Протаго́р (грец. Πρωταγόρας; 481, Абдер, Фракія (навпроти острова Тасос) — бл. 411 pp. до н. е.) — давньогрецький філософ.
Протагор | ||||
---|---|---|---|---|
Західна філософія | ||||
Сальватор Роза. «Протагор та Демокріт» | ||||
Народження | пр. 480 до Р.Х. Абдери, Абдера (Фракія), d, Східна Македонія та Фракія, d, Греція[1] | |||
Смерть | 411 до н. е. Іонічне море утоплення | |||
Знання мов | | |||
Школа / Традиція | Іонійська школа | |||
Основні інтереси | мова, семантика, релятивізм | |||
Вплинув | Платон, Джеремі Бентам, Фрідріх Ніцше, | |||
Літературний напрям | Софісти[d] і Досократики | |||
Історичний період | Досократова філософія | |||
Конфесія | агностицизм | |||
| ||||
Протагор у Вікісховищі | ||||
Висловлювання у Вікіцитатах |
Протагор народився в місті Абдер, Фракія, що сьогодні є частиною регіональної одиниці Ксанті. Відомий як один із найпопулярніших учнів Демокріта. Найвідоміший серед софістів. Належить до періоду досократських філософів. За словами Ауля Гелліуса, спочатку заробляв на життя, носячи вантаж, і якось Демокріт спостерігав за його роботою. Невеликі шматки дерева Протагор зв'язував з такою геометричною точністю, що Демокріт одразу побачив у ньому математичного генія. Ця ситуація стала поштовхом, щоб навчити Протагора філософських засад. Після навчання в Демокрита він став відомим філософом в Афінах та познайомився з Периклом.
Про біографію Протагора вперше пише в своїй праці Платон. Точна дата народження невідома, та, ймовірно, він помер у 70 років, 40 з яких прожив як софіст.
Філософія
Протагор скептично ставився до застосування теоретичної математики у природному світі; він не вірив, що насправді вона взагалі варта вивчення. За словами Філодема, Протагор говорив, що: «тема непізнавана, а термінологія неприємна». А проте, математика вважалася необхідною частиною мистецтва, а про мистецтво Протагор каже: «мистецтво без практики, а практика без мистецтва — це ніщо».
Протагор також був відомий як вчитель, який звертався до предметів, пов'язаних із чеснотами та політичним життям. Він долучився до обговорення того, чи можна вивчати чесноти, що було звичною проблемою в Греції V століття до н. е., яка була пов'язана з сучасними читачами через діалог Платона. Замість того, щоб викладачі, які пропонували конкретні, практичні заняття з риторики чи публічних виступів, Протагор намагався сформулювати на дуже загальному рівні аргументоване розуміння широкого кола людських явищ, включаючи мову та освіту. У «Протагорі» Платон стверджує, що Протагор навчає «правильному керуванню власними справами: якнайкраще керувати домашнім господарством та громадськими справами, як зробити найефективніший внесок у справи міста словом та дією».
Він також цікавився орфоепією — правильним вживанням слів, — хоча ця тема більше асоціюється з його соратником Продіком. В однойменному платонічному діалозі Протагор витлумачує поему «Симоніда», наголошуючи на використанні слів, їх буквальному значенні та оригінальному намірі автора. Цей тип освіти був би корисним для тлумачення законів та інших письмових документів в афінських судах. Діоген Ларертій повідомляє, що Протагор розробив таксономію мовленнєвих актів, таких як: твердження, запитання, відповіді, команди тощо. Арістотель також говорить, що Протагор працював над класифікацією та правильним використанням родів. Назви його книг, такі як «Техніка еристики» (Technē Eristikōn, буквально «Практика суперечок» з боротьбою, яка використовується як метафора для інтелектуальних дискусій), доводять, що Протагор також був вчителем риторики та аргументації. Діоген Лаертський зазначає, що він був одним з перших, хто взяв участь у риторичних змаганнях на Олімпійських іграх.
