Золота́ лихоманка у Вікто́рії — історичний період активного видобутку золота в австралійському штаті Вікторія, що почався 1851 року і тривав до самого кінця 1860-их років. У цей період сучасний штат Вікторія займав перше місце у світі з видобутку золота, а невеличке містечко Балларат, розташоване на північному сході штату, стало найбільшим центром видобутку золота.
Загальна характеристика
Ініціатором пошуків золота в Австралії був відомий англійський геолог Р. Мурчісон, широко знаний як відкривач пермської системи (дослідження в Росії 1840—1841 рр.). Він обґрунтував геологічну схожість Великого Вододільного хребта Австралії з золотоносним Уралом і запевняв, що «знайдуть тут золото у великій кількості, якщо будуть шукати в наносних породах». Мурчісон кількаразово звертався до англійського уряду, закликаючи його допомогти в організації пошукових робіт. Здогадки вченого повністю підтвердились, хоча розвідка й відкриття коштовного металу були здійснені не державною, а приватною ініціативою.
Окремі знахідки золотих самородків фіксували в Австралії з 1823 р., але колоніальна влада (зокрема губернатор Дж. Гіпс), побоюючись наслідків відкриття золота в країні каторжних поселень, приховувала будь-яку інформацію з цього приводу. З іншого боку, в Австралії ще не було справжніх шукачів розсипного золота, а окремі частинки благородного металу, випадково вилучені з рідкісних кварцових жил, не давали надії на багаті родовища.
Знахідка золота неподалік від поселень , Балларат і Бендіго призвела до виникнення у середині XIX століття, як і в американському штаті Каліфорнія у 1849 році, золотої лихоманки.
У період максимуму видобутку золота до казначейства Викторії, що знаходилось у місті Мельбурн, щотижня направлялось до двох тонн дорогоцінного металу. Родовища східної Австралії відрізнялися небувалою кількістю самородків. Вже в перше десятиріччя видобутку було знайдено десять самородків вагою понад 30 кг, зокрема найбільшими у світі стали (вага близько 70 кг) і (93,3 кг золота), що ще більше мотивувало нових золошукачів.
У ці роки Вікторія, економіка якої цілковито базувалась на вівчарстві, отримала широку індустріальну базу. Було відмічено різке зростання чисельності населення, що, в свою чергу, призвело до дефіциту землі і соціальної напруженості серед землевласників, яка, урешті-решт, вилилась у повстання 1878 року.
Золота лихоманка стала поштовхом у розвитку Мельбурна та його передмість. У ці роки було збудовано розгалужену залізничну систему. Зміни торкнулись і політичної сфери: було надано виборче право чоловікам, введено таємне голосування, засноване на принципах чартизму. По мірі зменшення запасів золота все голоснішими ставали заяви про необхідність проведення земельної і політичної реформ, введення протекціоністських заходів. Зростала і соціальна напруженість. У 1857 році Земельний з'їзд вимагав здійснення земельних реформ. Поступово Мельбурн став одним з найбільших міст Британської імперії і всього світу.
1854 року в регіоні з'явились перші китайські поселенці. Їх присутність на золотих копальнях у районах Бендіго, Бічворта і Брайта призвела до заколотів, введення в'їзних податків та вбивств, а згодом і до формування «політики білої Австралії».
Таким чином, золота лихоманка у Вікторії стала революційною подією в історії всієї Австралії, призвела до корінних змін у громадській та політичній сферах життя Вікторії.
Перебіг подій
Перше розсипне алювіальне родовище було знайдене 1851 р. у Новому Південному Уельсі. Його відкрив старатель , який безуспішно шукав золото в Каліфорнії, а повернувшись на батьківщину, переніс американський досвід пошуків на рідну землю й здійснив щасливі розвідки на річці Маккуорі (200 км західніше Сіднея). Перші копальні було названо на честь біблійної країни золота «Офір». Того ж 1851 р. в штаті Вікторія (Південно-Східна Австралія) було знайдене величезне розсипне родовище, що спричинило спалах нової золотої лихоманки, причому вже 1852 р. за кількістю золота Австралія, обійшовши Каліфорнію, вийшла на перше місце (46 % світового видобутку). Знахідки золотоносних розсипів та корінних родовищ мали подальший розвиток 1863 р., коли були виявлені родовища Квінсленда (долини річок Бойн і Палмер). У 90-х роках XIX ст. були знайдені золоті скарби Західної Австралії (зокрема величезне золоторудне поле Калгурлі), що розроблялися до 1963 р.
