Битва за Джелу (англ. Battle of Gela) — амфібійна операція американських збройних сил під час проведення союзниками Сицилійської операції з висадки морського десанту поблизу міста Джела. Бої точилися з 10 до 12 липня 1943 року у південній частині італійського острову Сицилія за часів Другої світової війни.
Битва за Джелу Battle of Gela | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Операція «Хаскі» Італійська кампанія | |||||||
Американський крейсер , що активно застосовував свою корабельну зброю проти німецьких танків у битві за Джелу | |||||||
| |||||||
Сторони | |||||||
США Велика Британія | Третій Рейх Королівство Італія | ||||||
Командувачі | |||||||
Генрі Кент Г'юїтт Джордж Сміт Паттон | Альфредо Гуццоні Фрідолін фон Зенгер унд Еттерлін Пауль Конрат | ||||||
Військові формування | |||||||
Оперативна група Морський десант: 1-ша піхотна дивізія 2-га бронетанкова дивізія | XVIII бригада берегової оборони 1-ша парашутно-танкова дивізія «Герман Герінг» частини 2-го повітряного флоту | ||||||
Втрати | |||||||
2300 о/с 1 есмінець потоплений | 3350 загиблих 5000 поранених 2000 полонених 630 загиблих, поранених та полонених 14 танків |
Історія
Передумови
До початку вторгнення на Сицилію союзники перемогли німецько-італійську армію в Туніській кампанії, повністю знищивши величезне угруповання сил Осі на півночі Африки. Зважаючи на географічні умови Середземномор'я та розклад сил на Європейському театрі війни, вторгнення західних союзників в Італію вважалося як засіб відволікання сил Третього Рейху й фашистської Італії від Східного фронту у Радянському Союзі, доки союзники не зможуть підготуватися належним чином до вторгнення в окуповану Європу через Францію. Для висадки морського десанту на італійський острів Сицилія, що стояв першим у планах союзників, було утворене угруповання сухопутних військ під загальним командуванням генерала Дуайта Д. Ейзенхауера, яке доставляли до італійських берегів військово-морські сили під командуванням британського адмірала флоту Ендрю Каннінгема. Набагато гостріше постало питання повітряного прикриття висадки морського десанту. На це виділялися значні сили, понад 670 винищувачів союзників, які діяли трьома групами з авіабаз на Мальті (британські «Спітфайри») та дві групи американських P-40 «Вохок», що базувалися на Пантеллерії й Гоцо. Але, враховуючи велику відстань від аеродромів базування до смуги вторгнення, англо-американські пілоти змушені були діяти на максимальній відстані, і час перебування їх над районом майбутніх бойових дій був надзвичайно стислий. Виходячи з цього, керівництво повітряних сил союзників відмовилося надати повітряне прикриття наземним військам до тих пір, поки повітряні сили Осі не будуть нейтралізовані. Отже, роль авіації союзників була незначною в боях за Джелу. Стратегічне бомбардування перед вторгненням призвело до зниження сили німецького 2-го повітряного флоту до 175 літаків на Сицилії, але 418 додаткових літаків мало Люфтваффе та 449 літаків італійських Королівських повітряних сил, що залишалися справними на базах в Італії, і були спроможні діяти в разі необхідності.
На противагу до попереднього вторгнення в Північну Африку та пізніше — в Італію, до складу сил вторгнення не входили авіаносці. Ті, авіаносці, що підтримували американську та британську висадки у Французькій Північній Африці під час операції «Смолоскип», вибули на виконання інших завдань. Ескортний авіаносець «Санті» супроводжував конвої UG, захищаючи їх від нападів німецьких підводних човнів, тоді як інші три авіаносці типу «Сенгамон» були передані на Тихий океан для підтримки Гуадалканальської кампанії, а авіаносець флоту «Рейнджер» готував нових пілотів палубної авіації поблизу Атлантичного узбережжя США.
Склад сил союзників
Західна оперативна група союзників під командуванням віцеадмірала Генрі Г'юїтта, що прямувала на плацдарм біля Джели, нараховувала 601 корабель і судно (включаючи 130 військових кораблів та 324 десантних судна та транспорти з 1124 десантними катерами LCVP) мала висадити перший ешелон морського десанту — формування 7-ї американської армії генерал-лейтенанта Джорджа С. Паттона. Паттон командував утричі більшою кількістю солдатів, ніж висаджувалося вісім місяців раніше в Марокко під час операції «Смолоскип»; при висадці вперше в бойових умовах застосовувалися дев'ять нових типів десантних човнів і п'ять нових типів десантних кораблів. Вперше на Європейському театрі використовувалися при вторгненні новітні танкодесантні кораблі типу LST. Західна оперативна група поділялася на тактичну групу «C» для висадки 3-ї піхотної дивізії поблизу Ліката (сектор «Джосс») на західному фланзі, тактичну групу «К» для висадки 45-ї піхотної дивізії поблизу Скоглітті (сектор «Цент») на східному фланзі та тактичну групу «H» з 16-го та 26-го полків 1-ї піхотної дивізії, посилених 531-м інженерним батальйоном і 1-м та 4-м батальйонами американських рейнджерів. Поблизу Джели до тактичної групи додали 83-й батальйон хімічних мінометів. Другий ешелон: частини 2-ї бронетанкової дивізії та 18-го полку 1-ї піхотної дивізії висаджувалися в перший день боїв для підтримки 1-ї піхотної дивізії.
