«Історія Слобідської України» — історична праця Дмитра Івановича Багалія. Книга обіймає широке коло історико-географічних, соціально-економічних і культурних питань розвитку Слобідської України — від заселення краю до початку XX ст.
Автор | Багалій Дмитро Іванович |
---|---|
Назва мовою оригіналу | Історія Слободської України |
Країна | Україна |
Мова | українська |
Видано | 1918 |
|
Джерельна база
Джерельна база книги досить різноманітна:
- по-перше, це археологічні та археографічні джерела, знайдені та досліджені самим Д.Багалієм;
- по-друге, фольклор та літописи (зокрема, Літопис Самовидця та Літопис Самійла Величка);
- по-третє, це опрацювання наукової спадщини попередників (роботи І. І. Квітки, Г. Ф. Квітки-Основ'яненка, о. Філарета, І.Срезневського, П.Головінського та ін.).
Історія створення
Процес створення книги «Історія Слобідської України» припадає на бурхливу атмосферу революційних подій 1917 р., коли перед населенням та різноманітними партіями постало питання про національне самовизначення. Швидкими темпами зростав попит на україномовну літературу. Одним із осередків її видання стало видавництво Харківського кредитного союзу кооперативів «Союз». Д.Багалій, В.Талієв та А.Челінцев були у складі редколегії. Саме на замовлення цього видавництва і була написана «Історія Слобідської України».
Самого рукопису твору не знайдено, а тому визначити час написання роботи досить складно. Дану проблему розглядав Кравченко, який дійшов до висновку (за основу брав підказки із самого змісту книги), що праця була написана в середині або другій половині 1917 р., тобто в мінімально стислі строки. Цей поспіх відбився у редакції тексту: стилістичні і граматичні помилки, переобтяженість деяких розділів фактичним матеріалом тощо.
Характеристика роботи
Мета створення
У передмові до книги автор пише для кого саме вона створена:
«Історію Слобідської України треба знати і нашій інтелігенції, котра працюватиме серед слободсько-українського населення, і самому народові, котрий своєю кров’ю обороняв цю країну від ворогів. Обробляючи землю, він полива її своїм потом, творив історію, а тепер захоче і повинен буде її знати, бо сам нині куватиме свою долю, своє щастя, свою волю.» |
Тобто, головною метою виступала саме просвітницька, оскільки автор хотів показати історичні корені одного з найбільш русифікованих народів, його належність до українського етнічного і культурного тіла.
У центрі уваги автора стоїть народ, особливо його широкі верстви. Зі співчуттям до простих людей дослідник змальовує поневіряння переселенців, тривожне і небезпечне життя на степовому кордоні, поступове закріпачення. Ця робота відбиває народницькі елементи світогляду Д.Багалія.
Особливість
Важливою особливістю «Історії Слобідської України» є документалізм. На основі принципу «Хай джерела говорять самі за себе» автор уводив у роботу широкий фактичний матеріал . Це, з одного боку, підносить значення праці, оскільки виступає гарантом об'єктивності монографії, проте, з іншого боку, архівний матеріал утруднює сприйняття змісту.
Зміст праці
«Історія Слобідської України» має незвичну структуру. Аналізуючи її, можна сказати, що в цій праці хронологічний принцип викладу матеріалу підкоряється проблемно-тематичному, проте це не заважає отримати досить повне уявлення історичного розвитку Слобожанщини. Робота складається із 13 розділів-нарисів, які майже однакові за обсягом, але різні за широтою проблематики. Кожний розділ, в свою чергу, поділяється на ряд підпунктів.
Розділ 1. Географічний нарис Слобідської України і початок її заселення
На початку автор зазначає, що поняття «Україна» найкраще підходить для цього регіону, бо Слобожанщина — це «окраїна». Потім йде докладний географічний опис: річки, струмки, взгір'я, ліси, — та їх вплив на розселення. Наприклад, ліс захищав від татарських набігів, річки давали найголовніше — воду, тому це були головні осередки поселень. Увага приділяється московському заселенню території у XVI — початок XVII ст. та українському (переселенці з Польщі).