Звістка про винайдення австралійських золотих розсипів швидко облетіла світ, і вже 1851 р. у країну прибули понад 150 тис. старателів. Загалом золоті лихоманки збільшили населення континенту в три рази, а кількість мешканців штату Вікторія — у сім разів. Численні стоянки й наметові табори старателів розпорошились на значних територіях Східної Австралії. Розробка розсипних родовищ ускладнювалась тут нестачею води для промивання шліху, отже, здебільшого застосовували сухе збагачення золотоносного піску . Воно передбачало просівання уламкового матеріалу та відокремлення більш легкого піску й дрібних уламків порід від золота повітряним струменем, що утворювався ручним вентилятором. Таким способом можна було розробляти лише дуже багаті розсипи, тому воду шукали не менш ретельно, ніж золото .
Ось як описав Марк Твен у чудовій книзі подорожей «Екватором» події австралійської золотої лихоманки: «…там, де нині стоїть місто Балларат, були безлюдні лісисті землі, тихі й прегарні, як рай… 27 серпня 1851 року тут виявили колосальне родовище золота. Звістка про знахідки рознеслася миттєво — зі швидкістю блискавки облетіла всю земну кулю. Навряд чи історія знає місто, яке зажило світової слави так швидко. Ніби назва „Балларат“ раптом спалахнула на небі вогняними літерами й усі прочитали її одночасно… Протягом одного місяця в Мельбурні висадились сто тисяч чоловік, що прибули із Англії та інших країн, і вони наповнили копальні. Як дивно розживалися ці люди! Прибульці встигали збагатитися, доки розвантажувалось і знов завантажувалось їхнє судно… Верхній шар балларатської землі був повний золота… Потім почали глибокими шахтами спускатися вглибину в пошуках кам'янистих русел давніх річок і струмків — і знаходили їх… Зрештою дійшла черга до кварцових жил. Їх розробка — не для бідаків. Якщо ви вирішите добувати й дробити кварц, запасіться терпінням, витримкою та капіталами. Утворилися великі акціонерні товариства…»
Разом із старателями на пошуки золота прибували досвідчені геологи й гірничі інженери, яким вдалося виявити особливості австралійських родовищ і винайти корінні поклади. Було з'ясовано, що золотоносні родовища представлені новими й давніми розсипами, жильними родовищами, а також штокоподібними й пластовими покладами руд. Особлива увага приділялась скелястим пасмам Вікторії, що виявилися останцями, складеними золотовмісними кварцовими жилами, у яких знаходили самородки великих розмірів. Знайдені жили були частиною великої золоторудної зони, що об'єднувала родовища Бендіго і Балларат (приблизно за 100 км на північний захід від Мельбурна). Їх геологічна будова представлена світою увігнутих і випуклих складок сланців і пісковиків (т. зв. «сідлоподібна форма»), причому розташовані в склепіннях лінзи рудного кварцу вміщували сірчистий колчедан із самородним золотом. Родовища східної Австралії відрізнялися небувалою кількістю самородків. Вже в перше десятиріччя видобутку було знайдено десять самородків вагою більше 30 кг, зокрема найбільшими у світі стали (вага близько 70 кг) і (93,3 кг золота). Такі знахідки успішно використовували для переконання старателів і гірників з різних країн працювати саме в Австралії.
Передумови
До 1840 року Мельбурну, що розташовано у південній частині Вікторії, виповнилось чотири роки з дня заснування. Чисельність населення міста, як і його околиць, продовжувала стабільно зростати і вже досягала близько 10 тисяч чоловік. У 1851 році було відзначено важливу подію в історії 29-тисячного Мельбурну: відбулось відокремлення від Нового Південного Уельсу і було утворено самостійну колонію Вікторія. За декілька тижнів на території новоутвореної колонії було знайдено перші родовища золота: Льюїс Мітчел та Вільям Маккей Абердин зробили відкриття у районі річки неподалік від сучасного передмістя Мельбурну Варранд'єте, Джеймс Есмонд — у районі Кланс (у липні 1851 року), Томас Хічкок — у районі Бунійонг неподалік від Балларату (2 серпня 1851 року). Подальші відкриття призвели до зростання інтересу серед колоністів, викликавши, таким чином, золоту лихоманку.
