Гу́менці — село в Україні, центр Гуменецької сільської територіальної громади Кам'янець-Подільського району Хмельницької області.
село Гуменці | |
---|---|
Товтра Вербецька | |
Країна | Україна |
Область | Хмельницька область |
Район | Кам'янець-Подільський район |
Громада | Гуменецька сільська громада |
Код КАТОТТГ | UA68020030010035532 |
Основні дані | |
Засноване | 1496 |
Населення | 2114 |
Площа | 3,579 км² |
Густота населення | 590,67 осіб/км² |
Поштовий індекс | 32325 |
Телефонний код | +380 3849 |
Географічні дані | |
Географічні координати | 48°45′36″ пн. ш. 26°37′34″ сх. д. / 48.76000° пн. ш. 26.62611° сх. д.Координати: 48°45′36″ пн. ш. 26°37′34″ сх. д. / 48.76000° пн. ш. 26.62611° сх. д. |
Найближча залізнична станція | Гуменці |
Місцева влада | |
Адреса ради | 32325, Хмельницька обл., Кам'янець-Подільський р-н, с. Гуменці, вул. Центральна, 69 |
Карта | |
Гуменці | |
Гуменці | |
Мапа | |
Гуменці у Вікісховищі |
Назва
Досі не з'ясовано походження назви «Гуменці». Є припущення, що раніше назва села була «Ігуменці». Цей топонім пов'язаний з грецьким словом «ігумен», що означало настоятель чоловічого монастиря. Є доведення, що в ХІІ—XIV ст. землі села належали Ігумену Кам'янецького православного монастиря, який був зруйнований наприкінці XIV ст. військами литовського князя Вітовта чи монголо-татарською ордою. Тоді ігуменцями називали селян, яких тут поселили, щоб збільшити доходи монастиря.
Деякі історики іншої думки. Зокрема, Єфименко С. Д. та Бабишин вважають, що назву Гуменці треба виводити із назви староукраїнського слова «гумно» — місце зберігання і обмолоту скошеного хліба. Скошений або зжатий хліб звозили на панське гумно, тобто тік, де його ліяли (обмолочували) биками. З таким доведенням можна не погодитись, тому що в той час, вже було багато населених пунктів, у яких було своє місце зберігання хліба.
Топонім Ігуменці найчастіше зустрічається в джерелах історії про походження назви села Гуменці, як найбільш документально доведений історією Поділля.
Географія
Село Гуменці розташоване вздовж річки Мукша, за 9 км від райцентру і залізничної станції Кам'янець-Подільський. Біля села проходить автомобільна дорога Н03 та залізниця, станція Гуменці. Неподалік на північний-схід від села ростуть значні лісові масиви. На відстані 1—2 кілометра лежать села Привороття Друге і Колубаївці.
Клімат
Гуменці знаходяться в межах вологого континентального клімату із теплим літом у так званому «теплому Поділлі», тут весна настає на 2 тижні раніше. Але діяльність людини призводить до поганих змін та глобального потепління. Рівень наповнення річок водою в області становить лише 20 % від необхідного стандарту. Негативний вплив мають численні кар'єри довкола села, що руйнують кряж Товтри та вирубуються лісові масиви. На державному рівні повинні бути прийняті програми, які б забезпечували відновлення таких територій до первинного стану, після завершення видобування копалин.
Історія
Стародавні часи
Перші поселення на території села Гуменці з'явилися ще в доісторичну добу, що підтверджують кам'яні знаряддя праці: кременеві ножі, наконечники стріл, кам'яні ручні рубила, скребачки та ін., які знаходять у межах села. Спочатку край заселяли хлібороби-скотарі, а пізніше слов'яни, які займалися землеробством, і в меншій мірі скотарством та мисливством. Про це свідчать сліди тих археологічних пам'яток, знайдених на території Гуменець та сусідніх населених пунктів Подністров'я: Усті, Пудлівцях, Оринині, Луці-Врубловецькій. Археологічними пам'ятками села є Городище на Кармалюковій горі із північно східного боку. Сліди земляних укріплень, висипаного валу зберігаються і тепер.
У межах гуменецьких і колубаївських полів міститься Колубаївське городище. Про нього згадується у «Подільських Єпархіальних відомостях» у розділі «Історико-статистичний опис церкви села Гуменець Камянецького повіту» від 1869 року. Зокрема, там є такі відомості: «На полях Гуменець, за сім миль від Кам'янця з лівого боку дороги (в напрямку Дунаєвець), знаходиться група з 4 курганів, один курган значно більший за величиною (висота 6 саженів) із заглибленням посередині; по периметру в основі 16 саженів; інші три кургани менших розмірів, розташовані півколом навколо великого». І. Ролле вважав, що це залишки земляних укріплень, збудованих в 1633 р. гетьманом Конецпольським з метою захисту польського війська від турків, що вторглися тоді на Поділля під проводом Абази-Паші. Далі автор робить припущення, що, можливо, кургани більш раннього походження.
Існують припущення про те, що кургани слов'янського походження. У період Київської Русі вони мали оборонно-укріплений характер від набігів кочових племен половців та інших ворогів. Половецький хан Солодовий Буняк в ХІ столітті на цій горі зруйнував монастир, що мав укріплений вал та інші споруди.
Заснування села
У люстрації 1469 року вказано, що королівські маєтності Бабшин, Дем'янківці та інші були в управлінні Михайла з Гуменців.
Перші відомості про село Гуменці з'явились у 1493 р. У тодішньому податковому списку в Гуменцях налічувалось 16 димів (господарств) із населенням 95 чоловік.
В 1512 р. з'являються дані про суперечки сільських жителів за гуменецький ліс з кам'янецькими міщанами. У цей час точилась боротьба між окремими поміщиками за ринок Кам'янця і його ремісників. Село часто потерпало від турецько-татарських набігів. У 1550 році воно було знищено татарами, а в 1672 р. його знищили турки. У той час Гуменці знаходились між оборонними спорудами Кам'янця-Подільського.
