Чолобитна, або чолобиття (кит. трад.: 叩頭; піньїнь: Kòutóu, «бити головою, чолом») — акт колінопреклоніння перед вищою особою, що супроводжується прикладанням лоба до землі (биттям чола) на знак цілковитої покірності. Земний уклін, кидання в ноги. Найбільш шаноблива форма звертання чи прохання до божества, монарха, господаря, високопосадовця тощо. Символізує тотальне визнання влади господаря, цілковите приниження себе заради отримання протекції або вигоди від нього. Поширена у східноазійських країнах (Китай, Корея, Японія, Монголія), Індії, ісламських (суджуд) і африканських країнах, а також країнах Східної Європи (Русь, Московія, Молдавія, Угорщина тощо). Найстарші приклади звичаю бити чолом походять з Єгипту, Китаю, Індії.
На Русі, в Литві, Росії чолобитними також називались особисті чи групові звернення, скарги, клопотання, що подавалися до органів влади. Аналог європейської (лат. supplicatio).
Китай
Чолобиття (коутоу) — це акт глибокої поваги, що виражається через уклін. Виконується ставанням на коліна та поклоном настільки низько, щоби голова торкнулася землі. Альтернативний китайський термін — «кетоу»; проте значення дещо змінено: «коу» (叩) має загальне значення «стукіт», тоді як «ке» (磕) має загальне значення «доторкатися (поверхні)», а «тоу» (頭) означає «голова». Звичай цей, імовірно, виник між періодом Весни та Осені або періодом Воюючих держав, оскільки він, як відомо, існував до часів першої імператорської династії Цінь (221 рік до н.е — 206 рік до н.е).
Згідно з китайським імператорським протоколом, чолобиття виконували перед Сином Неба. Залежно від ситуації, використовувалися різні види. У найбільш урочистих церемоніях, наприклад, на коронації нового імператора, піддані проводили церемонію «дев'ятикратного чолобиття» (кит. 三跪九叩頭) — трьох почергових колінопреклонінь, кожне з яких супроводжується трьома земними поклонами.
Оскільки урядовці представляли велич імператора під час виконання своїх обов'язків, простолюдини також повинні були звертатися до них через чолобитні у формальних ситуаціях. Наприклад, простолюдин повинен був стати на коліна перед місцевим урядовцем.
Оскільки конфуціанське вчення вимагає великої пошани до батьків, бабусі й дідуся, від дітей також вимагали бити чолом до їхніх старших предків. Наприклад, на весіллі молода пара традиційно виконувала чолобиття обом парам батьків, як підтверждення заборгованості за їх виховання.
Конфуцій вважав що існує природна гармонія між тілом і розумом, і отже, будь-які дії виражені через тіло, будуть передані розуму. Оскільки тіло знаходиться в розпростертому положенні під час чолобиття, ідея полягає в тому, що людина, звичайно, буде відчувати глибоку повагу. Конфуціанська філософія стверджувала, що повага є важливою для суспільства, зробивши поклоніння важливим ритуалом.
1816 року китайський імператор відмовився приймати британського посла Амхерста, за те, що той не дотримався церемоніалу коутоу.
Від цієї назви походить англійське слово kowtow.
Корея
Чолобиття (кор. 고두, 叩頭, godu, году) поширилося в Кореї з Китаю на початку нашої ери. Корейські правителі, такі як Інджон, присягали на колінах на вірність китайським імператорам. Усередині Кореї звичай чолобиття був поширений на всіх щаблях соціальної ієрархії — від ванського двору до селянської сім'ї. Корейці віддавали шану, б'ючи чолом перед правителем, чиновниками, вчителями, батьками тощо.
Росія
Звичай чолобиття був поширений в Московії і Росії.
Скарги-чолобитні
Чолобитними також називались скарги, клопотання, що подавалися до судів, органів державної влади. Подавалися як від окремої особи, так і від групи осіб.
