«Відьма» (з давньоруської вѣдь, «знання») — остання поема Тараса Шевченка, написана перед засланням в Седневі 7 березня 1847 року. Перша назва — «Осика».
Відьма | ||||
---|---|---|---|---|
Титульний лист рукопису поеми «Відьма» | ||||
Жанр | поема | |||
Автор | Тарас Шевченко | |||
Мова | українська | |||
Написано | 1847 | |||
Опубліковано | 1927 | |||
| ||||
Цей твір у Вікіджерелах |
Історія написання
Зберіглося кілька чистових автографів поеми: автограф у підготовчому рукопису проектованого 1847 року видання «Кобзаря» під назвою «Осика»; у «Малій книжці».
Автограф у підготовчому рукопису проектованого «Кобзаря» датовано: «Седнев, 1847, марта 7». Твір атується: 7 березня 1847 року, місце написання — Седнів.
Первісний автограф не відомий. 7 березня 1847 року, перебуваючи в Седневі у А. І. Лизогуба, Шевченко переписав поему під назвою «Осика» до підготовчого рукопису проектованого в Києві 1847 року нового видання «Кобзаря». Через арешт кирило-мефодіївців видання здійснене не було. 5 квітня 1847 року під час арешту Шевченка підготовчий рукопис «Кобзаря» було в нього вилучено і передано до III відділу, в архіві якого зошит перебував до 1907 року. Чорновий автограф, з якого Шевченко переписав твір до підготовчого рукопису «Кобзаря», було повернуто Шевченкові, і поет привіз його з собою на заслання. В Оренбурзі, восени — взимку 1849 року (не раніше 1 листопада 1849 року й не пізніше 23 квітня 1850 року — дня арешту поета), після повернення з Аральської описової експедиції, Шевченко переписав твір спочатку без назви з чорнового автографа, з якого він переписував «Осику» до підготовчого рукопису проектованого 1847 року видання «Кобзаря», до «Малої книжки», помістивши його між творами 1846—1847 років під № 4 у четвертому зшитку. Нову назву — «Відьма» — поет дописав пізніше. При переписуванні Шевченко зробив чимало виправлень, вилучив епіграф і звернений до слухачок монолог автора (це — двадцять чотири рядки між 24 і 25 рядками автографа в «Малій книжці»). У тексті «Малої книжки» завершено формування першої редакції твору.
З «Малої книжки» поему разом з іншими творами 1846—1850 років переписано до списку невідомої особи з окремими, за свідченням О. Я. Кониського, виправленнями Шевченка кінця 1850-х років, що належав Л. М. Жемчужникову і тепер не відомий. Подані з нього О. Я. Кониським рядки поеми «Відьма» відбивають текст «Малої книжки», за винятком рядків 231—232 («Хотілось, бач, Щоб мене не знали!»); 261 («Що зробив би?»); 301 («І всім досталося»); 304 («І взяв мене з близнятами»); 306 («Ростуть, ростуть близняточка»); 315 («І в вас так уміють??»); 318 («Послав Богу помолитись»); 323 («В нас його немає»); 342—343 («Лазитиме попідтинню, Поки найдуть…»); 612 («Хрестітеся, не кваптеся»).
Текст першої редакції твору вперше надруковано у виданні: «Шевченко Т. Поезія: У двох томах» 1927 року, — за текстом автографа у підготовчому рукопису проектованого 1847 року видання «Кобзаря» (назва — «Осика»).
Сюжет
На початку поеми Шевченко звертається до Бога з молитвою, якого й засуджує, й уповає на нього. Поет не тільки прагне справедливості, покарання панів за скоєні злочини, але й сподівається на краще, демонструє силу і слабкість, гнів та ніжність, зневіру та надію.
Молюся, знову уповаю, І знову сльози виливаю, І думу тяжкую мою. Німим стінам передаю.
Перше знайомство з головною героїнею починається з негативного опису, який водночас викликає у читача співчуття. «Неначе п'яна», тобто жінка перебуває в стані схожому на сп'яніння: хитається, хилиться, виглядає стомлено. Тяжкі життєві обставини спричинили стан героїні.
