovih bibliotek Vihodit Polozhennya pro spechrani v biblioteci vidpovidno do yakogo na specialne zberigannya peredavalisya knigi i periodichni vidannya yaki na dumku cenzuri mozhna bulo nadavati tilki za specialnim dozvolom U 1927 roci vidano nakaz po akcionernomu tovaristvu Radioperedachi vidpovidno do yakogo vsi peredachi povinni buli mati zazdalegid pidgotovlenij i zavirenij cenzuroyu tekst 26 lyutogo 1929 roku rozporyadzhennya Narkomosu Pro rozmezhuvannya funkcij mizh Glavrepertkoma i Glaviskusstvom na pershij pokladavsya politichnij kontrol za repertuarom vidovishnih pidpriyemstv U 1929 roci Golovlit nakazav pogodzhuvati provedennya tanciv Spravzhnim roz yasnyuyetsya sho v kozhnomu okremomu vipadku pitannya pro dozvil tanciv povinen uzgodzhuvatisya z Gublitom i miscevimi politprosvitorganami U 1929 roci bula prijnyata Instrukciya miscevim organam OGPU po sposterezhennyu za stanom sekretnogo i mobilizacijnogo dilovodstva ustanov i organizacij Totalna cenzuraOdin iz soratnikiv Lenina Oleksandr Malchenko znik iz fotografiyi grupi pislya areshtu v 1929 roci Narkom vnutrishnih sprav Mikola Yezhov yakij stoyav poruch zi Stalinim buv zaareshtovanij i rozstrilyanij Cenzura vidredaguvala fotografiyu 1930 rik zaznali rozgromu yak trockistski i buli zaboroneni pershi doslidzhennya v oblasti teoriyi informaciyi 6 lipnya 1931 Radnarkom vidav nove polozhennya pro Golovlit Yak zaznachaye Gennadij Zhirkov vpershe v praktici derzhavi ta she socialistichnoyi bula vvedena odnochasno i glasno poperednya i nastupna cenzura Za propusk v druk sekretnih t zv antiradyanskih abo spotvoryuchih radyansku dijsnist materialiv dlya cenzoriv vvedena vidpovidalnist azh do kriminalnoyi 15 serpnya 1931 roku CK VKP b prijnyav postanovu Pro vidavnichu robotu U nomu zvertali uvagu na te sho kniga povinna buti bojovoyu i aktualno politichnoyu vona povinna ozbroyiti najshirshi masi budivelnikiv socializmu marksistsko leninskoyu teoriyeyu i tehniko virobnichimi znannyami Lyutij 1933 roku nakaz Narkomatu osviti RRFSR Pro poryadok komplektuvannya zberigannya ta viluchennya knig z bibliotek Pislya cogo viluchennya knig desho skorotilisya priblizno do 1935 roku Z 1 chervnya 1935 roku Nakazom NKO 031 0131 v armiyi i na floti vvedeno nove Polozhennya Pro organizaciyu vijskovoyi cenzuri v RKKA Takim chinom bula vidnovlena vijskova cenzura v ramkah armiyi ranishe peredana do skladu VChK OGPU Stvoreno 8 viddil centralna vijskova cenzura Reyestracijnogo upravlinnya RKKA 17 zhovtnya 1935 roku Postanova CVK RNK SRSR Pro vidpovidalnist za vigotovlennya zberigannya i reklamuvannya pornografichnih virobiv zobrazhen ta inshih predmetiv i torgivlyu nimi 7 zhovtnya 1936 roku Vijshov Nakaz 105 vid nachalnika Golovlitu Do nakazu dodavavsya Spisok 1 avtoriv knigi i broshuri yakih pidlyagayut viluchennyu Z cogo momentu styaguyutsya vsi tvori vorogiv narodu zakreslyuyutsya posilannya i zgadki pro nih 2 listopada 1937 roku zaviduvach viddilom druku i vidavnictv Lev Mehlis napraviv v CK VKP b i v RNK SRSR zapisku pro politichne stanovishe v Golovlit sho posluzhilo pochatkom velikih chistok i represij v cij organizaciyi 9 grudnya 1937 roku Protokolne postanovu Orgbyuro CK VKP b Pro