Кароліна Луїза Гессен-Дармштадтська (нім. Karoline Luise von Hessen-Darmstadt; 11 липня 1723 — 8 квітня 1783) — принцеса Гессен-Дармштадтська, донька ландграфа Гессен-Дармштадту Людвіга VIII та Шарлотти Ганау-Ліхтенберзької, дружина маркграфа Баденського Карла Фрідріха. Меценат, колекціонер і ботанік. Її «Кабінет живопису» поклав початок кунстхалле у Карлсруе, а колекція мінералів — стала основою природничого музею.
Кароліна Луїза Гессен-Дармштадтська | |
---|---|
нім. Karoline Luise von Hessen-Darmstadt | |
1-а маркграфиня Бадену | |
Початок правління: | 1771 |
Кінець правління: | 1783 |
Інші титули: | маркграфиня Баден-Дурлахська (1751—1771) |
| |
Попередник: | не було |
Наступник: | не було |
| |
Дата народження: | 11 липня 1723 |
Місце народження: | Дармштадт |
Дата смерті: | 8 квітня 1783 (59 років) |
Місце смерті: | Париж |
Дружина: | Карл Фрідріх Баденський |
Діти: | Карл Людвіг, , Людвіг, Луїза |
Династія: | Гессенський дім, Церінгени |
Батько: | Людвіг VIII |
Мати: | Шарлотта Ганау-Ліхтенберзька |
Біографія
Кароліна Луїза народилась 11 липня 1723 року в Дармштадтському палаці. Вона була четвертою дитиною і другою донькою в родині спадкоємця престолу Гессен-Дармштадта Людвіга та його дружини Шарлотти Ганау-Ліхтенберзької . Дівчинка мала старших братів Людвіга та Георга, сестра Шарлотта померла немовлям до її народження. Згодом у Кароліни Луїзи з'явились ще молодший брат Йоганн Фрідріх та сестра Луїза Августа.
Мати померла, коли їй було близько 3 років. Діти виховувались дідусем Йоганном Рейнхардом та бабусею у Буксвіллері, де й була закладена їхня ґрунтовна освіта. Скромні умови, в яких росла дівчинка, навчили її мудрому та економному веденню господарства вже у молоді роки. Вчителька пишалася раннім розвитком незалежного мислення Кароліни та багатогранним талантом.
У 1739 році, коли їй було 16 років, батько успадкував престол Гессен-Дармштадту.
Існував проект щодо шлюбу принцеси із її кузеном Вільямом Августом Кумберлендським, що не був здійснений. Спадкоємцю ж імперського князівства Шварцбург-Рудольштадт Йоганну Фрідріху вона відмовила сама.
Одружилася Кароліна Луїза у 27-річному віці із 22-річним маркграфом Баден-Дурлахським Карлом Фрідріхом. Весілля відбулося 28 січня 1751 року у Дармштадті. Цей союз був державною угодою щодо миру між двома будинками, однак скоро між подружжям виникла справжня взаємна прихильність. Карл Фрідріх і Кароліна Луїза гармонійно доповнювали один одного, і щасливий шлюб поєднав їх на довгі роки, що стало справжнім благословенням для країни.
З дев'яти народжених дітей пари вижило четверо, а дорослого віку досягли троє синів:
- Карл Людвіг (1755—1801) — спадкоємець баденського престолу, помер за життя батька, був одружений із Амалією Гессен-Дармштадтською, мав восьмеро дітей;
- (1756—1817) — був одружений з , нащадків не залишив;
- Людвіг (1763—1830) — великий герцог Баденський у 1818—1830 роках, був двічі морганатично одружений, мав четверо дітей від обох шлюбів, які не могли наслідувати престол;
- Луїза (8—11 січня 1767) — померла невдовзі після народження.
Освітою хлопців мати керувала сама. Часто сама виступала в ролі вчительки.
Маркграфиня була освіченою жінкою. Володіла французькою, англійською, італійською мовами та латиною, що дозволяло читати їй римських класиків мовою оригінала, а грецьких — у перекладах. Чудово розбиралася у французькій літературі XVII—XVIII століть.
