Арпа́д (угор. Árpád; близько 845 — бл. 907) — вождь (надьфейеделем) угорців (оногурів), засновник династії Арпадів.
Арпад угор. Árpád | ||
| ||
---|---|---|
889 — 907 | ||
Попередник: | Алмош | |
Наступник: | Золта | |
| ||
895 — 907 | ||
Наступник: | Золта | |
Народження: | 845 невідомо | |
Смерть: | 907 | |
Країна: | Угорське князівство і Хозарський каганат | |
Релігія: | d | |
Рід: | Арпади | |
Батько: | Алмош | |
Діти: | Золта, Єлек, Ліюнтика, Тархачі і Юташ | |
Медіафайли у Вікісховищі |
Біографія
Син дюли (воєводи) Альмоша. Успадкував його титул 889 року. До 904 року, за традицією, запозиченою угорцями в хозарів, ділив владу зі співправителем Курсаном, який мав титул .
Керував угорцями під час набігу на Великоморавську державу (892), у війнах з болгарами на боці Візантії (894-896), походу на Ломбардію на прохання східнофранкського короля Арнульфа. Під його керівництвом відбулося переселення на їхню теперішню територію, так звана епоха «Віднайдення вітчизни», коли в 896 угорці, витіснені печенігами, перейшли через Карпати й оселилися в Середньому Подунав'ї.
У 894 році мадяри уклали угоду зі Святополком — князем Великої Моравії задля спільного походу на землі франків, але Святополк не дожив до цієї події.
Згідно з народними переказами, правитель Великоморавської держави обдарував на знак подяки плем'я мадярів землями на території свого князівства. Існує думка, що за давньою язичницькою традицією угорці подарували Святополкові білого коня з усією збруєю (мовляв, поведеш нас у бій і станеш переможцем), а він взамін надіслав їм жменю землі, трави і води, що символічно значило: моя земля — ваша земля.
За даними істориків, у 895 році близько 500 тисяч воїнів[] на чолі з Арпадом перейшли через Карпати і зайняли Придунайську рівнину. На той час Арпад мав титул дюли — воєводи. У цей час владу він розділяв із кенде Курсаном.
У 895 році угорці зазнали поразки в бою з печенігами, тож мали відступати на захід, за Карпатські гори. Ці землі вони вже знали, позаяк у 862 році брали участь у набігах на східні кордони Франкської імперії.
До 899 року угорці проживали тільки на лівобережжі Дунаю, тоді ж був запланований похід на Венецію спільно з військом Арнульфа Карінтійського (один з останніх представників німецької гілки династії Каролінгів). Угорців повів старший син Арпада.
Унаслідок загибелі в бою Арнульфа військо франків почувалося розрізненим, тож угорцям досить легко вдалося захопити правий берег Дунаю — Паннонію. У 900-901 роках угорці під проводом Арпада остаточно розгромили Блатенське князівство. У 901 році вони окупували і Блатенське князівство зі столицею у Блатнограді. Іще через 5 років розгромили Велику Моравію. Так зміг проявити свій талант полководця і мудрого управителя Арпад, котрий з 904 року був ще й надьфеєделемом, адже Курсана було зрадницьким чином убито під час переговорів із франками.
Тепер Арпад мав необмежену владу, він володів найбільшим земельним наділом, але сім племінних князів залишалися незалежними в межах своїх володінь. Саме племінні князі, вожді кланів та заможні представники племен стали військовою аристократією, на яку спирався Арпад. Таким чином йому вдалося розширити землі мадярів.
У 907 році біля Братиславського замку відбулося військове зіткнення угорців та баварців, останні зазнали поразки. Є версія, що під час бою загинув князь Арпад. Його поховали поблизу сучасного Будапешта, біля невеликої річки. Він став основоположником королівської династії Арпадів, яка правила Угорщиною до 1301 року.
Пам'ять славного правителя мадярів потомки вшанували, возвівши на його честь монументи: один з них знаходився в Девіні (замок у Братиславі) і являв собою корінфський стовп, на якому височіла фігура Арпада з мечем у руці. Цей пам'ятник був демонтований у 1923 році.
У м. Будапешт на Площі Героїв, або так званій Площі Тисячоліття, до сьогодні зберігся Міленіумний пам'ятник, що у своєму ансамблі вміщує постать князя Арпада на коні.
За твердженням Костянтина Багрянородного, Арпад мав 5 синів: Левенте, Таргош, Улле, Юташ та Золта.
Пам'ять
У селі Ракошино Закарпатської області є вулиця Короля Арпада
Джерела
- Паталах О. Відлуння Великого Степу. Історія Північного Причорномор'я в особах. — Херсон: Наддніпряночка, 2009. — 200 с.; С. 38-45.
Посилання
- Арпад, картина 19-ого століття [ 6 травня 2018 у Wayback Machine.]
- http://myhungary.net/country/759-koroli-vengrii-iz-dinastii-arpadov-chast-1-972-1095-gg.html [ 30 січня 2018 у Wayback Machine.]