Згідно з відомостями «Трудів Подільського єпархіального комітету» під редакцією професора Яворського за 1895 р. № 902—885 у Гуменцях в 1530 р. налічувалось 4 лани, в 1542 р. було 4 лани і 2 водяних млини. З 1565 р. село належить шляхтичам Хоцімірським, Калиновським (зокрема, Марцінові, синові Яна). У їх володіннях нараховувалось 7 ланів. Протягом 1565 — 1583 років кількість ланів збільшується до 11. З 1678 р. селом владує Ян Хоцімірський, у XVII ст. Гуменці належать польським поміщикам: Єловіцьким, Вітославським, Раковським, Росцішевицьким.
Відомості про церкву ми знаходимо в «Подільських Єпархіальних відомостях» Юхима Сіцінського. Церква в селі була у 1569 р. В 1740 р. з'явилась нова дерев'яна церква Василя Великого. Через десять років знову будується велика дерев'яна церква. Але вони всі були зруйновані під час пожеж. Лише у 1812 р. був збудований православним священиком Симоном Дубиневичем кам'яний храм, що проіснував до 70-х років ХХ ст. Він розміщувався посередині села на пагорбі, поблизу поштової дороги. За архітектурою більше був схожий на католицький костел, ніж на православний храм. При ньому знаходились захоронення будівничих храму Симона і його дружини Соломії. Для входу в церкву з боку дороги в 1845 р. були збудовані кам'яні сходи, які збереглися досі (вони є парадним входом у новозбудовану школу на місці колишньої церкви).
Боротьба селян Поділля проти експлуататорів протягом 1812 — 1835 років була тісно пов'язана з іменем народного месника Устима Кармалюка. Недалеко від Гуменець з північно-східного боку, як свідок важких років селянської боротьби, височить гора, вкрита густим лісом. Народ назвав цю гору Кармалюковою, бо саме тут, у глибокій печері, переховувався від переслідування поміщиків та царської поліції Устим Кармалюк.
На початку жовтня 1846 р. Кармалюкову гору відвідав Т. Шевченко, який прибув у подільський край за завданням комісії, яка була направлена сюди генерал-губернатором Бібіковим Д. Г. Про перебування великого Кобзаря у нашому краї описав М.Магера в повісті «Кам'янецькими стежками» писав так:
{{«Подорожні поминули вже село Гуменці, яке загубилося в глибоких ярах між розложистими високими вербами вздовж тихоплинної Мукші. Вдалині, на фоні блакитного неба, помережаного довгастими білими хмарами, все яскравіше виднілася Кармалюкова гора. Здалеку вона нагадувала золоту шапку якоїсь казкової істоти. Знизу до самого верху гора заросла густим лісом, торкнулася своїм чарівним пензлем до дерев, розмалювавши верхів'я гори темно-червоними фарбами. Тому здавалося, що там, вгорі, палає велетенське вогнище.»}}
У 1860 р. в Гуменцях вперше відкрито церковно-приходську школу. У 1870 р. в школі навчалось 18 хлопчиків і 10 дівчаток, учителем був псаломщик. До 1883 р. шкільного будинку не було. Діти навчалися в найманих селянських хатах та церковних приміщеннях. Школярів вчив лише один вчитель, який одержував 10 карбованців на місяць. В 1883 р. на старому шляху на кошти селян Гуменець та Колубаївець при допомозі земської управи була збудована школа. Тоді селяни сіл Гуменець і Колубаївець внесли на будівництво школи 600 карбованців.
Аграрна реформа 1861 р. торкнулася і гуменчан, але мало покращила їх життя. Селянам, які були збезземелені поміщиками до 1857 р., був виділений трьохдесятинний наділ, збезземеленим після 1857 р. поверненні їх попередні ділянки. Земельна реформа 1861 р. була кріпосницькою, бо її проводили поміщики-кріпосники. За своїм характером вона була буржуазною. Після реформи і далі зберігалось поміщицьке землеволодіння, гуменчани виконували різні відробітки на поміщиків, цілий ряд викупних платежів та інші види податків. Жителі села вороже зустріли земельну реформу, вони не вірили в царський маніфест 19 лютого 1861 р. Поміщиця села Гуменець Росцішевська в 1862 року готує всякими улесливими заходами сільську общину до викупу земель. У першу чергу вона хотіла покращити Мирський указ, який діяв в інтересах пані Росцішевської Ідилії Еразмової. У 1865 р. село з публічного торгу перейшло до поміщика Антона Охоцького, нащадкам якого воно належало аж до 1917 р.
В 1883 р. в селі Гуменці Маківської волості було засновано народне училище-школу у приміщенні приватного будинку. Училище перебувало на державному утриманні 226 крб. і від общини 450 крб. Навчалося там 45 хлопчиків і 13 дівчаток. Вчителькою була Олена Чорняєва, яка мала посвідчення домашнього вчителя. Закононавчаючий священик Олексій Іванович Угринович, вчитель на пастирській посаді з 20 грудня 1883 р. мав наперсний хрест з одержанням 100 крб. При училищі знаходилась одна десятина землі, на якій було засаджено сад і город. У 1897 р. проходить перший перепис населення. За даними перепису у селі проживало 1626 чоловік.
ХХ століття
Перша світова війна 1914—1918 років від початку і до кінця утримувала нашу місцевість прифронтовою зоною. Це призвело до важкого занепаду господарства гуменчан. Війна забрала багато худоби, реманенту, зменшувались врожаї. Велика кількість гуменчан пішла на війну, з якої багато не повернулись.