Розділ 2. Заселення Слобідської України з другої пол. XVII до кінця XVIII ст.
Розповідається про переселення (1651 р. і 1659 р.) українців за царя Олексія Михайловича й утворення ними п'яти полків: Харківського, Охтирського, Сумського, Ізюмського, Острогозького. Людям важко було покидати свої домівки, підтвердженням цього були складені в цей час пісні (Багалій наводить декілька з них). Детально розповідається про заснування кожного міста (1652 р. — Острогозьк, Суми; 1654 р. — Харків, Охтирка). Не останню роль в заселені та охороні кордонів належало монастирям (Святогірський, Сіннянський). Московська держава приймала пряму роль у освоєнні регіону (інколи навіть надавала зброю). Розписано про жалувані грамоти полкам, які позитивно впливали на освоєння Слобожанщини та утвердження власних звичаїв (могли займатися різними промислами, тримати землю без всяких мит; єдиний обов'язок — військова служба).
Розділ 3. Боротьба з татарами
Слобожанщина, охороняючи кордони, першою приймала набіги татар. Через це регіон розвивався повільно, оскільки важко було поєднувати хліборобство з військовою працею. Детально описуються страшні набіги 1680 р. і 1691 р., коли були сплюндровані цілі міста і села, захоплено сотні невільників, уведено майже всю худобу (забирали навіть вулики з бджолами). Про тяжку долю невільників у Криму та їх спроби втечі можна дізнатися з наведених у розділі народних дум. Для захисту будувалися фортеці, обносилися глибоким ровом. Службу несли як козаки, так і прості жителі.
Розділ 4. Автономія
Автономія Слобожанщини була значно меншою ніж Гетьманщини. Головна причина, на думку Багалія, це поступове заселення регіону. Кожний полковник з п'яти полків мав значну владу у своїй окрузі, їм бракувало централізованого центру. На чолі полкового уряду стояли виборчі полковники і полкова старшина. Полковник відав устроєм свого полку, здійснював судові функції, міг роздавати землі. Полковничими клейнодами були пернач, корогва, печатка і булава. До полкової старшини належали обозний, суддя, осавула, хорунжий, 2 писаря. Наводячи імена полковників, автор зазначає, що були ті, які служили для добра народу (Г.Донець, І.Кондратьєв), і ті, які хотіли лише наживитися (Перекрестов). У вибори полковників міг втручатися цар. При козацькому урядові існував московський воєводо-приказний. Поступово почався наступ на права полків, а вже за часів правління Анни та Катерини II автономія була ліквідована.
Розділ 5. Соціальний устрій і суспільний стан
Порівнюється Соціальний устрій Слобожанщини та Гетьманщини — дуже схожі. Детально описуються (з ілюстраціями) стани: міщани, селяни, козаки (компанейці, підпомошники, державні піддані). Їх кількісних склад та участь у економічному житті. Багалій наголошує, що в цей період і на Слобожанщині існували різні форми відробітку: панщина, возили дрова, гатили греблі, інколи віддавали хлібом тощо. На деяких слобідках ніякого відробітку не було. Були проведені соціальні реформи царицями Анною та Катериною II (козаки і підпомошники переведені до військових обивателів, обкладені подушним податком; пізніше військові обивателі, в залежності від статків, мали записуватися до стану міщан чи купецтва).
Розділ 6. Вибори до єкатеринської Комісії для укладання нового «Уложенія» і накази слобожанських представників
1767 р. Катерина II зібрала представників з усієї Росії для створення нового «Уложенія». Слободсько-Українською губернією тоді правив реформатор Щербінін. Обрано було 15 представників: 7 — від козацької старшини і дворянства, 8 — від військових або казенних обивателів. До Москви вони повезли із собою прохання про суспільні справи, накази та свої уповноваження. Окремими підпунктами автор розповідає про накази дворянських, міських та військових представників.
