«Хроніка» Георгія Амартола (або «Врємєнъникъ Гєоргиꙗ Минха», або «Книгы врємєнъныꙗ и ѡбразныꙗ Гєоргиꙗ Минха»); англ. Chronicle of George Hamartolos; Hamartolos' chronicle; фр. Chronique d'Amartol; Chronique d'Hamartolos) — твір візантійського ченця IX століття Георгія Амартола. Охоплює огляд подій від Адама до смерті східно-римського царя Феофіла (842).
Хроніка складається з короткого вступу та чотирьох книг. У першій книзі викладено історію людства до потопу, потім — історію найдавніших держав: Вавилону, Ассирії, Персії, Єгипту, Стародавнього Риму (до царювання Олександра Македонського включно). Друга книга включає біблійну історію від Адама до Антіоха. Третя — історію Римської імперії та Візантії аж до 30-х років. IV століття. Четверта книга присвячена християнському періоду історії Візантії до 842—843 років, і закінчується згадкою помісного Константинопольського собору, який відновив іконошанування.
«Хроніка» Георгія Амартола перекладена слов'янською мовою ще в ранній (Київській) Русі, час перекладу не встановлений, другий переклад («Лєтовник») зроблений в XIV столітті. Також існує переклад, відомий як тверський або троїцький список, що був написаний у Твері на рубежі XIII—XIV століть (виявлений у Троїцько-Сергіївській лаврі). «Книгы врємєнъныꙗ и ѡбразныꙗ Гєоргиꙗ Минха» відомі більш ніж у 20 списках XIV—XVII століть.
Текстологія
Рукописи
Хроніка збереглася у двох варіантах: перший — так звана «вульгата», що дійшов більш ніж у 30 списках, другий — відомий за грецьким рукописом Parisin. Coisl. gr. 305, XI століття, досі неопублікованим, за слов'янським перекладом XIV століття і за грузинським перекладом IX століття.
Один з найдавніших перекладаних церковнослов'янською мовою рукописів датується XIV століттям — Тверський (Троїцький) лицьовий список. Однак тут збереглася лише середня частина хроніки, що закінчується на подіях кінця IV століття. Імовірно, відсутні частини були заповнені за хронікою Симеона Логофета.
Редакції видань
Хроніка Георгія Амартола — синтез, який поєднює як всесвітню історію до 842 року, так й початок створення світу, зберігся у двох варіантах. Один із яких був тиражований у більш, ніж 30 грецьких примірниках (у широких колах має назву «вульгата»). Інша варіація хроніки — це грецький рукопис Parisin. Coisl. gr. 305, XI ст., що збереглася в єдиному екземплярі. Крім того, твір представлений у слов'янському перекладі XIV століття, що має назву «Лєтовник». Велику роль для встановлення дати хроніки відіграв зміст пари фрагментів «вульгати», які були запозичені з «Послання трьох східних патріархів імп. Феофілу» (BHG, N 1386—1387). Через те, що повний текст пам'ятника зберігся лише в слов'янському перекладі, можна дійти висновку, що таких фрагментів налічується близько шести. Відомо, що немає жодного фрагмента в редакції Parisin. З цього випливає, що хроніка спочатку була представлена в рукописі , а також слов'янським «Лєтовником» та грузинським перекладом зі старослов'янського. Основні відмінності першої редакції від другої полягають у тому, що цитати з біблії, а також імена святих у окремих випадках скорочені та деякі частини тексту втрачені, а іноді навіть замінені схожими фабулами.
Видання хроніки
Хроніка візантійського ченця Георгія в імперську добу була опублікована в 1859 р. в Петербурзі, який спирався на тексти 27 рукописів. Ця робота не стала актуальною на заході, адже видавець нехтував хронологією твору і не був точним у висловлюваннях. К. де Боор, познайомившись з працею Муральта вирішив зробити кілька правок. В 1904 р. він опублікував два томи, в яких виклав повний текст вульгати латинською мовою, який в 1978 П. Вірт доповнив новими даними.