16 листопада 1920 р. в Гуменцях утвердилась радянська окупація. Протягом 1921─1922 років проведено перше так зване «розкуркулення» селянства, а земля була націоналізована. 14 листопада 1921 р. в селі проходили вибори до складу Сільської Ради. Головою став Марунчак Тарас Якович. У квітні 1923 р. організовано споживче товариство (сільпо). В 1930 р. почав працювати вапняковий завод, де в той час працювало 55 робітників.
Разом з Україною Гуменці переживали часи колективізації, що супроводжувались репресіями та остаточним розкуркуленням селянства. В 1930 та 1931 році на території села було організовано аж 4 колгоспи:
- Шлях до соціалізму (березень 1930 р.)
- Нове життя (березень 1931 р.)
- ім. Ворошилова (квітень 1931 р.)
- Першого Травня (квітень 1931 р.)
А в 1932 році всі вони об'єднались між собою і утворили колгосп ім. Котовського, що існує й сьогодні. Головою було обрано Дубчака Сидора Романовича. Об'єднаний колгосп нараховував 1200 га землі та 439 господарств.
Голодомор 1932─1933 рр. мало зачепив с. Гуменці, втім репресії, зачепили набагато більше людей, ніж голод. Всього за період 1929─1941 рр. було репресовано або розстріляно близько 70 сімей. Дані свідчать що перед колективізацією село мало 360 дворів, а напередодні війни залишилось 310 дворів.
У 1933 р. початкова школа с. Гуменці була перетворена в семирічну, а через три роки збудований і відкритий для навчання двоповерховий будинок школи, де в 1941 р. вже навчалось 280 учнів.
Ще не отямившись від темних часів сталінських репресій, 13 липня 1941 р. почалася німецька окупація, що тривала 2 роки і 9 місяців. Було вивезено 249 гуменчан на каторжні роботи, з яких 19 не повернулось. У цей час на території села діяла група партизанів із загону Боженка. Згодом, до них приєднались гуменчани Кирилюк Гнат та Спасюк Савелій. На території села окупанти збудували аеродром (тепер на його місці знаходиться цементний завод), який знищила радянська авіація в 1944 р. В обороні міста Кам'янця-Подільського 29 березня 1944 р. брали участь і гуменчани, зокрема за проявлену відвагу радянське командування оголосило подяку Завальському Івану Івановичу. Того ж року 30 березня Гуменці радянська окупаційна армія остаточно звільнила село від окупантів.
Почалась післявоєнна відбудова. Майже всі господарства були занедбані, земля пустувала, все доводилось починати спочатку. Великий внесок у відбудову села зробили: Сов'як Параска, Сидір Дубчак, Ілля Блажко, Іван Лисенко та ін., які своєю працею практично з нічого перетворили місцевий колгосп в одне з передових господарств у районі. Внаслідок ухвали облвиконкому від 12 січня 1967 року про об'єднання населених пунктів, які злилися, до Гуменців приєднано село Гуменецьке.
Економічний і культурний розвиток села 50—70 років сприяв швидкому розширенню села та збільшення населення. В 1954 році Гуменецька неповно-середня школа перетворена в середню, у якій навчалось 391 учень і працювало 27 вчителів. У 1960 р. відбулось об'єднання колгоспів Гуменець, Вербки та Колубаївець, тоді воно нараховувало 4 602 га землі, у тому числі 3 214 га ораної. За численними вимогами селян 1966 р. почалось будівництво двоповерхового будинку культури на 600 місць, який завершили через 4 роки. У 1967 р. в центрі села споруджується шестиметровий пам'ятник на честь загиблих гуменчан у роки Другої Світової війни. 1970 рік символізувався з одної сторони повною електрифікацією села, а з іншої було закінчено будівництва цементного заводу, який сьогодні є одним з найбільших в Україні. На початку 80-х розпочалось будівництво птахофабрики, яка в 90-х роках була приватизована і тепер носить назву ЗАТ «Авіс».
Роки відновлення Незалежності
З 1991 року в складі незалежної України. Перші роки незалежності негативно вплинули на економічне становище села, у результаті чого багато підприємств на території Гуменець, зазнали великих збитків та втрат. На сучасному етапі розвитку села, потрібно вирішувати проблеми не лише економічного, але й культурного характеру.
23 листопада 2002 року відбулось відкриття пам’ятника жертвам репресій в День пам’яті жертв Голодомору та політичних репресій, за сприяння гуменчанина, члена Національної спілки журналістів України Миколи Петровича Марунчака.
13 серпня 2015 року внаслідок об'єднання сільських рад село стало адміністративним центром Гуменецької сільської громади. Об'єднання в громаду має створити умови для формування ефективної і відповідальної місцевої влади, яка зможе забезпечити комфортне та безпечне середовище для проживання людей.
Населення
За даними на 1998 рік: дворів — 761, мешканців — 2129.
Населення становить 2114 осіб станом на 2015 рік.
Мова
У селі поширені західноподільська говірка та південноподільська говірка, що відносяться до подільського говору, який належить до південно-західного наріччя.
Розподіл населення за рідною мовою за даними перепису 2001 року:
Мова | Кількість | Відсоток |
---|---|---|
українська | 2066 | 97.73% |
російська | 38 | 1.80% |
польська | 6 | 0.28% |
білоруська | 3 | 0.14% |
угорська | 1 | 0.05% |
Усього | 2114 | 100% |
Економіка
У селі знаходиться підприємство ТОВ «СП Весна 21», яке входить до групи компаній UkrLandFarming. До складу підприємства входять комбікормовий завод та елеватор, розрахований на зберігання пшениці, кукурудзи, ріпаку та сої потужність 55 тис. тонн. На початку 2019 року у підприємство група компаній UkrLandFarming інвестувала 2 млн гривень у нове обладнання для комбікормового виробництва, що дає можливість для виробництва самостійно виробляти соєву олію і соєву макуху, а також отримала сертифікат сертифікат системи управління безпечністю продукції НАССР.