likvidaciyu shkidnickoyi sistemi viluchennya Golovlitu literaturi 13 sichnya 1938 roku zamist znyatogo i rozstrilyanogo S B Ingulova nachalnikom Golovlitu priznachenij N G Sadchikov 10 chervnya 1938 roku vvedennya specialnoyi poznachki pro riven dostupu do pidcenzurnoyi literaturi yaka mala viglyad shestikutnoyi pechatki tak zvanoyi shajbi 17 serpnya 1939 roku v parizkomu zhurnali Nova Rosiya opublikovano Vidkritij list Stalinu vid kolishnogo radyanskogo vijskovogo i diplomatichnogo diyacha Fedora Raskolnikova zi zvinuvachennyami v tomu chisli v cenzuri nauki literaturi i mistectva spalenih knig i masovih represiyah 23 serpnya 1939 roku ukladennya paktu Molotova Ribbentropa Z bibliotek terminovo bulo vilucheno vsyu antifashistsku literaturu z repertuariv teatriv i kinoprokatu povnistyu znyati tvori z kritikoyu nacional socializmu Kritika Gitlera ta inshih fashistsih lideriv yaka publikuvalasya do serpnya 1939 roku bula zaboronena Pid zaboronoyu opinilisya bud yaki zgadki pro vijni mizh Rosiyeyu i Nimechchinoyu v istoriyi 1 chervnya 1942 roku prijnyati popravki v KK RRFSR za yakim teper poshirennya informaciyi z porushennyam cenzurnih procedur karalosya vipravnimi robotami do 3 misyaciv abo shtrafom zgidno st 185 Analogichni popravki prijnyati v inshih soyuznih respublikah 16 grudnya 1943 nakazom narodnogo komisara oboroni 0451 bulo vvedeno Polozhennya pro vijskovu cenzuru v Chervonij Armiyi na voyennij chas zamist diyuchoyi z 1935 roku 15 lyutogo 1944 roku nakazom zastupnika narodnogo komisara oboroni 034 buli vvedeni Pravila shodo zberezhennya vijskovoyi tayemnici u presi Chervonoyi Armiyi na voyennij chas v yakih zaznachavsya detalnij perelik zaboronenih do rozgoloshennya vidomostej 25 lyutogo 1946 roku prijnyato Postanovu Politbyuro CK VKP b pro cenzuru informaciyi z SRSR sho publikuyetsya za kordonom 3 lyutogo 1947 roku G Aleksandrov napraviv dopovidnu zapisku A Zhdanovu z propoziciyeyu zaboroni vidannya Chornoyi knigi pismennikiv Grossmana i Erenburga oskilki na jogo dumku kniga mistila shkidlivi z ideologichnoyi tochki zoru fakti 10 lyutogo 1948 roku Postanova Politbyuro CK VKP b Pro operu Velika druzhba V Muradeli Postanova zasudzhuvalo formalizm v muzici i ogoloshuvav operu Vano Muradeli Velika druzhba 1947 porochnim antihudozhnim tvorom 2 lipnya 1951 roku v gazeti Pravda vijshla stattya Proti ideologichnih perekruchen v literaturi Vidliga20 zhovtnya 1953 roku Golovlit znovu vidileno z MVS v samostijne Golovne upravlinnya pri Radi Ministriv SRSR 25 lyutogo 1956 roku sekretna dopovid Mikiti Hrushova na XX z yizdi KPRS z vikrittyam kultu osobi Stalina 27 zhovtnya 1958 roku spilne zasidannya Prezidiyi Pravlinnya Spilki pismennikiv SRSR byuro Orgkomitetu Spilki pismennikiv RRFSR i Prezidiyi Pravlinnya Moskovskogo viddilennya Spilki pismennikiv na yakomu Boris Pasternak buv viklyuchenij zi Spilki pismennikiv SRSR za zradu po vidnoshennyu do radyanskogo narodu do spravi socializmu miru progresu oplachene Nobelivskoyu premiyeyu v interesah rozpalyuvannya vijni 1960 rik zaborona publikaciyi v zhurnali Neva romanu Ernesta Hemingueya Po komu dzvonit dzvin 1961 viluchennya organami KDB rukopisiv romanu Vasilya Grossmana