Переклади слов'янською мовою
У науковому середовищі немає однозначної думки щодо походження слов'янського перекладу Хроніки Георгія Амартола. Його основною мовою є церковнослов'янська з характерним впливом східнослов'янської. Сам переклад з'явився не раніше 963 року (дату пов'язують з ім'ям імператора Никифора Фоки, згаданому в тексті) і не пізніше середини XI століття, тоді вже перекладений текст був використаний для складання «Хронографа по великому изложению».
Наявність руських слів у перекладі відзначено І. І. Срезневським. Він вважав їх частиною редакції тексту, що дійшла до нас, але й не заперечував, що початковий переклад міг бути або болгарським, або руським. О. І. Соболевський гадав, що переклад мав болгарське походження і пізніше з нього було зроблено переклад на Русі за грецьким зразком.
Велика кількість руських слів (українізмів) багатьом дало підставу вважати переклад безпосередньо руською, виконаною в стародавній Русі. Так, В. М. Істрін, як обґрунтування цього висновку наводить пласт східнослов'янських лексем і вказує на фонетичні та граматичні особливості мови перекладу. Однак навіть сам учений деякі свої аргументи вважав ненадійними, як, наприклад, використання повноголосих форм. З упевненістю можна сказати лише те, що переклад було призначено для східнослов'янського читача.
Аналіз лексики твора говорить про те, що для перекладача рідною мовою, швидше за все, була болгарська. Про це свідчить ряд архаїчних та екзотичних болгаризмів, які не є лексичними запозиченнями у строгому розумінні. Вживані руські фонеми найчастіше можна зарахувати до предметів матеріального світу, такі слова й форми легко міг би засвоїти болгарський перекладач, що працював над текстом один (гіпотеза [cs]) або з групою книжників.
Схожі слововживання з Хронікою у таких творах, як Повість про Варлаама та Іоасафа та Мучення св. Артемія дозволяють припустити, що ці три переклади були створені одним колом осіб, до якого належали болгарські книжники, які працювали на Русі, та їх руські колеги.
Художні особливості
Важлива особливість Хроніки — її компілятивність. Георгій Амартол широко цитує християнські твори. Наприклад, агіографічні тексти (такі як Житіє св. Сильвестра, мучеництва св. Патрикія та Євстратія), праці Іоанна Златоуста, Євсевія Кесарійського . Зазначається, що через це важко визначити стиль самого Георгія Амартола. Проте, текст хроніки відрізняється порівняльною простотою синтаксису та лексики. У передмові до хроніки автор зазначає, що хоче правдиво та точно донести інформацію до читача. Герберт Гунгер зазначає, що це вплинуло на широку поширеність Хроніки серед різних верств населення стародавньої Русі.
Історичне значення
Хроніка Георгія Амартола — одна з найдавніших перекладних пам'яток стародавньої Русі. Вона охоплює значний період історії від Адама (першої людини) до початку правління візантійського імператора Михайла III . Далі вона була продовжена до подій 948 р. Симеоном Логофетом. Переклад Хроніки набув широкого поширення на Русі, про що свідчать численні списки, до яких вона була включена.
Значний вплив Хроніка справила на «Повість временних літ». Встановлено, що літопис Нестора має близько семи подібних місць із хронікою Георгія Амартола. Насамперед, це походи Аскольда та Діра (866) та Олега (906) на Візантію. Також хронікою користується П. Строєв при виданні праці «Софійський врємєнникъ».
Примітки
- Хроника Византийская // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп. т.). — СПб., 1890—1907. (рос. дореф.)
- Матвеенко В. А. Временник Георгия монаха. Издание 2006 г. // [ru]. 2007. № 2 (28). С. 96-111.
- Афиногенов В. А., Турилов А. А., Попов Г. В. Георгий Амартол // Православная энциклопедия. М.: Церковно-научный центр "Православная энциклопедия", 2006. www.pravenc.ru. Процитовано 17 грудня 2020.
- Афиногенов В. А., Курилов А. А., Попов Г. В. Георгий Амартол // "Православная энциклопедия. М.: Церковно-научный центр "Православная энциклопедия", 2006. www.pravenc.ru. Процитовано 17 грудня 2020.
- Lib.ru/Классика: Добролюбов Николай Александрович. О древнеславянском переводе хроники Георгия Амартола. az.lib.ru. Процитовано 17 грудня 2020.