Релігія
Зовнішні відеофайли | |
---|---|
1. Чому українці досі будують російські храми? // «Обличчя Незалежності» |
- Церква Святого Пантелеймона (УПЦ МП)
Пам'ятники
- Пам'ятник жертвам репресій 1930-1952 рр., де викарбувано 202 прізвища селян Гуменців, котрі постраждали від радянських катувань.
Відомі люди
Народилися
- — український селянин, репресований, розкуркулений, автор книги спогадів «Нелегальне життя куркульського недобитка».
- Віктор Трихманенко (10 травня 1923) — письменник.
- Володимир Ковтун (16 липня 1931) — український письменник.
- Ігор Чорний (21 серпня 1953) — доктор технічних наук.
- (*18 вересня 1938 р. -+16 грудня 2019 р.) — професор, доктор біологічних наук, завідувач кафедри патологічної фізіології (1989—2008 рр.), декан медичних факультетів (1997—2000 рр.) Буковинського державного медичного університету, академік Української академії наук, лауреат премії імені Юрія Федьковича, відмінник народної освіти України. Народився 18 вересня 1938 року в с. Гуменцях Кам'янець-Подільського району Хмельницької області. Закінчив Чернівецький медичний інститут (1965 р.) та аспірантуру при кафедрі нормальної фізіології . З 1968 року працював у цьому навчальному закладі до останніх днів свого земного життя, ведучи серйозні наукові дослідження. Підготував 9 кандидатів наук. Автор 1 підручника, 15 навчальних посібників, 1 монографії, 258 статей, 3 методичних рекомендацій. Помер Валентин Францович Мислицький 16 грудня 2019 р., Чернівці.
Пов'язані з селом
- Микола Любенчук (1946—1997) — народний депутат України першого скликання (1990—1994), працював головою місцевого колгоспу.
Охорона природи
Біля села є ботанічні заказники: Товтра Вербецька та Кармалюкова Гора. Село лежить у межах національного природного парку «Подільські Товтри».
Світлини
- В'їзд у село
- Центр села
- Церква Святого Пантелеймона
- Школа
- Будинок культури
- Адмінбудівля
Див. також
- Гумецькі — шляхетський рід гербу Юноша.
- Поділля — історико-географічна область.
- Подоляни — етнографічна група українців, населення Поділля.
- Подільський говір — різновид говорів української мови.
- Децентралізація — реформа місцевого самоврядування для формування ефективної і відповідальної влади.
Примітки
- Zródla dziejowe. Tom XVIII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Cz. I. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. s. 47 — Warszawa: Sklad główny u Gerberta I Wolfa, 1902. — 252 s.
- Boniecki A. Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. — Warszawa : Warszawskie Towarzystwo Akcyjne Artystyczno-Wydawnicze, 1906. — Cz. 1. — T. 9. — S. 151. (пол.)
- ВВРУ, 2015, № 47, стор. 2413
- . Архів оригіналу за 1 травня 2019. Процитовано 1 травня 2019.
- Анна Волошина (12 лютого 2019). . Myrotvorets News. Архів оригіналу за 1 травня 2019. Процитовано 1 травня 2019.
- . БизнесЦензор. 21 січня 2019. Архів оригіналу за 1 травня 2019. Процитовано 1 травня 2019. (рос.)
- . Landlord. 28 січня 2019. Архів оригіналу за 1 травня 2019. Процитовано 1 травня 2019.
Джерела
- Humińce, wieś, pow. kamieniecki, gm. Maków // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. — Warszawa : Druk «Wieku», 1882. — Т. III. — S. 219. (пол.) — S. 219. (пол.)
Це незавершена стаття з географії України. Ви можете проєкту, виправивши або дописавши її. |
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Gu menci selo v Ukrayini centr Gumeneckoyi silskoyi teritorialnoyi gromadi Kam yanec Podilskogo rajonu Hmelnickoyi oblasti selo Gumenci Tovtra VerbeckaTovtra Verbecka Krayina Ukrayina Oblast Hmelnicka oblast Rajon Kam yanec Podilskij rajon Gromada Gumenecka silska gromada Kod KATOTTG UA68020030010035532 Osnovni dani Zasnovane 1496 Naselennya 2114 Plosha 3 579 km Gustota naselennya 590 67 osib km Poshtovij indeks 32325 Telefonnij kod 380 3849 Geografichni dani Geografichni koordinati 48 45 36 pn sh 26 37 34 sh d 48 76000 pn sh 26 62611 sh d 48 76000 26 62611 Koordinati 48 45 36 pn sh 26 37 34 sh d 48 76000 pn sh 26 62611 sh d 48 76000 26 62611 Najblizhcha zaliznichna stanciya Gumenci Misceva vlada Adresa radi 32325 Hmelnicka obl Kam yanec Podilskij r n s Gumenci vul Centralna 69 Karta Gumenci Gumenci Mapa Gumenci u Vikishovishi U Vikipediyi ye statti pro inshi geografichni ob yekti z nazvoyu Gumenci NazvaDosi ne z yasovano pohodzhennya nazvi Gumenci Ye pripushennya sho ranishe nazva sela bula Igumenci Cej toponim pov yazanij z greckim slovom igumen sho oznachalo nastoyatel cholovichogo monastirya Ye dovedennya sho v HII XIV st zemli sela nalezhali Igumenu Kam yaneckogo pravoslavnogo monastirya yakij buv