Склад сил країн Осі
У смузі висадки на плацдарм біля Джели позиції обороняли підрозділи італійської XVIII бригади берегової оборони. Власно містечко захищав італійський 429-й береговий батальйон (майор Рубеліно), який влаштував міцну, обладнану у фортифікаційному відношенні лінію оборони, посилену протитанковими гарматами. Пляж по обидва боки від пірсу міста був замінований, на флангах прикривався кулеметними гніздами та артилерійськими батареями, що розміщувалися на захищених позиціях на глибині 6400 м у глибині оборони. Основні сили італійської були зосереджені поблизу Нішемі, їх підтримували сили мобільної групи «E» в Понте Оліво із 38 застарілими танками «Фіат 3000». У перший день висадки союзного десанту їм на підтримку прибули передові підрозділи 1-ї парашутно-танкової дивізії «Герман Герінг» з 9000 солдатів та 46 танків Panzerkampfwagen III і 32 Panzerkampfwagen IV, а також панцергренадерський полк 15-ї дивізії з 17 танками Tiger I 215-го танкового батальйону.
Авіаційну підтримку цим частинам надавали один «штаффель» (ескадрилья) винищувачів Messerschmitt Bf 109G-6 Jagdgeschwader 53 з Катанії, два «штаффелі» Jagdgeschwader 77 з Трапані, ще один «штаффель» JG 77 з Шакки, два «штаффелі» пікіруючих бомбардувальників Focke-Wulf Fw 190F-2 StG 2 з Кастельветрано, два «штаффелі» швидкісних бомбардувальників Fw 190A-5 з аеродрому Гербіні. Середні бомбардувальники Junkers Ju 88A та Savoia-Marchetti SM 79 могли дістатися до Джели з баз в Італії.
Початок вторгнення
5 липня з Орану вийшов великий десантний конвой NCF 1 у супроводженні крейсерів та есмінців та вирушив до сицилійського берега. LST, LCI, LCT та патрульні кораблі випливали прямо з Тунісу у складі конвоїв TJM 1 та TJS 1. О 18:40 9 липня союзний десант був замічений і німецькі сили оповіщені про наближення противника. У цей час на морі був міцний вітер силою 7 балів, що спричинило морську хворобу серед військовослужбовців, які взяли участь у висадці. Ввечері 9 липня конвої розділилися на оперативні групи «C», «H» та «K» і спрямували до визначених зон вторгнення на сицилійському узбережжі.
Десантні кораблі встали на якір приблизно в 6 морських милях (11 км) від гирла з LCI, LST та рятувальними суднами трохи далі від моря; і есмінці «Мерфі», «Гленнон», , та здійснювали прикриття якірної стоянки з моря. Легкий крейсер і есмінець забезпечували вогневе прикриття на західному фланзі зосередженого угруповання кораблів, тоді як і патрулювали аналогічну східну зону від якірної стоянки. Сподіваючись на елемент несподіванки, армійське командування відмовилося від артилерійської підготовки до висадки десанту кораблями флоту.
Висадка десанту
10 липня
Невдовзі опісля півночі з транспортних кораблів почав висаджуватися морський десант, генерал Гуццоні оголосив тривогу о 01:00. Близько 02:45 перша штурмова хвиля з транспортів , , та дісталася берега. знищив два прожектори XVIII берегової бригади, що висвітлювали першу хвилю і обстріляв кілька артилерійських позицій цієї бригади. Перший ешелон десанту висадився на усі плацдарми до 03:35. Рейнджери провели висадку по обидва боки пристані Джела. 26-й полк висадився на східній стороні річки Джела, а 16-й полк висадився на схід від 26-го полку. Триста воїнів 180-го полку 45-ї дивізії випадково висадилися серед 16-го полку на пляжах на захід від річки .
12-те командування повітряної підтримки планувало забезпечити авіаційне прикриття над Джелою в денний час силами 12 винищувачів, але фактично наявна кількість ніколи не перевищувала восьми, а іноді було лише два. Водночас, німецько-італійська авіація проводила повітряні атаки цілодобово; отже, практично в небі над Джелою панували лише ворожі літаки, своєї авіації американські війська майже не бачили. Перші літаки союзників прибули о 05:01, але німецькі бомбардувальники прибули ще до першого світла. Й вже о 04:58 під ударами Ju 88 KG 54 американський есмінець «Меддокс» затонув. LST-345 та мисливець за підводними човнами PC-621, уникаючи бомб, зіткнулися під час маневрування. О 05:14 зенітна артилерія збила Ju 88. Кораблям Західної оперативної групи через відсутність авіаційного прикриття довелося перейняти на себе протиповітряний захист не лише себе, а й наземних військ, що опинилися беззахисними від ударів противника з повітря. Разом з цим, тотальний вогонь по всьому, що літає, призвів до того, що літаки союзників, коли з'явилися на висоті польоту середніх бомбардувальників країн Осі, були сприйняти як підозрілі бомбардувальники та зазнавали втрат від «дружнього вогню» корабельних засобів ППО.