Талановито малювала. Виконувала переважно портрети сангіною та пастеллю. Була дійсним членом Данської королівської академії мистецтв. Їздила із освітніми мандрівками до Італії та Парижа.
Мала хист і до музики. У придворному оркестрі Кароліна Луїза грала на клавесині. Керівниками капели в той час послідовно були , Джачинто Ш'ятьтті та .
Особливою прихильністю у неї користувалися природничі науки. Маркграфиня цікавилася зоологією, ботанікою, хімією, фізикою, медициною, мінералогією та геологією. В покоях її палацу, окрім майстерні, знаходилася лабораторія, де вона ставила власні експерименти. Ботанік Вільгельм фон Лейссер роками збирав колекцію мінералів за дорученням маркграфині. Також вона планувала створити ботанічну колекцію з ілюстраціями кожної рослини, згідно класифікації Карла Ліннея, однак, через брак коштів, цей задум реалізувати не вдалося.
Власною участю у культурному та науковому житті Кароліна Луїза значно впливала на придворне життя столиці. Її резиденція стала духовним та культурним осередком південного заходу Німеччини. При її дворі бували Вольтер, з яким Кароліна Луїза тривалий час листувалася, Йоганн-Готфрід Гердер, Йоганн Каспар Лафатер, Йоганн Вольфганг фон Ґете, Фрідріх Ґотліб Клопшток, Крістоф Віллібальд Глюк, Крістоф Мартін Віланд та інші визначні люди свого часу.
Освіта і патронаж науки і мистецтв були не єдиними справами маркграфині. 1771 року Карл Фрідріх успадкував сусіднє маркграфство Баден-Баден, і об'єднав його із Баден-Дурлахським у єдине Баденське маркграфство. Кароліна Луїза у своїх володіннях на правому березі Рейну володарювала сама. Цікавилася сільським господарством, зокрема, доглядом за худобою. Сприяла поширенню культури марени красильної, мала мануфактуру з виробництва мила та свічок. Економічна діяльність маркграфині виявилася успішною.
1779 року Кароліна Луїза впала на сходах, що завдало шкоди її здоров'ю. 1783 року маркграфиня у супроводі сина Фрідріха відбула до Парижа, де хотіла зустрітися із старими друзями та побачити улюблені колекції. У французькій столиці у неї трапився удар і за кілька днів вона померла.
Карл Фрідріх був дуже вражений і засмучений смертю дружини. За чотири роки він узяв морганатичний шлюб із 19-річною фрейліною своєї невістки, Луїзою Кароліною фон Ґейєр, якій дарував титул баронеси Гогберг. Оскільки, його з Кароліною сини не залишили нащадків чоловічої статі, правління у Бадені продовжили діти від другого шлюбу.
Нагороди
- Орден Святої Катерини I ступеня (Російська імперія) (1771).
Цікаві факти
- Карл Лінней назвав на честь маркграфині пахіру водяну Carolinea prinzeps, що стала кімнатною рослиною.
Генеалогія
Людвіг VI | Єлизавета Альтенбурзька | Альбрехт II | Софія Маргарита Еттінген-Еттінгенська | Йоганн Рейнхард II | Анна Магдалена Біркенфельд-Бішвайлер | Йоганн Фрідріх Бранденбург-Ансбахський | Йоганна Єлизавета Баден-Дурлахська | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ернест Людвіг | Доротея Бранденбург-Ансбахська | Йоганн Рейнхард III | Доротея Фредеріка Бранденбург-Ансбахська | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Людвіг VIII | Шарлотта Ганау-Ліхтенберзька | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Кароліна Луїза | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Примітки
- Вільям Август так і помер неодруженим.
- Karl Obser: Karoline Luise (Markgräfin von Baden). In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 55, Duncker & Humblot, Leipzig 1910, стор. 510—513 [1] [Архівовано 16 червня 2022 у Wayback Machine.] (нім.)
Література
- Karl Obser: Karoline Luise (Markgräfin von Baden). In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 55, Duncker & Humblot, Leipzig 1910, стор. 510—513.[2] [Архівовано 16 червня 2022 у Wayback Machine.]