zrujnovanij naprikinci XIV st vijskami litovskogo knyazya Vitovta chi mongolo tatarskoyu ordoyu Todi igumencyami nazivali selyan yakih tut poselili shob zbilshiti dohodi monastirya Deyaki istoriki inshoyi dumki Zokrema Yefimenko S D ta Babishin vvazhayut sho nazvu Gumenci treba vivoditi iz nazvi staroukrayinskogo slova gumno misce zberigannya i obmolotu skoshenogo hliba Skoshenij abo zzhatij hlib zvozili na panske gumno tobto tik de jogo liyali obmolochuvali bikami Z takim dovedennyam mozhna ne pogoditis tomu sho v toj chas vzhe bulo bagato naselenih punktiv u yakih bulo svoye misce zberigannya hliba Toponim Igumenci najchastishe zustrichayetsya v dzherelah istoriyi pro pohodzhennya nazvi sela Gumenci yak najbilsh dokumentalno dovedenij istoriyeyu Podillya GeografiyaSelo Gumenci roztashovane vzdovzh richki Muksha za 9 km vid rajcentru i zaliznichnoyi stanciyi Kam yanec Podilskij Bilya sela prohodit avtomobilna doroga N03 ta zaliznicya stanciya Gumenci Nepodalik na pivnichnij shid vid sela rostut znachni lisovi masivi Na vidstani 1 2 kilometra lezhat sela Privorottya Druge i Kolubayivci Klimat Gumenci znahodyatsya v mezhah vologogo kontinentalnogo klimatu iz teplim litom u tak zvanomu teplomu Podilli tut vesna nastaye na 2 tizhni ranishe Ale diyalnist lyudini prizvodit do poganih zmin ta globalnogo poteplinnya Riven napovnennya richok vodoyu v oblasti stanovit lishe 20 vid neobhidnogo standartu Negativnij vpliv mayut chislenni kar yeri dovkola sela sho rujnuyut kryazh Tovtri ta virubuyutsya lisovi masivi Na derzhavnomu rivni povinni buti prijnyati programi yaki b zabezpechuvali vidnovlennya takih teritorij do pervinnogo stanu pislya zavershennya vidobuvannya kopalin IstoriyaStarodavni chasi Pershi poselennya na teritoriyi sela Gumenci z yavilisya she v doistorichnu dobu sho pidtverdzhuyut kam yani znaryaddya praci kremenevi nozhi nakonechniki stril kam yani ruchni rubila skrebachki ta in yaki znahodyat u mezhah sela Spochatku kraj zaselyali hliborobi skotari a piznishe slov yani yaki zajmalisya zemlerobstvom i v menshij miri skotarstvom ta mislivstvom Pro ce svidchat slidi tih arheologichnih pam yatok znajdenih na teritoriyi Gumenec ta susidnih naselenih punktiv Podnistrov ya Usti Pudlivcyah Orinini Luci Vrubloveckij Arheologichnimi pam yatkami sela ye Gorodishe na Karmalyukovij gori iz pivnichno shidnogo boku Slidi zemlyanih ukriplen visipanogo valu zberigayutsya i teper U mezhah gumeneckih i kolubayivskih poliv mistitsya Kolubayivske gorodishe Pro nogo zgaduyetsya u Podilskih Yeparhialnih vidomostyah u rozdili Istoriko statistichnij opis cerkvi sela Gumenec Kamyaneckogo povitu vid 1869 roku Zokrema tam ye taki vidomosti Na polyah Gumenec za sim mil vid Kam yancya z livogo boku dorogi v napryamku Dunayevec znahoditsya grupa z 4 kurganiv odin kurgan znachno bilshij za velichinoyu visota 6 sazheniv iz zagliblennyam poseredini po perimetru v osnovi 16 sazheniv inshi tri kurgani menshih rozmiriv roztashovani pivkolom navkolo velikogo I Rolle vvazhav sho ce zalishki zemlyanih ukriplen zbudovanih v 1633 r getmanom Konecpolskim z metoyu zahistu polskogo vijska vid turkiv sho vtorglisya todi na Podillya pid provodom Abazi Pashi Dali avtor robit pripushennya sho mozhlivo kurgani bilsh rannogo pohodzhennya Isnuyut pripushennya pro te sho kurgani slov yanskogo pohodzhennya U period Kiyivskoyi Rusi voni mali oboronno ukriplenij harakter vid nabigiv kochovih plemen polovciv ta inshih vorogiv Poloveckij han Solodovij Bunyak v HI stolitti na cij gori zrujnuvav monastir sho mav ukriplenij val ta inshi sporudi Zasnuvannya sela U lyustraciyi 1469 roku vkazano sho korolivski mayetnosti Babshin Dem yankivci ta inshi buli v upravlinni Mihajla z Gumenciv Pershi vidomosti pro selo Gumenci z yavilis u 1493 r U todishnomu podatkovomu spisku v Gumencyah nalichuvalos 16 dimiv gospodarstv iz naselennyam 95 cholovik V 1512 r z yavlyayutsya dani pro superechki silskih zhiteliv za gumeneckij lis z kam yaneckimi mishanami U cej chas tochilas borotba mizh okremimi pomishikami za rinok Kam yancya i jogo remisnikiv Selo chasto poterpalo vid turecko tatarskih nabigiv U 1550 roci vono bulo znisheno tatarami a v 1672 r jogo znishili turki U toj chas Gumenci znahodilis mizh oboronnimi sporudami Kam yancya Podilskogo Zgidno z vidomostyami Trudiv Podilskogo yeparhialnogo komitetu pid redakciyeyu profesora Yavorskogo za 1895 r 902 885 u Gumencyah v 1530 r nalichuvalos 4 lani v 1542 r bulo 4 lani i 2 vodyanih mlini Z 1565 r selo nalezhit shlyahticham Hocimirskim Kalinovskim zokrema Marcinovi sinovi Yana U yih