Результати
Доволі швидко розсипні родовища були значною мірою вичерпані, причому за десятиріччя з 1851 по 1860 рр. Австралія дала 829 т золота (майже стільки ж, як Північна Америка за весь час експлуатації родовищ). У подальшому розпочалася підземна розробка золота, причому вже наприкінці XIX ст. глибина розробок сягала 600 м. Чимало старателів з часом почали працювати гірниками на золотих рудниках. Середній видобуток золота в 90-ті роки XIX ст. становив близько 65 т на рік, причому більшу частину його як і раніше давали Вікторія та Квінсленд, де розробки тривали майже сторіччя.
У роки золотої лихоманки у Вікторії було відзначено різке зростання чисельності населення колонії. У 1851 році на континенті проживало 437 655 чоловік, з них 77 345 чоловік (або 18 %) — у Вікторії. За десятиріччя чисельність населення Австралії зросла до 1 151 947 чоловік, а колонії Вікторія — до 538 628 чоловік (близько 47 %).
Золота лихоманка наклала певний відбиток на архітектуру тутешніх міст (Мельбурну, Балларату, Бендіго, Арарату).
Серйозні наслідки мали місце і для світової економіки.
Примітки
- Weston Bate, Lucky City: The first generation of Ballarat, 1851—1901(1978)
- David Goodman, Gold Seeking: Victoria and Calfornia in the 1850s (1994)
- John McQuilton, The Kelly Outbreak 1878—1880; The geographical dimensions of social banditry (1979)
- Antony O'Brien, Shenanigans on the Ovens Goldfields
- I.D. McNaughton, 'Colonial Liberalism, 1851-92', in Gordon Greenwood (ed.) Australia: A social and political history (1955)
- Katherine Cronin, Colonial Casualties: Chinese in Early Victoria (1982); and Cf O'Brien, Ch. 3.
Література
- Robyn Annear,Nothing but Gold Robyn Annear
- G.F. James & C.G. Lee,Walhalla Heyday G.F. James & C.G. Lee
- John Aldersea & Barbara Hood, Walhalla: Valley of Gold John Aldersea & Barbara Hood
- James Fleet, The history of gold discovery in Victoria, 1970.
- Vivine McWaters, Beechworth's little canton, 2002.
- Geoffrey Serle, The Golden Age: A history of the colony of Victoria, 1851—1861, 1963.
- Carole Woods, Beechworth: A titan's field, 1985.
- John Maloney, Eureka, 1984.
- Dianne Talbot, The Buckland Valley Goldfield, 2004.
- Frank Cusack (ed.), Songs of the goldfields, 1991.
- Гайко Г. І., Білецький В. С. Історія гірництва: Підручник. — Київ-Алчевськ: Видавничий дім «Києво-Могилянська академія», видавництво «ЛАДО» ДонДТУ, 2013. — 542 с.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
U Vikipediyi ye statti pro inshi znachennya cogo termina Zolota lihomanka znachennya Zolota lihomanka u Vikto riyi istorichnij period aktivnogo vidobutku zolota v avstralijskomu shtati Viktoriya sho pochavsya 1851 roku i trivav do samogo kincya 1860 ih rokiv U cej period suchasnij shtat Viktoriya zajmav pershe misce u sviti z vidobutku zolota a nevelichke mistechko Ballarat roztashovane na pivnichnomu shodi shtatu stalo najbilshim centrom vidobutku zolota Zagalna harakteristikaIniciatorom poshukiv zolota v Avstraliyi buv vidomij anglijskij geolog R Murchison shiroko znanij yak vidkrivach permskoyi sistemi doslidzhennya v Rosiyi 1840 1841 rr Vin obgruntuvav geologichnu shozhist Velikogo Vododilnogo hrebta Avstraliyi z zolotonosnim Uralom i zapevnyav sho znajdut tut zoloto u velikij kilkosti yaksho budut shukati v nanosnih porodah Murchison kilkarazovo zvertavsya do anglijskogo uryadu