Американські рейнджери атакували порт Джели, намагаючись захопити місцеву пристань для вивантаження LST. Незважаючи на знищення італійськими захисниками портових споруд, американці до 08:00 захопили, а також узяли в полон 200 італійських солдатів і три 80-мм артилерійські системи FK M. 5. Італійський 429-й батальйон втратив 194 чоловіків убитими або пораненими, 45 % свого складу у ході боїв з противником. 26-й полк був готовий допомогти рейнджерам у захопленні Джели; але, коли це виявилося непотрібним, частина почала рухатись углиб, щоб зайняти панівні висоти на захід від Понте Оліво. 16-й полк мав намір приєднатись до 505-го парашутного полку, який здійснив висадку повітряним способом і, вважалося контролював височину Луапо-Піано на схід від Понте-Оліво. Там вони планували перейти до оборони та прикрити від атак противника з боку Нішчемі, одночасно готуючись до скоординованої атаки з 26-м полком проти Понте Оліво. 16-й полк наразився на щільний вогонь кулеметних гнізд на східному кінці плацдарму, водночас ворожа артилерія та міномети вели вогонь по силам, що висадилися на пляж та LCI, що о 04:30 почали висаджувати десант східніше річки Джела.
Після сходу сонця тральщики розпочали розчищення шахт поздовж берегової лінії, щоб LST змогли розпочати вивантаження бойових машин. З 07:10 італійська артилерія посилила обстріли по східному пляжу, поки о 09:40 та вогнем своїх гармат не примусили батареї замовкнути. О 10:10 італійська артилерія відновила стрілянину, завдавши шкоди кільком десантно-висадочним засобам, отже десантні судна тимчасово припинили вивантаження техніки та вантажів. Напівгусенічні бойові машини типу М2 і М3, що намагалися прорватися далі вглиб від східного плацдарму, але натрапили на італійське мінне поле. Німецькі протитанкові міни Теллера знищили вантажівки, амфібійні машини DUKW та п'ять військових бульдозерів. Міношукачі виявилися ненадійними після впливу на них солоної води в ході висадки, і перший прохід через мінне поле був очищений лише до 12:12. До полудня американці не змогли висадити на землю жодної одиниці артилерії і жодного з десяти танків 1-ї дивізії. Поступово на плацдармах почала утворюватися тіснява, десантні судна, стоячи поблизу берега, повинні були по чотири години чекати, щоб їх вивантажити, поки пляж повільно перевантажувався транспортними засобами, які чекали переміщення далі від узбережжя, до того ж противник інтенсивно атакував їх з повітря та артилерійським вогнем. Через вплив італійсько-німецьких засобів ураження десантно-висадочні засоби зазнавали все більш втрат, майже 200 з них були або знищені або пошкоджені й не могли продовжувати працювати на доставці людей, техніки та майна на берег. До того ж, на відстані 100—150 метрів від пляжів піщані наноси перешкоджали наближенню деяких десантних засобів до берегової лінії, зокрема перевізникам LST, що доставляли танки на плацдарм. Деякі солдати, що у темряві приземлялися на піщаних наносах, потонули, під вагою своєї бойової екіпіровки та зброї.
О 06:00 легкі крейсери і для виявлення цілей та здійснення спостереження і коригування артилерійського вогню з кораблів запустили морські розвідники SOC «Сігал», однак обидва незабаром були збиті Bf 109. О 07:30 італійська дивізія «Ліворно» за підтримки близько 40 танків «Фіат 3000» з трьох напрямків розпочала контратаку, маючи за мету вибити американців з Джели. Морський десант відбив цей наступ, завдавши важких втрат італійцям. Успішному відбиттю атаки сприяв вогонь корабельних гармат американських крейсерів і есмінців, які наводилися коригувальниками рейнджерів з передової. Коли декілька вцілілих італійських танків прорвалося до міста, рейнджери знищили три з них, перш ніж сім, що залишилися, відступили разом із супроводжуваною ними піхотою.
До полудня сторони продовжували обстрілювати один одного. Американський флот запустив ще кілька палубних розвідників, що координували вогонь корабельної артилерії, але через короткий час всі їх втратив.
О 13:20 німецький танковий полк дивізії «Герман Герінг» за підтримки бомбардувальної авіації Люфтваффе розпочав наступну контратаку, завдавши удар по східному краю плацдарму. Атаки німців продовжувалися до кінця доби, їм вдалося місцями потіснити морський десант, бої в основному точилися поблизу Піано Лупо. Німецькій мотопіхоті, посиленої важкими танками «Тигр», сприяв успіх, до того моменту, поки бронетехніка не почала спускатися до плацдарму з висот, які опанували. Тут на них чекав влучний вогонь кораблів підтримки, і німецькому командуванню довелося призупинити свої війська. Дочекавшись на темряву, вони почали перегрупування. Але, американці, скориставшись паузою, прискорили вивантаження на берег своїх танків і артилерії. Німецька авіація почала інтенсивне бомбардування військ та десантно-висадочних засобів, що скупчилися на береговій лінії. Бомбардування італійської та німецької авіації проводилося зі швидкістю 275—300 нальотів на день, половина прибула вже у темряві, було потоплено та пошкоджено багато суден десанту. Кораблі підтримки забезпечували прикриття артилерійським вогню, але о 21:50 під прикриттям темряви 1-ша піхотна дивізія почала відступати назад до плацдарму. Союзному командуванню на берегу катастрофічно не вистачало танків та важкої артилерії для організації надійної протитанкової оборони та утримання плацдарму. З 22:45 бомбардування та обстріли зайнятого пляжу посилилися.
11 липня
Лише о 02:00 перші американські танки були доставлені на плацдарм. Проте, танки 67-го танкового полку відразу застрягнув на м'якому пляжному піску в зоні висадки. Рано-вранці кораблі артилерійської підтримки десанту замінили: на західному фланзі замість прибув , а на східному — «Гленнон» поміняв .