volodinnyah narahovuvalos 7 laniv Protyagom 1565 1583 rokiv kilkist laniv zbilshuyetsya do 11 Z 1678 r selom vladuye Yan Hocimirskij u XVII st Gumenci nalezhat polskim pomishikam Yelovickim Vitoslavskim Rakovskim Roscishevickim Vidomosti pro cerkvu mi znahodimo v Podilskih Yeparhialnih vidomostyah Yuhima Sicinskogo Cerkva v seli bula u 1569 r V 1740 r z yavilas nova derev yana cerkva Vasilya Velikogo Cherez desyat rokiv znovu buduyetsya velika derev yana cerkva Ale voni vsi buli zrujnovani pid chas pozhezh Lishe u 1812 r buv zbudovanij pravoslavnim svyashenikom Simonom Dubinevichem kam yanij hram sho proisnuvav do 70 h rokiv HH st Vin rozmishuvavsya poseredini sela na pagorbi poblizu poshtovoyi dorogi Za arhitekturoyu bilshe buv shozhij na katolickij kostel nizh na pravoslavnij hram Pri nomu znahodilis zahoronennya budivnichih hramu Simona i jogo druzhini Solomiyi Dlya vhodu v cerkvu z boku dorogi v 1845 r buli zbudovani kam yani shodi yaki zbereglisya dosi voni ye paradnim vhodom u novozbudovanu shkolu na misci kolishnoyi cerkvi Borotba selyan Podillya proti ekspluatatoriv protyagom 1812 1835 rokiv bula tisno pov yazana z imenem narodnogo mesnika Ustima Karmalyuka Nedaleko vid Gumenec z pivnichno shidnogo boku yak svidok vazhkih rokiv selyanskoyi borotbi visochit gora vkrita gustim lisom Narod nazvav cyu goru Karmalyukovoyu bo same tut u glibokij pecheri perehovuvavsya vid peresliduvannya pomishikiv ta carskoyi policiyi Ustim Karmalyuk Na pochatku zhovtnya 1846 r Karmalyukovu goru vidvidav T Shevchenko yakij pribuv u podilskij kraj za zavdannyam komisiyi yaka bula napravlena syudi general gubernatorom Bibikovim D G Pro perebuvannya velikogo Kobzarya u nashomu krayi opisav M Magera v povisti Kam yaneckimi stezhkami pisav tak Podorozhni pominuli vzhe selo Gumenci yake zagubilosya v glibokih yarah mizh rozlozhistimi visokimi verbami vzdovzh tihoplinnoyi Mukshi Vdalini na foni blakitnogo neba pomerezhanogo dovgastimi bilimi hmarami vse yaskravishe vidnilasya Karmalyukova gora Zdaleku vona nagaduvala zolotu shapku yakoyis kazkovoyi istoti Znizu do samogo verhu gora zarosla gustim lisom torknulasya svoyim charivnim penzlem do derev rozmalyuvavshi verhiv ya gori temno chervonimi farbami Tomu zdavalosya sho tam vgori palaye veletenske vognishe U 1860 r v Gumencyah vpershe vidkrito cerkovno prihodsku shkolu U 1870 r v shkoli navchalos 18 hlopchikiv i 10 divchatok uchitelem buv psalomshik Do 1883 r shkilnogo budinku ne bulo Diti navchalisya v najmanih selyanskih hatah ta cerkovnih primishennyah Shkolyariv vchiv lishe odin vchitel yakij oderzhuvav 10 karbovanciv na misyac V 1883 r na staromu shlyahu na koshti selyan Gumenec ta Kolubayivec pri dopomozi zemskoyi upravi bula zbudovana shkola Todi selyani sil Gumenec i Kolubayivec vnesli na budivnictvo shkoli 600 karbovanciv Agrarna reforma 1861 r torknulasya i gumenchan ale malo pokrashila yih zhittya Selyanam yaki buli zbezzemeleni pomishikami do 1857 r buv vidilenij trohdesyatinnij nadil zbezzemelenim pislya 1857 r povernenni yih poperedni dilyanki Zemelna reforma 1861 r bula kriposnickoyu bo yiyi provodili pomishiki kriposniki Za svoyim harakterom vona bula burzhuaznoyu Pislya reformi i dali zberigalos pomishicke zemlevolodinnya gumenchani vikonuvali rizni vidrobitki na pomishikiv cilij ryad vikupnih platezhiv ta inshi vidi podatkiv Zhiteli sela vorozhe zustrili zemelnu reformu voni ne virili v carskij manifest 19 lyutogo 1861 r Pomishicya sela Gumenec Roscishevska v 1862 roku gotuye vsyakimi uleslivimi zahodami silsku obshinu do vikupu zemel U pershu chergu vona hotila pokrashiti Mirskij ukaz yakij diyav v interesah pani Roscishevskoyi Idiliyi Erazmovoyi U 1865 r selo z publichnogo torgu perejshlo do pomishika Antona Ohockogo nashadkam yakogo vono nalezhalo azh do 1917 r V 1883 r v seli Gumenci Makivskoyi volosti bulo zasnovano narodne uchilishe shkolu u primishenni privatnogo budinku Uchilishe perebuvalo na derzhavnomu utrimanni 226 krb i vid obshini 450 krb Navchalosya tam 45 hlopchikiv i 13 divchatok Vchitelkoyu bula Olena Chornyayeva yaka mala posvidchennya domashnogo vchitelya Zakononavchayuchij svyashenik Oleksij Ivanovich Ugrinovich vchitel na pastirskij posadi z 20 grudnya 1883 r mav napersnij hrest z oderzhannyam 100 krb Pri uchilishi znahodilas odna desyatina zemli na yakij bulo zasadzheno sad i gorod U 1897 r prohodit pershij perepis naselennya Za danimi perepisu u seli prozhivalo 1626 cholovik HH stolittya Nacionalnij bank represovanih Spisok zhertv Golodomoru Hmelnicka oblast Persha svitova vijna 1914 1918 rokiv