Рудо́льф Ла́зарович Самойло́вич (*1 вересня 1881, Азов — 1940) — полярний дослідник, мандрівник та геолог. Автор описів ґрунтів Карелії.
Самойлович Рудольф Лазарович | |
---|---|
Народився | 1 (13) вересня 1881[1][2][3] Азов, Ростовська область, СРСР |
Помер | 4 березня 1939[1][3] (57 років) Москва, СРСР[2] |
Країна | Російська імперія СРСР |
Діяльність | мандрівник-дослідник, географ |
Alma mater | Маріупольська гімназія, Імператорський Новоросійський університет, Королівська саксонська гірнича академія Фрайберга |
Науковий ступінь | Професор |
Аспіранти, докторанти | d |
Нагороди | |
Автограф | |
Самойлович Рудольф Лазарович у Вікісховищі |
Жертва сталінського терору.
Біографія
Народився 1 вересня 1881 в Азові у заможній сім'ї. Закінчивши Маріупольську гімназію, Самойлович поступив на фізико-математичний факультет Одеського університету. Там же він вступив до революційного гуртка і потрапив під нагляд поліції. Продовжив освіту у Німеччині у Королівській саксонській гірничій академії Фрайберга.
Під час навчання в Німеччині Самойлович знов втягнувся в революційну діяльність. У революційний 1905 рік він повертається до Азова, потім у Ростов, де знову потрапляє під нагляд поліції. У 1906 його заарештовують, висилають по етапу в Архангельську губернію, звідки незабаром він утікає до Петербургу і встановлює зв'язок з Петербурзьким комітетом РСДРП. У серпні 1908 він був знов арештований і висланий на три роки в селище Пінега Архангельській губернії. Тут гірничий інженер Самойлович зайнявся дослідженнями геології Пінезького краю. Улітку 1910 йому дозволили поселитися в Архангельську, де він став секретарем «Товариства з вивчення російської Півночі» і одночасно секретарем Товариства політичних засланців. Тут він познайомився з полярним геологом Русановим. Їх пов'язували наукові інтереси, а також підпільна революційна діяльність, арешти і посилання. Під впливом Русанова Самойлович почав мріяти про арктичні експедиції. Відтоді все життя Самойловича стало тісно пов'язаним з Північчю. У вересні 1911 він взяв участь в першій російській експедиції на Шпіцберген на вітрильному судні «Жак Картьє». Проте експедиція завершилася невдачею: судно жорстоким штормом було викинуто на норвезький берег. Через рік була організована друга російська шпіцбергенськая експедиція, керівником якої став Русанов. Він запросив з собою Самойловича. На кораблі «Геркулес» експедиція прибула на Шпіцберген. У подальші декілька років Самойлович займався обробкою зібраних колекцій, подальшими дослідженнями на Шпіцбергені, організацією акціонерського товариства «Грумант», що зайнялося розвідкою і оформленням родовищ, видобутком кам'яного вугілля і доставкою його на материк. Два дореволюційні роки Самойлович присвятив геологічним дослідженням в північній Карелії, де були знайдені великі родовища польового шпату і слюди.
Після більшовицького перевороту Самойлович передав уряду РРСФР свої права на шпіцбергенськую концесію, закріпивши за Росією права на видобуток вугілля. Вже в 1918 відправляє на Шпіцберген першу експедицію. Сам же він разом з іншими фахівцями займається організацією Комісії з вивчення Півночі. При активному сприянні наркома торгівлі і промисловості Красіна, котрий добре знав Самойловича, така Комісія на початку 1919 була створена. Самойлович був призначений секретарем президії Комісії.
У лютому 1920, у Вологді проходила нарада при особливій продовольчій комісії Північного фронту. Самойлович зробив доповідь про перспективи гірничозаводської промисловості на півночі Росії. Нарада висловилася за негайну організацію спеціального органу, покликаного вивчати і освоювати північ країни. 4 березня 1920 р. рішенням Президіуму ВРНГ була створена «Північна науково-промислова експедиція», що стала родоначальницею нинішнього Арктичного і Антарктичного науково-дослідного інституту. У березні 1925 «Північна Науково-промислова експедиція» була реорганізована в Інститут з вивчення Півночі. Його директором став Самойлович.
Знаменним епізодом в житті і роботі Самойловича був очолюваний ним порятунок експедиції на дирижаблі «Італія» Умберто Нобіле. В травні 1928 було ухвалено рішення про направлення радянської рятувальної експедиції на криголамі «Красін» та криголамних пароплавах «Малигін» і «Сєдов». Начальником експедиції на «Красині» був призначений Самойлович. З великими труднощами красинцям вдалося пробитися до п'ятьох учасників експедиції Нобіле та підібрати живими двох супутників Мальмгрена, що загинув намагаючись дістатись до бухти Конгсфьорд на Шпіцбергені щоб повідомити про катастрофу.
