Земські уставні грамоти, земські устави, обласні привілеї — законодавчі акти у Великому князівстві Литовському (ВКЛ) та Короні Польській, якими (до запровадження Литовського статуту 1529; див. Статути Великого князівства Литовського) королі польські і великі князі литовські підтверджували давні права тієї або іншої землі й на основі цих прав встановлювали норми її взаємовідносин з центральною державною владою. Це були автономні статути земель, своєрідні місцеві конституції. На відміну від привілейних грамот, що запроваджували нове право, З.у.г. ґрунтувалися на давньому праві відповідної землі.
Відомі 8 З.у.г. для укр. земель: 6 з них стосувалися земель, що входили до складу ВКЛ, 2 – західноукр. земель, підпорядкованих Короні Польській. Найдавніші з них: грамота короля польського і верховного князя литовського Владислава II Ягайла 1427 (або 1432) для Луцької землі та грамота короля польського і великого князя литовського Казимира IV Ягеллончика 1456 для Галицької землі. Решта – грамоти пізнішого часу: одна грамота 1516 – для Дорогичинської землі (Підляшшя), дві грамоти (1501 і 1509) – для Волинської землі, дві грамоти (1507 і 1529) – для Київської землі та одна грамота 1501 – для Більського повіту (див. Повіт) на Підляшші. Частина з цих грамот містить посилання на попередні їм грамоти, які до нас не дійшли. Крім цих земських грамот, існували також уставні грамоти, якими надавалися часткові привілеї окремим областям. Особливістю пізніших грамот є те, що вони містять чимало норм, які стосуються не всього населення тієї чи іншої землі, а окремих станів цієї землі.
Загалом З.у.г. містили норми цивільного, фінансового, кримінального та процесуального права. В них зафіксовано інститути та норми давнього українського звичаєвого права.
Див. також
Джерела та література
- Чехович В.А. Земські уставні грамоти [ 25 липня 2020 у Wayback Machine.] // Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К. : Наукова думка, 2005. — Т. 3 : Е — Й. — С. 351. — .
- Чехович В.А. Земські уставні грамоти [ 25 грудня 2016 у Wayback Machine.] // Юридична енциклопедія : [у 6 т.] / ред. кол.: Ю. С. Шемшученко (відп. ред.) [та ін.]. — К. : Українська енциклопедія ім. М. П. Бажана, 1998—2004. — .
Посилання
- // Юридична енциклопедія : [у 6 т.] / ред. кол.: Ю. С. Шемшученко (відп. ред.) [та ін.]. — К. : Українська енциклопедія ім. М. П. Бажана, 1998. — Т. 2 : Д — Й. — 744 с. — .
- // Юридична енциклопедія
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Zemski ustavni gramoti zemski ustavi oblasni privileyi zakonodavchi akti u Velikomu knyazivstvi Litovskomu VKL ta Koroni Polskij yakimi do zaprovadzhennya Litovskogo statutu 1529 div Statuti Velikogo knyazivstva Litovskogo koroli polski i veliki knyazi litovski pidtverdzhuvali davni prava tiyeyi abo inshoyi zemli j na osnovi cih prav vstanovlyuvali normi yiyi vzayemovidnosin z centralnoyu derzhavnoyu vladoyu Ce buli avtonomni statuti zemel svoyeridni miscevi konstituciyi Na vidminu vid privilejnih gramot sho zaprovadzhuvali nove pravo Z u g gruntuvalisya na davnomu pravi vidpovidnoyi zemli Vidomi 8 Z u g dlya ukr zemel 6 z nih stosuvalisya zemel sho vhodili do skladu VKL 2 zahidnoukr zemel pidporyadkovanih Koroni Polskij Najdavnishi z nih gramota korolya polskogo i verhovnogo knyazya litovskogo Vladislava II Yagajla 1427 abo 1432 dlya Luckoyi zemli ta gramota korolya polskogo i velikogo knyazya litovskogo Kazimira IV Yagellonchika 1456 dlya Galickoyi zemli Reshta gramoti piznishogo chasu odna gramota 1516 dlya Dorogichinskoyi zemli Pidlyashshya dvi gramoti 1501 i 1509 dlya Volinskoyi zemli dvi gramoti 1507 i 1529 dlya Kiyivskoyi zemli ta odna gramota 1501 dlya Bilskogo povitu div Povit na Pidlyashshi Chastina z cih gramot mistit posilannya na poperedni yim gramoti yaki do nas ne dijshli Krim cih zemskih gramot isnuvali takozh ustavni gramoti yakimi nadavalisya chastkovi privileyi okremim oblastyam Osoblivistyu piznishih gramot ye te sho voni mistyat chimalo norm yaki stosuyutsya ne vsogo naselennya tiyeyi chi inshoyi zemli a okremih staniv ciyeyi zemli Zagalom Z u g mistili normi civilnogo finansovogo kriminalnogo ta procesualnogo prava V nih zafiksovano instituti ta normi davnogo ukrayinskogo zvichayevogo prava Div takozhGramota knyaziv Koriyatovichiv Gramota gospodariv Illi I ta Shtefana II vid 17 lipnya 1436 roku Ustav zemlyanij Saksonske zercaloDzherela ta literaturaChehovich V A Zemski ustavni gramoti 25 lipnya 2020 u Wayback Machine Enciklopediya istoriyi Ukrayini u 10 t redkol V A Smolij golova ta in Institut istoriyi Ukrayini NAN Ukrayini K Naukova dumka 2005 T 3 E J S 351 ISBN 966 00 0610 1 Chehovich V A Zemski ustavni gramoti 25 grudnya 2016 u Wayback Machine Yuridichna enciklopediya u 6 t red kol Yu S Shemshuchenko vidp red ta in K Ukrayinska enciklopediya im M P Bazhana 1998 2004 ISBN 966 749 200 1 Posilannya Yuridichna enciklopediya u 6 t red kol Yu S Shemshuchenko vidp red ta in K Ukrayinska enciklopediya im M P Bazhana 1998 T 2 D J 744 s ISBN 966 7492 00 8 Yuridichna enciklopediya