Олімпіада Епірська (грец. Ολυμπιάδα της Ηπείρου, близько 375 до н. е. — 316 до н. е.) — дочка молосського царя Неоптолема, дружина македонського царя Філіппа ІІ і мати Александра Великого. Після смерті Александра Олімпіада захопила владу в Македонії в 317 до н. е. і стала царювати від імені свого онука Александра IV, сина Александра Великого. Однак наступного року була скинута діадохом Кассандром і страчена.
Олімпіада Епірська | |
---|---|
дав.-гр. Ὀλυμπιάς | |
Рельєф Олімпіади Епірської, робота Дезідеріо да Сеттіньяно | |
Народилася | 375 до н. е. d, d, Яніна, Епір, Греція[1] |
Померла | 316 до н. е. Підна ·побиття камінням |
Країна | Стародавня Македонія |
Діяльність | політична діячка |
Знання мов | давньогрецька |
Титул | королева-консорт |
Рід | d |
Батько | Неоптолем I Епірський |
Брати, сестри | Александр I Епірський і Троада[d] |
У шлюбі з | Філіпп II Македонський |
Діти | Александр Македонський і Клеопатра |
|
Македонська царівна
Олімпіада була дочкою Епірського царя Неоптолема II, який вважав себе нащадком напівміфічного Ахілла. Народжена з ім'ям Поліксена, вона в дівоцтві носила ім'я Міртала, а після весілля Філіпп ІІ назвав її Олімпіадою, на честь олімпійських змагань. Наприкінці життя вона знову змінила ім'я на Стратоніка.
За словами Плутарха Філіп II вперше зустрів Олімпіаду на острові Самотракія, де їх обох посвячували в містерії, присвячені богу Діонісу.
Олімпіада стала учасницею, а пізніше і організатором церемоній служіння богу Діонісу. Вона освоїла мистецтво приготування різного зілля, а також смертельних отрут.
Неоптолем царював недовго, на Епірський престол заступив його брат Арріба.
Навесні 357 року до н. е. з Македонії в Епір прибула делегація послів, яка звернулася до Арібба з проханням царя Філіппа віддати за нього заміж Олімпіаду. Весілля відбулося у 359 до н. е. У 356 до н. е. у них народився син Александр, що став у майбутньому Александром Великим, а також дочка Клеопатра. Існувала легенда, ніби батьком Александра був не Філіпп, якого відштовхувала любов Олімпіади до змій, а Зевс, що заволодів Олімпіадою під час грози. Сам Александр підтримував існування цієї легенди в політичних цілях, але вважав своїм батьком саме Філіппа.
Мінливість Філіппа і ревнивість Олімпіади призвели до охолодження їхніх почуттів, переломним моментом стало одруження 337 до н. е. Філіпа на юній македонській аристократці Клеопатрі. Філіпп і раніше одружувався з іншими жінками, проте ті в силу свого соціального статусу не могли похитнути становище властолюбної Епірський царівни. Олімпіада поїхала на батьківщину в Епір. Рік по тому Філіпп був убитий, і вона повернулася до Македонії, де у відсутності царя Александра, її сина, жорстоко розправилася із суперницею Клеопатрою та її новонародженою дочкою.
Під час походів Александра Олімпіада постійно писала йому і, володіючи вагомим авторитетом в очах сина, очорнювала людей його оточення, в тому числі македонського намісника Антипатра. Однак Александр не дозволяв матері впливати на державні справи. Ще до смерті Александра Олімпіада виїхала до Епір в 324 до н. е. (або раніше) через сварку з Антипатром, де вона відчула себе повноправною царицею і звідки витіснила власну дочку Клеопатру, вдову загиблого Епірський царя Александра Молосського.
Боротьба за македонський трон
Після смерті Александра в 323 до н. е. Македонія залишилася за Антипатром. Олімпіада правила в Епірі, допоки підростав її онук Неоптолем від дочки Клеопатри, законний спадкоємець Епірського царства.