Рішенням Земського собору 1549 року у Великому князівстві Московському було встановлене Право на подання Чолобитної та закріплено в Судебнику 1550 року. Того ж року утворено Чолобитний приказ, що розглядав і перевіряв чолобитні та фактично був найвищою апеляційною та контрольною інстанцією в Московському царстві. У 1677 році Чолобитний приказ був об'єднаний з Володимирським судним приказом.
Чолобитні 1763
1763 К. Розумовський після участі в палацовому перевороті у Санкт-Петербурзі (1762) прибув до Глухова. Тут він і вищі посадові особи його адміністрації підготували на ім'я імператриці Катерини II дві чолобитні. Одна стосувалася поліпшення вищої освіти в Гетьманщині, а саме: передбачалося перетворити Київську академію (див. Києво-Могилянська академія) на університет і заснувати університет у м. Батурин. У другій було клопотання про відновлення давніх прав України та визнання спадковості гетьманства за родиною Розумовських. Такі наміри викликали гостре невдоволення Катерини II і дали їй привід для остаточного скасування влади гетьмана та перетворення Малоросії на одну з провінцій Російської імперії.
Русь-Україна
Чолобиття (ст.-укр. чолобитье, чоломъбитья), як форма звертання, було відомим на Русі після монгольської навали.
За литовсько-польської доби в староукраїнських грамотах та листах князів XIV століття зустрічаються вирази «билъ намъ чоломъ» (1322, 1342) у значенні «звертався до нас, прохав нас уклінно».
У грамоті польського короля Сигізмунда за 1507 рік, якою він визначає правові стосунки між євреями і християнами у Литві, зазначається: «Били Намъ чоломъ жидове Наши: зъ Берестья, съ Троковъ, зъ Городна, зъ Луцка, зъ Володимера и зъ иншихъ местъ Нашихъ Великого Князьства Литовского».
У листі Івана Мазепи за 1699 рік чолобиття згадується у значенні уклінного прохання до російського царя: «воздаю йому ж, великому государю, його царській пресвітлій величності, моє піддане чолобиття і прошу його, монаршого, щодо того догляду»
Японія
Чолобиття (яп. 土下座, dogeza, догедза, «сидіння на землі») в Японії поширилося з Кореї та Китаю на початку нашої ери. У «Переказі про людей ва Записів Вей» згадується, що японці III ст. вшановували старших сидячи на землі й плескаючи у долоні. Звичай бити чолом був звичним при дворі імператора, аристократичних і самурайських домах. Так само як в Китаї і Кореї чолобиття вважалося найвищим проявом шани і покірності.
Див. також
Примітки
- Неру, Джавахарлал (1977). Взгляд на всемирную историю. В трех томах. Том 2. Прогресс. - С.242
- Definition of KOWTOW. www.merriam-webster.com (англ.). Процитовано 20 березня 2020.
- Гуржій О. І. Глухівські ради 1750, 1763 // Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К. : Наукова думка, 2004. — Т. 2 : Г — Д. — 518 с. : іл. — .
- Пещак 1974:89. 68. Ярослав Ізяславич, полоцький князь, дарує млин на р. Бельчиці Борисоглібському монастиреві.
- Пещак 1974:20. 6. Князь Любарт Гедимінович дарує села соборній церкві Іоанна Богослова в Луцьку.
- Пещак 1974:24. 9. Великий князь литовський Ольгерд підтверджує право Григорія Тункеля на майно.
- Пещак 1974:89.
- Источники малороссийской истории, собранные Д. Н. Бантыш-Каменским. — Т. II. — М., 1859. — С. 23-28.; Лист думному дяку Микиті Зотову у Вороніж про заколотників Д. Забілу та А. Солонину, від 5 вересня 1699 року.
Бібліографія
Джерела
- Грамоти XIV ст. / Упорядк., вст. ст., ком. i слов.-покаж. М. М. Пещак — К., 1974.