- Claudia Kollbach: Karoline Luise von Baden-Durlach als Mutter ihrer kranken Kinder. Medizinische Praktiken als Teil der Prinzenerziehung in der zweiten Hälfte des 18. Jahrhunderts. In: zeitenblicke 4 (2005), Nr. 3 [3] [ 17 грудня 2015 у Wayback Machine.]
- Jan Lauts: Der Monogrammist FR von 1760 : Johann Friedrich Reiffenstein und seine Schülerin Markgräfin Karoline Luise von Baden. 1982
- Jan Lauts: Karoline Luise von Baden: ein Lebensbild aus der Zeit der Aufklärung, Müller, 1980
- Annelis Schwarzmann, Badisches Landesmuseum Karlsruhe: Caroline Luise, Markgräfin von Baden, 1723—1783: Ausstellung anlässlich der 200. Wiederkehr ihres Todesjahres, K. Theiss, 1983
Посилання
Вікісховище має мультимедійні дані за темою: Кароліна Луїза Гессен-Дармштадтська |
- Профіль на Geneall.net [ 14 червня 2008 у Wayback Machine.] (нім.)
- Профіль на Thepeerage.com [ 28 червня 2013 у Wayback Machine.] (англ.)
- Генеалогія Кароліни Луїзи Гессен-Дармштадтської [ 6 лютого 2012 у Wayback Machine.] (англ.)
- Історія кунстхалле Карлсруе [ 11 лютого 2017 у Wayback Machine.] (нім.)
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Karolina Luyiza Gessen Darmshtadtska nim Karoline Luise von Hessen Darmstadt 11 lipnya 1723 8 kvitnya 1783 princesa Gessen Darmshtadtska donka landgrafa Gessen Darmshtadtu Lyudviga VIII ta Sharlotti Ganau Lihtenberzkoyi druzhina markgrafa Badenskogo Karla Fridriha Mecenat kolekcioner i botanik Yiyi Kabinet zhivopisu poklav pochatok kunsthalle u Karlsrue a kolekciya mineraliv stala osnovoyu prirodnichogo muzeyu Karolina Luyiza Gessen Darmshtadtskanim Karoline Luise von Hessen DarmstadtKarolina Luyiza Gessen Darmshtadtska1 a markgrafinya BadenuPochatok pravlinnya 1771Kinec pravlinnya 1783Inshi tituli markgrafinya Baden Durlahska 1751 1771 Poperednik ne buloNastupnik ne buloData narodzhennya 11 lipnya 1723 1723 07 11 Misce narodzhennya DarmshtadtData smerti 8 kvitnya 1783 1783 04 08 59 rokiv Misce smerti ParizhDruzhina Karl Fridrih BadenskijDiti Karl Lyudvig Lyudvig LuyizaDinastiya Gessenskij dim CeringeniBatko Lyudvig VIIIMati Sharlotta Ganau LihtenberzkaBiografiyaKarolina Luyiza narodilas 11 lipnya 1723 roku v Darmshtadtskomu palaci Vona bula chetvertoyu ditinoyu i drugoyu donkoyu v rodini spadkoyemcya prestolu Gessen Darmshtadta Lyudviga ta jogo druzhini Sharlotti Ganau Lihtenberzkoyi Divchinka mala starshih brativ Lyudviga ta Georga sestra Sharlotta pomerla nemovlyam do yiyi narodzhennya Zgodom u Karolini Luyizi z yavilis she molodshij brat Jogann Fridrih ta sestra Luyiza Avgusta Karolina Luyiza u 22 roki na portreti penzlya Liotara 1745 Mati pomerla koli yij bulo blizko 3 rokiv Diti vihovuvalis didusem Jogannom Rejnhardom ta babuseyu u Buksvilleri de j bula zakladena yihnya gruntovna osvita Skromni umovi v yakih rosla divchinka navchili yiyi mudromu ta ekonomnomu vedennyu gospodarstva vzhe u molodi roki Vchitelka pishalasya rannim rozvitkom nezalezhnogo mislennya Karolini ta bagatogrannim talantom U 1739 roci koli yij bulo 16 rokiv batko uspadkuvav prestol Gessen Darmshtadtu