Це незавершена стаття про монарха, династію чи її представника (представницю). Ви можете проєкту, виправивши або дописавши її. |
Попередник Алмош | Надьфейеделем 895-907 | Наступник Золта |
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Arpa d ugor Arpad blizko 845 bl 907 vozhd nadfejedelem ugorciv onoguriv zasnovnik dinastiyi Arpadiv Arpad ugor ArpadNadfejedelem889 907Poperednik AlmoshNastupnik Zolta1 j Han Ugorshini895 907Nastupnik Zolta Narodzhennya 845 nevidomoSmert 907Krayina Ugorske knyazivstvo i Hozarskij kaganatReligiya dRid ArpadiBatko AlmoshDiti Zolta Yelek Liyuntika Tarhachi i Yutash Mediafajli b u VikishovishiBiografiyaSin dyuli voyevodi Almosha Uspadkuvav jogo titul 889 roku Do 904 roku za tradiciyeyu zapozichenoyu ugorcyami v hozariv diliv vladu zi spivpravitelem Kursanom yakij mav titul Keruvav ugorcyami pid chas nabigu na Velikomoravsku derzhavu 892 u vijnah z bolgarami na boci Vizantiyi 894 896 pohodu na Lombardiyu na prohannya shidnofrankskogo korolya Arnulfa Pid jogo kerivnictvom vidbulosya pereselennya na yihnyu teperishnyu teritoriyu tak zvana epoha Vidnajdennya vitchizni koli v 896 ugorci vitisneni pechenigami perejshli cherez Karpati j oselilisya v Serednomu Podunav yi U 894 roci madyari uklali ugodu zi Svyatopolkom knyazem Velikoyi Moraviyi zadlya spilnogo pohodu na zemli frankiv ale Svyatopolk ne dozhiv do ciyeyi podiyi Zgidno z narodnimi perekazami pravitel Velikomoravskoyi derzhavi obdaruvav na znak podyaki plem ya madyariv zemlyami na teritoriyi svogo knyazivstva Isnuye dumka sho za davnoyu yazichnickoyu tradiciyeyu ugorci podaruvali Svyatopolkovi bilogo konya z usiyeyu zbruyeyu movlyav povedesh nas u bij i stanesh peremozhcem a vin vzamin nadislav yim zhmenyu zemli travi i vodi sho simvolichno znachilo moya zemlya vasha zemlya Za danimi istorikiv u 895 roci blizko 500 tisyach voyiniv dzherelo na choli z Arpadom perejshli cherez Karpati i zajnyali Pridunajsku rivninu Na toj chas Arpad mav titul dyuli voyevodi U cej chas vladu vin rozdilyav iz kende Kursanom U 895 roci ugorci zaznali porazki v boyu z pechenigami tozh mali vidstupati na zahid za Karpatski gori Ci zemli voni vzhe znali pozayak u 862 roci brali uchast u nabigah na shidni kordoni Frankskoyi imperiyi Do 899 roku ugorci prozhivali tilki na livoberezhzhi Dunayu todi zh buv zaplanovanij pohid na Veneciyu spilno z vijskom Arnulfa Karintijskogo odin z ostannih predstavnikiv nimeckoyi gilki dinastiyi Karolingiv Ugorciv poviv starshij sin Arpada Unaslidok zagibeli v boyu Arnulfa vijsko frankiv pochuvalosya rozriznenim tozh ugorcyam dosit legko vdalosya zahopiti pravij bereg Dunayu Pannoniyu U 900 901 rokah ugorci pid provodom Arpada ostatochno rozgromili Blatenske knyazivstvo U 901 roci voni okupuvali i Blatenske knyazivstvo zi stoliceyu u Blatnogradi Ishe cherez 5 rokiv rozgromili Veliku Moraviyu Tak zmig proyaviti svij talant polkovodcya i mudrogo upravitelya Arpad kotrij z 904 roku buv she j nadfeyedelemom adzhe Kursana bulo zradnickim chinom ubito pid chas peregovoriv iz frankami Teper Arpad mav neobmezhenu vladu vin volodiv najbilshim zemelnim nadilom ale sim pleminnih knyaziv zalishalisya nezalezhnimi v mezhah svoyih volodin Same pleminni knyazi vozhdi klaniv ta zamozhni predstavniki plemen stali vijskovoyu aristokratiyeyu na yaku spiravsya Arpad Takim chinom jomu vdalosya rozshiriti zemli madyariv U 907 roci bilya Bratislavskogo zamku vidbulosya vijskove zitknennya ugorciv ta bavarciv ostanni zaznali porazki Ye versiya sho pid chas boyu zaginuv knyaz Arpad Jogo pohovali poblizu suchasnogo Budapeshta bilya nevelikoyi richki Vin stav osnovopolozhnikom korolivskoyi dinastiyi Arpadiv yaka pravila Ugorshinoyu do 1301 roku Pam yat slavnogo pravitelya madyariv potomki vshanuvali vozvivshi na jogo chest monumenti odin z nih znahodivsya v Devini zamok u Bratislavi i yavlyav soboyu korinfskij stovp na yakomu visochila figura Arpada z mechem u ruci Cej pam yatnik buv demontovanij u 1923 roci U m Budapesht na Ploshi Geroyiv abo tak zvanij Ploshi Tisyacholittya do sogodni zberigsya Mileniumnij pam yatnik sho u svoyemu ansambli vmishuye postat knyazya Arpada na koni Za tverdzhennyam Kostyantina Bagryanorodnogo Arpad mav 5 siniv Levente Targosh Ulle Yutash ta Zolta Pam yatU seli Rakoshino Zakarpatskoyi oblasti ye vulicya Korolya ArpadaPam yatnik Arpadu v misti Rackeve Ugorshina DzherelaPatalah O Vidlunnya Velikogo Stepu Istoriya Pivnichnogo Prichornomor ya v osobah Herson Naddnipryanochka 2009 200 s S 38 45 PosilannyaArpad kartina 19 ogo stolittya 6 travnya 2018 u Wayback Machine http myhungary net country 759 koroli vengrii iz dinastii arpadov chast 1 972 1095 gg html 30 sichnya 2018 u Wayback Machine Ce nezavershena stattya pro monarha dinastiyu chi yiyi predstavnika predstavnicyu Vi mozhete dopomogti proyektu vipravivshi abo dopisavshi yiyi Poperednik Almosh Nadfejedelem 895 907 Nastupnik Zolta