Зарина (ін. іран. — zaranya, сак. — zarnya, перс. زرینه («золото», «та, що носить золото»), кін. VII — поч. VI ст. до н. е.) — цариця саків, яскравий приклад жінки-войовниці.
Версії античних джерел
За Ктесієм, за правління мідійського царя Астібара (як батька Астіага, його ототожнюють з геродотівським Хувахштрою) парфяни повстали проти Мідії й покликали саків, що викликало тривалу війну саків та мідян.
В цей час саки перебували під владою цариці («жінки на ім'я Зарина»). Сміливі жінки саків поділяли з чоловіками тяготи війни. Зарина підкорила сусідні варварські народи, що погрожували сакам, заснувала низку нових міст й зробила життя свого народу щасливішим.
Співвітчизники в пам'ять про її благодіяння й чесноти звели на її похованні піраміду висотою у стадію, довжина кожної сторони 3 стадії, на вершині встановили колосальну позолочену статую й віддали їй героїчні почесті. І. В. П'янков зіставляє ці відомості з відомими даними про могильники саків і вказує, що Ктесій називає Зарину дружиною свого брата Кідрея.
Текст Миколи Дамаського зберігся уривчасто, він оповідає, як після вбивства Мармарея, царя саків (іноді вважають, що мова йде про чоловіка Зарини), полководець Стріангей (одружений з Ретеєю, дочкою Астибара) був охоплений любов'ю до Зарини, проте вона відкинула його. Микола згадує також, що царський палац саків перебував у місті .
Сучасні трактування образу й особистості Зарини
Образ Зарини використовується в літературі й мистецтві. Персонажка з ім'ям Зарина виведена як дружина Сарданапала в трагедії Байрона «Сарданапал».
За версією Гутнова, спогади про Зарину збереглися і в центральноазійській поемі «Гургулі», у якій йдеться про богатирку Зарину Зарінгар («Золотописана») — дочку переможця девів царя Согдина (тобто согдійця).
І. В. П'янков використовує дані про правління жінки та про спорудження гробниці померлої правительки як в цілому достовірні. Відомості про золотий пам'ятник наводяться у словнику «Лексикон російської історичної, географічної, політичної і громадянської» Василя Татищева.
Етимологія імені поки однозначних і переконливих версій не має. За версією відомого іраніста Василя Абаєва сходить до праіранського *zaranya-, сакського *zarnya — золото. У сучасній осетинській мові слово žærīn/zærīnæ найчастіше вживається в поєднанні таких слів як xur (сонце) у вигляді xuržærīn й ѕѵгх (червоне) у вигляді sѵğžærīn, позначаючи відповідно сонячні відблиски (промені) та нарешті власне золото. Слово žærin (зарин) у перекладі з перської означає "золото, золота(-ий)".
Досі в Осетії, як одній з частин історичної , у Дагестані й Таджикистані ім'я Зарина дуже поширене; також у Казахстані.
Примітки
- Всесвітня історія в десяти томах. Том II. М., 1956. С. 170
- Діодор Сицилійський. Історична бібліотека. II. 34
- Історія стародавнього Сходу. Кн. 2. М., 2004. С. 813
- Історія стародавнього Сходу. Кн. 2. М., 2004. С. 787
- фр. 12 Якобі = фр.5 Мюллер = фр. 14 рос. пер. (Exc. De virt., I, p. 335, 20), див. Микола Дамаський ІСТОРІЯ «Вісник древньої історії». 1960 р. № 3 і № 4. [ 19 серпня 2018 у Wayback Machine.]
- Цариця Зарину: П'єси / Ванєєв Володимир; [Худож. В. М. Джіоєв], 151,[1] с. іл. 17 см, Цхінвалі Іристон 1989 http://www.ruslib.org/books/bayron_dzhordzh_gordon/sardanapal-read.html [ 4 березня 2016 у Wayback Machine.]; Моїсеєва К. М. Меч Зоряни 1960 (спроба живописного зображення героїні http://myzarina.mirtesen.ru/ [ 22 лютого 2019 у Wayback Machine.] ; [недоступне посилання з квітня 2019 http://kilat.ru/fantasy125.htm)і[недоступне посилання з листопадаа 2019] ін.