У пошуках підтримки іншому своєму онуку, Александру IV, проголошеному номінально царем Македонії поряд з Філіппом Аррідеєм одразу після народження (через місяць після смерті Александра Великого), вона уклала союз з діадохом Полісперхоном, який повинен був стати наступником померлого в 319 до н. е. Антипатра. У Македонії в цей час правила Еврідіка, дружина недієздатного Філіппа Аррідея. Тим часом сам Полісперхон загруз у боротьбі за регентство із сином Антипатра Кассандром і втік до Епіру.
З Епірський військом і Полісперхоном Олімпіада вторглася в Македонію 317 до н. е., у той час як Кассандр з армією взяв в облогу Афіни. Македонські воїни на чолі з Еврідікою, побачивши Олімпіаду та її онука, сина Александра Великого, відмовилися підкорятися Еврідіці, дружині Філіппа Аррідея, і без бою перейшли на бік Олімпіади. Незабаром номінальний цар Філіпп Аррідей і його реально царююча дружина Еврідіка були схоплені і кинуті до в'язниці. Македоняни визнали право Олімпіади царювати від імені онука, і на короткий час вона необмежено правила в Македонії. У прагненні розправитися із прихильниками Кассандра вона стратила його брата і близько сотні інших знатних македонян. За наказом Олімпіади вірні фракійці закололи суперника її онука, царя Філіппа Аррідея і примусили його дружину Еврідіку повіситися.
Поразка
Кассандр поспішив повернутися з Пелопоннесу і взяв в облогу Підну, де зникла Олімпіада. Полісперхон, замкнений у західній Греції Калласом, генералом Кассандра, вислав за Олімпіадою невеликий вітрильник, а також відправив гінця з листом до неї, спонукаючи бігти на цьому вітрильнику. Однак Кассандр дізнався про зміст листа і перехопив вітрильник. Олімпіада безуспішно очікувала в призначеному місці обіцяного порятуноку. Коли допомога не надійшла, вона здалася Кассандру, вирішивши, що Полісперхон зрадив її.
Насправді облога Підни затягнулася. У фортеці Олімпіада мала у своєму розпорядженні вірними їй солдатами, було навіть кілька бойових слонів. На допомогу родичці вийшов Епірський цар Еакід, однак генерал Кассандра замкнув гірські проходи і тримав його армію від подальшого просування. Поки Еакід перебував у бездіяльності, його піддані в Епірі збунтувалися і скинули свого царя, що відбулося вперше в історії Епіру. Кассандр послав в Епір свого генерала Лікіска як регента. Інший генерал Кассандра Каллас зумів підкупити солдатів Полісперхона, в результаті чого той залишився без армії. У фортеці Підни всі слони і велика частина коней загинули, почали вмирати від голоду і люди. Серед варварів було помічено навіть людоїдство. Багато солдатів вийшло з Підни до Кассандру, який прийняв їх дружньо. На сторону Кассандра почали переходити і македонські гарнізони в інших містах, за винятком гарнізонів Пелли і Амфіполя.
Втративши надію на порятунок, Олімпіада здалася Кассандру на умовах своєї особистої безпеки навесні 316 до н. е. За її розпорядженням вірний їй генерал Арістон, начальник гарнізону в Амфіполі, припинив опір Кассандру, хоча до того здобував перемоги в сутичках з його загонами. Арістону обіцяли збереження життя, але, побоюючись його популярності, Кассандр наказав вбити воєначальника.
Однією з умов здачі Олімпіади також було збереження їй життя, проте пізніше Олімпіаду притягнули до суду за кров, пролиту нею за час правління. На зборах македонян, де вона не була присутня, її заочно засудили до смерті. Діодор повідомляє, що Кассандр запропонував Олімпіаді тікати до Афін, обіцяв корабель. Новий правитель Македонії боявся бути звинуваченим у смерті матері Александра Великого. Олімпіада відмовилася, бажаючи відкритого суду перед македонським народом.