Розділ 7. Промисли, ремесла та торгівля
Козаки, переселяючись на Слобожанщину, принесли сюди своє господарство і промисли. Головним промислом цього регіону було землеробство (ґрунти — чорноземи) і викурювання горілки (ця пільга була закріплена за ними ще жалуваними грамотами). Розвивалось садівництво (груші, яблука, виноград), скотарство (воли, корови, свині, вівці, кози), бджільництво. У зв'язку із землеробством значну роль відігравав і млинарський промисел; окремі регіони спеціалізувалися на дегтярстві та здобуванні селітри. Поширені ремесла: ткацтво, гончарство, чоботарство, ковальство та інші. Поширена торгівля, особливо ярмарки.
Розділ 8. Земельна власність
Основою економічного життя Слобожанщини була земельна власність. Право на землю було пов'язано із її заселенням. Коли засновувалось нове місто, то за ним закріплювалася окружна земля. 3амість великоросійського по місницького землеволодіння тут існувало заїмочне, тобто займанщина — законне право займати будь-які угіддя. Це підтверджувалося і жалуваними грамотами. У грамоті 1682 p. Харківському полковникові Донцеві дозволено було заселяти Ізюмський полк українцями Харківського, Охтирського та Сумського полків з тим, щоб вони будували і заселяли міста, розорювали свої землі. Початок панського дворянського землеволодіння (старшинського) було покладено із заснуванням козацького.
Розділ 9. Слобожанський побут
Український побут козацької старшини найчастіше мав риси російського дворянства. Життя слобідських полковників відрізнялося багатством і пишністю: скляні вікна, килими, дорогі скатертини, шовкове вбрання тощо. Життя козацтва, селянства та міщанства було чисто українським: хатки-мазанки, дах з очерету чи соломи. Слобожани були дуже віруючими, на храм до церкви сходилися люди з усіх окраїн. Розповідається про обряд заручин.
Розділ 10. Духовенство, церква, монастирі
Православна віра була міцно закладена у серці Слобожан. Переселенці привозили з собою священиків, образи, богослужебні книги. Описана церковна ієрархія. Тодішня парафія була живою народною силою, доказом цього є створення нею церковних братств із школами та шпиталями. Братства боронили православну віру, підтримували освіту, допомагали бідним.
Розділ 11. Освіта
Уже в 1675 р. в Охтирці з'явилася школа. Школа будувалася біля церкви, навчання вели дяки. Вивчалася церковно-слов'янська та російська грамота, але українською мовою. Поширена була різка. На 1732 р. у чотирьох полках було 124 школи. 1726 р. — засновано Харківський колегіум. Письменники краю — козак Климовський і Г.Сковорода.
Розділ 12. Український філософ Григорій Савич Сковорода
Даний розділ повністю присвячений життю і творчості Г.Сковороди, його філософським поглядам.
Розділ 13. Харків як українське місто
Щодо національного складу населення, то Д.Багалій стверджує, що великоросійське населення у Харкові було кількісно нестійким, постійно змінювалося. А українці стали справжнім постійним населенням міста, збудували собі будинки, зайнялися ремеслами і торгівлею. Соціальний склад населення XVII ст. поділявся на козаків полкової служби, міщан та цехових робітників. Вища влада — полковник. Згадується про українське національне відродження у Харкові в XIX ст., про видатних діячів культури П. Гулака-Артемовського, Г. Ф. Квітку-Основ'яненка, Я. Щоголєва, А. Метлинського та інших; наведені уривки з їхніх творів.