Монографії
- Духовная культура Китая. Том 4. Историческая мысль. Политическая и правовая культура. / Редакторы тома М. Л. Титаренко, Л. С. Переломов, В. Н. Усов, С. М. Аникеева, А. Е. Лукьянов, А. И. Кобзев. 2009. 935 стр. Уч.-изд. л. 105,6.
- Русско-китайские отношения в XIX веке: 1803-1807. М. Б Давыдова, С. Л. Тихвинский, Институт Дальнего Востока (Российская академия наук). М. 1995.
Довідники
- Супліка // Українська мала енциклопедія : 16 кн. : у 8 т. / проф. Є. Онацький. — Накладом Адміністратури УАПЦ в Аргентині. — Буенос-Айрес, 1966. — Т. 8, кн. XV : Літери Ст — Уц. — С. 1863. — 1000 екз.
- Дипломатический словарь. М: Государственное издательство политической литературы. А. Я. Вышинский, С. А. Лозовский. 1948.
Посилання
- Супліка // Літературознавча енциклопедія : у 2 т. / авт.-уклад. Ю. І. Ковалів. — Київ : ВЦ «Академія», 2007. — Т. 2 : М — Я. — С. 445.
Вікісховище має мультимедійні дані за темою: Чолобитна
- Чолобитна на leksika.com.ua з вказаною літературою(укр.)
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Cholobitna abo cholobittya kit trad 叩頭 pinyin Koutou biti golovoyu cholom akt kolinoprekloninnya pered vishoyu osoboyu sho suprovodzhuyetsya prikladannyam loba do zemli bittyam chola na znak cilkovitoyi pokirnosti Zemnij uklin kidannya v nogi Najbilsh shanobliva forma zvertannya chi prohannya do bozhestva monarha gospodarya visokoposadovcya tosho Simvolizuye totalne viznannya vladi gospodarya cilkovite prinizhennya sebe zaradi otrimannya protekciyi abo vigodi vid nogo Poshirena u shidnoazijskih krayinah Kitaj Koreya Yaponiya Mongoliya Indiyi islamskih sudzhud i afrikanskih krayinah a takozh krayinah Shidnoyi Yevropi Rus Moskoviya Moldaviya Ugorshina tosho Najstarshi prikladi zvichayu biti cholom pohodyat z Yegiptu Kitayu Indiyi Bittya cholomKorejskij van Indzho b ye cholom pered cinskim imperatorom Huanom Tajczi Na Rusi v Litvi Rosiyi cholobitnimi takozh nazivalis osobisti chi grupovi zvernennya skargi klopotannya sho podavalisya do organiv vladi Analog yevropejskoyi lat supplicatio KitajKitayec u hrami 2008 Kitayec u cinskomu sudi 1889 Cholobittya koutou ce akt glibokoyi povagi sho virazhayetsya cherez uklin Vikonuyetsya stavannyam na kolina ta poklonom nastilki nizko shobi golova torknulasya zemli Alternativnij kitajskij termin ketou prote znachennya desho zmineno kou 叩 maye zagalne znachennya stukit todi yak ke 磕 maye zagalne znachennya dotorkatisya poverhni a tou 頭 oznachaye golova Zvichaj cej imovirno vinik mizh periodom Vesni ta Oseni abo periodom Voyuyuchih derzhav oskilki vin yak vidomo isnuvav do chasiv pershoyi imperatorskoyi dinastiyi Cin 221 rik do n e 206 rik do n e Zgidno z kitajskim imperatorskim protokolom cholobittya vikonuvali pered Sinom Neba Zalezhno vid situaciyi vikoristovuvalisya rizni vidi U najbilsh urochistih ceremoniyah napriklad na koronaciyi novogo imperatora piddani provodili ceremoniyu dev yatikratnogo cholobittya kit 三跪九叩頭 troh pochergovih kolinopreklonin kozhne z yakih suprovodzhuyetsya troma zemnimi poklonami Oskilki uryadovci