Zhittya i dolya zupinka vipusku almanahu Taruski storinki viluchennya vipushenih ekzemplyariv z torgivli ta bibliotek 1 grudnya 1962 roku vidviduvannya Mikitoyu Hrushovim vistavki hudozhnikiv avangardistiv 30 rokiv MOSH na yakij vin zayaviv sho vse ce ne potribno radyanskomu narodovi U presi bula rozgornuta propagandistska kampaniya proti formalizmu i abstrakcionizmu v mistectvi 10 serpnya 1963 roku postanovoyu CK KPRS i Radi Ministriv SRSR Golovlit vklyuchenij do skladu Derzhavnogo komitetu Radi Ministriv SRSR z pitan presi 13 sichnya 1964 roku aresht poeta Josipa Brodskogo za zvinuvachennyam v darmoyidstvi Cherez dva misyaci vin buv zasudzhenij do p yati rokiv primusovih robit z visilannyam v Arhangelsku oblast 8 veresnya 1965 roku v Moskvi buv areshtovanij pismennik Andrij Sinyavskij a 12 veresnya pismennik Yulij Daniel Sud nad nimi yakij zavershivsya virokom na 7 i 5 rokiv taboriv vidpovidno za antiradyansku propagandu stav zakinchennyam epohi vidligi Cenzura v period zastoyu18 serpnya 1966 roku postanova Radi ministriv SRSR pro povernennya Golovlitu statusu Golovnogo upravlinnya pid kerivnictvom Radminu Z cogo chasu vin imenuyetsya Golovne upravlinnya po ohoroni derzhavnih tayemnic u presi pri Radi Ministriv SRSR GUOT Traven 1967 roku Oleksandr Solzhenicin rozsilaye tak zvanij List z yizdovi Spilki pismennikiv SRSR z publichnim protestom proti politichnoyi cenzuri 4 chervnya 1972 roku vimushena emigraciya Josipa Brodskogo pid zagrozoyu peresliduvan KDB 17 kvitnya 1973 roku list poeta Volodimira Visockogo kandidatu v chleni Politbyuro sekretarya CK KPRS ministru kulturi SRSR Demicheva z prohannyam dati mozhlivist vistupati pered sluhachami 12 lyutogo 1974 roku aresht Oleksandra Solzhenicina za zvinuvachennyam u zradi Batkivshini 13 lyutogo vin buv pozbavlenij radyanskogo gromadyanstva i vislanij z SRSR 15 veresnya 1974 roku rozgin Buldozernoyi vistavki moskovskih hudozhnikiv avangardistiv 10 grudnya 1975 roku v Oslo Olenoyu Bonner ogoloshena Nobelivska lekciya akademika Andriya Saharova v yakij vin vimagaye sered inshogo svobodi sovisti isnuvannya informovanoyi gromadskoyi dumki plyuralizmu v sistemi osviti svobodi druku i dostupu do dzherel informaciyi Sichen 1980 roku pislya dvoh interv yu akademika Andriya Saharova inozemnim ZMI shodo vijni v Afganistani vin buv pozbavlenij vsih uryadovih nagorod vklyuchayuchi zvannya Geroya Socialistichnoyi Praci i 22 sichnya bez sudu vislanij v misto Gorkij de buv pomishenij pid domashnij aresht 1983 rik Ministerstvo kulturi SRSR prijnyalo instrukciyu zgidno z yakoyu vsi profesijni i amatorski muzikanti zobov yazani 80 koncertnogo repertuaru skladati tilki z pisen napisanih chlenami Spilki kompozitoriv SRSR Lipen 1984 roku Ministerstvo kulturi SRSR vidalo nakaz 361 Pro zahodi shodo vporyadkuvannya diyalnosti vokalno instrumentalnih ansambliv pidvishennya idejno hudozhnogo rivnya yihnogo repertuaru 25 lipnya 1985 roku zatverdzhenij Perelik vidomostej dozvolenih do vidkritoyi publikaciyi shodo dij obmezhenogo kontingentu radyanskih vijsk na teritoriyi DRA rozroblenij vidpovidno do Postanovi CK KPRS P 206 2 vid 7 chervnya 1985 roku Rozpad sistemi radyanskoyi cenzuri8 lyutogo 1986 roku