zaklikayuchi jogo dopomogti v organizaciyi poshukovih robit Zdogadki vchenogo povnistyu pidtverdilis hocha rozvidka j vidkrittya koshtovnogo metalu buli zdijsneni ne derzhavnoyu a privatnoyu iniciativoyu Okremi znahidki zolotih samorodkiv fiksuvali v Avstraliyi z 1823 r ale kolonialna vlada zokrema gubernator Dzh Gips poboyuyuchis naslidkiv vidkrittya zolota v krayini katorzhnih poselen prihovuvala bud yaku informaciyu z cogo privodu Z inshogo boku v Avstraliyi she ne bulo spravzhnih shukachiv rozsipnogo zolota a okremi chastinki blagorodnogo metalu vipadkovo vilucheni z ridkisnih kvarcovih zhil ne davali nadiyi na bagati rodovisha Znahidka zolota nepodalik vid poselen Ballarat i Bendigo prizvela do viniknennya u seredini XIX stolittya yak i v amerikanskomu shtati Kaliforniya u 1849 roci zolotoyi lihomanki U period maksimumu vidobutku zolota do kaznachejstva Viktoriyi sho znahodilos u misti Melburn shotizhnya napravlyalos do dvoh tonn dorogocinnogo metalu Rodovisha shidnoyi Avstraliyi vidriznyalisya nebuvaloyu kilkistyu samorodkiv Vzhe v pershe desyatirichchya vidobutku bulo znajdeno desyat samorodkiv vagoyu ponad 30 kg zokrema najbilshimi u sviti stali vaga blizko 70 kg i 93 3 kg zolota sho she bilshe motivuvalo novih zoloshukachiv U ci roki Viktoriya ekonomika yakoyi cilkovito bazuvalas na vivcharstvi otrimala shiroku industrialnu bazu Bulo vidmicheno rizke zrostannya chiselnosti naselennya sho v svoyu chergu prizvelo do deficitu zemli i socialnoyi napruzhenosti sered zemlevlasnikiv yaka ureshti resht vililas u povstannya 1878 roku Zolota lihomanka stala poshtovhom u rozvitku Melburna ta jogo peredmist U ci roki bulo zbudovano rozgaluzhenu zaliznichnu sistemu Zmini torknulis i politichnoyi sferi bulo nadano viborche pravo cholovikam vvedeno tayemne golosuvannya zasnovane na principah chartizmu Po miri zmenshennya zapasiv zolota vse golosnishimi stavali zayavi pro neobhidnist provedennya zemelnoyi i politichnoyi reform vvedennya protekcionistskih zahodiv Zrostala i socialna napruzhenist U 1857 roci Zemelnij z yizd vimagav zdijsnennya zemelnih reform Postupovo Melburn stav odnim z najbilshih mist Britanskoyi imperiyi i vsogo svitu 1854 roku v regioni z yavilis pershi kitajski poselenci Yih prisutnist na zolotih kopalnyah u rajonah Bendigo Bichvorta i Brajta prizvela do zakolotiv vvedennya v yiznih podatkiv ta vbivstv a zgodom i do formuvannya politiki biloyi Avstraliyi Takim chinom zolota lihomanka u Viktoriyi stala revolyucijnoyu podiyeyu v istoriyi vsiyeyi Avstraliyi prizvela do korinnih zmin u gromadskij ta politichnij sferah zhittya Viktoriyi Perebig podij Pershe rozsipne alyuvialne rodovishe bulo znajdene 1851 r u Novomu Pivdennomu Uelsi Jogo vidkriv staratel yakij bezuspishno shukav zoloto v Kaliforniyi a povernuvshis na batkivshinu perenis amerikanskij dosvid poshukiv na ridnu zemlyu j zdijsniv shaslivi rozvidki na richci Makkuori 200 km zahidnishe Sidneya Pershi kopalni bulo nazvano na chest biblijnoyi krayini zolota Ofir Togo zh 1851 r v shtati Viktoriya Pivdenno Shidna Avstraliya bulo znajdene velichezne rozsipne rodovishe sho sprichinilo spalah novoyi zolotoyi lihomanki prichomu vzhe 1852 r za kilkistyu zolota Avstraliya obijshovshi Kaliforniyu vijshla na pershe misce 46 svitovogo vidobutku Znahidki zolotonosnih rozsipiv ta korinnih rodovish mali podalshij rozvitok 