Знаючи мінливість настроїв серед македонян, Кассандр не міг допустити нового суду. Він послав 200 спеціально відібраних солдатів з наказом вбити Олімпіаду якомога швидше. Солдати, яким доручили виконати вирок, увірвалися в будинок до Олімпіади, але, побачивши її в царських регаліях, відмовилися підняти руку на матір Александра Великого. Тоді Олімпіаду закидали камінням родичі страчених в її правління. За наказом Кассандра, що втратив брата і багатьох друзів на рік правління Олімпіади, їй було відмовлено в ритуалі поховання.
Примітки
- https://gr.euronews.com/2014/11/18/i-tryliki-olympiada-megas-alexandros-passarwna-molosson
- Любкер Ф. Olympias // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 950–951.
- Александр Великий // Военная энциклопедия — СПб: Иван Дмитриевич Сытин, 1911. — Т. 1. — С. 284–291.
- Плутарх, «О том, что пифия не говорит…»
- Діодор Сицилійський, 19.11
- Поліен, 4.11.3
- Павсаній, 9.7
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
U Vikipediyi ye statti pro inshi znachennya cogo termina Olimpiada znachennya Olimpiada Epirska grec Olympiada ths Hpeiroy blizko 375 do n e 316 do n e dochka molosskogo carya Neoptolema druzhina makedonskogo carya Filippa II i mati Aleksandra Velikogo Pislya smerti Aleksandra Olimpiada zahopila vladu v Makedoniyi v 317 do n e i stala caryuvati vid imeni svogo onuka Aleksandra IV sina Aleksandra Velikogo Odnak nastupnogo roku bula skinuta diadohom Kassandrom i strachena Olimpiada Epirskadav gr ὈlympiasRelyef Olimpiadi Epirskoyi robota Deziderio da SettinyanoNarodilasya 375 do n e d d Yanina Epir Greciya 1 Pomerla 316 do n e Pidna pobittya kaminnyamKrayina Starodavnya MakedoniyaDiyalnist politichna diyachkaZnannya mov davnogreckaTitul koroleva konsortRid dBatko Neoptolem I EpirskijBrati sestri Aleksandr I Epirskij i Troada d U shlyubi z Filipp II MakedonskijDiti Aleksandr Makedonskij i Kleopatra Mediafajli u VikishovishiMakedonska carivnaOlimpiada bula dochkoyu Epirskogo carya Neoptolema II yakij vvazhav sebe nashadkom napivmifichnogo Ahilla Narodzhena z im yam Poliksena vona v divoctvi nosila im ya Mirtala a pislya vesillya Filipp II nazvav yiyi Olimpiadoyu na chest olimpijskih zmagan Naprikinci zhittya vona znovu zminila im ya na Stratonika Za slovami Plutarha Filip II vpershe zustriv Olimpiadu na ostrovi Samotrakiya de yih oboh posvyachuvali v misteriyi prisvyacheni bogu Dionisu Olimpiada stala uchasniceyu a piznishe i organizatorom ceremonij sluzhinnya bogu Dionisu Vona osvoyila mistectvo prigotuvannya riznogo zillya a takozh smertelnih otrut Neoptolem caryuvav nedovgo na Epirskij prestol zastupiv jogo brat Arriba Navesni 357 roku do n e z Makedoniyi v Epir pribula delegaciya posliv yaka zvernulasya do Aribba z prohannyam carya Filippa viddati za nogo zamizh Olimpiadu Vesillya vidbulosya u 359 do n e U 356 do n e u nih narodivsya sin Aleksandr sho stav u majbutnomu Aleksandrom Velikim a takozh dochka Kleopatra Isnuvala legenda nibi batkom Aleksandra buv ne Filipp yakogo vidshtovhuvala lyubov Olimpiadi do zmij a Zevs sho zavolodiv Olimpiadoyu pid chas grozi Sam Aleksandr pidtrimuvav isnuvannya ciyeyi legendi v politichnih