predstavlyali velich imperatora pid chas vikonannya svoyih obov yazkiv prostolyudini takozh povinni buli zvertatisya do nih cherez cholobitni u formalnih situaciyah Napriklad prostolyudin povinen buv stati na kolina pered miscevim uryadovcem Oskilki konfucianske vchennya vimagaye velikoyi poshani do batkiv babusi j didusya vid ditej takozh vimagali biti cholom do yihnih starshih predkiv Napriklad na vesilli moloda para tradicijno vikonuvala cholobittya obom param batkiv yak pidtverzhdennya zaborgovanosti za yih vihovannya Konfucij vvazhav sho isnuye prirodna garmoniya mizh tilom i rozumom i otzhe bud yaki diyi virazheni cherez tilo budut peredani rozumu Oskilki tilo znahoditsya v rozprostertomu polozhenni pid chas cholobittya ideya polyagaye v tomu sho lyudina zvichajno bude vidchuvati gliboku povagu Konfucianska filosofiya stverdzhuvala sho povaga ye vazhlivoyu dlya suspilstva zrobivshi pokloninnya vazhlivim ritualom 1816 roku kitajskij imperator vidmovivsya prijmati britanskogo posla Amhersta za te sho toj ne dotrimavsya ceremonialu koutou Vid ciyeyi nazvi pohodit anglijske slovo kowtow KoreyaCholobittya kor 고두 叩頭 godu godu poshirilosya v Koreyi z Kitayu na pochatku nashoyi eri Korejski praviteli taki yak Indzhon prisyagali na kolinah na virnist kitajskim imperatoram Useredini Koreyi zvichaj cholobittya buv poshirenij na vsih shablyah socialnoyi iyerarhiyi vid vanskogo dvoru do selyanskoyi sim yi Korejci viddavali shanu b yuchi cholom pered pravitelem chinovnikami vchitelyami batkami tosho RosiyaBaskaki Gurev do 1943 Zvichaj cholobittya buv poshirenij v Moskoviyi i Rosiyi Skargi cholobitni Cholobitnimi takozh nazivalis skargi klopotannya sho podavalisya do sudiv organiv derzhavnoyi vladi Podavalisya yak vid okremoyi osobi tak i vid grupi osib Rishennyam Zemskogo soboru 1549 roku u Velikomu knyazivstvi Moskovskomu bulo vstanovlene Pravo na podannya Cholobitnoyi ta zakripleno v Sudebniku 1550 roku Togo zh roku utvoreno Cholobitnij prikaz sho rozglyadav i pereviryav cholobitni ta faktichno buv najvishoyu apelyacijnoyu ta kontrolnoyu instanciyeyu v Moskovskomu carstvi U 1677 roci Cholobitnij prikaz buv ob yednanij z Volodimirskim sudnim prikazom Cholobitni 1763 1763 K Rozumovskij pislya uchasti v palacovomu perevoroti u Sankt Peterburzi 1762 pribuv do Gluhova Tut vin i vishi posadovi osobi jogo administraciyi pidgotuvali na im ya imperatrici Katerini II dvi cholobitni Odna stosuvalasya polipshennya vishoyi osviti v Getmanshini a same peredbachalosya peretvoriti Kiyivsku akademiyu div Kiyevo Mogilyanska akademiya na universitet i zasnuvati universitet u m Baturin U drugij bulo klopotannya pro vidnovlennya davnih prav Ukrayini ta viznannya spadkovosti getmanstva za rodinoyu Rozumovskih Taki namiri viklikali gostre nevdovolennya Katerini II i dali yij privid dlya ostatochnogo skasuvannya vladi getmana ta peretvorennya Malorosiyi na odnu z provincij Rosijskoyi imperiyi Rus UkrayinaCholobittya st ukr cholobite cholombitya yak forma zvertannya bulo vidomim na Rusi pislya mongolskoyi