Видання
Книга перевидавалася декілька разів. В зв’язку з тим, що змінювалися правила правопису то змінювалася навіть назва, видання 1918 року має назву «Історія Слободської України», видання 1993 року вже було у вигляді «Історія Слобідської України», що частково відкриває тему використання термінів «Слобідщина» та «Слобожанщина». Також у тексті зустрічаються незвичні в наш час форми імен. Наприклад полковник Федір Шидлоський, який фігурує в обох виданнях (1918 р. стор 39, 1993 р. стор.38) як «Хведір», але у іменному показнику (1993 р. стор.253) який був відсутній у ранніх виданнях, фігурує вже як «Федір». Книга є чудовим джерелом української мови початку XX століття. Також у різних виданнях змінювалися кількість ілюстрацій. Мапи видання 1918 року, у виданні 1993 року відсутні зовсім. Нижче надані різні видання книги.
- Історія Слободської України. — Х.: Союз, 1918.— 308 с.:72 іл, 2 мапи. («Культурно-історична бібліотека») [Архівовано 24 січня 2022 у Wayback Machine.];
- Історія Слобідської України/Передмова, коментар В.В. Кравченка; Художник, упоряд. іл. В. О. Ріяка. — Х.: Основа, 1990.— 256 с.:іл . («Пам’ятки історичної думки України»);
- Історія Слобідської України [ 9 травня 2021 у Wayback Machine.] / Передмова, коментар В.В. Кравченка; Художник, упоряд. іл. В. О. Ріяка. — Х.: Дельта, 1993.— 256 с.:іл . («Пам’ятки історичної думки України») .
- Історія Слободської України [ 13 серпня 2020 у Wayback Machine.] / Д. І. Багалій ; передм. та ком. В. Л. Маслійчук ; упорядн. О. О. Савчук. — Харків : Видавець Олександр Савчук, 2019. — XXXII + 400 с., [74 іл., 2 мапи]. — Серія «Слобожанський світ». Випуск 12.
Посилання
- Багалій Д. І. Історія Слобідської України. — Х.,1918. [ 3 грудня 2013 у Wayback Machine.]
- Кравченко В. В. Д. И. Багалей Научная и общественно-политическая деятельность. — Х., 1990. [ 3 грудня 2013 у Wayback Machine.]
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Istoriya Slobidskoyi Ukrayini istorichna pracya Dmitra Ivanovicha Bagaliya Kniga obijmaye shiroke kolo istoriko geografichnih socialno ekonomichnih i kulturnih pitan rozvitku Slobidskoyi Ukrayini vid zaselennya krayu do pochatku XX st Istoriya Slobidskoyi Ukrayini AvtorBagalij Dmitro IvanovichNazva movoyu originaluIstoriya Slobodskoyi UkrayiniKrayinaUkrayinaMovaukrayinskaVidano1918 Istoriya Slobidskoyi Ukrayini u Vikishovishi Istoriya Slobidskoyi Ukrayini u VikidzherelahDzherelna bazaDzherelna baza knigi dosit riznomanitna po pershe ce arheologichni ta arheografichni dzherela znajdeni ta doslidzheni samim D Bagaliyem po druge folklor ta litopisi zokrema Litopis Samovidcya ta Litopis Samijla Velichka po tretye ce opracyuvannya naukovoyi spadshini poperednikiv roboti I I Kvitki G F Kvitki Osnov yanenka o Filareta I Sreznevskogo P Golovinskogo ta in Istoriya stvorennyaProces stvorennya knigi Istoriya Slobidskoyi Ukrayini pripadaye na burhlivu atmosferu revolyucijnih podij 1917 r koli pered naselennyam ta riznomanitnimi partiyami postalo pitannya pro