А за шатром в степу співає, Неначе п'яна з приданок. Додому йдучи молодиця.
Побачивши її цигане скрикують «Мара!», тому що для них вона неначе нечиста сила, привид. Героїня з'являється в неочікуваному місті, там, де кочують лише племена, на кшталт циганів. Перед циганами з'явилась жінка, що наводить «жаль і страх». Сидячи біля вогнища вона розповідає свою історію. Про пана, який її знадив, а після народження двійняток, покинув. Жінка співає-розповідає про свої поневіряння із малими дітьми, про повернення в батьківську хату, по смерть батька. Коли діти виросли, їх спіткала лиха доля від того ж пана. Сина Івана забрали в солдати, а доньку — той таки ж пан. Героїня все втратила: соціальний статус, розум, але зберегла материнську любов, вона постійно згадує дітей, шукає їх. До неї приходить просвітлення, вона починає лікувати людей.
Образ матері
Головна героїня — жінка середніх років, що називає себе «старою бабою», але вона не завжди була такою:
Як була я молодою — І гадки не мала, По садочку проходжала, Квітчалась, пишалась.
Але тепер вона не приділяє достатньої уваги своїй зовнішності, вона неохайна, брудна, волосся не розчісане, ноги зранені, в крові й босі. У молодості Відьма мала гарну зовнішність і знала це, «пишалась», а пан зробив її своєю коханкою, а потім покинув.
Хоча жінка знаходиться у пригніченому стані, вона увесь час співає. Її пісні сумні, сповнені жалю. Вона висловлює в них найболючіше і від цього їй стає легше, пісні допомагають вижити. Жіноча доля, що спіткала Відьму — це типова жіноча доля, трагічна та сумна. Це доля бідної вродливої дівчини, яку використовує пан, потім кидає напризволяще. Жінку не приймають люди, адже вона зганьбила себе. Так і поневіряється вона світами. Найчастіше накладає на себе руки або божеволіє.
Героїня поеми наділена найголовнішою, надзвичайно важливою якістю справжнього християнина — умінням пробачати. Хоча пан завдав їй багато лиха, але вона пробачає йому й не відповідає злом на зло. Відьма — втілення всього антихристиянського володіє християнським всепрощенням. Надзвичайно проникливим є момент, коли пан просить пробачення у Лукії, на що вона відповідає:
…Я прощаю… Я давно простила.
Простивши пана, Лукія не забуває зла, яке він їй заподіяв. Вона раз у раз розповідає дівчатам, які її відвідують, історію свого життя, розповідає їм про свої помилки, вчить їх не повторювати її помилки:
Дівчат научала, Щоб з панами не кохались…
Шевченко — великий гуманіст, він осуджує суспільну мораль, якщо ця мораль знищує окрему людину.
Композиція
- Експозиція. Молитва за долю жінки.
- Зав'язка. Зустріч циган з Відьмою.
- Кульмінація. Розповідь героїні про свою долю.
- Розв'язка. Героїня пробачає пана, але не забуває кривди, навчає дівчат, щоби не повторили її долі.
Образ жінки у творах Шевченка
У своїх творах Шевченко ставав а захист потоптаних жіночих прав. Він зібрав воєдино всі страждання закріпачених жінок всіх епох і заявив про них світові. Його жіночі образи — це насамперед незагойна рана кріпацтва. Не випадкові й назви його творів про жінок: «Наймичка», «Відьма», «Сова», «Сліпа», «Мар'яна-черниця», адже саме: наймичками, відьмами, совами, сліпими, черницями були жінки в тодішньому суспільстві. На основі однієї лише поеми «Відьма» можемо сказати, що це звинувачувальний акт тодішньому гнобительському ладу. У ній присутні рядки:
В свитині латаній дрожала
Якась людина. На ногах
І на руках повиступала
Од стужі кров; аж струпом стала.
І довгі коси в реп'яхах
Образ жінки в творах Шевченка опоетизований, виступає символом самої України.