interv yu M S Gorbachova gazeti Yumanite Krim publichnogo viznannya nayavnosti cenzuri vazhlivim aspektom bula vkazivka na cili cenzurnih obmezhen ohorona derzhavnoyi ta vijskovoyi tayemnici zaborona na propagandu vijni zhorstokosti i nasilstva ohorona nedotorkanosti osobi Ideologichni motivi antiradyanska propaganda i t P Ne bulo nazvano 25 lyutogo 1986 roku dopovid M S Gorbachova na XXVII z yizdi KPRS z deklaruvannyam politiki glasnosti 4 veresnya 1986 roku Golovlit SRSR vidav nakaz 29s v yakomu cenzoram bulo dano vkazivku zoserediti uvagu na pitannyah pov yazanih z ohoronoyu derzhavnih i vijskovih tayemnic u presi i informuvati partijni organi tilki pro suttyevi porushennya v ideologichnij sferi 25 veresnya 1986 roku Postanova CK KPRS pro pripinennya glushinnya peredach odnih zarubizhnih radiostancij Golos Ameriki Bi Bi Si i posilenni glushinnya inshih Svoboda Nimecka hvilya U 1987 roci pristupila do roboti Mizhvidomcha komisiya ocholyuvana Golovlitu SRSR yaka pochala pereglyad vidan z metoyu peredachi yih z viddiliv specialnogo zberigannya v vidkriti fondi 23 travnya 1987 roku v Radyanskomu Soyuzi ostatochno pripinili glushiti radioprogrami Golosu Ameriki i deyakih inshih zahidnih radiostancij Traven1988 roku v SRSR vpershe opublikovanij roman Borisa Pasternaka Doktor Zhivago cherez publikaciyu yakogo za kordonom Pasternak buv viklyuchenij zi Spilki pismennikiv SRSR v 1958 roci U tomu zh 1988 roci opublikovanij ranishe zaboronenij roman Vasilya Grossmana Zhittya i dolya 5 zhovtnya 1988 roku Postanova Radi Ministriv SRSR Pro generalnu shemu upravlinnya sistemi ohoroni derzhavnih tayemnic u presi z dozvolom Golovlitu spivpracyuvati z redakciyami v oblasti ohoroni tayemnic na dogovirnij osnovi 30 listopada 1988 roku povne pripinennya glushinnya zarubizhnih radiostancij v SRSR 1989 rik persha oficijna publikaciya urivkiv z romanu Solzhenicina Arhipelag GULAG v zhurnali Novij svit 25 sichnya 1989 roku vpershe v oficijnij presi SRSR opublikovana Zagalna deklaraciya prav lyudini 12 chervnya 1990 roku prijnyatij Zakon SRSR Pro presu ta inshi zasobi masovoyi informaciyi v yakomu bulo pryamo vkazano sho Cenzura masovoyi informaciyi ne dopuskayetsya 9 lipnya 1990 roku vijshov nakaz Golovlitu Pro likvidaciyu spechraniv v yakomu nakazuvalosya peredati vsi knigi v zagalni fondi 1 serpni 1990 roku nabrav chinnosti Zakon SRSR Pro presu ta inshi zasobi masovoyi informaciyi vid 12 chervnya 1990 roku sho oznachalo skasuvannya derzhavnoyi cenzuri 24 serpni 1990 roku prijnyato postanovu Radi Ministriv SRSR Pro zatverdzhennya timchasovogo polozhennya pro golovne upravlinnya po ohoroni derzhavnih tayemnic u presi ta inshih zasobah masovoyi informaciyi pri Radi Ministriv SRSR 13 kvitnya 1991 roku Golovlit skasovanij postanovoyu Kabinetu Ministriv SRSR z peredacheyu jogo funkcij Ministerstvu informaciyi ta druku SRSR 25 lipnya 1991 roku za Ministerstvi informaciyi i druku SRSR stvoreno Agentstvo z zahistu derzhavnih sekretiv u zasobah masovoyi informaciyi 24 zhovtnya 1991 roku Agentstvo z zahistu derzhavnih sekretiv u zasobah masovoyi informaciyi likvidovano na pidstavi postanovi Radi Ministriv Ukrayinskoyi RSR vid 15 zhovtnya 1991 roku i