nacionalne samoviznachennya Shvidkimi tempami zrostav popit na ukrayinomovnu literaturu Odnim iz oseredkiv yiyi vidannya stalo vidavnictvo Harkivskogo kreditnogo soyuzu kooperativiv Soyuz D Bagalij V Taliyev ta A Chelincev buli u skladi redkolegiyi Same na zamovlennya cogo vidavnictva i bula napisana Istoriya Slobidskoyi Ukrayini Samogo rukopisu tvoru ne znajdeno a tomu viznachiti chas napisannya roboti dosit skladno Danu problemu rozglyadav Kravchenko yakij dijshov do visnovku za osnovu brav pidkazki iz samogo zmistu knigi sho pracya bula napisana v seredini abo drugij polovini 1917 r tobto v minimalno stisli stroki Cej pospih vidbivsya u redakciyi tekstu stilistichni i gramatichni pomilki pereobtyazhenist deyakih rozdiliv faktichnim materialom tosho Harakteristika robotiMeta stvorennya U peredmovi do knigi avtor pishe dlya kogo same vona stvorena Istoriyu Slobidskoyi Ukrayini treba znati i nashij inteligenciyi kotra pracyuvatime sered slobodsko ukrayinskogo naselennya i samomu narodovi kotrij svoyeyu krov yu oboronyav cyu krayinu vid vorogiv Obroblyayuchi zemlyu vin poliva yiyi svoyim potom tvoriv istoriyu a teper zahoche i povinen bude yiyi znati bo sam nini kuvatime svoyu dolyu svoye shastya svoyu volyu Tobto golovnoyu metoyu vistupala same prosvitnicka oskilki avtor hotiv pokazati istorichni koreni odnogo z najbilsh rusifikovanih narodiv jogo nalezhnist do ukrayinskogo etnichnogo i kulturnogo tila U centri uvagi avtora stoyit narod osoblivo jogo shiroki verstvi Zi spivchuttyam do prostih lyudej doslidnik zmalovuye poneviryannya pereselenciv trivozhne i nebezpechne zhittya na stepovomu kordoni postupove zakripachennya Cya robota vidbivaye narodnicki elementi svitoglyadu D Bagaliya Osoblivist Vazhlivoyu osoblivistyu Istoriyi Slobidskoyi Ukrayini ye dokumentalizm Na osnovi principu Haj dzherela govoryat sami za sebe avtor uvodiv u robotu shirokij faktichnij material Ce z odnogo boku pidnosit znachennya praci oskilki vistupaye garantom ob yektivnosti monografiyi prote z inshogo boku arhivnij material utrudnyuye sprijnyattya zmistu Zmist praci Istoriya Slobidskoyi Ukrayini maye nezvichnu strukturu Analizuyuchi yiyi mozhna skazati sho v cij praci hronologichnij princip vikladu materialu pidkoryayetsya problemno tematichnomu prote ce ne zavazhaye otrimati dosit povne uyavlennya istorichnogo rozvitku Slobozhanshini Robota skladayetsya iz 13 rozdiliv narisiv yaki majzhe odnakovi za obsyagom ale rizni za shirotoyu problematiki Kozhnij rozdil v svoyu chergu podilyayetsya na ryad pidpunktiv Rozdil 1 Geografichnij naris Slobidskoyi Ukrayini i pochatok yiyi zaselennya Na pochatku avtor zaznachaye sho ponyattya Ukrayina najkrashe pidhodit dlya cogo regionu bo Slobozhanshina ce okrayina Potim jde dokladnij geografichnij opis richki strumki vzgir ya lisi ta yih vpliv na rozselennya Napriklad lis zahishav vid tatarskih nabigiv richki davali najgolovnishe vodu tomu ce buli golovni oseredki poselen Uvaga pridilyayetsya moskovskomu zaselennyu