- Франклин. С. К вопросу о времени и месте перевода Хроники Георгия Амартола на славянский язык. odrl.pushkinskijdom.ru (рос.).
- Творогов О. В. Хроника Георгия Амартола. lib.pushkinskijdom.ru (рос.).
- Пичхадзе А. А. (2001). О происхождении славянского периода Хроники Георгия Амартола (PDF). ruslang.ru (рос.).
- Матвеенко В. А., Щеголева Л. Временник Георгия Монаха (Хроника Георгия Амартола). М.: Богородский печатник, 2000. С. 6. azbyka.ru (рос.). Процитовано 17 грудня 2020.
- Добролюбов Н. А. Собрание сочинений в девяти томах. Том первый. Статьи, рецензии, юношеские работы. Апрель 1853 — июль 1857. М., Л.: ГИХЛ, 1961. az.lib.ru. Процитовано 17 грудня 2020.
Література
- Георгий монах (Амартол). Временник. [ru]. Процитовано 18 лютого 2011.
{{}}
: Обслуговування CS1: Сторінки з параметром url-status, але без параметра archive-url () - Д. Е. Афиногенов, А. А. Турилов, Г. В. Попов Георгий Амартол. Православная энциклопедия. — М. : Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», 2006. — Т. XI. — С. 48-56. — .(рос.)
- О Хронике Георгия Амартола (Публикация Института русской литературы РАН)
- Сенина Т. А. (монахиня Кассия) (исслед., пер. с древнегреч., комм.). «Лев Преступник». Царствование императора Льва V Армянина в отражении византийских хронистов IX века: Феофан Исповедник, Неизвестный хронист (Scriptor Incertus), Георгий Монах (Амартол). (Montreal: Accent Graphics Communications, 2012) — в книге содержится комментированный перевод раздела об императоре Льве Армянине из хроники Георгия Монаха (с. 115—139).
- Истрин В. М. Книгы временыя и образныя Георгия Мниха. Хроника Георгия Амартола в древнем славянорусском переводе Т. 1. Текст, исслед. и словарь. Пг., 1920;
- Истрин В. М. Книгы временыя и образныя Георгия Мниха. Хроника Георгия Амартола в древнем славянорусском переводе Т. 2. а) Греческий текст «Продолжения Амартола»; б) Исследовани. Пг., 1922;
- Истрин В. М. Книгы временыя и образныя Георгия Мниха. Хроника Георгия Амартола в древнем славянорусском переводе Т. 3. Греческо-славянский и славянско-греческий словари. Л., 1930
- Хроника Георгия Амартола. Греческий текст (Ученые записки 2 отделения Имп. Академии наук. Кн. 6, 1861)
- Добролюбов Н. А. (1961). Собрание сочинений в 9 т. Том 1. Статьи, рецензии, юношеские работы. Апрель 1853 -- июль 1857. ГИХЛ. Процитовано 17 грудня 2020.
- Творогов О. В. Хроника Георгия Амартола. lib.pushkinskijdom.ru.
- Пичхадзе А. А. О происхождении славянского периода Хроники Георгия Амартола. ruslang.ru (2001).