nakazu Ministerstva informaciyi i druku SRSR vid 24 zhovtnya 1991 roku PrimitkiIstoriya sovetskoj politicheskoj cenzury Dokumenty i kommentarii Sostavitel T M Goryaeva M Rossijskaya politicheskaya enciklopediya ROSSPEN 1997 672 s Dekret o pechati Dekrety Sovetskoj vlasti M Politizdat 1957 Zhirkov Gennadij Vasilevich Sovetskaya cenzura perioda komissaroderzhaviya 1917 1919 gg Dekret SNK RSFSR ot 08 11 1917 o gosudarstvennoj monopolii na pechatanie obyavlenij 8 noyabrya 1917 Provereno 26 marta 2009 Irina Davidyan Imperiya GRU Postanovlenie VCIK o zakrytii menshevistskoj gazety Vsegda Vperyod Polozhenie VCIK o Gosudarstvennom izdatelstve Surov A Kratkij obzor cenzurnoj politiki sovetskogo gosudarstva 2011 01 31 u Wayback Machine 1999 Provereno 30 marta 2009 Spechran i istoricheskaya nauka v Sovetskoj Rossii v 1920 1930 e Blyum Arlen Viktorovich Sovetskaya cenzura v epohu totalnogo terrora 1929 1953 Monografiya SPb Akademicheskij proekt 2000 283 s Arhiv originalu za 5 lipnya 2007 Procitovano 5 lipnya 2007 Sergej Chertoprud Zarozhdenie i stanovlenie sistemy zashity gosudarstvennoj tajny v Sovetskom Soyuze s 1918 po 1930 god 2011 09 20 u Wayback Machine Agentura ru Provereno 11 aprelya 2009 Pismo V I Lenina F E Dzerzhinskomu Vysylka intelligencii Fond Aleksandra Yakovleva 19 maya 1922 Provereno 27 yanvarya 2010 Zhirkov Gennadij Vasilevich Vypiska iz protokola 53 zasedaniya Prezidiuma VCIK po voprosu ob utverzhdenii dekreta Ob administrativnoj vysylke Vysylka intelligencii Fond Aleksandra Yakovleva 10 avgusta 1922 Provereno 27 yanvarya 2010 Glavlit i ego struktura A Suetnov Tur vokrug cenzury Nedalnyaya istoriya 2022 04 03 u Wayback Machine Zhurnalistika i mediarynok zhurnal 2006 9 Organizaciya zashity gosudarstvennoj tajny v Rossii Devid King Propavshie komissary Falsifikaciya fotografij i proizvedenij iskusstva v stalinskuyu epohu 2014 02 09 u Wayback Machine Kontakt kultura 2005 208 s Alekseev Andrej Zamechanie ob istorii sociologii s chelovecheskim licom Teleskop zhurnal SPb 2008 3 Zhirkov Gennadij Vasilevich Zhirkov Gennadij Vasilevich Aleksandr Danilov Glavukrcenzura 11 travnya 2009 u Wayback Machine 2000 ezhenedelnik 2007 39 383 Arhiv originalu za 4 bereznya 2016 Procitovano 21 lyutogo 2016 Mazurickij A M Vliyanie Glavlita na sostoyanie bibliotechnyh fondov v 30 e gody XX veka 27 serpnya 2003 u Wayback Machine Biblioteki i associacii v menyayushemsya mire novye tehnologii i novye formy sotrudnichestva Nauchno tehnicheskaya biblioteka Kievskogo politehnicheskogo instituta imeni Denisenko iyun 2000 Materialy 7 Mezhdunarodnoj konferencii Krym 2000 Provereno 26 marta 2009 Postanovlenie CIK SNK SSSR Ob otvetstvennosti za izgotovlenie hranenie i reklamirovanie pornograficheskih izdelij izobrazhenij i inyh predmetov i torgovlyu imi Bibliotechnye chistki v 1932 1937 gg Protokolnoe postanovlenie oprosom Orgbyuro CK VKP b O likvidacii vreditelskoj sistemy izyatiya Glavlitom literatury Dvorkina M D Biblioteka do 1931 goda i posle Iz istorii Gosudarstvennoj obshestvenno politicheskoj biblioteki 1921 1941 gg 28 lyutogo 2009 u Wayback Machine Otkrytoe pismo Stalinu Blyum Arlen Viktorovich Nachalo Vtoroj mirovoj vojny Posev zhurnal 2003 