О 06:35 почався перший за добу авіаційний наліт — 12 італійських SM 79 атакували війська на плацдармі, завдавши певної шкоди транспортним суднам та кораблям підтримки.
На суходолі одночасно почали атаку війська Осі: з боку західного берега річки Джела атакували гірські стрільці 4-ї дивізії «Ліворно», зі східного краю на плацдарм 1-ї піхотної дивізії наступали підрозділи «Герман Герінг». На позиції американців двома колонами поринули 60 танків Panzer III і Panzer IV, які вціліли після попереднього бою. На обох флангах зав'язалися запеклі бої, місцями американській піхоті доводилося відступати під тиском противника. Згодом морському десанту надала підтримку корабельна артилерія, що почала влучно уражати бронетехніку італійців та німців.
Поки шістдесят американських танків, що висадилися раніше, все ще потопали у піщаних дюнах, п'ять американських танків, що висадилися з LST-2 о 08:45, негайно вступили в бій. На той час німецькі танки вже підійшли на відстань 2200 м від берегової лінії. Незабаром бій на пляжі перетворився на суцільну битву по всьому периметру, кожен чоловік на плацдармі, включаючи штабних офіцерів, допоміжний персонал тилових та технічних підрозділів вступав у сутичку, використовуючи свою особисту зброю.
О 09:15 кораблі посилили свій вогонь на замовлення тих, що тримався на берегу. Завдяки артилерійському вогню кораблів підтримки було завдано великих втрат німецькій та італійській техніці. випустив за ранок близько 500 150-мм снарядів, вбивши більше половини італійської піхоти, що наступала на Джелу. В результаті затятої битви, що почалася у ранкові години, американцям вдалося втримати здобуті позиції на плацдармі і відбити контратаку противника. Зазнавши великих втрат італійські та німецькі підрозділи відступили.
Відстоявши свої позиції, американські війська продовжили закріплюватися на берегу. О 12:35 бомбардувальна авіація Осі відновила масовані атаки з повітря на морський десант. Бомбардування проводилося методично, з невеликими перервами в нальотах. О 15:45 в результаті атаки 35 Ju 88 під ескортом Bf 109 прямим влученням було уражено американський транспорт боєприпасів на основі судна типу «Ліберті» «Роберт Роуен» (англ. SS Robert Rowan). О 17:30 транспорт вибухнув і сів на незначній глибині на дно затоки. Повітряні рейди італійсько-німецької авіації продовжувалися до пізнього вечора, спричинивши великі втрати десантно-висадочним засобам.
Пізно ввечері залишки танків Осі відступили від плацдарму та відійшли вглиб Сицилії.
12 липня
До світанку 12 числа морський десант на 90 % був вивантажений на берег. О 08:45 1-ша піхотна дивізія захопила аеродром Понте Оліво, приблизно на 27 годин пізніше, ніж планувалося. В міру зосередження на сицилійському берегу, союзна авіація все ефективніше діяла на підтримку своїх наземних військ, відбиваючи бомбардувальні рейди противника. Кількість авіанальотів скоротилася вдвічі. О 17:00 командувач 7-ї армії генерал Паттон зі своїм штабом висадився на італійський берег та влаштував передовий командний пункт на здобутому плацдармі. Як тільки піхота забезпечила безпеку по периметру захопленого аеродромі Понте Оліво, штурмовики A-36 «Апач» 27-ї винищувально-бомбардувальної авіагрупи 12-ї повітряної армії США здійснила посадку на злітну смугу летовища й запровадили безпосередню авіаційну підтримку сухопутним військам, що билися поблизу Джели.
Див. також
Примітки
- Виноски
- Оперативна група ВМС США: легкі крейсери , , есмінці , , , і «Гленнон»; британський монітор «Еберкромбі».
- Джерела
Посилання
- Bitter Fight at Gela [ 4 березня 2020 у Wayback Machine.](англ.)
- Sicily [ 31 березня 2020 у Wayback Machine.]
- German Counter-attack at Gela [ 15 серпня 2020 у Wayback Machine.](англ.)
Література
- Atkinson, Rick, The Day of Battle: The War in Sicily and Italy, 1943—1944 (2007) Henry Holt and Company
- Garland, Albert N.; Smyth, Howard McGaw (1965). U.S. Army in World War II — Mediterranean Theater of Operations — Sicily and the Surrender of Italy. Washington, D.C.: United States Government Printing Office.