Примітки
- Kot︠s︡ur, V. P. (Viktor Petrovych),; Perei︠a︡slav-Khmelʹnyt︠s︡ʹkyĭ derz︠h︡avnyĭ pedahohichnyĭ instytut im. H.S. Skovorody,. Ent︠s︡yklopedychnyĭ slovnyk symvoliv kulʹtury Ukraïny (вид. Vydanni︠a︡ p'i︠a︡te, dopovnene i vypravlene). Korsunʹ-Shevchenkivsʹkyĭ. ISBN . OCLC 940423543.
- . Збруч (укр.). 26 березня 2014. Архів оригіналу за 3 лютого 2021. Процитовано 28 січня 2021.
- ІЛ, ф. 1, № 72, арк. 1 — 8
- ІЛ, ф. 1, № 71, с. 53 — 82
- «Відьма» [Тарас Шевченко. Зібрання творів: У 6 т. — К., 2003. — Т. 1: Поезія 1837—1847. — С. 378—393; С. 756—757.] litopys.org.ua Процитовано 6 липня 2023
- Кониський О. Я. Варіанти на декотрі Шевченкові твори // ЗНТШ. — 1900. — Кн. 1. — С. 10 — 11
- «Шевченко Т. Поезія: У двох томах» / За ред. акад. С. Єфремова і М. Новицького. — К. : Книгоспілка, 1927. — Т. 1. — С. 374—397
- . knowledge.allbest.ru. Архів оригіналу за 2 лютого 2021. Процитовано 28 січня 2021.
- збірник матеріалів круглого столу (2017). Тарас Шевченко: вчора, сьогодні, завтра (українська) . Київ: Нац.акад.внутр.справ.
Посилання
- Поема «Відьма» на сайті litopys.org.ua
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Vidma z davnoruskoyi vѣd znannya ostannya poema Tarasa Shevchenka napisana pered zaslannyam v Sednevi 7 bereznya 1847 roku Persha nazva Osika VidmaTitulnij list rukopisu poemi Vidma ZhanrpoemaAvtorTaras ShevchenkoMovaukrayinskaNapisano1847Opublikovano1927 Cej tvir u Vikidzherelah Vidma malyunok Tarasa Shevchenka do poemiIstoriya napisannyaZberiglosya kilka chistovih avtografiv poemi avtograf u pidgotovchomu rukopisu proektovanogo 1847 roku vidannya Kobzarya pid nazvoyu Osika u Malij knizhci Avtograf u pidgotovchomu rukopisu proektovanogo Kobzarya datovano Sednev 1847 marta 7 Tvir atuyetsya 7 bereznya 1847 roku misce napisannya Sedniv Pervisnij avtograf ne vidomij 7 bereznya 1847 roku perebuvayuchi v Sednevi u A I Lizoguba Shevchenko perepisav poemu pid nazvoyu Osika do pidgotovchogo rukopisu proektovanogo v Kiyevi 1847 roku novogo vidannya Kobzarya Cherez aresht kirilo mefodiyivciv vidannya zdijsnene ne bulo 5 kvitnya 1847 roku pid chas areshtu Shevchenka pidgotovchij rukopis Kobzarya bulo v nogo vilucheno i peredano do III viddilu v arhivi yakogo zoshit perebuvav do 1907 roku Chornovij avtograf z yakogo Shevchenko perepisav tvir do pidgotovchogo rukopisu Kobzarya bulo povernuto Shevchenkovi i poet priviz jogo z soboyu na zaslannya V Orenburzi voseni vzimku 1849 roku ne ranishe 1 listopada 1849 roku j ne piznishe 23 kvitnya 1850 roku dnya areshtu poeta pislya povernennya z Aralskoyi opisovoyi ekspediciyi Shevchenko perepisav tvir spochatku bez nazvi z chornovogo avtografa z yakogo vin perepisuvav Osiku do pidgotovchogo rukopisu proektovanogo 1847 roku vidannya Kobzarya do Maloyi knizhki pomistivshi jogo mizh tvorami 1846 1847 rokiv pid 4 u chetvertomu zshitku Novu nazvu Vidma poet dopisav piznishe Pri perepisuvanni Shevchenko zrobiv chimalo vipravlen viluchiv epigraf i zvernenij do sluhachok monolog avtora ce dvadcyat chotiri ryadki mizh 24 i 25 ryadkami avtografa v Malij knizhci U