teritoriyi u XVI pochatok XVII st ta ukrayinskomu pereselenci z Polshi Rozdil 2 Zaselennya Slobidskoyi Ukrayini z drugoyi pol XVII do kincya XVIII st Rozpovidayetsya pro pereselennya 1651 r i 1659 r ukrayinciv za carya Oleksiya Mihajlovicha j utvorennya nimi p yati polkiv Harkivskogo Ohtirskogo Sumskogo Izyumskogo Ostrogozkogo Lyudyam vazhko bulo pokidati svoyi domivki pidtverdzhennyam cogo buli skladeni v cej chas pisni Bagalij navodit dekilka z nih Detalno rozpovidayetsya pro zasnuvannya kozhnogo mista 1652 r Ostrogozk Sumi 1654 r Harkiv Ohtirka Ne ostannyu rol v zaseleni ta ohoroni kordoniv nalezhalo monastiryam Svyatogirskij Sinnyanskij Moskovska derzhava prijmala pryamu rol u osvoyenni regionu inkoli navit nadavala zbroyu Rozpisano pro zhaluvani gramoti polkam yaki pozitivno vplivali na osvoyennya Slobozhanshini ta utverdzhennya vlasnih zvichayiv mogli zajmatisya riznimi promislami trimati zemlyu bez vsyakih mit yedinij obov yazok vijskova sluzhba Rozdil 3 Borotba z tatarami Slobozhanshina ohoronyayuchi kordoni pershoyu prijmala nabigi tatar Cherez ce region rozvivavsya povilno oskilki vazhko bulo poyednuvati hliborobstvo z vijskovoyu praceyu Detalno opisuyutsya strashni nabigi 1680 r i 1691 r koli buli splyundrovani cili mista i sela zahopleno sotni nevilnikiv uvedeno majzhe vsyu hudobu zabirali navit vuliki z bdzholami Pro tyazhku dolyu nevilnikiv u Krimu ta yih sprobi vtechi mozhna diznatisya z navedenih u rozdili narodnih dum Dlya zahistu buduvalisya forteci obnosilisya glibokim rovom Sluzhbu nesli yak kozaki tak i prosti zhiteli Rozdil 4 Avtonomiya Avtonomiya Slobozhanshini bula znachno menshoyu nizh Getmanshini Golovna prichina na dumku Bagaliya ce postupove zaselennya regionu Kozhnij polkovnik z p yati polkiv mav znachnu vladu u svoyij okruzi yim brakuvalo centralizovanogo centru Na choli polkovogo uryadu stoyali viborchi polkovniki i polkova starshina Polkovnik vidav ustroyem svogo polku zdijsnyuvav sudovi funkciyi mig rozdavati zemli Polkovnichimi klejnodami buli pernach korogva pechatka i bulava Do polkovoyi starshini nalezhali oboznij suddya osavula horunzhij 2 pisarya Navodyachi imena polkovnikiv avtor zaznachaye sho buli ti yaki sluzhili dlya dobra narodu G Donec I Kondratyev i ti yaki hotili lishe nazhivitisya Perekrestov U vibori polkovnikiv mig vtruchatisya car Pri kozackomu uryadovi isnuvav moskovskij voyevodo prikaznij Postupovo pochavsya nastup na prava polkiv a vzhe za chasiv pravlinnya Anni ta Katerini II avtonomiya bula likvidovana Rozdil 5 Socialnij ustrij i suspilnij stan Porivnyuyetsya Socialnij ustrij Slobozhanshini ta Getmanshini duzhe shozhi Detalno opisuyutsya z ilyustraciyami stani mishani selyani kozaki kompanejci pidpomoshniki derzhavni piddani Yih kilkisnih sklad ta uchast u ekonomichnomu zhitti Bagalij nagoloshuye sho v cej period i na Slobozhanshini isnuvali rizni formi vidrobitku panshina vozili drova gatili grebli inkoli viddavali hlibom tosho Na deyakih slobidkah niyakogo vidrobitku ne