Як і багато сучасних мислителів, Платон приписує релятивізм Протагору і використовує вчення свого попередника як основу для його власної прихильності до об'єктивних і трансцендентних реальностей і цінностей. Платон приписує Протагору ранню форму того, що Джон Уайлд кваліфікував як феноменалізм. Однак, як описано в «Теететі» Платона, Протагор вважав, що деякі погляди можуть бути наслідком хворого тіла або розуму. Він підкреслив, що хоча всі погляди можуть здаватися однаково правдивими, і, можливо, їх слід однаково дотримуватися, вони можуть не мати серйозності. За свідченням Діогена Лаертського, Протагор перший почав вивчати способи доказів і тим самим започаткував формальну логіку. Він є автором знаменитої тези: «людина є мірою усіх речей, існуючих — що вони існують, неіснуючих — що вони не існують». Вказану тезу у Протагора допомагають зрозуміти суттєві пояснення Секста Емпірика про те, що «Протагор … мірою називає критерій, речами — справи.., що людина є критерій усіх справ, діянь». Повне роз'яснення концепції Протагора принципово суперечить вченню Арістотеля про збігання висловлювань з дійсністю. Ці дві різні концепції антиномічні, вони не можуть заперечити одна одну. Висновок, що судження, які ведуть людину до успіху під час завершення задуманої справи, — істинні, а успіх у справах є універсальною людською мірою знань, будується на абсолютно протилежному Арістотелеві вченню про істину. Для софістів тільки досвід може слугувати джерелом знання, а не «нус», «абстрактне мислення», «ідея».
Протагор вважав, що для будь-якого питання є два аргументи, які протистоять один одному, і, за словами Арістотеля, Протагора критикували за його твердження про необхідність «робити слабший аргумент сильнішим».
Агностицизм
Протагор також був прихильником агностицизму. Як повідомляють, у своїй втраченій роботі «Про богів» він писав: «Щодо богів, я не маю можливості знати, існують вони чи ні, і те, якими вони можуть бути через невизначеність теми та стислість людського життя». За словами Діогена, відверта агностична позиція, яку займав Протагор, викликала гнів, змусивши афінян вигнати його з міста, а всі примірники його книг були зібрані та спалені на ринку. Цілеспрямоване знищення його творів також згадує Цицерон. Джон Бернет зазначає, що навіть якщо деякі екземпляри книг Протагора були спалені, достатня кількість з них збереглася, щоб можна було знати і обговорити софіста в наступному столітті. Було висловлено твердження, що Протагора краще класифікувати як атеїста, оскільки він вважав, що якщо щось неможливо знати, то його не існує. Однак, збереглося дуже мало фрагментів Протагора, хоча, як відомо, він написав кілька різних праць, зокрема «Онтологію» та «Істину». Остання цитується Платоном, і була відомою також як «Повалення» (термін боротьби, що стосується спроби перемогти суперника). За словами Діогена, до інших книг Протагора належать: «Про богів», «Мистецтво еристики», «Імператив», «Про амбіції», про «Неправильні дії людини», про «Хадеса», «Про науки», «Про доброчесності», про «Первісний стан речей».
Див. також
Джерела
- Протагор // Філософський енциклопедичний словник / В. І. Шинкарук (гол. редкол.) та ін. — Київ : Інститут філософії імені Григорія Сковороди НАН України : Абрис, 2002. — С. 530. — 742 с. — 1000 екз. — ББК (87я2). — .
- Lee, Mi-Kyoung (2005). . ISBN 978-0-19-926222-9. Retrieved September 22, 2016.
- Guthrie, W. K. C. , The Sophists. New York: Cambridge University Press (May 27,1977). .
Вікіцитати містять висловлювання від або про: Протагор |
- Б. Рассел. История западной философии. Глава Х. Протагор. [ 17 грудня 2009 у Wayback Machine.]
Це незавершена стаття про філософа. Ви можете проєкту, виправивши або дописавши її. |
- Encyklopedie antiky — Academia, 1973. — С. 31. — 741 с.