teksti Maloyi knizhki zaversheno formuvannya pershoyi redakciyi tvoru Z Maloyi knizhki poemu razom z inshimi tvorami 1846 1850 rokiv perepisano do spisku nevidomoyi osobi z okremimi za svidchennyam O Ya Koniskogo vipravlennyami Shevchenka kincya 1850 h rokiv sho nalezhav L M Zhemchuzhnikovu i teper ne vidomij Podani z nogo O Ya Koniskim ryadki poemi Vidma vidbivayut tekst Maloyi knizhki za vinyatkom ryadkiv 231 232 Hotilos bach Shob mene ne znali 261 Sho zrobiv bi 301 I vsim dostalosya 304 I vzyav mene z bliznyatami 306 Rostut rostut bliznyatochka 315 I v vas tak umiyut 318 Poslav Bogu pomolitis 323 V nas jogo nemaye 342 343 Lazitime popidtinnyu Poki najdut 612 Hrestitesya ne kvaptesya Tekst pershoyi redakciyi tvoru vpershe nadrukovano u vidanni Shevchenko T Poeziya U dvoh tomah 1927 roku za tekstom avtografa u pidgotovchomu rukopisu proektovanogo 1847 roku vidannya Kobzarya nazva Osika SyuzhetNa pochatku poemi Shevchenko zvertayetsya do Boga z molitvoyu yakogo j zasudzhuye j upovaye na nogo Poet ne tilki pragne spravedlivosti pokarannya paniv za skoyeni zlochini ale j spodivayetsya na krashe demonstruye silu i slabkist gniv ta nizhnist zneviru ta nadiyu Molyusya znovu upovayu I znovu slozi vilivayu I dumu tyazhkuyu moyu Nimim stinam peredayu Pershe znajomstvo z golovnoyu geroyineyu pochinayetsya z negativnogo opisu yakij vodnochas viklikaye u chitacha spivchuttya Nenache p yana tobto zhinka perebuvaye v stani shozhomu na sp yaninnya hitayetsya hilitsya viglyadaye stomleno Tyazhki zhittyevi obstavini sprichinili stan geroyini A za shatrom v stepu spivaye Nenache p yana z pridanok Dodomu jduchi molodicya Pobachivshi yiyi cigane skrikuyut Mara tomu sho dlya nih vona nenache nechista sila privid Geroyinya z yavlyayetsya v neochikuvanomu misti tam de kochuyut lishe plemena na kshtalt ciganiv Pered ciganami z yavilas zhinka sho navodit zhal i strah Sidyachi bilya vognisha vona rozpovidaye svoyu istoriyu Pro pana yakij yiyi znadiv a pislya narodzhennya dvijnyatok pokinuv Zhinka spivaye rozpovidaye pro svoyi poneviryannya iz malimi ditmi pro povernennya v batkivsku hatu po smert batka Koli diti virosli yih spitkala liha dolya vid togo zh pana Sina Ivana zabrali v soldati a donku toj taki zh pan Geroyinya vse vtratila socialnij status rozum ale zberegla materinsku lyubov vona postijno zgaduye ditej shukaye yih Do neyi prihodit prosvitlennya vona pochinaye likuvati lyudej Obraz materiGolovna geroyinya zhinka serednih rokiv sho nazivaye sebe staroyu baboyu ale vona ne zavzhdi bula takoyu Yak bula ya molodoyu I gadki ne mala Po sadochku prohodzhala Kvitchalas pishalas Ale teper vona ne pridilyaye dostatnoyi uvagi svoyij zovnishnosti vona neohajna brudna volossya ne rozchisane nogi zraneni v krovi j bosi U molodosti Vidma mala garnu zovnishnist i znala ce pishalas a pan zrobiv yiyi svoyeyu kohankoyu a potim pokinuv Hocha zhinka znahoditsya u prignichenomu stani vona uves chas spivaye Yiyi pisni sumni spovneni zhalyu Vona vislovlyuye v nih najbolyuchishe i vid cogo yij staye legshe pisni dopomagayut vizhiti Zhinocha