bulo Buli provedeni socialni reformi caricyami Annoyu ta Katerinoyu II kozaki i pidpomoshniki perevedeni do vijskovih obivateliv obkladeni podushnim podatkom piznishe vijskovi obivateli v zalezhnosti vid statkiv mali zapisuvatisya do stanu mishan chi kupectva Rozdil 6 Vibori do yekaterinskoyi Komisiyi dlya ukladannya novogo Ulozheniya i nakazi slobozhanskih predstavnikiv 1767 r Katerina II zibrala predstavnikiv z usiyeyi Rosiyi dlya stvorennya novogo Ulozheniya Slobodsko Ukrayinskoyu guberniyeyu todi praviv reformator Sherbinin Obrano bulo 15 predstavnikiv 7 vid kozackoyi starshini i dvoryanstva 8 vid vijskovih abo kazennih obivateliv Do Moskvi voni povezli iz soboyu prohannya pro suspilni spravi nakazi ta svoyi upovnovazhennya Okremimi pidpunktami avtor rozpovidaye pro nakazi dvoryanskih miskih ta vijskovih predstavnikiv Rozdil 7 Promisli remesla ta torgivlya Kozaki pereselyayuchis na Slobozhanshinu prinesli syudi svoye gospodarstvo i promisli Golovnim promislom cogo regionu bulo zemlerobstvo grunti chornozemi i vikuryuvannya gorilki cya pilga bula zakriplena za nimi she zhaluvanimi gramotami Rozvivalos sadivnictvo grushi yabluka vinograd skotarstvo voli korovi svini vivci kozi bdzhilnictvo U zv yazku iz zemlerobstvom znachnu rol vidigravav i mlinarskij promisel okremi regioni specializuvalisya na degtyarstvi ta zdobuvanni selitri Poshireni remesla tkactvo goncharstvo chobotarstvo kovalstvo ta inshi Poshirena torgivlya osoblivo yarmarki Rozdil 8 Zemelna vlasnist Osnovoyu ekonomichnogo zhittya Slobozhanshini bula zemelna vlasnist Pravo na zemlyu bulo pov yazano iz yiyi zaselennyam Koli zasnovuvalos nove misto to za nim zakriplyuvalasya okruzhna zemlya 3amist velikorosijskogo po misnickogo zemlevolodinnya tut isnuvalo zayimochne tobto zajmanshina zakonne pravo zajmati bud yaki ugiddya Ce pidtverdzhuvalosya i zhaluvanimi gramotami U gramoti 1682 p Harkivskomu polkovnikovi Doncevi dozvoleno bulo zaselyati Izyumskij polk ukrayincyami Harkivskogo Ohtirskogo ta Sumskogo polkiv z tim shob voni buduvali i zaselyali mista rozoryuvali svoyi zemli Pochatok panskogo dvoryanskogo zemlevolodinnya starshinskogo bulo pokladeno iz zasnuvannyam kozackogo Rozdil 9 Slobozhanskij pobut Ukrayinskij pobut kozackoyi starshini najchastishe mav risi rosijskogo dvoryanstva Zhittya slobidskih polkovnikiv vidriznyalosya bagatstvom i pishnistyu sklyani vikna kilimi dorogi skatertini shovkove vbrannya tosho Zhittya kozactva selyanstva ta mishanstva bulo chisto ukrayinskim hatki mazanki dah z ocheretu chi solomi Slobozhani buli duzhe viruyuchimi na hram do cerkvi shodilisya lyudi z usih okrayin Rozpovidayetsya pro obryad zaruchin Rozdil 10 Duhovenstvo cerkva monastiri Pravoslavna vira bula micno zakladena u serci Slobozhan Pereselenci privozili z soboyu svyashenikiv obrazi bogosluzhebni knigi Opisana cerkovna iyerarhiya Todishnya parafiya bula zhivoyu narodnoyu siloyu dokazom cogo ye stvorennya neyu cerkovnih bratstv iz shkolami ta shpitalyami Bratstva boronili