11 Nevezhin Vladimir Aleksandrovich Metamorfozy vseobshej voenizacii Esli zavtra v pohod Podgotovka k vojne i ideologicheskaya propaganda v 30 h 40 h godah 2017 02 12 u Wayback Machine M Yauza Eksmo 2007 320 s Velikaya Otechestvennaya Neizvestnaya vojna 5000 ekz Pravila po sohraneniyu voennoj tajny v pechati Krasnoj Armii na voennoe vremya Postanovlenie Politbyuro CK VKP b o cenzure informacii iz SSSR Stalin i kosmopolitizm Fond Aleksandra Yakovleva 25 fevralya 1946 Provereno 26 marta 2009 Arhiv originalu za 2 kvitnya 2015 Procitovano 21 lyutogo 2016 Zapiska Otdela kultury CK KPSS ob itogah obsuzhdeniya na sobraniyah pisatelej voprosa O dejstviyah chlena Soyuza pisatelej SSSR B Blyum Arlen Viktorovich Neva v gody ottepeli i zastoya Neva zhurnal SPb 2005 4 O zhurnalah Literaturnaya Moskva i Tarusskie stranicy Paustovskogo 2011 08 10 u Wayback Machine Sajt o Konstantine Paustovskom Provereno 1 iyunya 2011 Tarusskie stranicy Govorit Moskva Provereno 1 iyunya 2011 Moleva Nina Mihajlovna Manezh kotorogo nikto ne videl Moskva zhurnal M 2003 Moleva Nina Mihajlovna Dramaticheskaya vstrecha s Novoj realnostyu Kultura gazeta 2002 49 7356 Arhivirovano iz pervoistochnika 26 sentyabrya 2007 Belyutin Elij Mihajlovich 1 dekabrya 1962 g Manezh 24 veresnya 2015 u Wayback Machine Ogonyok zhurnal M 1997 49 Iz postanovleniya CK KPSS i Soveta Ministrov SSSR ob organizacii gosudarstvennogo komiteta Soveta Ministrov SSSR po pechati Postanovlenie Soveta Ministrov SSSR o Glavnom upravlenii po ohrane gosudarstvennyh tajn v pechati pri Sovete Ministrov SSSR GLAVLIT Arhiv originalu za 28 listopada 2010 Procitovano 21 lyutogo 2016 Bolshaya kniga Intervyu M Zaharov 2000 s 29 Pismo Vysockogo v CK KPSS Buldozernaya vystavka tridcat let spustya Arhiv originalu za 11 chervnya 2008 Procitovano 21 lyutogo 2016 Buldozernaya tehnologiya Arhiv originalu za 9 travnya 2009 Procitovano 21 lyutogo 2016 A Arhiv originalu za 18 zhovtnya 2010 Procitovano 21 lyutogo 2016 Komsomolskaya pravda 23 03 91 Rok protiv terrora Bobrakov Timoshkin Aleksandr Novyj Coj roditsya v internete 2011 03 13 u Wayback Machine Radio Svoboda 13 07 2009 Provereno 5 oktyabrya 2009 A A Lyahovskij Perechen svedenij razreshaemyh k otkrytomu opublikovaniyu otnositelno dejstvij ogranichennogo kontingenta sovetskih vojsk na territorii DRA v sootvetstvii s postanovleniem CK KPSS P 206 2 7 6 85 g Tragediya i doblest Afganistana 2016 03 04 u Wayback Machine M Iskona 1995 PDF Arhiv originalu PDF za 30 chervnya 2007 Procitovano 21 lyutogo 2016 Politicheskij doklad centralnogo komiteta KPSS XXVII sezdu kommunisticheskoj partii Sovetskogo Soyuza Iz postanovleniya Soveta Ministrov SSSR O generalnoj sheme upravleniya sistemy ohrany upravleniya sistemy ohrany gosudarstvennyh tajn v pechati Ekspertnoe zaklyuchenie po delu KPSS Prikaz Ministerstva svyazi o prekrashenii glusheniya Solzhenicyn Aleksandr Isaevich Konstantinova M Arhiv originalu za 25 07 2013 Procitovano 21 02 2016 Fedotov M Arhiv originalu za 2 kvitnya 2015 Procitovano 21 lyutogo 2016 Prikaz Ministerstva informacii i pechati SSSR 5 ob agentstve po zashite gosudarstvennyh sekretov v sredstvah massovoj informacii pri Ministerstve informacii i