- datos.bne.es: El portal de datos bibliográficos de la Biblioteca Nacional de España — 2011.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Protago r grec Prwtagoras 481 Abder Frakiya navproti ostrova Tasos bl 411 pp do n e davnogreckij filosof ProtagorZahidna filosofiyaSalvator Roza Protagor ta Demokrit Narodzhennya pr 480 do R H Abderi Abdera Frakiya d Shidna Makedoniya ta Frakiya d Greciya 1 Smert 411 do n e 411 Ionichne more utoplennyaZnannya mov davnogrecka movaShkola Tradiciya Ionijska shkolaOsnovni interesi mova semantika relyativizmVplinuv Platon Dzheremi Bentam Fridrih Nicshe Literaturnij napryam Sofisti d i DosokratikiIstorichnij period Dosokratova filosofiyaKonfesiya agnosticizm Protagor u Vikishovishi Vislovlyuvannya u Vikicitatah Protagor narodivsya v misti Abder Frakiya sho sogodni ye chastinoyu regionalnoyi odinici Ksanti Vidomij yak odin iz najpopulyarnishih uchniv Demokrita Najvidomishij sered sofistiv Nalezhit do periodu dosokratskih filosofiv Za slovami Aulya Gelliusa spochatku zaroblyav na zhittya nosyachi vantazh i yakos Demokrit sposterigav za jogo robotoyu Neveliki shmatki dereva Protagor zv yazuvav z takoyu geometrichnoyu tochnistyu sho Demokrit odrazu pobachiv u nomu matematichnogo geniya Cya situaciya stala poshtovhom shob navchiti Protagora filosofskih zasad Pislya navchannya v Demokrita vin stav vidomim filosofom v Afinah ta poznajomivsya z Periklom Pro biografiyu Protagora vpershe pishe v svoyij praci Platon Tochna data narodzhennya nevidoma ta jmovirno vin pomer u 70 rokiv 40 z yakih prozhiv yak sofist FilosofiyaProtagor skeptichno stavivsya do zastosuvannya teoretichnoyi matematiki u prirodnomu sviti vin ne viriv sho naspravdi vona vzagali varta vivchennya Za slovami Filodema Protagor govoriv sho tema nepiznavana a terminologiya nepriyemna A prote matematika vvazhalasya neobhidnoyu chastinoyu mistectva a pro mistectvo Protagor kazhe mistectvo bez praktiki a praktika bez mistectva ce nisho Protagor takozh buv vidomij yak vchitel yakij zvertavsya do predmetiv pov yazanih iz chesnotami ta politichnim zhittyam Vin doluchivsya do obgovorennya togo chi mozhna vivchati chesnoti sho bulo zvichnoyu problemoyu v Greciyi V stolittya do n e yaka bula pov yazana z suchasnimi chitachami cherez dialog Platona Zamist togo shob vikladachi yaki proponuvali konkretni praktichni zanyattya z ritoriki chi publichnih vistupiv Protagor namagavsya sformulyuvati na duzhe zagalnomu rivni argumentovane rozuminnya shirokogo kola lyudskih yavish vklyuchayuchi movu ta osvitu U Protagori Platon stverdzhuye sho Protagor navchaye pravilnomu keruvannyu vlasnimi spravami yaknajkrashe keruvati domashnim gospodarstvom ta gromadskimi spravami yak zrobiti najefektivnishij vnesok u spravi mista slovom ta diyeyu Vin takozh cikavivsya orfoepiyeyu pravilnim vzhivannyam sliv hocha cya tema bilshe asociyuyetsya z jogo soratnikom Prodikom V odnojmennomu platonichnomu dialozi Protagor vitlumachuye poemu Simonida nagoloshuyuchi na vikoristanni sliv yih bukvalnomu znachenni ta originalnomu namiri avtora Cej tip osviti buv bi korisnim dlya tlumachennya zakoniv ta inshih pismovih dokumentiv v afinskih sudah Diogen Larertij povidomlyaye sho Protagor rozrobiv taksonomiyu movlennyevih aktiv takih yak tverdzhennya zapitannya vidpovidi komandi tosho Aristotel takozh govorit sho Protagor pracyuvav nad klasifikaciyeyu ta pravilnim vikoristannyam rodiv Nazvi jogo knig taki yak Tehnika eristiki Techne Eristikōn bukvalno Praktika superechok z borotboyu yaka vikoristovuyetsya yak metafora dlya intelektualnih diskusij dovodyat sho Protagor takozh buv vchitelem ritoriki ta argumentaciyi Diogen Laertskij zaznachaye sho vin buv odnim z pershih hto vzyav uchast u ritorichnih zmagannyah na Olimpijskih igrah Yak i bagato suchasnih misliteliv Platon pripisuye relyativizm