1863 r koli buli viyavleni rodovisha Kvinslenda dolini richok Bojn i Palmer U 90 h rokah XIX st buli znajdeni zoloti skarbi Zahidnoyi Avstraliyi zokrema velichezne zolotorudne pole Kalgurli sho rozroblyalisya do 1963 r Zvistka pro vinajdennya avstralijskih zolotih rozsipiv shvidko obletila svit i vzhe 1851 r u krayinu pribuli ponad 150 tis starateliv Zagalom zoloti lihomanki zbilshili naselennya kontinentu v tri razi a kilkist meshkanciv shtatu Viktoriya u sim raziv Chislenni stoyanki j nametovi tabori starateliv rozporoshilis na znachnih teritoriyah Shidnoyi Avstraliyi Rozrobka rozsipnih rodovish uskladnyuvalas tut nestacheyu vodi dlya promivannya shlihu otzhe zdebilshogo zastosovuvali suhe zbagachennya zolotonosnogo pisku Vono peredbachalo prosivannya ulamkovogo materialu ta vidokremlennya bilsh legkogo pisku j dribnih ulamkiv porid vid zolota povitryanim strumenem sho utvoryuvavsya ruchnim ventilyatorom Takim sposobom mozhna bulo rozroblyati lishe duzhe bagati rozsipi tomu vodu shukali ne mensh retelno nizh zoloto Os yak opisav Mark Tven u chudovij knizi podorozhej Ekvatorom podiyi avstralijskoyi zolotoyi lihomanki tam de nini stoyit misto Ballarat buli bezlyudni lisisti zemli tihi j pregarni yak raj 27 serpnya 1851 roku tut viyavili kolosalne rodovishe zolota Zvistka pro znahidki rozneslasya mittyevo zi shvidkistyu bliskavki obletila vsyu zemnu kulyu Navryad chi istoriya znaye misto yake zazhilo svitovoyi slavi tak shvidko Nibi nazva Ballarat raptom spalahnula na nebi vognyanimi literami j usi prochitali yiyi odnochasno Protyagom odnogo misyacya v Melburni visadilis sto tisyach cholovik sho pribuli iz Angliyi ta inshih krayin i voni napovnili kopalni Yak divno rozzhivalisya ci lyudi Pribulci vstigali zbagatitisya doki rozvantazhuvalos i znov zavantazhuvalos yihnye sudno Verhnij shar ballaratskoyi zemli buv povnij zolota Potim pochali glibokimi shahtami spuskatisya vglibinu v poshukah kam yanistih rusel davnih richok i strumkiv i znahodili yih Zreshtoyu dijshla cherga do kvarcovih zhil Yih rozrobka ne dlya bidakiv Yaksho vi virishite dobuvati j drobiti kvarc zapasitsya terpinnyam vitrimkoyu ta kapitalami Utvorilisya veliki akcionerni tovaristva Razom iz staratelyami na poshuki zolota pribuvali dosvidcheni geologi j girnichi inzheneri yakim vdalosya viyaviti osoblivosti avstralijskih rodovish i vinajti korinni pokladi Bulo z yasovano sho zolotonosni rodovisha predstavleni novimi j davnimi rozsipami zhilnimi rodovishami a takozh shtokopodibnimi j plastovimi pokladami rud Osobliva uvaga pridilyalas skelyastim pasmam Viktoriyi sho viyavilisya ostancyami skladenimi zolotovmisnimi kvarcovimi zhilami u yakih znahodili samorodki velikih rozmiriv Znajdeni zhili buli chastinoyu velikoyi zolotorudnoyi zoni sho ob yednuvala rodovisha Bendigo i Ballarat priblizno za 100 km na pivnichnij zahid vid Melburna Yih geologichna budova predstavlena svitoyu uvignutih i vipuklih skladok slanciv i piskovikiv t zv sidlopodibna forma prichomu roztashovani v sklepinnyah linzi rudnogo kvarcu vmishuvali sirchistij kolchedan iz samorodnim zolotom Rodovisha shidnoyi Avstraliyi vidriznyalisya nebuvaloyu kilkistyu samorodkiv Vzhe v pershe desyatirichchya vidobutku bulo znajdeno desyat samorodkiv vagoyu bilshe 30 kg zokrema najbilshimi u sviti stali vaga blizko 70 kg i 93 3 kg zolota Taki znahidki uspishno