Саморо́дні елеме́нти — прості речовини.
Загальний опис
Самородний елемент — проста речовина, мінерал, що складається з одного хімічного елемента, або сплав, що характеризується кількома пов'язаними, досить чистими хімічними елементами, у стані простих речовин, теоретично не поєднаних хімічно, що природно присутній у земній корі або в інших природних середовищах, таких як метеорити та небесні тіла. Мінералів, що належать до класу самородних, налічується близько 50. Вони рідко трапляються в природі, але мають велике практичне значення — застосовуються в техніці, медицині, ювелірній справі.
Генезис
Утворення самородних елементів пов'язано з глибинними процесами, підвищеними температурами і тиском. Деякі з них виділяються безпосередньо з магматичного розплаву (платина, алмаз), інші — при гідротермальних процесах (золото, срібло). Частина мінералів цього класу утворюється під час окиснення , нерідко за участю бактерій (сірка, мідь, ртуть і т. ін.).
Форми виділень самородних елементів різноманітні: краплеподібні зерна, ідіоморфні або ниткоподібні кристали, дротоподібні або плоскі дендрити, пластинчаті (плівкові) утворення. Деякі елементи і сплави існують у двох або більше кристалічних структурах і називаються, згідно з встановленими правилами, по різному. Наприклад, ромбічна сірка називається сіркою, а моноклінна — розицькітом. Вуглець утворює різні структури — алмазу, графіту, нанотрубок, фулерену та його аналогів, лонсдейліту. Пром. значення мають родовища самородних Au, Ag, Pt, Cu, алмазу, графіту, сірки, частково також Sb, As, Hg.
В Україні самородні елементи знайдено в ряді областей. Гідротермальні відклади золота — поблизу м. Берегове (Закарпаття), а також на Дніпропетровщині, Кіровоградщині, Одещині; графіту — поблизу міста Первомайськ Миколаївської обл.; сірки — в Івано-Франківській і Львівській областях; мікроалмазів — на Донеччині та Рівненщині тощо.
Властивості
Усі самородні елементи характеризуються великою хімічною інертністю. Переважна більшість мінералів, що належать до самородних елементів, кристалізується в кубічній, гексагональній та тригональній системах.
Основні самородні елементи і сплави
Назва мінералу | Склад | Сингонія |
Алмаз | C | Куб. |
Амальґама | (Ag, Hg) | Куб. |
Антимоніт або стибніт | Sb | Триг. |
As | Ромб. | |
As | Ромб. | |
Бісмут | Bi | Триг. |
C | Гекс. | |
Fe | Куб. | |
Au | Куб. | |
In | Тетр. | |
| Ir | Куб. |
(Os, Ir) | Гекс. | |
(Fe, Ni) | Куб. | |
(Fe, Ni, Co)3C | Ромб. | |
Cu7Hg6 | Куб. | |
Лонсдейліт | C | Гекс. |
Au2Bi | Куб. | |
Cu | Куб. | |
Ag2Hg3 | Куб. | |
SiC | Гекс. | |
Ni | Куб. | |
Sn | Тетр. | |
TiN | Куб. | |
(Os, Ir) | Гекс. | |
| (Ir, Os) | Куб. |
Pd | Куб. | |
Pt | Куб. | |
(Ir, Pt) | Куб. | |
Pd (Pb, Bi) | Ромб. | |
Rh | Куб. | |
S | Мон. | |
Hg | Триг. | |
Ru | Гекс. | |
(Os, Ir, Ru) | Гекс. | |
(Ir, Os, Ru) | Куб. | |
Pb | Куб. | |
Se | Триг. | |
S | Ромб. | |
Ag | Куб. | |
Fe5N2 | Триг. | |
PdBi | Гекс. | |
Te | Триг. | |
PtFe | Тетр. | |
Zn | Гекс. |
Приклади
Див. також
Література
- Мала гірнича енциклопедія : у 3 т. / за ред. В. С. Білецького. — Д. : Східний видавничий дім, 2013. — Т. 3 : С — Я. — 644 с.