- Франклин. С. К вопросу о времени и месте перевода Хроники Георгия Амартола на славянский язык. odrl.pushkinskijdom.ru.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Hronika Georgiya Amartola abo Vryemyennik Gyeorgiꙗ Minha abo Knigy vryemyennyꙗ i ѡbraznyꙗ Gyeorgiꙗ Minha angl Chronicle of George Hamartolos Hamartolos chronicle fr Chronique d Amartol Chronique d Hamartolos tvir vizantijskogo chencya IX stolittya Georgiya Amartola Ohoplyuye oglyad podij vid Adama do smerti shidno rimskogo carya Feofila 842 Hronika skladayetsya z korotkogo vstupu ta chotiroh knig U pershij knizi vikladeno istoriyu lyudstva do potopu potim istoriyu najdavnishih derzhav Vavilonu Assiriyi Persiyi Yegiptu Starodavnogo Rimu do caryuvannya Oleksandra Makedonskogo vklyuchno Druga kniga vklyuchaye biblijnu istoriyu vid Adama do Antioha Tretya istoriyu Rimskoyi imperiyi ta Vizantiyi azh do 30 h rokiv IV stolittya Chetverta kniga prisvyachena hristiyanskomu periodu istoriyi Vizantiyi do 842 843 rokiv i zakinchuyetsya zgadkoyu pomisnogo Konstantinopolskogo soboru yakij vidnoviv ikonoshanuvannya Hronika Georgiya Amartola perekladena slov yanskoyu movoyu she v rannij Kiyivskij Rusi chas perekladu ne vstanovlenij drugij pereklad Lyetovnik zroblenij v XIV stolitti Takozh isnuye pereklad vidomij yak tverskij abo troyickij spisok sho buv napisanij u Tveri na rubezhi XIII XIV stolit viyavlenij u Troyicko Sergiyivskij lavri Knigy vryemyennyꙗ i ѡbraznyꙗ Gyeorgiꙗ Minha vidomi bilsh nizh u 20 spiskah XIV XVII stolit Tekstologiyavidannya Hroniki Georgiya Amartola 1920 r S Pb Rukopisi Hronika zbereglasya u dvoh variantah pershij tak zvana vulgata sho dijshov bilsh nizh u 30 spiskah drugij vidomij za greckim rukopisom Parisin Coisl gr 305 XI stolittya dosi neopublikovanim za slov yanskim perekladom XIV stolittya i za gruzinskim perekladom IX stolittya Odin z najdavnishih perekladanih cerkovnoslov yanskoyu movoyu rukopisiv datuyetsya XIV stolittyam Tverskij Troyickij licovij spisok Odnak tut zbereglasya lishe serednya chastina hroniki sho zakinchuyetsya na podiyah kincya IV stolittya Imovirno vidsutni chastini buli zapovneni za hronikoyu Simeona Logofeta Redakciyi vidan Hronika Georgiya Amartola sintez yakij poyednyuye yak vsesvitnyu istoriyu do 842 roku tak j pochatok stvorennya svitu zberigsya u dvoh variantah Odin iz yakih buv tirazhovanij u bilsh nizh 30 greckih primirnikah u shirokih kolah maye nazvu vulgata Insha variaciya hroniki ce greckij rukopis Parisin Coisl gr 305 XI st sho zbereglasya v yedinomu ekzemplyari Krim togo tvir predstavlenij u slov yanskomu perekladi XIV stolittya sho maye nazvu Lyetovnik Veliku rol dlya vstanovlennya dati hroniki vidigrav zmist pari fragmentiv vulgati yaki buli zapozicheni z Poslannya troh shidnih patriarhiv imp Feofilu BHG N 1386 1387 Cherez te sho povnij tekst pam yatnika zberigsya lishe v slov yanskomu perekladi mozhna dijti visnovku sho takih fragmentiv nalichuyetsya blizko shesti Vidomo sho nemaye zhodnogo fragmenta v redakciyi Parisin Z cogo viplivaye sho hronika spochatku bula predstavlena v rukopisi a takozh slov yanskim Lyetovnikom ta gruzinskim perekladom zi staroslov yanskogo Osnovni vidminnosti pershoyi redakciyi vid drugoyi polyagayut u tomu sho citati z bibliyi a takozh imena svyatih u okremih vipadkah skorocheni ta deyaki chastini tekstu vtracheni a inodi navit zamineni shozhimi fabulami Vidannya hroniki Hronika vizantijskogo chencya Georgiya v impersku dobu bula opublikovana v 1859 r v Peterburzi yakij spiravsya na