cilyah ale vvazhav svoyim batkom same Filippa Minlivist Filippa i revnivist Olimpiadi prizveli do oholodzhennya yihnih pochuttiv perelomnim momentom stalo odruzhennya 337 do n e Filipa na yunij makedonskij aristokratci Kleopatri Filipp i ranishe odruzhuvavsya z inshimi zhinkami prote ti v silu svogo socialnogo statusu ne mogli pohitnuti stanovishe vlastolyubnoyi Epirskij carivni Olimpiada poyihala na batkivshinu v Epir Rik po tomu Filipp buv ubitij i vona povernulasya do Makedoniyi de u vidsutnosti carya Aleksandra yiyi sina zhorstoko rozpravilasya iz superniceyu Kleopatroyu ta yiyi novonarodzhenoyu dochkoyu Pid chas pohodiv Aleksandra Olimpiada postijno pisala jomu i volodiyuchi vagomim avtoritetom v ochah sina ochornyuvala lyudej jogo otochennya v tomu chisli makedonskogo namisnika Antipatra Odnak Aleksandr ne dozvolyav materi vplivati na derzhavni spravi She do smerti Aleksandra Olimpiada viyihala do Epir v 324 do n e abo ranishe cherez svarku z Antipatrom de vona vidchula sebe povnopravnoyu cariceyu i zvidki vitisnila vlasnu dochku Kleopatru vdovu zagiblogo Epirskij carya Aleksandra Molosskogo Borotba za makedonskij tronRimskij medaljon z Olimpiadoyu Pislya smerti Aleksandra v 323 do n e Makedoniya zalishilasya za Antipatrom Olimpiada pravila v Epiri dopoki pidrostav yiyi onuk Neoptolem vid dochki Kleopatri zakonnij spadkoyemec Epirskogo carstva U poshukah pidtrimki inshomu svoyemu onuku Aleksandru IV progoloshenomu nominalno carem Makedoniyi poryad z Filippom Arrideyem odrazu pislya narodzhennya cherez misyac pislya smerti Aleksandra Velikogo vona uklala soyuz z diadohom Polisperhonom yakij povinen buv stati nastupnikom pomerlogo v 319 do n e Antipatra U Makedoniyi v cej chas pravila Evridika druzhina nediyezdatnogo Filippa Arrideya Tim chasom sam Polisperhon zagruz u borotbi za regentstvo iz sinom Antipatra Kassandrom i vtik do Epiru Z Epirskij vijskom i Polisperhonom Olimpiada vtorglasya v Makedoniyu 317 do n e u toj chas yak Kassandr z armiyeyu vzyav v oblogu Afini Makedonski voyini na choli z Evridikoyu pobachivshi Olimpiadu ta yiyi onuka sina Aleksandra Velikogo vidmovilisya pidkoryatisya Evridici druzhini Filippa Arrideya i bez boyu perejshli na bik Olimpiadi Nezabarom nominalnij car Filipp Arridej i jogo realno caryuyucha druzhina Evridika buli shopleni i kinuti do v yaznici Makedonyani viznali pravo Olimpiadi caryuvati vid imeni onuka i na korotkij chas vona neobmezheno pravila v Makedoniyi U pragnenni rozpravitisya iz prihilnikami Kassandra vona stratila jogo brata i blizko sotni inshih znatnih makedonyan Za nakazom Olimpiadi virni frakijci zakololi supernika yiyi onuka carya Filippa Arrideya i primusili jogo druzhinu Evridiku povisitisya PorazkaKassandr pospishiv povernutisya z Peloponnesu i vzyav v oblogu Pidnu de znikla Olimpiada Polisperhon zamknenij u zahidnij Greciyi Kallasom generalom Kassandra vislav za Olimpiadoyu nevelikij vitrilnik a takozh vidpraviv gincya z listom do neyi sponukayuchi bigti na comu vitrilniku Odnak Kassandr diznavsya pro zmist lista i perehopiv vitrilnik Olimpiada bezuspishno ochikuvala v priznachenomu misci obicyanogo poryatunoku Koli dopomoga