Посилання
- Историко-этимологический словарь осетинского языка. [ 17 серпня 2018 у Wayback Machine.] Т. 4. Л.: Изд-во АН СССР, 1989. С. 303
На цю статтю не посилаються інші статті Вікіпедії. Будь ласка розставте посилання відповідно до . |
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Zarina in iran zaranya sak zarnya pers زرینه zoloto ta sho nosit zoloto kin VII poch VI st do n e caricya sakiv yaskravij priklad zhinki vojovnici Versiyi antichnih dzherelZa Ktesiyem za pravlinnya midijskogo carya Astibara yak batka Astiaga jogo ototozhnyuyut z gerodotivskim Huvahshtroyu parfyani povstali proti Midiyi j poklikali sakiv sho viklikalo trivalu vijnu sakiv ta midyan V cej chas saki perebuvali pid vladoyu carici zhinki na im ya Zarina Smilivi zhinki sakiv podilyali z cholovikami tyagoti vijni Zarina pidkorila susidni varvarski narodi sho pogrozhuvali sakam zasnuvala nizku novih mist j zrobila zhittya svogo narodu shaslivishim Spivvitchizniki v pam yat pro yiyi blagodiyannya j chesnoti zveli na yiyi pohovanni piramidu visotoyu u stadiyu dovzhina kozhnoyi storoni 3 stadiyi na vershini vstanovili kolosalnu pozolochenu statuyu j viddali yij geroyichni pochesti I V P yankov zistavlyaye ci vidomosti z vidomimi danimi pro mogilniki sakiv i vkazuye sho Ktesij nazivaye Zarinu druzhinoyu svogo brata Kidreya Tekst Mikoli Damaskogo zberigsya urivchasto vin opovidaye yak pislya vbivstva Marmareya carya sakiv inodi vvazhayut sho mova jde pro cholovika Zarini polkovodec Striangej odruzhenij z Reteyeyu dochkoyu Astibara buv ohoplenij lyubov yu do Zarini prote vona vidkinula jogo Mikola zgaduye takozh sho carskij palac sakiv perebuvav u misti Suchasni traktuvannya obrazu j osobistosti Zarini Obraz Zarini vikoristovuyetsya v literaturi j mistectvi Personazhka z im yam Zarina vivedena yak druzhina Sardanapala v tragediyi Bajrona Sardanapal Za versiyeyu Gutnova spogadi pro Zarinu zbereglisya i v centralnoazijskij poemi Gurguli u yakij jdetsya pro bogatirku Zarinu Zaringar Zolotopisana dochku peremozhcya deviv carya Sogdina tobto sogdijcya I V P yankov vikoristovuye dani pro pravlinnya zhinki ta pro sporudzhennya grobnici pomerloyi pravitelki yak v cilomu dostovirni Vidomosti pro zolotij pam yatnik navodyatsya u slovniku Leksikon rosijskoyi istorichnoyi geografichnoyi politichnoyi i gromadyanskoyi Vasilya Tatisheva Etimologiya imeni poki odnoznachnih i perekonlivih versij ne maye Za versiyeyu vidomogo iranista Vasilya Abayeva shodit do prairanskogo zaranya sakskogo zarnya zoloto U suchasnij osetinskij movi slovo zaerin zaerinae najchastishe vzhivayetsya v poyednanni takih sliv yak xur sonce u viglyadi xurzaerin j ѕѵgh chervone u viglyadi sѵgzaerin poznachayuchi vidpovidno sonyachni vidbliski promeni ta nareshti vlasne zoloto Slovo zaerin zarin u perekladi z perskoyi oznachaye zoloto zolota ij Dosi v Osetiyi yak odnij z chastin istorichnoyi u Dagestani j Tadzhikistani im ya Zarina duzhe poshirene takozh u Kazahstani PrimitkiVsesvitnya istoriya v desyati tomah Tom II M 1956 S 170 Diodor Sicilijskij Istorichna biblioteka II 34 Istoriya starodavnogo Shodu Kn 2 M 2004 S 813 Istoriya starodavnogo Shodu Kn 2 M 2004 S 787 fr 12 Yakobi fr 5 Myuller fr 14 ros per Exc De virt I p 335 20 div Mikola Damaskij ISTORIYa Visnik drevnoyi istoriyi 1960 r 3 i 4 19 serpnya 2018 u Wayback Machine Caricya Zarinu P yesi Vanyeyev Volodimir Hudozh V M Dzhioyev 151 1 s il 17 sm Chinvali Iriston 1989 http www ruslib org books bayron dzhordzh gordon sardanapal read html 4 bereznya 2016 u Wayback Machine Moyiseyeva K M Mech Zoryani 1960 sproba zhivopisnogo zobrazhennya geroyini http myzarina mirtesen ru 22 lyutogo 2019 u Wayback Machine nedostupne posilannya z kvitnya 2019 http kilat ru fantasy125 htm i nedostupne posilannya z listopadaa 2019 in Bajron Dzhordzh Gordon Sardanapal Pereklad R Shengeli Zibrannya tvoriv e chotiroh tomah T 4 M Pravda 1981 doktor istorichnih nauk F H Gutnov Skifski portreti http www darial online ru 1999 3 gutnov shtml 4 sichnya 2019 u Wayback Machine ye j na inshih sajtah Internetu Istoriya starodavnogo Shodu Vid rannih derzhavnih utvoren do starodavnih imperij M 2004 S 761 787 813 Zarina Kazahstan Nacionalnaya enciklopediya Almaty Қazak enciklopediyasy 2004 T 2 str 384 ru PosilannyaIstoriko etimologicheskij slovar osetinskogo yazyka 17 serpnya 2018 u Wayback Machine T 4 L Izd vo AN SSSR 1989 S 303 Na cyu stattyu ne posilayutsya inshi statti Vikipediyi Bud laska rozstavte posilannya vidpovidno do prijnyatih rekomendacij