- La Monte, John L. & Lewis, Winston B. The Sicilian Campaign, 10 July — 17 August 1943 (1993) United States Government Printing Office
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Bitva za Dzhelu angl Battle of Gela amfibijna operaciya amerikanskih zbrojnih sil pid chas provedennya soyuznikami Sicilijskoyi operaciyi z visadki morskogo desantu poblizu mista Dzhela Boyi tochilisya z 10 do 12 lipnya 1943 roku u pivdennij chastini italijskogo ostrovu Siciliya za chasiv Drugoyi svitovoyi vijni Bitva za Dzhelu Battle of Gela Operaciya Haski Italijska kampaniya Amerikanskij krejser sho aktivno zastosovuvav svoyu korabelnu zbroyu proti nimeckih tankiv u bitvi za Dzhelu Amerikanskij krejser sho aktivno zastosovuvav svoyu korabelnu zbroyu proti nimeckih tankiv u bitvi za Dzhelu Data 10 12 lipnya 1943 Misce Dzhela Siciliya Italiya Rezultat uspih operaciyi soyuznikiv Storoni SShA Velika Britaniya Tretij Rejh Korolivstvo Italiya Komanduvachi Genri Kent G yuyitt Dzhordzh Smit Patton Alfredo Gucconi Fridolin fon Zenger und Etterlin Paul Konrat Vijskovi formuvannya Operativna grupa Morskij desant 1 sha pihotna diviziya 2 ga bronetankova diviziya XVIII brigada beregovoyi oboroni 1 sha parashutno tankova diviziya German Gering chastini 2 go povitryanogo flotu Vtrati 2300 o s 1 esminec potoplenij 3350 zagiblih 5000 poranenih 2000 polonenih 630 zagiblih poranenih ta polonenih 14 tankiv Karta boyiv za Dzhelu 11 lipnya 1943 rokuIstoriyaDesantnij konvoj NCF 1 z Oranu virushaye do sicilijskogo berega 8 lipnya 1943 Peredumovi Do pochatku vtorgnennya na Siciliyu soyuzniki peremogli nimecko italijsku armiyu v Tuniskij kampaniyi povnistyu znishivshi velichezne ugrupovannya sil Osi na pivnochi Afriki Zvazhayuchi na geografichni umovi Seredzemnomor ya ta rozklad sil na Yevropejskomu teatri vijni vtorgnennya zahidnih soyuznikiv v Italiyu vvazhalosya yak zasib vidvolikannya sil Tretogo Rejhu j fashistskoyi Italiyi vid Shidnogo frontu u Radyanskomu Soyuzi doki soyuzniki ne zmozhut pidgotuvatisya nalezhnim chinom do vtorgnennya v okupovanu Yevropu cherez Franciyu Dlya visadki morskogo desantu na italijskij ostriv Siciliya sho stoyav pershim u planah soyuznikiv bulo utvorene ugrupovannya suhoputnih vijsk pid zagalnim komanduvannyam generala Duajta D Ejzenhauera yake dostavlyali do italijskih beregiv vijskovo morski sili pid komanduvannyam britanskogo admirala flotu Endryu Kanningema Nabagato gostrishe postalo pitannya povitryanogo prikrittya visadki morskogo desantu Na ce vidilyalisya znachni sili ponad 670 vinishuvachiv soyuznikiv yaki diyali troma grupami z aviabaz na Malti britanski Spitfajri ta dvi grupi amerikanskih P 40 Vohok sho bazuvalisya na Pantelleriyi j Goco Ale vrahovuyuchi veliku vidstan vid aerodromiv bazuvannya do smugi vtorgnennya anglo amerikanski piloti zmusheni buli diyati na maksimalnij vidstani i chas perebuvannya yih nad rajonom majbutnih bojovih dij buv nadzvichajno stislij Vihodyachi z cogo kerivnictvo povitryanih sil soyuznikiv vidmovilosya nadati povitryane prikrittya nazemnim vijskam do tih pir poki povitryani sili Osi ne budut nejtralizovani Otzhe rol aviaciyi soyuznikiv bula neznachnoyu v boyah za Dzhelu Strategichne bombarduvannya pered vtorgnennyam prizvelo do znizhennya sili nimeckogo 2 go povitryanogo flotu do 175 litakiv na Siciliyi ale 418 dodatkovih litakiv malo Lyuftvaffe ta 449 litakiv italijskih Korolivskih povitryanih sil sho zalishalisya spravnimi na bazah v Italiyi i buli spromozhni diyati v razi neobhidnosti Visadka amerikanskih ta britanskih vijskovih na sicilijskij bereg poblizu Dzheli 10 lipnya 1943 Na protivagu do poperednogo vtorgnennya v Pivnichnu Afriku ta piznishe v Italiyu do skladu sil vtorgnennya ne vhodili avianosci Ti avianosci sho pidtrimuvali amerikansku ta britansku visadki u Francuzkij Pivnichnij Africi pid chas operaciyi Smoloskip vibuli na vikonannya inshih zavdan Eskortnij avianosec Santi suprovodzhuvav konvoyi UG zahishayuchi yih vid napadiv nimeckih pidvodnih chovniv todi yak inshi tri avianosci tipu Sengamon buli peredani na Tihij okean dlya pidtrimki Guadalkanalskoyi kampaniyi a avianosec flotu Rejndzher gotuvav novih pilotiv palubnoyi aviaciyi poblizu Atlantichnogo uzberezhzhya SShA Visadka vijsk na Siciliyu Na bereg buldozerami vityaguyut universalni transporteri 10 lipnya 1943 Sklad sil soyuznikiv Zahidna operativna grupa soyuznikiv pid komanduvannyam viceadmirala Genri G yuyitta sho pryamuvala