vid pochatku i do kincya utrimuvala nashu miscevist prifrontovoyu zonoyu Ce prizvelo do vazhkogo zanepadu gospodarstva gumenchan Vijna zabrala bagato hudobi remanentu zmenshuvalis vrozhayi Velika kilkist gumenchan pishla na vijnu z yakoyi bagato ne povernulis 16 listopada 1920 r v Gumencyah utverdilas radyanska okupaciya Protyagom 1921 1922 rokiv provedeno pershe tak zvane rozkurkulennya selyanstva a zemlya bula nacionalizovana 14 listopada 1921 r v seli prohodili vibori do skladu Silskoyi Radi Golovoyu stav Marunchak Taras Yakovich U kvitni 1923 r organizovano spozhivche tovaristvo silpo V 1930 r pochav pracyuvati vapnyakovij zavod de v toj chas pracyuvalo 55 robitnikiv Razom z Ukrayinoyu Gumenci perezhivali chasi kolektivizaciyi sho suprovodzhuvalis represiyami ta ostatochnim rozkurkulennyam selyanstva V 1930 ta 1931 roci na teritoriyi sela bulo organizovano azh 4 kolgospi Shlyah do socializmu berezen 1930 r Nove zhittya berezen 1931 r im Voroshilova kviten 1931 r Pershogo Travnya kviten 1931 r A v 1932 roci vsi voni ob yednalis mizh soboyu i utvorili kolgosp im Kotovskogo sho isnuye j sogodni Golovoyu bulo obrano Dubchaka Sidora Romanovicha Ob yednanij kolgosp narahovuvav 1200 ga zemli ta 439 gospodarstv Golodomor 1932 1933 rr malo zachepiv s Gumenci vtim represiyi zachepili nabagato bilshe lyudej nizh golod Vsogo za period 1929 1941 rr bulo represovano abo rozstrilyano blizko 70 simej Dani svidchat sho pered kolektivizaciyeyu selo malo 360 dvoriv a naperedodni vijni zalishilos 310 dvoriv U 1933 r pochatkova shkola s Gumenci bula peretvorena v semirichnu a cherez tri roki zbudovanij i vidkritij dlya navchannya dvopoverhovij budinok shkoli de v 1941 r vzhe navchalos 280 uchniv She ne otyamivshis vid temnih chasiv stalinskih represij 13 lipnya 1941 r pochalasya nimecka okupaciya sho trivala 2 roki i 9 misyaciv Bulo vivezeno 249 gumenchan na katorzhni roboti z yakih 19 ne povernulos U cej chas na teritoriyi sela diyala grupa partizaniv iz zagonu Bozhenka Zgodom do nih priyednalis gumenchani Kirilyuk Gnat ta Spasyuk Savelij Na teritoriyi sela okupanti zbuduvali aerodrom teper na jogo misci znahoditsya cementnij zavod yakij znishila radyanska aviaciya v 1944 r V oboroni mista Kam yancya Podilskogo 29 bereznya 1944 r brali uchast i gumenchani zokrema za proyavlenu vidvagu radyanske komanduvannya ogolosilo podyaku Zavalskomu Ivanu Ivanovichu Togo zh roku 30 bereznya Gumenci radyanska okupacijna armiya ostatochno zvilnila selo vid okupantiv Pochalas pislyavoyenna vidbudova Majzhe vsi gospodarstva buli zanedbani zemlya pustuvala vse dovodilos pochinati spochatku Velikij vnesok u vidbudovu sela zrobili Sov yak Paraska Sidir Dubchak Illya Blazhko Ivan Lisenko ta in yaki svoyeyu praceyu praktichno z nichogo peretvorili miscevij kolgosp v odne z peredovih gospodarstv u rajoni Vnaslidok uhvali oblvikonkomu vid 12 sichnya 1967 roku pro ob yednannya naselenih punktiv yaki zlilisya do Gumenciv priyednano selo Gumenecke Ekonomichnij i kulturnij rozvitok sela 50 70 rokiv spriyav shvidkomu rozshirennyu sela ta zbilshennya naselennya V 1954 roci Gumenecka nepovno serednya shkola peretvorena v serednyu u yakij navchalos 391 uchen i pracyuvalo 27 vchiteliv U 1960 r vidbulos ob yednannya kolgospiv Gumenec Verbki ta Kolubayivec todi vono narahovuvalo 4 602 ga zemli u tomu chisli 3 214 ga oranoyi Za chislennimi vimogami selyan 1966 r pochalos budivnictvo dvopoverhovogo budinku kulturi na 600 misc yakij zavershili cherez 4 roki U 1967 r v centri sela sporudzhuyetsya shestimetrovij pam yatnik na chest zagiblih gumenchan u roki Drugoyi Svitovoyi vijni 1970 rik simvolizuvavsya z odnoyi storoni povnoyu elektrifikaciyeyu sela a z inshoyi bulo zakincheno budivnictva cementnogo zavodu yakij sogodni ye odnim z najbilshih v Ukrayini Na pochatku 80 h rozpochalos budivnictvo ptahofabriki yaka v 90 h rokah bula privatizovana i teper nosit nazvu ZAT Avis Roki vidnovlennya Nezalezhnosti Z 1991 roku v skladi nezalezhnoyi Ukrayini Pershi roki nezalezhnosti negativno vplinuli na ekonomichne stanovishe sela u rezultati chogo bagato pidpriyemstv na teritoriyi Gumenec zaznali velikih zbitkiv ta vtrat Na suchasnomu etapi rozvitku sela potribno virishuvati problemi ne lishe ekonomichnogo ale j kulturnogo harakteru 23 listopada 2002 roku vidbulos vidkrittya pam yatnika zhertvam represij v Den pam yati zhertv Golodomoru ta politichnih represij za spriyannya gumenchanina chlena Nacionalnoyi spilki zhurnalistiv Ukrayini Mikoli Petrovicha Marunchaka 13 serpnya 2015 roku vnaslidok ob yednannya silskih rad selo stalo