vikoristovuvali dlya perekonannya starateliv i girnikiv z riznih krayin pracyuvati same v Avstraliyi PeredumoviDo 1840 roku Melburnu sho roztashovano u pivdennij chastini Viktoriyi vipovnilos chotiri roki z dnya zasnuvannya Chiselnist naselennya mista yak i jogo okolic prodovzhuvala stabilno zrostati i vzhe dosyagala blizko 10 tisyach cholovik U 1851 roci bulo vidznacheno vazhlivu podiyu v istoriyi 29 tisyachnogo Melburnu vidbulos vidokremlennya vid Novogo Pivdennogo Uelsu i bulo utvoreno samostijnu koloniyu Viktoriya Za dekilka tizhniv na teritoriyi novoutvorenoyi koloniyi bulo znajdeno pershi rodovisha zolota Lyuyis Mitchel ta Vilyam Makkej Aberdin zrobili vidkrittya u rajoni richki nepodalik vid suchasnogo peredmistya Melburnu Varrand yete Dzhejms Esmond u rajoni Klans u lipni 1851 roku Tomas Hichkok u rajoni Bunijong nepodalik vid Ballaratu 2 serpnya 1851 roku Podalshi vidkrittya prizveli do zrostannya interesu sered kolonistiv viklikavshi takim chinom zolotu lihomanku RezultatiDovoli shvidko rozsipni rodovisha buli znachnoyu miroyu vicherpani prichomu za desyatirichchya z 1851 po 1860 rr Avstraliya dala 829 t zolota majzhe stilki zh yak Pivnichna Amerika za ves chas ekspluataciyi rodovish U podalshomu rozpochalasya pidzemna rozrobka zolota prichomu vzhe naprikinci XIX st glibina rozrobok syagala 600 m Chimalo starateliv z chasom pochali pracyuvati girnikami na zolotih rudnikah Serednij vidobutok zolota v 90 ti roki XIX st stanoviv blizko 65 t na rik prichomu bilshu chastinu jogo yak i ranishe davali Viktoriya ta Kvinslend de rozrobki trivali majzhe storichchya U roki zolotoyi lihomanki u Viktoriyi bulo vidznacheno rizke zrostannya chiselnosti naselennya koloniyi U 1851 roci na kontinenti prozhivalo 437 655 cholovik z nih 77 345 cholovik abo 18 u Viktoriyi Za desyatirichchya chiselnist naselennya Avstraliyi zrosla do 1 151 947 cholovik a koloniyi Viktoriya do 538 628 cholovik blizko 47 Zolota lihomanka naklala pevnij vidbitok na arhitekturu tuteshnih mist Melburnu Ballaratu Bendigo Araratu Serjozni naslidki mali misce i dlya svitovoyi ekonomiki PrimitkiWeston Bate Lucky City The first generation of Ballarat 1851 1901 1978 David Goodman Gold Seeking Victoria and Calfornia in the 1850s 1994 John McQuilton The Kelly Outbreak 1878 1880 The geographical dimensions of social banditry 1979 Antony O Brien Shenanigans on the Ovens Goldfields I D McNaughton Colonial Liberalism 1851 92 in Gordon Greenwood ed Australia A social and political history 1955 Katherine Cronin Colonial Casualties Chinese in Early Victoria 1982 and Cf O Brien Ch 3 LiteraturaRobyn Annear Nothing but Gold Robyn Annear ISBN 1 876485 07 8 G F James amp C G Lee Walhalla Heyday G F James amp C G Lee ISBN 0 9596311 3 5 John Aldersea amp Barbara Hood Walhalla Valley of Gold John Aldersea amp Barbara Hood ISBN 0 9750887 0 X James Fleet The history of gold discovery in Victoria 1970 Vivine McWaters Beechworth s little canton 2002 Geoffrey Serle The Golden Age A history of the colony of Victoria 1851 1861 1963 Carole Woods Beechworth A titan s field 1985 John Maloney Eureka 1984 Dianne Talbot The Buckland Valley Goldfield 2004 Frank Cusack ed Songs of the goldfields 1991 Gajko G I Bileckij V S Istoriya girnictva Pidruchnik Kiyiv Alchevsk Vidavnichij dim Kiyevo Mogilyanska akademiya vidavnictvo LADO DonDTU 2013 542 s