na placdarm bilya Dzheli narahovuvala 601 korabel i sudno vklyuchayuchi 130 vijskovih korabliv ta 324 desantnih sudna ta transporti z 1124 desantnimi katerami LCVP mala visaditi pershij eshelon morskogo desantu formuvannya 7 yi amerikanskoyi armiyi general lejtenanta Dzhordzha S Pattona Patton komanduvav utrichi bilshoyu kilkistyu soldativ nizh visadzhuvalosya visim misyaciv ranishe v Marokko pid chas operaciyi Smoloskip pri visadci vpershe v bojovih umovah zastosovuvalisya dev yat novih tipiv desantnih chovniv i p yat novih tipiv desantnih korabliv Vpershe na Yevropejskomu teatri vikoristovuvalisya pri vtorgnenni novitni tankodesantni korabli tipu LST Zahidna operativna grupa podilyalasya na taktichnu grupu C dlya visadki 3 yi pihotnoyi diviziyi poblizu Likata sektor Dzhoss na zahidnomu flanzi taktichnu grupu K dlya visadki 45 yi pihotnoyi diviziyi poblizu Skoglitti sektor Cent na shidnomu flanzi ta taktichnu grupu H z 16 go ta 26 go polkiv 1 yi pihotnoyi diviziyi posilenih 531 m inzhenernim bataljonom i 1 m ta 4 m bataljonami amerikanskih rejndzheriv Poblizu Dzheli do taktichnoyi grupi dodali 83 j bataljon himichnih minometiv Drugij eshelon chastini 2 yi bronetankovoyi diviziyi ta 18 go polku 1 yi pihotnoyi diviziyi visadzhuvalisya v pershij den boyiv dlya pidtrimki 1 yi pihotnoyi diviziyi Sklad sil krayin Osi U smuzi visadki na placdarm bilya Dzheli poziciyi oboronyali pidrozdili italijskoyi XVIII brigadi beregovoyi oboroni Vlasno mistechko zahishav italijskij 429 j beregovij bataljon major Rubelino yakij vlashtuvav micnu obladnanu u fortifikacijnomu vidnoshenni liniyu oboroni posilenu protitankovimi garmatami Plyazh po obidva boki vid pirsu mista buv zaminovanij na flangah prikrivavsya kulemetnimi gnizdami ta artilerijskimi batareyami sho rozmishuvalisya na zahishenih poziciyah na glibini 6400 m u glibini oboroni Osnovni sili italijskoyi buli zoseredzheni poblizu Nishemi yih pidtrimuvali sili mobilnoyi grupi E v Ponte Olivo iz 38 zastarilimi tankami Fiat 3000 U pershij den visadki soyuznogo desantu yim na pidtrimku pribuli peredovi pidrozdili 1 yi parashutno tankovoyi diviziyi German Gering z 9000 soldativ ta 46 tankiv Panzerkampfwagen III i 32 Panzerkampfwagen IV a takozh pancergrenaderskij polk 15 yi diviziyi z 17 tankami Tiger I 215 go tankovogo bataljonu Amerikanskij esminec sho zatonuv poblizu Dzheli u pershij den visadki morskogo desantu Aviacijnu pidtrimku cim chastinam nadavali odin shtaffel eskadrilya vinishuvachiv Messerschmitt Bf 109G 6 Jagdgeschwader 53 z Kataniyi dva shtaffeli Jagdgeschwader 77 z Trapani she odin shtaffel JG 77 z Shakki dva shtaffeli pikiruyuchih bombarduvalnikiv Focke Wulf Fw 190F 2 StG 2 z Kastelvetrano dva shtaffeli shvidkisnih bombarduvalnikiv Fw 190A 5 z aerodromu Gerbini Seredni bombarduvalniki Junkers Ju 88A ta Savoia Marchetti SM 79 mogli distatisya do Dzheli z baz v Italiyi Pochatok vtorgnennya 5 lipnya z Oranu vijshov velikij desantnij konvoj NCF 1 u suprovodzhenni krejseriv ta esminciv ta virushiv do sicilijskogo berega LST LCI LCT ta patrulni korabli viplivali pryamo z Tunisu u skladi konvoyiv TJM 1 ta TJS 1 O 18 40 9 lipnya soyuznij desant buv zamichenij i nimecki sili opovisheni pro nablizhennya protivnika U cej chas na mori buv micnij viter siloyu 7 baliv sho sprichinilo morsku hvorobu sered vijskovosluzhbovciv yaki vzyali uchast u visadci Vvecheri 9 lipnya konvoyi rozdililisya na operativni grupi C H ta K i spryamuvali do viznachenih zon vtorgnennya na sicilijskomu uzberezhzhi Vibuh amerikanskogo transportnogo sudna tipu Liberti Robert Rouen SS Robert Rowan vnaslidok urazhennya nimeckoyu aviabomboyu pid chas visadki amerikanskih vijsk bilya mista Dzhela 10 lipnya 1943 Desantni korabli vstali na yakir priblizno v 6 morskih milyah 11 km vid girla z LCI LST ta ryatuvalnimi sudnami trohi dali vid morya i esminci Merfi Glennon ta zdijsnyuvali prikrittya yakirnoyi stoyanki z morya Legkij krejser i esminec zabezpechuvali vogneve prikrittya na zahidnomu flanzi zoseredzhenogo ugrupovannya korabliv todi yak i patrulyuvali analogichnu shidnu zonu vid yakirnoyi stoyanki Spodivayuchis na element nespodivanki armijske komanduvannya vidmovilosya vid artilerijskoyi pidgotovki do visadki desantu korablyami flotu Visadka desantu 10 lipnya Nevdovzi opislya pivnochi z transportnih korabliv pochav visadzhuvatisya morskij desant general Gucconi ogolosiv trivogu o 01 00 Blizko 02 45 persha shturmova hvilya z transportiv