Новгородська різанина — масові вбивства населення стародавнього Новгорода, вчинені в ході походу опричного війська Івана IV Грозного в 1569—1570 під його особистим керівництвом.
Мотив вбивства: | Помста |
---|---|
Дата: | 1569—1570 роки |
Час: | |
Вбивці: | Опричники |
Убиті: | До 15 тис. новгородців |
Хоча спочатку ця різанина була актом помсти за зраду місцевої православної церкви, вона швидко стала, мабуть, найжорстокішою опричниною із жертвами, оціненими до п'ятнадцяти тисяч, і незліченними актами надзвичайної жорстокості. Після нападу Новгород втратив свій статус одного з провідних міст колишньої Русі, понівечений винищенням громадян у поєднанні з нападом Івана IV Грозного на навколишні сільськогосподарські угіддя.
Історія
У грудні 1569 Іван Грозний, підозрюючи новгородців у співучасті у «змові» нещодавно вбитого за його наказом князя і одночасно в намірі передатися польському королю Сигізмунду II Августу, виступив з великим військом опричників проти Новгорода.
Приводом до цього послужив донос, поданий якимось волоцюгою, покараним у Новгороді, у якому новгородці на чолі з архієпископом звинувачувались у намірі посадити на престол князя Володимира Старицького та передати Новгород і Псков польському королю. Донос був відверто безглуздий і суперечливий, оскільки новгородцям приписувалися два несумісні прагнення.
Вирушивши на Новгород восени 1569, опричники влаштували масові вбивства і грабежі в Твері, Клину, Торжку та інших містах: було вбито 1505 осіб, в основному — ув'язнених литовських і татарських бранців, а також виселених зі своїх будинків псковичів і новгородців, заскочених опричниками по дорозі з Москви. У Тверському в грудні 1569 Малюта Скуратов особисто задушив митрополита Пилипа, який відмовився благословити похід московитів на Новгород.
2 січня 1570 передові загони на чолі з В. Г. Зюзіним підійшли до Новгорода й оточили місто заставами, опечатали казну в монастирях, церквах і приватних будинках, заарештували і поставили «на правьож» ченців, священиків і видних новгородців. 6 січня біля міста з'явився сам Іван Грозний.
8 січня, під час зустрічі опричного війська новгородським духовенством на Великому мосту через Волхов, цар звинуватив у зраді . Останній був арештований і поміщений у в'язницю.
Страти в Новгороді
У Новгороді було страчено із застосуванням різних тортур значне число городян, включаючи жінок і дітей. Точний підрахунок жертв вівся лише на перших порах, коли Іван Грозний цілеспрямовано знищував місцеву знать і наказових, влаштувавши суд в «Рюриковому городищі» (було вбито 211 поміщиків і 137 членів їх сімей, 45 дяків і наказових, стільки ж членів їх сімей). Серед убитих виявилися: головні дяки Новгорода К. Румянцев і А. Бессонов, боярин В. Д. Данилов, що завідував гарматними справами, а також найвизначніший боярин Ф. Сирків, який брав раніше участь у складанні «Великих Четьїх-Міней» і побудував своїм коштом кілька церков (його спочатку занурили у крижану воду Волхова, а потім живцем зварили в казані). Після цього цар почав об'їжджати новгородські монастирі, відбираючи у них все майно, а опричники здійснили напад на новгородський посад (що залишався доти недоторканим), вбивши багатьох новгородців. З храму св. Софії були зняті Василівські ворота і перевезені в тодішню «столицю опричнини» Олександрову слободу.
Страти тривали до 15 лютого. Було страчено із застосуванням різних тортур численних городян, включаючи жінок і дітей. За повідомленням російської повісті про розгром Новгорода, Іван велів обливати новгородців запальною сумішшю і потім, обгорілих і ще живих, скидати в Волхов; інших перед утопленням волочили за саньми. Священники і ченці після різних знущань забивали до смерті палицями і скидали в річку. Сучасники повідомляють, що Волхов був загачений трупами; живі перекази про це зберігалися ще в XIX столітті. Новгородський літописець розповідає, що були дні, коли число вбитих досягало півтори тисячі; а дні, коли московити вбивали по 500—600 осіб, вважалися щасливими.
Страти в Пскові
З Новгорода Грозний відправився до Пскова. У Пскові цар власноручно вбив ігумена Псково-Печерського монастиря Корнилія. Про вбивство преподобного розповідає Третій Псковський літопис, згадує Андрій Курбський, а також «Повість про початок і заснування Печерського монастиря» (кінець XVI століття), в якій мовиться: «Від тлінного цього житія земним царем предпослан до Небесного Царя в вічне житло». У царському «синодику опальному» Корнилій був позначений першим в списку осіб, страчених у Пскові. Його слуги також убили старця Вассіана Муромцева (з яким колись листувався А. М. Курбський), двох городових прикажчиків, одного іддячого і 30-40 боярських дітей.