Isnuvav proekt shodo shlyubu princesi iz yiyi kuzenom Vilyamom Avgustom Kumberlendskim sho ne buv zdijsnenij Spadkoyemcyu zh imperskogo knyazivstva Shvarcburg Rudolshtadt Jogannu Fridrihu vona vidmovila sama Odruzhilasya Karolina Luyiza u 27 richnomu vici iz 22 richnim markgrafom Baden Durlahskim Karlom Fridrihom Vesillya vidbulosya 28 sichnya 1751 roku u Darmshtadti Cej soyuz buv derzhavnoyu ugodoyu shodo miru mizh dvoma budinkami odnak skoro mizh podruzhzhyam vinikla spravzhnya vzayemna prihilnist Karl Fridrih i Karolina Luyiza garmonijno dopovnyuvali odin odnogo i shaslivij shlyub poyednav yih na dovgi roki sho stalo spravzhnim blagoslovennyam dlya krayini Z dev yati narodzhenih ditej pari vizhilo chetvero a doroslogo viku dosyagli troye siniv Karl Lyudvig 1755 1801 spadkoyemec badenskogo prestolu pomer za zhittya batka buv odruzhenij iz Amaliyeyu Gessen Darmshtadtskoyu mav vosmero ditej Karolina Luyiza iz starshimi sinami 1757 1756 1817 buv odruzhenij z nashadkiv ne zalishiv Lyudvig 1763 1830 velikij gercog Badenskij u 1818 1830 rokah buv dvichi morganatichno odruzhenij mav chetvero ditej vid oboh shlyubiv yaki ne mogli nasliduvati prestol Luyiza 8 11 sichnya 1767 pomerla nevdovzi pislya narodzhennya Osvitoyu hlopciv mati keruvala sama Chasto sama vistupala v roli vchitelki Markgrafinya bula osvichenoyu zhinkoyu Volodila francuzkoyu anglijskoyu italijskoyu movami ta latinoyu sho dozvolyalo chitati yij rimskih klasikiv movoyu originala a greckih u perekladah Chudovo rozbiralasya u francuzkij literaturi XVII XVIII stolit Talanovito malyuvala Vikonuvala perevazhno portreti sanginoyu ta pastellyu Bula dijsnim chlenom Danskoyi korolivskoyi akademiyi mistectv Yizdila iz osvitnimi mandrivkami do Italiyi ta Parizha Mala hist i do muziki U pridvornomu orkestri Karolina Luyiza grala na klavesini Kerivnikami kapeli v toj chas poslidovno buli Dzhachinto Sh yattti ta Osoblivoyu prihilnistyu u neyi koristuvalisya prirodnichi nauki Markgrafinya cikavilasya zoologiyeyu botanikoyu himiyeyu fizikoyu medicinoyu mineralogiyeyu ta geologiyeyu V pokoyah yiyi palacu okrim majsterni znahodilasya laboratoriya de vona stavila vlasni eksperimenti Botanik Vilgelm fon Lejsser rokami zbirav kolekciyu mineraliv za doruchennyam markgrafini Takozh vona planuvala stvoriti botanichnu kolekciyu z ilyustraciyami kozhnoyi roslini zgidno klasifikaciyi Karla Linneya odnak cherez brak koshtiv cej zadum realizuvati ne vdalosya Palac u Karlsrue Vlasnoyu uchastyu u kulturnomu ta naukovomu zhitti Karolina Luyiza znachno vplivala na pridvorne zhittya stolici Yiyi rezidenciya stala duhovnim ta kulturnim oseredkom pivdennogo zahodu Nimechchini Pri yiyi dvori buvali Volter z yakim Karolina Luyiza trivalij chas listuvalasya Jogann Gotfrid Gerder Jogann Kaspar Lafater Jogann Volfgang fon Gete Fridrih Gotlib Klopshtok Kristof Villibald Glyuk Kristof Martin Viland ta inshi viznachni lyudi svogo chasu Osvita i patronazh nauki i mistectv buli ne yedinimi spravami markgrafini 1771 roku Karl Fridrih uspadkuvav susidnye markgrafstvo