Protagoru i vikoristovuye vchennya svogo poperednika yak osnovu dlya jogo vlasnoyi prihilnosti do ob yektivnih i transcendentnih realnostej i cinnostej Platon pripisuye Protagoru rannyu formu togo sho Dzhon Uajld kvalifikuvav yak fenomenalizm Odnak yak opisano v Teeteti Platona Protagor vvazhav sho deyaki poglyadi mozhut buti naslidkom hvorogo tila abo rozumu Vin pidkresliv sho hocha vsi poglyadi mozhut zdavatisya odnakovo pravdivimi i mozhlivo yih slid odnakovo dotrimuvatisya voni mozhut ne mati serjoznosti Za svidchennyam Diogena Laertskogo Protagor pershij pochav vivchati sposobi dokaziv i tim samim zapochatkuvav formalnu logiku Vin ye avtorom znamenitoyi tezi lyudina ye miroyu usih rechej isnuyuchih sho voni isnuyut neisnuyuchih sho voni ne isnuyut Vkazanu tezu u Protagora dopomagayut zrozumiti suttyevi poyasnennya Seksta Empirika pro te sho Protagor miroyu nazivaye kriterij rechami spravi sho lyudina ye kriterij usih sprav diyan Povne roz yasnennya koncepciyi Protagora principovo superechit vchennyu Aristotelya pro zbigannya vislovlyuvan z dijsnistyu Ci dvi rizni koncepciyi antinomichni voni ne mozhut zaperechiti odna odnu Visnovok sho sudzhennya yaki vedut lyudinu do uspihu pid chas zavershennya zadumanoyi spravi istinni a uspih u spravah ye universalnoyu lyudskoyu miroyu znan buduyetsya na absolyutno protilezhnomu Aristotelevi vchennyu pro istinu Dlya sofistiv tilki dosvid mozhe sluguvati dzherelom znannya a ne nus abstraktne mislennya ideya Protagor vvazhav sho dlya bud yakogo pitannya ye dva argumenti yaki protistoyat odin odnomu i za slovami Aristotelya Protagora kritikuvali za jogo tverdzhennya pro neobhidnist robiti slabshij argument silnishim AgnosticizmProtagor takozh buv prihilnikom agnosticizmu Yak povidomlyayut u svoyij vtrachenij roboti Pro bogiv vin pisav Shodo bogiv ya ne mayu mozhlivosti znati isnuyut voni chi ni i te yakimi voni mozhut buti cherez neviznachenist temi ta stislist lyudskogo zhittya Za slovami Diogena vidverta agnostichna poziciya yaku zajmav Protagor viklikala gniv zmusivshi afinyan vignati jogo z mista a vsi primirniki jogo knig buli zibrani ta spaleni na rinku Cilespryamovane znishennya jogo tvoriv takozh zgaduye Ciceron Dzhon Bernet zaznachaye sho navit yaksho deyaki ekzemplyari knig Protagora buli spaleni dostatnya kilkist z nih zbereglasya shob mozhna bulo znati i obgovoriti sofista v nastupnomu stolitti Bulo vislovleno tverdzhennya sho Protagora krashe klasifikuvati yak ateyista oskilki vin vvazhav sho yaksho shos nemozhlivo znati to jogo ne isnuye Odnak zbereglosya duzhe malo fragmentiv Protagora hocha yak vidomo vin napisav kilka riznih prac zokrema Ontologiyu ta Istinu Ostannya cituyetsya Platonom i bula vidomoyu takozh yak Povalennya termin borotbi sho stosuyetsya sprobi peremogti supernika Za slovami Diogena do inshih knig Protagora nalezhat Pro bogiv Mistectvo eristiki Imperativ Pro ambiciyi pro Nepravilni diyi lyudini pro Hadesa Pro nauki Pro dobrochesnosti pro Pervisnij stan rechej Div takozhProtagor Platon Sofizm EvatlaDzherelaProtagor Filosofskij enciklopedichnij slovnik V I Shinkaruk gol redkol ta in Kiyiv Institut filosofiyi imeni Grigoriya Skovorodi NAN Ukrayini Abris 2002 S 530 742 s 1000 ekz BBK 87ya2 ISBN 966 531 128 X Lee Mi Kyoung 2005 ISBN 978 0 19 926222 9 Retrieved September 22 2016 Guthrie W K C The Sophists New York Cambridge University Press May 27 1977 Vikicitati mistyat vislovlyuvannya vid abo pro Protagor B Rassel Istoriya zapadnoj filosofii Glava H Protagor 17 grudnya 2009 u Wayback Machine Ce nezavershena stattya pro filosofa Vi mozhete dopomogti proyektu vipravivshi abo dopisavshi yiyi Encyklopedie antiky Academia 1973 S 31 741 s d Track Q10379185d Track Q100707143 datos bne es El portal de datos bibliograficos de la Biblioteca Nacional de Espana 2011 d Track Q50358336