navali Za litovsko polskoyi dobi v staroukrayinskih gramotah ta listah knyaziv XIV stolittya zustrichayutsya virazi bil nam cholom 1322 1342 u znachenni zvertavsya do nas prohav nas uklinno U gramoti polskogo korolya Sigizmunda za 1507 rik yakoyu vin viznachaye pravovi stosunki mizh yevreyami i hristiyanami u Litvi zaznachayetsya Bili Nam cholom zhidove Nashi z Berestya s Trokov z Gorodna z Lucka z Volodimera i z inshih mest Nashih Velikogo Knyazstva Litovskogo U listi Ivana Mazepi za 1699 rik cholobittya zgaduyetsya u znachenni uklinnogo prohannya do rosijskogo carya vozdayu jomu zh velikomu gosudaryu jogo carskij presvitlij velichnosti moye piddane cholobittya i proshu jogo monarshogo shodo togo doglyadu YaponiyaCholobittya yap 土下座 dogeza dogedza sidinnya na zemli v Yaponiyi poshirilosya z Koreyi ta Kitayu na pochatku nashoyi eri U Perekazi pro lyudej va Zapisiv Vej zgaduyetsya sho yaponci III st vshanovuvali starshih sidyachi na zemli j pleskayuchi u doloni Zvichaj biti cholom buv zvichnim pri dvori imperatora aristokratichnih i samurajskih domah Tak samo yak v Kitayi i Koreyi cholobittya vvazhalosya najvishim proyavom shani i pokirnosti Div takozhSudzhudPrimitkiNeru Dzhavaharlal 1977 Vzglyad na vsemirnuyu istoriyu V treh tomah Tom 2 Progress S 242 Definition of KOWTOW www merriam webster com angl Procitovano 20 bereznya 2020 Gurzhij O I Gluhivski radi 1750 1763 Enciklopediya istoriyi Ukrayini u 10 t redkol V A Smolij golova ta in Institut istoriyi Ukrayini NAN Ukrayini K Naukova dumka 2004 T 2 G D 518 s il ISBN 966 00 0405 2 Peshak 1974 89 68 Yaroslav Izyaslavich polockij knyaz daruye mlin na r Belchici Borisoglibskomu monastirevi Peshak 1974 20 6 Knyaz Lyubart Gediminovich daruye sela sobornij cerkvi Ioanna Bogoslova v Lucku Peshak 1974 24 9 Velikij knyaz litovskij Olgerd pidtverdzhuye pravo Grigoriya Tunkelya na majno Peshak 1974 89 Istochniki malorossijskoj istorii sobrannye D N Bantysh Kamenskim T II M 1859 S 23 28 List dumnomu dyaku Mikiti Zotovu u Voronizh pro zakolotnikiv D Zabilu ta A Soloninu vid 5 veresnya 1699 roku BibliografiyaDzherela Gramoti XIV st Uporyadk vst st kom i slov pokazh M M Peshak K 1974 Monografiyi Duhovnaya kultura Kitaya Tom 4 Istoricheskaya mysl Politicheskaya i pravovaya kultura Redaktory toma M L Titarenko L S Perelomov V N Usov S M Anikeeva A E Lukyanov A I Kobzev 2009 935 str Uch izd l 105 6 Russko kitajskie otnosheniya v XIX veke 1803 1807 M B Davydova S L Tihvinskij Institut Dalnego Vostoka Rossijskaya akademiya nauk M 1995 Dovidniki Suplika Ukrayinska mala enciklopediya 16 kn u 8 t prof Ye Onackij Nakladom Administraturi UAPC v Argentini Buenos Ajres 1966 T 8 kn XV Literi St Uc S 1863 1000 ekz Diplomaticheskij slovar M Gosudarstvennoe izdatelstvo politicheskoj literatury A Ya Vyshinskij S A Lozovskij 1948 PosilannyaSuplika Literaturoznavcha enciklopediya u 2 t avt uklad Yu I Kovaliv Kiyiv VC Akademiya 2007 T 2 M Ya S 445 Vikishovishe maye multimedijni dani za temoyu Cholobitna Cholobitna na leksika com ua z vkazanoyu literaturoyu ukr