Дорогою до Ленінграда «Красин» відвідав один з островів архіпелагу Землі Франца-Йосифа. Тут Самойлович підняв Прапор СРСР і тим самим фактично оголосив Землю Франца-Йосифа більшовицькою територією. Офіційно цей акт був здійснений через рік, коли експедиція урядового комісара О. Ю. Шмідта на криголамному пароплаві [ru] відвідала архіпелаг. Самойлович, як заступник начальника експедиції, взяв участь в цій урочистій церемонії.
Ленінград, а потім і Москва з тріумфом зустріли учасників рятувальної експедиції. Учасники, що найбільше відзначилися, були нагороджені орденами. Професор Самойлович отримав орден Трудового Червоного Прапора.
У 1930 Інститут з вивчення Півночі був перетворений у Всесоюзний Арктичний інститут (ВАІ). Два роки його очолював Шмідт, а Самойлович залишався його заступником. У 1932 після організації «Главсевморпуті» Самойлович знов стає директором ВАІ. На цій посаді він не залишає експедиційну діяльність.
У 1931, професор Самойлович став науковим керівником великої міжнародної повітряної експедиції на германському дирижаблі «Граф Цепелін». «Граф Цепелін» з науковими цілями пролетів над значною частиною радянської Арктики, зробивши при цьому докладну аерофотозйомку.
Починаючи з 1932, який увійшов до історії як Другий Міжнародний Полярний рік, Самойлович майже щорічно виходить до Арктики на чолі великих комплексних експедицій на криголамних пароплавах «Володимир Русанов», «Георгій Сєдов» і «Садко».
В 1935 Арктичному інституту виповнилося 15 років. Цей ювілей широко відзначався по всій країні. «Правда» і інші газети публікують ухвалу ЦВК СРСР про нагородження Самойловича орденом Леніна: «за плідну роботу з вивчення полярних районів (Арктики)». В 1936 Самойловича призначають начальником 2-ї високоширотної експедиції (ВШЕ) на «Садко». Не зважаючи на складність льодових умов в 1936, експедиції вдалося виконати цінні всебічні дослідження в протоках Землі Франца-Йосипа, на півночі Баренцового і Карського морів, а також відвідати ряд маловивчених островів.
В кінці липня 1937 вийшла в морі 3-а ВШЕ на «Садко». Її начальником знов призначений Самойлович. Це була його остання 21-а експедиція. У її завдання входило обстеження північної частини моря Лаптєвих, району на північ від Новосибірських островів, де впродовж багатьох років шукали Землю Саннікова.
21 травня 1938 професор Самойлович повернувся до Ленінграда. Мала відбутися обробка і аналіз багатющих матеріалів, зібраних третьою ВШЕ. Проте цьому не судилося здійснитися. У ВАІ, як і у всьому «Главсевморпуті», набирала силу кампанія з виявлення «ворогів народу».
Сталінський терор
У серпні 1938 Самойлович був арештований. Ніяких достовірних свідоцтв про його подальшу долю з тих пір не з'явилося. За одними даними він був розстріляний в березні 1939, за іншими — помер в травні 1940. Його ім'я, наукова і організаторська діяльність довгий час замовчувалися. У 1957 році Самойлович був реабілітований.
Увічнення пам'яті
На географічній карті Арктики його ім'я носять острів, бухта, гавань, протока і льодовиковий купол. У Антарктиці є півострів, мис і .
Посилання
Рудольф Лазаревич Самойлович — видатний полярний дослідник і патріот (до 125-ліття з дня народження) (рос.)
- The Fine Art Archive — 2003.
- Russian geological society — 1992.