pravoslavnu viru pidtrimuvali osvitu dopomagali bidnim Rozdil 11 Osvita Uzhe v 1675 r v Ohtirci z yavilasya shkola Shkola buduvalasya bilya cerkvi navchannya veli dyaki Vivchalasya cerkovno slov yanska ta rosijska gramota ale ukrayinskoyu movoyu Poshirena bula rizka Na 1732 r u chotiroh polkah bulo 124 shkoli 1726 r zasnovano Harkivskij kolegium Pismenniki krayu kozak Klimovskij i G Skovoroda Rozdil 12 Ukrayinskij filosof Grigorij Savich Skovoroda Danij rozdil povnistyu prisvyachenij zhittyu i tvorchosti G Skovorodi jogo filosofskim poglyadam Rozdil 13 Harkiv yak ukrayinske misto Shodo nacionalnogo skladu naselennya to D Bagalij stverdzhuye sho velikorosijske naselennya u Harkovi bulo kilkisno nestijkim postijno zminyuvalosya A ukrayinci stali spravzhnim postijnim naselennyam mista zbuduvali sobi budinki zajnyalisya remeslami i torgivleyu Socialnij sklad naselennya XVII st podilyavsya na kozakiv polkovoyi sluzhbi mishan ta cehovih robitnikiv Visha vlada polkovnik Zgaduyetsya pro ukrayinske nacionalne vidrodzhennya u Harkovi v XIX st pro vidatnih diyachiv kulturi P Gulaka Artemovskogo G F Kvitku Osnov yanenka Ya Shogolyeva A Metlinskogo ta inshih navedeni urivki z yihnih tvoriv VidannyaKniga perevidavalasya dekilka raziv V zv yazku z tim sho zminyuvalisya pravila pravopisu to zminyuvalasya navit nazva vidannya 1918 roku maye nazvu Istoriya Slobodskoyi Ukrayini vidannya 1993 roku vzhe bulo u viglyadi Istoriya Slobidskoyi Ukrayini sho chastkovo vidkrivaye temu vikoristannya terminiv Slobidshina ta Slobozhanshina Takozh u teksti zustrichayutsya nezvichni v nash chas formi imen Napriklad polkovnik Fedir Shidloskij yakij figuruye v oboh vidannyah 1918 r stor 39 1993 r stor 38 yak Hvedir ale u imennomu pokazniku 1993 r stor 253 yakij buv vidsutnij u rannih vidannyah figuruye vzhe yak Fedir Kniga ye chudovim dzherelom ukrayinskoyi movi pochatku XX stolittya Takozh u riznih vidannyah zminyuvalisya kilkist ilyustracij Mapi vidannya 1918 roku u vidanni 1993 roku vidsutni zovsim Nizhche nadani rizni vidannya knigi Istoriya Slobodskoyi Ukrayini H Soyuz 1918 308 s 72 il 2 mapi Kulturno istorichna biblioteka Arhivovano 24 sichnya 2022 u Wayback Machine Istoriya Slobidskoyi Ukrayini Peredmova komentar V V Kravchenka Hudozhnik uporyad il V O Riyaka H Osnova 1990 256 s il Pam yatki istorichnoyi dumki Ukrayini Istoriya Slobidskoyi Ukrayini 9 travnya 2021 u Wayback Machine Peredmova komentar V V Kravchenka Hudozhnik uporyad il V O Riyaka H Delta 1993 256 s il Pam yatki istorichnoyi dumki Ukrayini ISBN 5 7707 4256 9 Istoriya Slobodskoyi Ukrayini 13 serpnya 2020 u Wayback Machine D I Bagalij peredm ta kom V L Maslijchuk uporyadn O O Savchuk Harkiv Vidavec Oleksandr Savchuk 2019 XXXII 400 s 74 il 2 mapi Seriya Slobozhanskij svit Vipusk 12 PosilannyaBagalij D I Istoriya Slobidskoyi Ukrayini H 1918 3 grudnya 2013 u Wayback Machine Kravchenko V V D I Bagalej Nauchnaya i obshestvenno politicheskaya deyatelnost H 1990 3 grudnya 2013 u Wayback Machine