ta distalasya berega znishiv dva prozhektori XVIII beregovoyi brigadi sho visvitlyuvali pershu hvilyu i obstrilyav kilka artilerijskih pozicij ciyeyi brigadi Pershij eshelon desantu visadivsya na usi placdarmi do 03 35 Rejndzheri proveli visadku po obidva boki pristani Dzhela 26 j polk visadivsya na shidnij storoni richki Dzhela a 16 j polk visadivsya na shid vid 26 go polku Trista voyiniv 180 go polku 45 yi diviziyi vipadkovo visadilisya sered 16 go polku na plyazhah na zahid vid richki 12 te komanduvannya povitryanoyi pidtrimki planuvalo zabezpechiti aviacijne prikrittya nad Dzheloyu v dennij chas silami 12 vinishuvachiv ale faktichno nayavna kilkist nikoli ne perevishuvala vosmi a inodi bulo lishe dva Vodnochas nimecko italijska aviaciya provodila povitryani ataki cilodobovo otzhe praktichno v nebi nad Dzheloyu panuvali lishe vorozhi litaki svoyeyi aviaciyi amerikanski vijska majzhe ne bachili Pershi litaki soyuznikiv pribuli o 05 01 ale nimecki bombarduvalniki pribuli she do pershogo svitla J vzhe o 04 58 pid udarami Ju 88 KG 54 amerikanskij esminec Meddoks zatonuv LST 345 ta mislivec za pidvodnimi chovnami PC 621 unikayuchi bomb zitknulisya pid chas manevruvannya O 05 14 zenitna artileriya zbila Ju 88 Korablyam Zahidnoyi operativnoyi grupi cherez vidsutnist aviacijnogo prikrittya dovelosya perejnyati na sebe protipovitryanij zahist ne lishe sebe a j nazemnih vijsk sho opinilisya bezzahisnimi vid udariv protivnika z povitrya Razom z cim totalnij vogon po vsomu sho litaye prizviv do togo sho litaki soyuznikiv koli z yavilisya na visoti polotu serednih bombarduvalnikiv krayin Osi buli sprijnyati yak pidozrili bombarduvalniki ta zaznavali vtrat vid druzhnogo vognyu korabelnih zasobiv PPO Amerikanski vijska visadzhuyut na sicilijskij bereg tehniku za dopomogoyu poromiv Amerikanski rejndzheri atakuvali port Dzheli namagayuchis zahopiti miscevu pristan dlya vivantazhennya LST Nezvazhayuchi na znishennya italijskimi zahisnikami portovih sporud amerikanci do 08 00 zahopili a takozh uzyali v polon 200 italijskih soldativ i tri 80 mm artilerijski sistemi FK M 5 Italijskij 429 j bataljon vtrativ 194 cholovikiv ubitimi abo poranenimi 45 svogo skladu u hodi boyiv z protivnikom 26 j polk buv gotovij dopomogti rejndzheram u zahoplenni Dzheli ale koli ce viyavilosya nepotribnim chastina pochala ruhatis uglib shob zajnyati panivni visoti na zahid vid Ponte Olivo 16 j polk mav namir priyednatis do 505 go parashutnogo polku yakij zdijsniv visadku povitryanim sposobom i vvazhalosya kontrolyuvav visochinu Luapo Piano na shid vid Ponte Olivo Tam voni planuvali perejti do oboroni ta prikriti vid atak protivnika z boku Nishchemi odnochasno gotuyuchis do skoordinovanoyi ataki z 26 m polkom proti Ponte Olivo 16 j polk narazivsya na shilnij vogon kulemetnih gnizd na shidnomu kinci placdarmu vodnochas vorozha artileriya ta minometi veli vogon po silam sho visadilisya na plyazh ta LCI sho o 04 30 pochali visadzhuvati desant shidnishe richki Dzhela Pislya shodu soncya tralshiki rozpochali rozchishennya shaht pozdovzh beregovoyi liniyi shob LST zmogli rozpochati vivantazhennya bojovih mashin Z 07 10 italijska artileriya posilila obstrili po shidnomu plyazhu poki o 09 40 ta vognem svoyih garmat ne primusili batareyi zamovknuti O 10 10 italijska artileriya vidnovila strilyaninu zavdavshi shkodi kilkom desantno visadochnim zasobam otzhe desantni sudna timchasovo pripinili vivantazhennya tehniki ta vantazhiv Napivgusenichni bojovi mashini tipu M2 i M3 sho namagalisya prorvatisya dali vglib vid shidnogo placdarmu ale natrapili na italijske minne pole Nimecki protitankovi mini Tellera znishili vantazhivki amfibijni mashini DUKW ta p yat vijskovih buldozeriv Minoshukachi viyavilisya nenadijnimi pislya vplivu na nih solonoyi vodi v hodi visadki i pershij prohid cherez minne pole buv ochishenij lishe do 12 12 Do poludnya amerikanci ne zmogli visaditi na zemlyu zhodnoyi odinici artileriyi i zhodnogo z desyati tankiv 1 yi diviziyi Postupovo na placdarmah pochala utvoryuvatisya tisnyava desantni sudna stoyachi poblizu berega povinni buli po chotiri godini chekati shob yih vivantazhiti poki plyazh povilno perevantazhuvavsya transportnimi zasobami yaki chekali peremishennya dali vid uzberezhzhya do togo zh protivnik intensivno atakuvav yih z povitrya ta artilerijskim vognem Cherez vpliv italijsko nimeckih zasobiv urazhennya desantno visadochni zasobi zaznavali vse bilsh vtrat