Baden Baden i ob yednav jogo iz Baden Durlahskim u yedine Badenske markgrafstvo Karolina Luyiza u svoyih volodinnyah na pravomu berezi Rejnu volodaryuvala sama Cikavilasya silskim gospodarstvom zokrema doglyadom za hudoboyu Spriyala poshirennyu kulturi mareni krasilnoyi mala manufakturu z virobnictva mila ta svichok Ekonomichna diyalnist markgrafini viyavilasya uspishnoyu 1779 roku Karolina Luyiza vpala na shodah sho zavdalo shkodi yiyi zdorov yu 1783 roku markgrafinya u suprovodi sina Fridriha vidbula do Parizha de hotila zustritisya iz starimi druzyami ta pobachiti ulyubleni kolekciyi U francuzkij stolici u neyi trapivsya udar i za kilka dniv vona pomerla Karl Fridrih buv duzhe vrazhenij i zasmuchenij smertyu druzhini Za chotiri roki vin uzyav morganatichnij shlyub iz 19 richnoyu frejlinoyu svoyeyi nevistki Luyizoyu Karolinoyu fon Gejyer yakij daruvav titul baronesi Gogberg Oskilki jogo z Karolinoyu sini ne zalishili nashadkiv cholovichoyi stati pravlinnya u Badeni prodovzhili diti vid drugogo shlyubu NagorodiOrden Svyatoyi Katerini I stupenya Rosijska imperiya 1771 Cikavi faktiKarl Linnej nazvav na chest markgrafini pahiru vodyanu Carolinea prinzeps sho stala kimnatnoyu roslinoyu GenealogiyaLyudvig VI Yelizaveta Altenburzka Albreht II Sofiya Margarita Ettingen Ettingenska Jogann Rejnhard II Anna Magdalena Birkenfeld Bishvajler Jogann Fridrih Brandenburg Ansbahskij Joganna Yelizaveta Baden Durlahska Ernest Lyudvig Doroteya Brandenburg Ansbahska Jogann Rejnhard III Doroteya Frederika Brandenburg Ansbahska Lyudvig VIII Sharlotta Ganau Lihtenberzka Karolina Luyiza PrimitkiVilyam Avgust tak i pomer neodruzhenim Karl Obser Karoline Luise Markgrafin von Baden In Allgemeine Deutsche Biographie ADB Band 55 Duncker amp Humblot Leipzig 1910 stor 510 513 1 Arhivovano 16 chervnya 2022 u Wayback Machine nim LiteraturaKarl Obser Karoline Luise Markgrafin von Baden In Allgemeine Deutsche Biographie ADB Band 55 Duncker amp Humblot Leipzig 1910 stor 510 513 2 Arhivovano 16 chervnya 2022 u Wayback Machine Claudia Kollbach Karoline Luise von Baden Durlach als Mutter ihrer kranken Kinder Medizinische Praktiken als Teil der Prinzenerziehung in der zweiten Halfte des 18 Jahrhunderts In zeitenblicke 4 2005 Nr 3 3 17 grudnya 2015 u Wayback Machine Jan Lauts Der Monogrammist FR von 1760 Johann Friedrich Reiffenstein und seine Schulerin Markgrafin Karoline Luise von Baden 1982 Jan Lauts Karoline Luise von Baden ein Lebensbild aus der Zeit der Aufklarung Muller 1980 Annelis Schwarzmann Badisches Landesmuseum Karlsruhe Caroline Luise Markgrafin von Baden 1723 1783 Ausstellung anlasslich der 200 Wiederkehr ihres Todesjahres K Theiss 1983PosilannyaVikishovishe maye multimedijni dani za temoyu Karolina Luyiza Gessen Darmshtadtska Profil na Geneall net 14 chervnya 2008 u Wayback Machine nim Profil na Thepeerage com 28 chervnya 2013 u Wayback Machine angl Genealogiya Karolini Luyizi Gessen Darmshtadtskoyi 6 lyutogo 2012 u Wayback Machine angl Istoriya kunsthalle Karlsrue 11 lyutogo 2017 u Wayback Machine nim