Грозний обмежився тільки стратою кількох псковичів і грабунком їх майна. У той час, як свідчить переказ, він гостював у одного псковського юродивого Миколи Салоса. Коли прийшов час обіду, Нікола простягнув Грозному шматок сирого м'яса зі словами: «На, з'їж, ти ж харчуєшся м'ясом людським», а після — погрожував Івану багатьма бідами, якщо той не пощадить жителів. Грозний, не послухавшись, наказав зняти дзвони з одного псковського монастиря. В той же час упав під царем його кращий кінь, що справило враження на Івана. Цар поспішно покинув Псков і повернувся в Москву, де знову почалися розшуки і страти.
Див. також
Примітки
Посилання
- О жестоком тиранстве великого князя московского, которое он совершил в 1569 году по Рождестве Христовом в Новгороде Великом, Пскове, Твери и Нарве // Александр Гваньини. Описание Московии. — М. Греко-Латинский кабинет, 1997. (рос.)
- Н. И. Костомаров. Русская история в жизнеописаниях ее главнейших деятелей (рос.)
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Novgorodska rizanina masovi vbivstva naselennya starodavnogo Novgoroda vchineni v hodi pohodu oprichnogo vijska Ivana IV Groznogo v 1569 1570 pid jogo osobistim kerivnictvom Novgorodska rizaninaApolinarij Vasnyecov Oprichniki Motiv vbivstva PomstaData 1569 1570 rokiChas UTC 3Vbivci OprichnikiUbiti Do 15 tis novgorodcivDiv takozh Novgorodskij Hocha spochatku cya rizanina bula aktom pomsti za zradu miscevoyi pravoslavnoyi cerkvi vona shvidko stala mabut najzhorstokishoyu oprichninoyu iz zhertvami ocinenimi do p yatnadcyati tisyach i nezlichennimi aktami nadzvichajnoyi zhorstokosti Pislya napadu Novgorod vtrativ svij status odnogo z providnih mist kolishnoyi Rusi ponivechenij vinishennyam gromadyan u poyednanni z napadom Ivana IV Groznogo na navkolishni silskogospodarski ugiddya IstoriyaDokladnishe Moskovsko novgorodski vijni U grudni 1569 Ivan Groznij pidozryuyuchi novgorodciv u spivuchasti u zmovi neshodavno vbitogo za jogo nakazom knyazya i odnochasno v namiri peredatisya polskomu korolyu Sigizmundu II Avgustu vistupiv z velikim vijskom oprichnikiv proti Novgoroda Privodom do cogo posluzhiv donos podanij yakimos volocyugoyu pokaranim u Novgorodi u yakomu novgorodci na choli z arhiyepiskopom zvinuvachuvalis u namiri posaditi na prestol knyazya Volodimira Starickogo ta peredati Novgorod i Pskov polskomu korolyu Donos buv vidverto bezgluzdij i superechlivij oskilki novgorodcyam pripisuvalisya dva nesumisni pragnennya Virushivshi na Novgorod voseni 1569 oprichniki vlashtuvali masovi vbivstva i grabezhi v Tveri Klinu Torzhku ta inshih mistah bulo vbito 1505 osib v osnovnomu uv yaznenih litovskih i tatarskih branciv a takozh viselenih zi svoyih budinkiv pskovichiv i novgorodciv zaskochenih oprichnikami po dorozi z Moskvi U Tverskomu v grudni 1569 Malyuta Skuratov osobisto zadushiv mitropolita Pilipa yakij vidmovivsya blagosloviti pohid moskovitiv na Novgorod 2 sichnya 1570 peredovi zagoni na choli z V G Zyuzinim pidijshli do Novgoroda j otochili misto zastavami opechatali kaznu v monastiryah cerkvah i privatnih budinkah zaareshtuvali i postavili na pravozh chenciv svyashenikiv i vidnih novgorodciv 6 sichnya bilya mista z yavivsya sam Ivan Groznij 8 sichnya pid chas zustrichi oprichnogo vijska novgorodskim duhovenstvom na Velikomu mostu cherez Volhov car zvinuvativ u zradi Ostannij buv areshtovanij i pomishenij u v yaznicyu Strati v Novgorodi U Novgorodi bulo stracheno iz zastosuvannyam riznih tortur znachne chislo gorodyan vklyuchayuchi zhinok i ditej Tochnij pidrahunok zhertv vivsya lishe na pershih