- Историческая энциклопедия Сибири / под ред. В. А. Ламин — Новосибирск: 2009. —
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
U Vikipediyi ye statti pro inshih lyudej iz prizvishem Samojlovich Rudo lf La zarovich Samojlo vich 1 veresnya 1881 Azov 1940 polyarnij doslidnik mandrivnik ta geolog Avtor opisiv gruntiv Kareliyi Samojlovich Rudolf LazarovichNarodivsya1 13 veresnya 1881 1 2 3 Azov Rostovska oblast SRSRPomer4 bereznya 1939 1939 03 04 1 3 57 rokiv Moskva SRSR 2 Krayina Rosijska imperiya SRSRDiyalnistmandrivnik doslidnik geografAlma materMariupolska gimnaziya Imperatorskij Novorosijskij universitet Korolivska saksonska girnicha akademiya FrajbergaNaukovij stupinProfesorAspiranti doktorantidNagorodiAvtograf Samojlovich Rudolf Lazarovich u Vikishovishi Zhertva stalinskogo teroru BiografiyaNarodivsya 1 veresnya 1881 v Azovi u zamozhnij sim yi Zakinchivshi Mariupolsku gimnaziyu Samojlovich postupiv na fiziko matematichnij fakultet Odeskogo universitetu Tam zhe vin vstupiv do revolyucijnogo gurtka i potrapiv pid naglyad policiyi Prodovzhiv osvitu u Nimechchini u Korolivskij saksonskij girnichij akademiyi Frajberga Pid chas navchannya v Nimechchini Samojlovich znov vtyagnuvsya v revolyucijnu diyalnist U revolyucijnij 1905 rik vin povertayetsya do Azova potim u Rostov de znovu potraplyaye pid naglyad policiyi U 1906 jogo zaareshtovuyut visilayut po etapu v Arhangelsku guberniyu zvidki nezabarom vin utikaye do Peterburgu i vstanovlyuye zv yazok z Peterburzkim komitetom RSDRP U serpni 1908 vin buv znov areshtovanij i vislanij na tri roki v selishe Pinega Arhangelskij guberniyi Tut girnichij inzhener Samojlovich zajnyavsya doslidzhennyami geologiyi Pinezkogo krayu Ulitku 1910 jomu dozvolili poselitisya v Arhangelsku de vin stav sekretarem Tovaristva z vivchennya rosijskoyi Pivnochi i odnochasno sekretarem Tovaristva politichnih zaslanciv Tut vin poznajomivsya z polyarnim geologom Rusanovim Yih pov yazuvali naukovi interesi a takozh pidpilna revolyucijna diyalnist areshti i posilannya Pid vplivom Rusanova Samojlovich pochav mriyati pro arktichni ekspediciyi Vidtodi vse zhittya Samojlovicha stalo tisno pov yazanim z Pivnichchyu U veresni 1911 vin vzyav uchast v pershij rosijskij ekspediciyi na Shpicbergen na vitrilnomu sudni Zhak Kartye Prote ekspediciya zavershilasya nevdacheyu sudno zhorstokim shtormom bulo vikinuto na norvezkij bereg Cherez rik bula organizovana druga rosijska shpicbergenskaya ekspediciya kerivnikom yakoyi stav Rusanov Vin zaprosiv z soboyu Samojlovicha Na korabli Gerkules ekspediciya pribula na Shpicbergen U podalshi dekilka rokiv Samojlovich zajmavsya obrobkoyu zibranih kolekcij podalshimi doslidzhennyami na Shpicbergeni organizaciyeyu akcionerskogo tovaristva Grumant sho zajnyalosya rozvidkoyu i oformlennyam rodovish vidobutkom kam yanogo vugillya i dostavkoyu jogo na materik Dva dorevolyucijni roki Samojlovich prisvyativ geologichnim doslidzhennyam v pivnichnij Kareliyi de buli znajdeni veliki rodovisha polovogo shpatu i slyudi Pislya bilshovickogo perevorotu Samojlovich peredav uryadu RRSFR svoyi prava na shpicbergenskuyu koncesiyu zakripivshi za Rosiyeyu prava na vidobutok vugillya Vzhe v 1918 vidpravlyaye na Shpicbergen pershu ekspediciyu Sam zhe vin razom z inshimi fahivcyami zajmayetsya organizaciyeyu Komisiyi z vivchennya Pivnochi Pri aktivnomu spriyanni narkoma torgivli i promislovosti Krasina kotrij dobre znav Samojlovicha taka Komisiya na pochatku 1919 bula stvorena Samojlovich buv priznachenij sekretarem prezidiyi Komisiyi U lyutomu 1920 u Vologdi prohodila narada pri osoblivij prodovolchij komisiyi Pivnichnogo frontu Samojlovich zrobiv dopovid pro perspektivi girnichozavodskoyi promislovosti na pivnochi Rosiyi Narada vislovilasya za negajnu organizaciyu specialnogo organu poklikanogo vivchati i osvoyuvati pivnich krayini 4 bereznya 1920 r rishennyam Prezidiumu VRNG bula stvorena Pivnichna naukovo promislova ekspediciya sho stala rodonachalniceyu ninishnogo Arktichnogo i Antarktichnogo naukovo doslidnogo institutu U berezni 1925 Pivnichna Naukovo promislova ekspediciya bula reorganizovana v Institut z