administrativnim centrom Gumeneckoyi silskoyi gromadi Ob yednannya v gromadu maye stvoriti umovi dlya formuvannya efektivnoyi i vidpovidalnoyi miscevoyi vladi yaka zmozhe zabezpechiti komfortne ta bezpechne seredovishe dlya prozhivannya lyudej NaselennyaSeli Gumenci poshireni taki dialekti slova gorishe strih vishka gora pid podrya pod pud Za danimi na 1998 rik dvoriv 761 meshkanciv 2129 Naselennya stanovit 2114 osib stanom na 2015 rik Mova U seli poshireni zahidnopodilska govirka ta pivdennopodilska govirka sho vidnosyatsya do podilskogo govoru yakij nalezhit do pivdenno zahidnogo narichchya Rozpodil naselennya za ridnoyu movoyu za danimi perepisu 2001 roku Mova Kilkist Vidsotok ukrayinska 2066 97 73 rosijska 38 1 80 polska 6 0 28 biloruska 3 0 14 ugorska 1 0 05 Usogo 2114 100 EkonomikaU seli znahoditsya pidpriyemstvo TOV SP Vesna 21 yake vhodit do grupi kompanij UkrLandFarming Do skladu pidpriyemstva vhodyat kombikormovij zavod ta elevator rozrahovanij na zberigannya pshenici kukurudzi ripaku ta soyi potuzhnist 55 tis tonn Na pochatku 2019 roku u pidpriyemstvo grupa kompanij UkrLandFarming investuvala 2 mln griven u nove obladnannya dlya kombikormovogo virobnictva sho daye mozhlivist dlya virobnictva samostijno viroblyati soyevu oliyu i soyevu makuhu a takozh otrimala sertifikat sertifikat sistemi upravlinnya bezpechnistyu produkciyi NASSR ReligiyaZovnishni videofajli 1 Chomu ukrayinci dosi buduyut rosijski hrami Oblichchya Nezalezhnosti Cerkva Svyatogo Pantelejmona UPC MP Pam yatnikiPam yatnik zhertvam represij 1930 1952 rr de vikarbuvano 202 prizvisha selyan Gumenciv kotri postrazhdali vid radyanskih katuvan Vidomi lyudiNarodilisya ukrayinskij selyanin represovanij rozkurkulenij avtor knigi spogadiv Nelegalne zhittya kurkulskogo nedobitka Viktor Trihmanenko 10 travnya 1923 pismennik Volodimir Kovtun 16 lipnya 1931 ukrayinskij pismennik Igor Chornij 21 serpnya 1953 doktor tehnichnih nauk 18 veresnya 1938 r 16 grudnya 2019 r profesor doktor biologichnih nauk zaviduvach kafedri patologichnoyi fiziologiyi 1989 2008 rr dekan medichnih fakultetiv 1997 2000 rr Bukovinskogo derzhavnogo medichnogo universitetu akademik Ukrayinskoyi akademiyi nauk laureat premiyi imeni Yuriya Fedkovicha vidminnik narodnoyi osviti Ukrayini Narodivsya 18 veresnya 1938 roku v s Gumencyah Kam yanec Podilskogo rajonu Hmelnickoyi oblasti Zakinchiv Cherniveckij medichnij institut 1965 r ta aspiranturu pri kafedri normalnoyi fiziologiyi Z 1968 roku pracyuvav u comu navchalnomu zakladi do ostannih dniv svogo zemnogo zhittya veduchi serjozni naukovi doslidzhennya Pidgotuvav 9 kandidativ nauk Avtor 1 pidruchnika 15 navchalnih posibnikiv 1 monografiyi 258 statej 3 metodichnih rekomendacij Pomer Valentin Francovich Mislickij 16 grudnya 2019 r Chernivci Pov yazani z selom Mikola Lyubenchuk 1946 1997 narodnij deputat Ukrayini pershogo sklikannya 1990 1994 pracyuvav golovoyu miscevogo kolgospu Ohorona prirodiBilya sela ye botanichni zakazniki Tovtra Verbecka ta Karmalyukova Gora Selo lezhit u mezhah nacionalnogo prirodnogo parku Podilski Tovtri SvitliniV yizd u selo Centr sela Cerkva Svyatogo Pantelejmona Shkola Budinok kulturi AdminbudivlyaDiv takozhPortal Hmelnichchina Gumecki shlyahetskij rid gerbu Yunosha Podillya istoriko geografichna oblast Podolyani etnografichna grupa ukrayinciv naselennya Podillya Podilskij govir riznovid govoriv ukrayinskoyi movi Decentralizaciya reforma miscevogo samovryaduvannya dlya formuvannya efektivnoyi i vidpovidalnoyi vladi PrimitkiZrodla dziejowe Tom XVIII Polska XVI wieku pod wzgledem geograficzno statystycznym Cz I Ziemie ruskie Rus Czerwona s 47 Warszawa Sklad glowny u Gerberta I Wolfa 1902 252 s Boniecki A Herbarz polski wiadomosci historyczno genealogiczne o rodach szlacheckich Warszawa Warszawskie Towarzystwo Akcyjne Artystyczno Wydawnicze 1906 Cz 1 T 9 S 151 pol VVRU 2015 47 stor 2413 Ridni movi v ob yednanih teritorialnih gromadah Ukrayini Ukrayinskij centr suspilnih danih Arhiv originalu za 1 travnya 2019 Procitovano 1 travnya 2019 Anna Voloshina 12 lyutogo 2019 Myrotvorets News Arhiv originalu za 1 travnya 2019 Procitovano 1 travnya 2019 BiznesCenzor 21 sichnya 2019 Arhiv originalu za 1 travnya 2019 Procitovano 1 travnya 2019 ros Landlord 28 sichnya 2019 Arhiv originalu za 1 travnya 2019 Procitovano 1 travnya 2019 DzherelaHumince wies pow kamieniecki gm Makow Slownik geograficzny Krolestwa Polskiego Warszawa Druk Wieku 1882 T III S 219 pol S 219 pol Ce nezavershena stattya z geografiyi Ukrayini Vi mozhete dopomogti proyektu vipravivshi abo dopisavshi yiyi