porah koli Ivan Groznij cilespryamovano znishuvav miscevu znat i nakazovih vlashtuvavshi sud v Ryurikovomu gorodishi bulo vbito 211 pomishikiv i 137 chleniv yih simej 45 dyakiv i nakazovih stilki zh chleniv yih simej Sered ubitih viyavilisya golovni dyaki Novgoroda K Rumyancev i A Bessonov boyarin V D Danilov sho zaviduvav garmatnimi spravami a takozh najviznachnishij boyarin F Sirkiv yakij brav ranishe uchast u skladanni Velikih Chetyih Minej i pobuduvav svoyim koshtom kilka cerkov jogo spochatku zanurili u krizhanu vodu Volhova a potim zhivcem zvarili v kazani Pislya cogo car pochav ob yizhdzhati novgorodski monastiri vidbirayuchi u nih vse majno a oprichniki zdijsnili napad na novgorodskij posad sho zalishavsya doti nedotorkanim vbivshi bagatoh novgorodciv Z hramu sv Sofiyi buli znyati Vasilivski vorota i perevezeni v todishnyu stolicyu oprichnini Oleksandrovu slobodu Strati trivali do 15 lyutogo Bulo stracheno iz zastosuvannyam riznih tortur chislennih gorodyan vklyuchayuchi zhinok i ditej Za povidomlennyam rosijskoyi povisti pro rozgrom Novgoroda Ivan veliv oblivati novgorodciv zapalnoyu sumishshyu i potim obgorilih i she zhivih skidati v Volhov inshih pered utoplennyam volochili za sanmi Svyashenniki i chenci pislya riznih znushan zabivali do smerti palicyami i skidali v richku Suchasniki povidomlyayut sho Volhov buv zagachenij trupami zhivi perekazi pro ce zberigalisya she v XIX stolitti Novgorodskij litopisec rozpovidaye sho buli dni koli chislo vbitih dosyagalo pivtori tisyachi a dni koli moskoviti vbivali po 500 600 osib vvazhalisya shaslivimi Strati v Pskovi Z Novgoroda Groznij vidpravivsya do Pskova U Pskovi car vlasnoruchno vbiv igumena Pskovo Pecherskogo monastirya Korniliya Pro vbivstvo prepodobnogo rozpovidaye Tretij Pskovskij litopis zgaduye Andrij Kurbskij a takozh Povist pro pochatok i zasnuvannya Pecherskogo monastirya kinec XVI stolittya v yakij movitsya Vid tlinnogo cogo zhitiya zemnim carem predposlan do Nebesnogo Carya v vichne zhitlo U carskomu sinodiku opalnomu Kornilij buv poznachenij pershim v spisku osib strachenih u Pskovi Jogo slugi takozh ubili starcya Vassiana Muromceva z yakim kolis listuvavsya A M Kurbskij dvoh gorodovih prikazhchikiv odnogo iddyachogo i 30 40 boyarskih ditej Groznij obmezhivsya tilki stratoyu kilkoh pskovichiv i grabunkom yih majna U toj chas yak svidchit perekaz vin gostyuvav u odnogo pskovskogo yurodivogo Mikoli Salosa Koli prijshov chas obidu Nikola prostyagnuv Groznomu shmatok sirogo m yasa zi slovami Na z yizh ti zh harchuyeshsya m yasom lyudskim a pislya pogrozhuvav Ivanu bagatma bidami yaksho toj ne poshadit zhiteliv Groznij ne posluhavshis nakazav znyati dzvoni z odnogo pskovskogo monastirya V toj zhe chas upav pid carem jogo krashij kin sho spravilo vrazhennya na Ivana Car pospishno pokinuv Pskov i povernuvsya v Moskvu de znovu pochalisya rozshuki i strati Div takozhVladimiro novgorodski vijni Moskovsko tverski vijni Moskovsko ukrayinski vijni Davnonovgorodskij dialektPrimitkiAprelikova Nataliya Ruslanovna 16 grudnya 2020 Stanovlenie predstavlenij o poznavatelnyh potrebnostyah v processe razvitiya psihologicheskoj teorii Nauchnye trudy Moskovskogo gumanitarnogo universiteta 5 doi 10 17805 trudy 2020 5 4 ISSN 2587 8441 PosilannyaO zhestokom tiranstve velikogo knyazya moskovskogo kotoroe on sovershil v 1569 godu po Rozhdestve Hristovom v Novgorode Velikom Pskove Tveri i Narve Aleksandr Gvanini Opisanie Moskovii M Greko Latinskij kabinet 1997 ros N I Kostomarov Russkaya istoriya v zhizneopisaniyah ee glavnejshih deyatelej ros