vivchennya Pivnochi Jogo direktorom stav Samojlovich Znamennim epizodom v zhitti i roboti Samojlovicha buv ocholyuvanij nim poryatunok ekspediciyi na dirizhabli Italiya Umberto Nobile V travni 1928 bulo uhvaleno rishennya pro napravlennya radyanskoyi ryatuvalnoyi ekspediciyi na krigolami Krasin ta krigolamnih paroplavah Maligin i Syedov Nachalnikom ekspediciyi na Krasini buv priznachenij Samojlovich Z velikimi trudnoshami krasincyam vdalosya probitisya do p yatoh uchasnikiv ekspediciyi Nobile ta pidibrati zhivimi dvoh suputnikiv Malmgrena sho zaginuv namagayuchis distatis do buhti Kongsford na Shpicbergeni shob povidomiti pro katastrofu Rudolf Samojlovich i Gugo Ekkener Dorogoyu do Leningrada Krasin vidvidav odin z ostroviv arhipelagu Zemli Franca Josifa Tut Samojlovich pidnyav Prapor SRSR i tim samim faktichno ogolosiv Zemlyu Franca Josifa bilshovickoyu teritoriyeyu Oficijno cej akt buv zdijsnenij cherez rik koli ekspediciya uryadovogo komisara O Yu Shmidta na krigolamnomu paroplavi ru vidvidala arhipelag Samojlovich yak zastupnik nachalnika ekspediciyi vzyav uchast v cij urochistij ceremoniyi Leningrad a potim i Moskva z triumfom zustrili uchasnikiv ryatuvalnoyi ekspediciyi Uchasniki sho najbilshe vidznachilisya buli nagorodzheni ordenami Profesor Samojlovich otrimav orden Trudovogo Chervonogo Prapora U 1930 Institut z vivchennya Pivnochi buv peretvorenij u Vsesoyuznij Arktichnij institut VAI Dva roki jogo ocholyuvav Shmidt a Samojlovich zalishavsya jogo zastupnikom U 1932 pislya organizaciyi Glavsevmorputi Samojlovich znov staye direktorom VAI Na cij posadi vin ne zalishaye ekspedicijnu diyalnist U 1931 profesor Samojlovich stav naukovim kerivnikom velikoyi mizhnarodnoyi povitryanoyi ekspediciyi na germanskomu dirizhabli Graf Cepelin Graf Cepelin z naukovimi cilyami proletiv nad znachnoyu chastinoyu radyanskoyi Arktiki zrobivshi pri comu dokladnu aerofotozjomku Pochinayuchi z 1932 yakij uvijshov do istoriyi yak Drugij Mizhnarodnij Polyarnij rik Samojlovich majzhe shorichno vihodit do Arktiki na choli velikih kompleksnih ekspedicij na krigolamnih paroplavah Volodimir Rusanov Georgij Syedov i Sadko V 1935 Arktichnomu institutu vipovnilosya 15 rokiv Cej yuvilej shiroko vidznachavsya po vsij krayini Pravda i inshi gazeti publikuyut uhvalu CVK SRSR pro nagorodzhennya Samojlovicha ordenom Lenina za plidnu robotu z vivchennya polyarnih rajoniv Arktiki V 1936 Samojlovicha priznachayut nachalnikom 2 yi visokoshirotnoyi ekspediciyi VShE na Sadko Ne zvazhayuchi na skladnist lodovih umov v 1936 ekspediciyi vdalosya vikonati cinni vsebichni doslidzhennya v protokah Zemli Franca Josipa na pivnochi Barencovogo i Karskogo moriv a takozh vidvidati ryad malovivchenih ostroviv V kinci lipnya 1937 vijshla v mori 3 a VShE na Sadko Yiyi nachalnikom znov priznachenij Samojlovich Ce bula jogo ostannya 21 a ekspediciya U yiyi zavdannya vhodilo obstezhennya pivnichnoyi chastini morya Laptyevih rajonu na pivnich vid Novosibirskih ostroviv de vprodovzh bagatoh rokiv shukali Zemlyu Sannikova 21 travnya 1938 profesor Samojlovich povernuvsya do Leningrada Mala vidbutisya obrobka i analiz bagatyushih materialiv zibranih tretoyu VShE Prote comu ne sudilosya zdijsnitisya U VAI yak i u vsomu Glavsevmorputi nabirala silu kampaniya z viyavlennya vorogiv narodu Stalinskij terorU serpni 1938 Samojlovich buv areshtovanij Niyakih dostovirnih svidoctv pro jogo podalshu dolyu z tih pir ne z yavilosya Za odnimi danimi vin buv rozstrilyanij v berezni 1939 za inshimi pomer v travni 1940 Jogo im ya naukova i organizatorska diyalnist dovgij chas zamovchuvalisya U 1957 roci Samojlovich buv reabilitovanij Uvichnennya pam yatiNa geografichnij karti Arktiki jogo im ya nosyat ostriv buhta gavan protoka i lodovikovij kupol U Antarktici ye pivostriv mis i PosilannyaRudolf Lazarevich Samojlovich vidatnij polyarnij doslidnik i patriot do 125 littya z dnya narodzhennya ros The Fine Art Archive 2003 d Track Q10855166 Russian geological society 1992 d Track Q21656263 Istoricheskaya enciklopediya Sibiri pod red V A Lamin Novosibirsk 2009 ISBN 5 8402 0230 4 d Track Q4253570d Track Q883d Track Q113559915