dolya sho spitkala Vidmu ce tipova zhinocha dolya tragichna ta sumna Ce dolya bidnoyi vrodlivoyi divchini yaku vikoristovuye pan potim kidaye naprizvolyashe Zhinku ne prijmayut lyudi adzhe vona zganbila sebe Tak i poneviryayetsya vona svitami Najchastishe nakladaye na sebe ruki abo bozhevoliye Geroyinya poemi nadilena najgolovnishoyu nadzvichajno vazhlivoyu yakistyu spravzhnogo hristiyanina uminnyam probachati Hocha pan zavdav yij bagato liha ale vona probachaye jomu j ne vidpovidaye zlom na zlo Vidma vtilennya vsogo antihristiyanskogo volodiye hristiyanskim vseproshennyam Nadzvichajno proniklivim ye moment koli pan prosit probachennya u Lukiyi na sho vona vidpovidaye Ya proshayu Ya davno prostila Prostivshi pana Lukiya ne zabuvaye zla yake vin yij zapodiyav Vona raz u raz rozpovidaye divchatam yaki yiyi vidviduyut istoriyu svogo zhittya rozpovidaye yim pro svoyi pomilki vchit yih ne povtoryuvati yiyi pomilki Divchat nauchala Shob z panami ne kohalis Shevchenko velikij gumanist vin osudzhuye suspilnu moral yaksho cya moral znishuye okremu lyudinu KompoziciyaEkspoziciya Molitva za dolyu zhinki Zav yazka Zustrich cigan z Vidmoyu Kulminaciya Rozpovid geroyini pro svoyu dolyu Rozv yazka Geroyinya probachaye pana ale ne zabuvaye krivdi navchaye divchat shobi ne povtorili yiyi doli Obraz zhinki u tvorah ShevchenkaU svoyih tvorah Shevchenko stavav a zahist potoptanih zhinochih prav Vin zibrav voyedino vsi strazhdannya zakripachenih zhinok vsih epoh i zayaviv pro nih svitovi Jogo zhinochi obrazi ce nasampered nezagojna rana kripactva Ne vipadkovi j nazvi jogo tvoriv pro zhinok Najmichka Vidma Sova Slipa Mar yana chernicya adzhe same najmichkami vidmami sovami slipimi chernicyami buli zhinki v todishnomu suspilstvi Na osnovi odniyeyi lishe poemi Vidma mozhemo skazati sho ce zvinuvachuvalnij akt todishnomu gnobitelskomu ladu U nij prisutni ryadki V svitini latanij drozhala Yakas lyudina Na nogah I na rukah povistupala Od stuzhi krov azh strupom stala I dovgi kosi v rep yahah Obraz zhinki v tvorah Shevchenka opoetizovanij vistupaye simvolom samoyi Ukrayini PrimitkiKot s ur V P Viktor Petrovych Perei a slav Khmelʹnyt s ʹkyĭ derz h avnyĭ pedahohichnyĭ instytut im H S Skovorody Ent s yklopedychnyĭ slovnyk symvoliv kulʹtury Ukrainy vid Vydanni a p i a te dopovnene i vypravlene Korsunʹ Shevchenkivsʹkyĭ ISBN 978 966 2464 48 1 OCLC 940423543 Zbruch ukr 26 bereznya 2014 Arhiv originalu za 3 lyutogo 2021 Procitovano 28 sichnya 2021 IL f 1 72 ark 1 8 IL f 1 71 s 53 82 Vidma Taras Shevchenko Zibrannya tvoriv U 6 t K 2003 T 1 Poeziya 1837 1847 S 378 393 S 756 757 litopys org ua Procitovano 6 lipnya 2023 Koniskij O Ya Varianti na dekotri Shevchenkovi tvori ZNTSh 1900 Kn 1 S 10 11 Shevchenko T Poeziya U dvoh tomah Za red akad S Yefremova i M Novickogo K Knigospilka 1927 T 1 S 374 397 knowledge allbest ru Arhiv originalu za 2 lyutogo 2021 Procitovano 28 sichnya 2021 zbirnik materialiv kruglogo stolu 2017 Taras Shevchenko vchora sogodni zavtra ukrayinska Kiyiv Nac akad vnutr sprav PosilannyaPoema Vidma na sajti litopys org ua