teksti 27 rukopisiv Cya robota ne stala aktualnoyu na zahodi adzhe vidavec nehtuvav hronologiyeyu tvoru i ne buv tochnim u vislovlyuvannyah K de Boor poznajomivshis z praceyu Muralta virishiv zrobiti kilka pravok V 1904 r vin opublikuvav dva tomi v yakih viklav povnij tekst vulgati latinskoyu movoyu yakij v 1978 P Virt dopovniv novimi danimi Perekladi slov yanskoyu movoyu U naukovomu seredovishi nemaye odnoznachnoyi dumki shodo pohodzhennya slov yanskogo perekladu Hroniki Georgiya Amartola Jogo osnovnoyu movoyu ye cerkovnoslov yanska z harakternim vplivom shidnoslov yanskoyi Sam pereklad z yavivsya ne ranishe 963 roku datu pov yazuyut z im yam imperatora Nikifora Foki zgadanomu v teksti i ne piznishe seredini XI stolittya todi vzhe perekladenij tekst buv vikoristanij dlya skladannya Hronografa po velikomu izlozheniyu Nayavnist ruskih sliv u perekladi vidznacheno I I Sreznevskim Vin vvazhav yih chastinoyu redakciyi tekstu sho dijshla do nas ale j ne zaperechuvav sho pochatkovij pereklad mig buti abo bolgarskim abo ruskim O I Sobolevskij gadav sho pereklad mav bolgarske pohodzhennya i piznishe z nogo bulo zrobleno pereklad na Rusi za greckim zrazkom Velika kilkist ruskih sliv ukrayinizmiv bagatom dalo pidstavu vvazhati pereklad bezposeredno ruskoyu vikonanoyu v starodavnij Rusi Tak V M Istrin yak obgruntuvannya cogo visnovku navodit plast shidnoslov yanskih leksem i vkazuye na fonetichni ta gramatichni osoblivosti movi perekladu Odnak navit sam uchenij deyaki svoyi argumenti vvazhav nenadijnimi yak napriklad vikoristannya povnogolosih form Z upevnenistyu mozhna skazati lishe te sho pereklad bulo priznacheno dlya shidnoslov yanskogo chitacha Analiz leksiki tvora govorit pro te sho dlya perekladacha ridnoyu movoyu shvidshe za vse bula bolgarska Pro ce svidchit ryad arhayichnih ta ekzotichnih bolgarizmiv yaki ne ye leksichnimi zapozichennyami u strogomu rozuminni Vzhivani ruski fonemi najchastishe mozhna zarahuvati do predmetiv materialnogo svitu taki slova j formi legko mig bi zasvoyiti bolgarskij perekladach sho pracyuvav nad tekstom odin gipoteza cs abo z grupoyu knizhnikiv Shozhi slovovzhivannya z Hronikoyu u takih tvorah yak Povist pro Varlaama ta Ioasafa ta Muchennya sv Artemiya dozvolyayut pripustiti sho ci tri perekladi buli stvoreni odnim kolom osib do yakogo nalezhali bolgarski knizhniki yaki pracyuvali na Rusi ta yih ruski kolegi Hudozhni osoblivostiVazhliva osoblivist Hroniki yiyi kompilyativnist Georgij Amartol shiroko cituye hristiyanski tvori Napriklad agiografichni teksti taki yak Zhitiye sv Silvestra muchenictva sv Patrikiya ta Yevstratiya praci Ioanna Zlatousta Yevseviya Kesarijskogo Zaznachayetsya sho cherez ce vazhko viznachiti stil samogo Georgiya Amartola Prote tekst hroniki vidriznyayetsya porivnyalnoyu prostotoyu sintaksisu ta leksiki U peredmovi do hroniki avtor zaznachaye sho hoche pravdivo ta tochno donesti informaciyu do chitacha Gerbert Gunger zaznachaye sho ce vplinulo na shiroku poshirenist Hroniki sered riznih verstv naselennya starodavnoyi Rusi Istorichne znachennyaHronika Georgiya Amartola odna z najdavnishih perekladnih pam yatok starodavnoyi Rusi Vona ohoplyuye znachnij period istoriyi vid Adama pershoyi lyudini do pochatku pravlinnya vizantijskogo imperatora Mihajla III Dali vona bula prodovzhena do podij 948 r Simeonom Logofetom Pereklad Hroniki nabuv shirokogo poshirennya na Rusi pro sho svidchat chislenni spiski do yakih vona bula vklyuchena Znachnij vpliv Hronika spravila na Povist vremennih lit