ne nadijshla vona zdalasya Kassandru virishivshi sho Polisperhon zradiv yiyi Naspravdi obloga Pidni zatyagnulasya U forteci Olimpiada mala u svoyemu rozporyadzhenni virnimi yij soldatami bulo navit kilka bojovih sloniv Na dopomogu rodichci vijshov Epirskij car Eakid odnak general Kassandra zamknuv girski prohodi i trimav jogo armiyu vid podalshogo prosuvannya Poki Eakid perebuvav u bezdiyalnosti jogo piddani v Epiri zbuntuvalisya i skinuli svogo carya sho vidbulosya vpershe v istoriyi Epiru Kassandr poslav v Epir svogo generala Likiska yak regenta Inshij general Kassandra Kallas zumiv pidkupiti soldativ Polisperhona v rezultati chogo toj zalishivsya bez armiyi U forteci Pidni vsi sloni i velika chastina konej zaginuli pochali vmirati vid golodu i lyudi Sered varvariv bulo pomicheno navit lyudoyidstvo Bagato soldativ vijshlo z Pidni do Kassandru yakij prijnyav yih druzhno Na storonu Kassandra pochali perehoditi i makedonski garnizoni v inshih mistah za vinyatkom garnizoniv Pelli i Amfipolya Kassandr i Olimpiada Vtrativshi nadiyu na poryatunok Olimpiada zdalasya Kassandru na umovah svoyeyi osobistoyi bezpeki navesni 316 do n e Za yiyi rozporyadzhennyam virnij yij general Ariston nachalnik garnizonu v Amfipoli pripiniv opir Kassandru hocha do togo zdobuvav peremogi v sutichkah z jogo zagonami Aristonu obicyali zberezhennya zhittya ale poboyuyuchis jogo populyarnosti Kassandr nakazav vbiti voyenachalnika Odniyeyu z umov zdachi Olimpiadi takozh bulo zberezhennya yij zhittya prote piznishe Olimpiadu prityagnuli do sudu za krov prolitu neyu za chas pravlinnya Na zborah makedonyan de vona ne bula prisutnya yiyi zaochno zasudili do smerti Diodor povidomlyaye sho Kassandr zaproponuvav Olimpiadi tikati do Afin obicyav korabel Novij pravitel Makedoniyi boyavsya buti zvinuvachenim u smerti materi Aleksandra Velikogo Olimpiada vidmovilasya bazhayuchi vidkritogo sudu pered makedonskim narodom Znayuchi minlivist nastroyiv sered makedonyan Kassandr ne mig dopustiti novogo sudu Vin poslav 200 specialno vidibranih soldativ z nakazom vbiti Olimpiadu yakomoga shvidshe Soldati yakim doruchili vikonati virok uvirvalisya v budinok do Olimpiadi ale pobachivshi yiyi v carskih regaliyah vidmovilisya pidnyati ruku na matir Aleksandra Velikogo Todi Olimpiadu zakidali kaminnyam rodichi strachenih v yiyi pravlinnya Za nakazom Kassandra sho vtrativ brata i bagatoh druziv na rik pravlinnya Olimpiadi yij bulo vidmovleno v rituali pohovannya Primitkihttps gr euronews com 2014 11 18 i tryliki olympiada megas alexandros passarwna molosson Lyubker F Olympias Realnyj slovar klassicheskih drevnostej po Lyubkeru pod red F F Zelinskij A I Georgievskij M S Kutorga i dr SPb Obshestvo klassicheskoj filologii i pedagogiki 1885 S 950 951 d Track Q4249594d Track Q101490d Track Q656d Track Q694826d Track Q4135787d Track Q24933120d Track Q30059240d Track Q1459210d Track Q45262928 Aleksandr Velikij Voennaya enciklopediya SPb Ivan Dmitrievich Sytin 1911 T 1 S 284 291 d Track Q26160597d Track Q656d Track Q4114391d Track Q4448234d Track Q21189949 Plutarh O tom chto pifiya ne govorit Diodor Sicilijskij 19 11 Polien 4 11 3 Pavsanij 9 7