pechati SSSRLiteraturaIstoriya sovetskoj politicheskoj cenzury Dokumenty i kommentarii Sostavitel T M Goryaeva M Rossijskaya politicheskaya enciklopediya ROSSPEN 1997 672 s ISBN 5 86004 121 7 Goryaeva Tatyana Mihajlovna Politicheskaya cenzura v SSSR 1917 1991 Monografiya M Rossijskaya politicheskaya enciklopediya ROSSPEN 2002 400 s 1000 ekz ISBN 5 8243 0279 0 Goryaeva Tatyana Mihajlovna Radio Rossii Politicheskij kontrol sovetskogo radioveshaniya v 1920 h 1930 h godah Dokumentirovannaya istoriya M ISBN 978 5 8243 1085 6 Bolshaya cenzura Pisateli i zhurnalisty v Strane Sovetov 1917 1956 Sostavitel L V Maksimenkov M Materik 2005 752 s 3000 ekz ISBN 5 85646 145 2 Blyum Arlen Viktorovich Za kulisami Ministerstva pravdy Tajnaya istoriya sovetskoj cenzury 1917 1929 SPb Akademicheskij proekt 1994 320 s 2000 ekz ISBN 5 7331 0027 3 Blyum Arlen Viktorovich Sovetskaya cenzura v epohu totalnogo terrora 1929 1953 Monografiya SPb Akademicheskij proekt 2000 283 s ISBN 5 7331 0190 3 Blyum Arlen Viktorovich Zakat Glavlita Kak razrushalas sistema sovetskoj cenzury Dokumentalnaya hronika 1985 1991 gg Kniga Issledovaniya i materialy M TERRA 1995 Zhirkov Gennadij Vasilevich Istoriya cenzury v Rossii XIX XX vv Uchebnoe posobie Aspekt press 2001 358 s ISBN 5 7567 0145 1 Devid King Propavshie komissary Falsifikaciya fotografij i proizvedenij iskusstva v stalinskuyu epohu Kontakt kultura 2005 208 s ISBN 5938820235 Kozlov V A Mironenko S V Edelman O V Zavadskaya E Yu Kramola Inakomyslie v SSSR pri Hrushyove i Brezhneve 1953 1982 gg M Materik 2005 432 s ISBN 5 85646 128 2 Glazkov Mihail Nikolaevich Chistki fondov massovyh bibliotek v gody sovetskoj vlasti oktyabr 1917 1939 Monografiya M Pashkov dom 2001 102 s Otechestvennaya istoriya bibliotechnogo dela ISBN 5 7510 0238 5 Smykalin Aleksandr Sergeevich Perlyustraciya korrespondencii i pochtovaya voennaya cenzura v Rossii i SSSR Monografiya Yuridicheskij centr Press 2008 320 s Teoriya i istoriya gosudarstva i prava 1000 ekz ISBN 978 5 94201 519 6 PosilannyaCenzura i tekst Posle 1917 Otkrytyj tekst Kollekciya dokumentov bibliografiya Provereno 6 aprelya 2009 Arhivirovano iz pervoistochnika 19 avgusta 2011 Istoriya politicheskoj cenzury v SSSR Baza dannyh dokumentov Fond Aleksandra Yakovleva Provereno 6 aprelya 2009 Arhivirovano iz pervoistochnika 19 avgusta 2011 Rejfman Pavel Semyonovich Iz istorii russkoj sovetskoj i postsovetskoj cenzury Kurs lekcij po istorii literatury Biblioteka Gumer 2003 Provereno 6 aprelya 2009 Arhivirovano iz pervoistochnika 19 avgusta 2011 Aronson Oleg Vladimirovich Nearhiviruemoe Indeks Dose na cenzuru zhurnal 2001 14 o cenzure v sovetskom kino Oleg Kovalov Sergej Kudryavcev Praktika cenzury zarubezhnyh filmov podvergaetsya rezkoj kritike na sekretariate SK SSSR pod redakciej L Arkus SPb Seans 2004 T 4 ISBN 5 901586 07 7 A Surov Kratkij obzor cenzurnoj politiki sovetskogo gosudarstva 1999 Provereno 30 marta 2009 Arhivirovano iz pervoistochnika 19 avgusta 2011 na sajte Agentura ru Cenzura statya iz Elektronnoj evrejskoj enciklopedii razdel Cenzura v Sovetskom Soyuze Indeks Dose na cenzuru rossijskij zhurnal posvyashyonnyj problemam cenzury v tom chisle istorii sovetskoj cenzury