Експлеренти, за класифікацією Л. Г. Раменського, — рудерали, «шакали», тип R (від англ. Ruderis — бур'яни) — - ці організми також пов'язані з місцеперебуваннями, багатими на ресурси і заміщають віолентів при сильних порушеннях. Крім того, вони можуть використовувати «вільні» ресурси у стабільних місцепроживаннях у період, коли ресурси виявляються тимчасово незатребуваними іншими видами. У експлерентів реалізована ніша наближається до нуля, через те, що вони слабкі конкуренти і можуть існувати тільки за умови, що більш сильні види відсутні (зазвичай це і буває причиною розростання експлерентів на місцях порушень).
Більшість рослин-експлерентів — однорічники (рідше — дворічники), що утворюють велику кількість насіння (тобто види-«пролетарі» в термінології Макліода або r-стратеги за МакАртуром і Вілсоном). Вони здатні формувати банк насіння в ґрунті (наприклад, види родів полин, лобода, будяк) або мають пристосування для розповсюдження плодів і насіння: летючки — у анемохорних видів (кульбаба, осот), причепки — у епізоохорних видів (липучка, репійничок, лопух). Величина банку насіння однорічників з числа сегетальних (польових) бур'янів може досягати 1 млрд шт. на 1 га (для порівняння — норма висіву насіння пшениці становить 6 млн зернівок на 1 га).
Таким чином, рослини-рудерали першими починають відновлювати рослинність при порушеннях: насіння одних видів вже є в ґрунтовому банку, насіння інших швидко доставляється на місце порушення вітром або іншими агентами. Цю важливу для екосистем групу рослин можна порівняти з «ремонтною бригадою», яка, як живиця на поранену стовбурі сосни, заліковує завдані природі рани.
Як зазначалося, до експлерентів відносяться і види, які періодично дають спалахи великої кількості в стабільних біоценозах, що не зазнають порушень. Це відбувається у двох випадках:
- При рясних ресурсах, коли тимчасово ослаблено конкурентний вплив з боку віолентів, які постійно присутні у спільнотах (весняні ефемероїди в лісах, які розвиваються до розпускання листя на деревах і активного росту видів трав'яного ярусу);
- При постійно ослабленому режимі конкуренції і раптовому різкому збільшенні кількості ресурсів, які патієнти, що постійно присутні в угрупованні, не можуть освоїти.
У пустелі однорічники-ефемери після дощів за короткий період вегетації покривають поверхню ґрунту зеленим килимом.
Див. також
- Стратегії рослин
- Віоленти
- Патієнти
- Складність фітоценозу
- (Теорія r/K відбору)
- Еколого-ценотичні стратегії популяцій
Література
- Пианка Э. Эволюционная экология. — М.: Мир, 1980. — 399 с.
- Работнов Т. А. Фитоценология. — М.: Изд-во МГУ, 1978. — 384 с.
- Раменский Л. Г. Введение в комплексное почвенно-геоботаническое обследование земель. — М.: Сельхозгиз, 1938. — 620 с.
- Раменский Л. Г. Избранные работы. Проблемы и методы изучения растительного покрова. — Л.: Наука, 1971. — 334 с.
- Уиттекер Р. Сообщества и экосистемы. / Пер. с англ. — М.: Прогресс, 1980. — 328 с.
- Шеляг-Сосонко Ю. Р. Ліси формації дуба звичайного на території України та їх еволюція. — К.: Наук. думка, 1974. — 240 с.
Виноски
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Eksplerenti za klasifikaciyeyu L G Ramenskogo ruderali shakali tip R vid angl Ruderis bur yani ci organizmi takozh pov yazani z misceperebuvannyami bagatimi na resursi i zamishayut violentiv pri silnih porushennyah Krim togo voni mozhut vikoristovuvati vilni resursi u stabilnih misceprozhivannyah u period koli resursi viyavlyayutsya timchasovo nezatrebuvanimi inshimi vidami U eksplerentiv realizovana nisha nablizhayetsya do nulya cherez te sho voni slabki konkurenti i mozhut isnuvati tilki za umovi sho bilsh silni vidi vidsutni zazvichaj ce i buvaye prichinoyu rozrostannya eksplerentiv na miscyah porushen Trikutnik Grajma Bilshist roslin eksplerentiv odnorichniki ridshe dvorichniki sho utvoryuyut veliku kilkist nasinnya tobto vidi proletari v terminologiyi Maklioda abo r strategi za MakArturom i Vilsonom Voni zdatni formuvati bank nasinnya v grunti napriklad vidi rodiv polin loboda budyak abo mayut pristosuvannya dlya rozpovsyudzhennya plodiv i nasinnya letyuchki u anemohornih vidiv kulbaba osot prichepki u epizoohornih vidiv lipuchka repijnichok lopuh Velichina banku nasinnya odnorichnikiv z chisla segetalnih polovih bur yaniv mozhe dosyagati 1 mlrd sht na 1 ga dlya porivnyannya norma visivu nasinnya pshenici stanovit 6 mln zernivok na 1 ga Takim chinom roslini ruderali pershimi pochinayut vidnovlyuvati roslinnist pri porushennyah nasinnya odnih vidiv vzhe ye v gruntovomu banku nasinnya inshih shvidko dostavlyayetsya na misce porushennya vitrom abo inshimi agentami Cyu vazhlivu dlya ekosistem grupu roslin mozhna porivnyati z remontnoyu brigadoyu yaka yak zhivicya na poranenu stovburi sosni zalikovuye zavdani prirodi rani Yak zaznachalosya do eksplerentiv vidnosyatsya i vidi yaki periodichno dayut spalahi velikoyi kilkosti v stabilnih biocenozah sho ne zaznayut porushen Ce vidbuvayetsya u dvoh vipadkah Pri ryasnih resursah koli timchasovo oslableno konkurentnij vpliv z boku violentiv yaki postijno prisutni u spilnotah vesnyani efemeroyidi v lisah yaki rozvivayutsya do rozpuskannya listya na derevah i aktivnogo rostu vidiv trav yanogo yarusu Pri postijno oslablenomu rezhimi konkurenciyi i raptovomu rizkomu zbilshenni kilkosti resursiv yaki patiyenti sho postijno prisutni v ugrupovanni ne mozhut osvoyiti U pusteli odnorichniki efemeri pislya doshiv za korotkij period vegetaciyi pokrivayut poverhnyu gruntu zelenim kilimom Div takozhStrategiyi roslin Violenti Patiyenti Skladnist fitocenozu Teoriya r K vidboru Ekologo cenotichni strategiyi populyacijLiteraturaPianka E Evolyucionnaya ekologiya M Mir 1980 399 s Rabotnov T A Fitocenologiya M Izd vo MGU 1978 384 s Ramenskij L G Vvedenie v kompleksnoe pochvenno geobotanicheskoe obsledovanie zemel M Selhozgiz 1938 620 s Ramenskij L G Izbrannye raboty Problemy i metody izucheniya rastitelnogo pokrova L Nauka 1971 334 s Uitteker R Soobshestva i ekosistemy Per s angl M Progress 1980 328 s Shelyag Sosonko Yu R Lisi formaciyi duba zvichajnogo na teritoriyi Ukrayini ta yih evolyuciya K Nauk dumka 1974 240 s Vinoski