Vstanovleno sho litopis Nestora maye blizko semi podibnih misc iz hronikoyu Georgiya Amartola Nasampered ce pohodi Askolda ta Dira 866 ta Olega 906 na Vizantiyu Takozh hronikoyu koristuyetsya P Stroyev pri vidanni praci Sofijskij vryemyennik PrimitkiHronika Vizantijskaya Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona v 86 t 82 t i 4 dop t SPb 1890 1907 ros doref Matveenko V A Vremennik Georgiya monaha Izdanie 2006 g ru 2007 2 28 S 96 111 Afinogenov V A Turilov A A Popov G V Georgij Amartol Pravoslavnaya enciklopediya M Cerkovno nauchnyj centr Pravoslavnaya enciklopediya 2006 www pravenc ru Procitovano 17 grudnya 2020 Afinogenov V A Kurilov A A Popov G V Georgij Amartol Pravoslavnaya enciklopediya M Cerkovno nauchnyj centr Pravoslavnaya enciklopediya 2006 www pravenc ru Procitovano 17 grudnya 2020 Lib ru Klassika Dobrolyubov Nikolaj Aleksandrovich O drevneslavyanskom perevode hroniki Georgiya Amartola az lib ru Procitovano 17 grudnya 2020 Franklin S K voprosu o vremeni i meste perevoda Hroniki Georgiya Amartola na slavyanskij yazyk odrl pushkinskijdom ru ros Tvorogov O V Hronika Georgiya Amartola lib pushkinskijdom ru ros Pichhadze A A 2001 O proishozhdenii slavyanskogo perioda Hroniki Georgiya Amartola PDF ruslang ru ros Matveenko V A Shegoleva L Vremennik Georgiya Monaha Hronika Georgiya Amartola M Bogorodskij pechatnik 2000 S 6 azbyka ru ros Procitovano 17 grudnya 2020 Dobrolyubov N A Sobranie sochinenij v devyati tomah Tom pervyj Stati recenzii yunosheskie raboty Aprel 1853 iyul 1857 M L GIHL 1961 az lib ru Procitovano 17 grudnya 2020 LiteraturaGeorgij monah Amartol Vremennik ru Procitovano 18 lyutogo 2011 a href wiki D0 A8 D0 B0 D0 B1 D0 BB D0 BE D0 BD Cite web title Shablon Cite web cite web a Obslugovuvannya CS1 Storinki z parametrom url status ale bez parametra archive url posilannya D E Afinogenov A A Turilov G V Popov Georgij Amartol Pravoslavnaya enciklopediya M Cerkovno nauchnyj centr Pravoslavnaya enciklopediya 2006 T XI S 48 56 ISBN 5 89572 017 X ros O Hronike Georgiya Amartola Publikaciya Instituta russkoj literatury RAN Senina T A monahinya Kassiya issled per s drevnegrech komm Lev Prestupnik Carstvovanie imperatora Lva V Armyanina v otrazhenii vizantijskih hronistov IX veka Feofan Ispovednik Neizvestnyj hronist Scriptor Incertus Georgij Monah Amartol Montreal Accent Graphics Communications 2012 v knige soderzhitsya kommentirovannyj perevod razdela ob imperatore Lve Armyanine iz hroniki Georgiya Monaha s 115 139 Istrin V M Knigy vremenyya i obraznyya Georgiya Mniha Hronika Georgiya Amartola v drevnem slavyanorusskom perevode T 1 Tekst issled i slovar Pg 1920 Istrin V M Knigy vremenyya i obraznyya Georgiya Mniha Hronika Georgiya Amartola v drevnem slavyanorusskom perevode T 2 a Grecheskij tekst Prodolzheniya Amartola b Issledovani Pg 1922 Istrin V M Knigy vremenyya i obraznyya Georgiya Mniha Hronika Georgiya Amartola v drevnem slavyanorusskom perevode T 3 Grechesko slavyanskij i slavyansko grecheskij slovari L 1930 Hronika Georgiya Amartola Grecheskij tekst Uchenye zapiski 2 otdeleniya Imp Akademii nauk Kn 6 1861 Dobrolyubov N A 1961 Sobranie sochinenij v 9 t Tom 1 Stati recenzii yunosheskie raboty Aprel 1853 iyul 1857 GIHL Procitovano 17 grudnya 2020 Tvorogov O V Hronika Georgiya Amartola lib pushkinskijdom ru Pichhadze A A O proishozhdenii slavyanskogo perioda Hroniki Georgiya Amartola ruslang ru 2001 Franklin S K voprosu o vremeni i meste perevoda Hroniki Georgiya Amartola na slavyanskij yazyk odrl pushkinskijdom ru