Посилання
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Samoro dni eleme nti prosti rechovini Samorodne zolotoSamorodna sirkaZagalnij opisSamorodnij element prosta rechovina mineral sho skladayetsya z odnogo himichnogo elementa abo splav sho harakterizuyetsya kilkoma pov yazanimi dosit chistimi himichnimi elementami u stani prostih rechovin teoretichno ne poyednanih himichno sho prirodno prisutnij u zemnij kori abo v inshih prirodnih seredovishah takih yak meteoriti ta nebesni tila Mineraliv sho nalezhat do klasu samorodnih nalichuyetsya blizko 50 Voni ridko traplyayutsya v prirodi ale mayut velike praktichne znachennya zastosovuyutsya v tehnici medicini yuvelirnij spravi GenezisUtvorennya samorodnih elementiv pov yazano z glibinnimi procesami pidvishenimi temperaturami i tiskom Deyaki z nih vidilyayutsya bezposeredno z magmatichnogo rozplavu platina almaz inshi pri gidrotermalnih procesah zoloto sriblo Chastina mineraliv cogo klasu utvoryuyetsya pid chas okisnennya neridko za uchastyu bakterij sirka mid rtut i t in Formi vidilen samorodnih elementiv riznomanitni kraplepodibni zerna idiomorfni abo nitkopodibni kristali drotopodibni abo ploski dendriti plastinchati plivkovi utvorennya Deyaki elementi i splavi isnuyut u dvoh abo bilshe kristalichnih strukturah i nazivayutsya zgidno z vstanovlenimi pravilami po riznomu Napriklad rombichna sirka nazivayetsya sirkoyu a monoklinna rozickitom Vuglec utvoryuye rizni strukturi almazu grafitu nanotrubok fulerenu ta jogo analogiv lonsdejlitu Prom znachennya mayut rodovisha samorodnih Au Ag Pt Cu almazu grafitu sirki chastkovo takozh Sb As Hg V Ukrayini samorodni elementi znajdeno v ryadi oblastej Gidrotermalni vidkladi zolota poblizu m Beregove Zakarpattya a takozh na Dnipropetrovshini Kirovogradshini Odeshini grafitu poblizu mista Pervomajsk Mikolayivskoyi obl sirki v Ivano Frankivskij i Lvivskij oblastyah mikroalmaziv na Donechchini ta Rivnenshini tosho VlastivostiUsi samorodni elementi harakterizuyutsya velikoyu himichnoyu inertnistyu Perevazhna bilshist mineraliv sho nalezhat do samorodnih elementiv kristalizuyetsya v kubichnij geksagonalnij ta trigonalnij sistemah Osnovni samorodni elementi i splavi Nazva mineralu Sklad SingoniyaAlmaz C Kub Amalgama Ag Hg Kub Antimonit abo stibnit Sb Trig Arsen As Romb Arsenolamprit As Romb Bismut Bi Trig Grafit C Geks Zalizo Fe Kub Zoloto Au Kub Indij In Tetr Ir Kub Iridosmin Os Ir Geks Kamasit Fe Ni Kub Kogenit Fe Ni Co 3C Romb Cu7Hg6 Kub Lonsdejlit C Geks Maldonit Au2Bi Kub Mid Cu Kub Moshelandsbergit Ag2Hg3 Kub Muasanit SiC Geks Nikel Ni Kub Olovo Sn Tetr Osbornit TiN Kub Osmij Os Ir Geks Ir Os Kub Paladij Pd Kub Platina Pt Kub Ir Pt Kub Pd Pb Bi Romb Rodij Rh Kub Rozickit S Mon Rtut Hg Trig Rutenij Ru Geks Ruteniridosmin Os Ir Ru Geks Ir Os Ru Kub Svinec Pb Kub Selen Se Trig Sirka S Romb Sriblo Ag Kub Siderazot Fe5N2 Trig PdBi Geks Telur Te Trig PtFe Tetr Cink Zn Geks PrikladiSamorodna mid Samorodna rtut Samorodna platina Samorodna sirka Samorodne zoloto Samorodne olovo Samorodnij arsen Samorodnij bismut Samorodnij paladij Samorodnij svinec Samorodni metali Samorodnij osmij Samorodnij selenDiv takozhSpisok mineralivLiteraturaMala girnicha enciklopediya u 3 t za red V S Bileckogo D Shidnij vidavnichij dim 2013 T 3 S Ya 644 s Posilannya