majzhe 200 z nih buli abo znisheni abo poshkodzheni j ne mogli prodovzhuvati pracyuvati na dostavci lyudej tehniki ta majna na bereg Do togo zh na vidstani 100 150 metriv vid plyazhiv pishani nanosi pereshkodzhali nablizhennyu deyakih desantnih zasobiv do beregovoyi liniyi zokrema pereviznikam LST sho dostavlyali tanki na placdarm Deyaki soldati sho u temryavi prizemlyalisya na pishanih nanosah potonuli pid vagoyu svoyeyi bojovoyi ekipirovki ta zbroyi O 06 00 legki krejseri i dlya viyavlennya cilej ta zdijsnennya sposterezhennya i koriguvannya artilerijskogo vognyu z korabliv zapustili morski rozvidniki SOC Sigal odnak obidva nezabarom buli zbiti Bf 109 O 07 30 italijska diviziya Livorno za pidtrimki blizko 40 tankiv Fiat 3000 z troh napryamkiv rozpochala kontrataku mayuchi za metu vibiti amerikanciv z Dzheli Morskij desant vidbiv cej nastup zavdavshi vazhkih vtrat italijcyam Uspishnomu vidbittyu ataki spriyav vogon korabelnih garmat amerikanskih krejseriv i esminciv yaki navodilisya koriguvalnikami rejndzheriv z peredovoyi Koli dekilka vcililih italijskih tankiv prorvalosya do mista rejndzheri znishili tri z nih persh nizh sim sho zalishilisya vidstupili razom iz suprovodzhuvanoyu nimi pihotoyu Do poludnya storoni prodovzhuvali obstrilyuvati odin odnogo Amerikanskij flot zapustiv she kilka palubnih rozvidnikiv sho koordinuvali vogon korabelnoyi artileriyi ale cherez korotkij chas vsi yih vtrativ O 13 20 nimeckij tankovij polk diviziyi German Gering za pidtrimki bombarduvalnoyi aviaciyi Lyuftvaffe rozpochav nastupnu kontrataku zavdavshi udar po shidnomu krayu placdarmu Ataki nimciv prodovzhuvalisya do kincya dobi yim vdalosya miscyami potisniti morskij desant boyi v osnovnomu tochilisya poblizu Piano Lupo Nimeckij motopihoti posilenoyi vazhkimi tankami Tigr spriyav uspih do togo momentu poki bronetehnika ne pochala spuskatisya do placdarmu z visot yaki opanuvali Tut na nih chekav vluchnij vogon korabliv pidtrimki i nimeckomu komanduvannyu dovelosya prizupiniti svoyi vijska Dochekavshis na temryavu voni pochali peregrupuvannya Ale amerikanci skoristavshis pauzoyu priskorili vivantazhennya na bereg svoyih tankiv i artileriyi Nimecka aviaciya pochala intensivne bombarduvannya vijsk ta desantno visadochnih zasobiv sho skupchilisya na beregovij liniyi Bombarduvannya italijskoyi ta nimeckoyi aviaciyi provodilosya zi shvidkistyu 275 300 nalotiv na den polovina pribula vzhe u temryavi bulo potopleno ta poshkodzheno bagato suden desantu Korabli pidtrimki zabezpechuvali prikrittya artilerijskim vognyu ale o 21 50 pid prikrittyam temryavi 1 sha pihotna diviziya pochala vidstupati nazad do placdarmu Soyuznomu komanduvannyu na beregu katastrofichno ne vistachalo tankiv ta vazhkoyi artileriyi dlya organizaciyi nadijnoyi protitankovoyi oboroni ta utrimannya placdarmu Z 22 45 bombarduvannya ta obstrili zajnyatogo plyazhu posililisya 11 lipnya Lishe o 02 00 pershi amerikanski tanki buli dostavleni na placdarm Prote tanki 67 go tankovogo polku vidrazu zastryagnuv na m yakomu plyazhnomu pisku v zoni visadki Rano vranci korabli artilerijskoyi pidtrimki desantu zaminili na zahidnomu flanzi zamist pribuv a na shidnomu Glennon pominyav Pidbitij nimeckij vazhkij tank Tigr na vulici italijskogo mistechka Lipen 1943 O 06 35 pochavsya pershij za dobu aviacijnij nalit 12 italijskih SM 79 atakuvali vijska na placdarmi zavdavshi pevnoyi shkodi transportnim sudnam ta korablyam pidtrimki Na suhodoli odnochasno pochali ataku vijska Osi z boku zahidnogo berega richki Dzhela atakuvali girski strilci 4 yi diviziyi Livorno zi shidnogo krayu na placdarm 1 yi pihotnoyi diviziyi nastupali pidrozdili German Gering Na poziciyi amerikanciv dvoma kolonami porinuli 60 tankiv Panzer III i Panzer IV yaki vcilili pislya poperednogo boyu Na oboh flangah zav yazalisya zapekli boyi miscyami amerikanskij pihoti dovodilosya vidstupati pid tiskom protivnika Zgodom morskomu desantu nadala pidtrimku korabelna artileriya sho pochala vluchno urazhati bronetehniku italijciv ta nimciv Poki shistdesyat amerikanskih tankiv sho visadilisya ranishe vse she potopali u pishanih dyunah p yat amerikanskih tankiv sho visadilisya z LST 2 o 08 45 negajno vstupili v bij Na toj chas nimecki tanki vzhe pidijshli na vidstan 2200 m vid beregovoyi liniyi Nezabarom bij na plyazhi peretvorivsya na sucilnu bitvu po vsomu perimetru kozhen cholovik na placdarmi vklyuchayuchi shtabnih oficeriv dopomizhnij personal tilovih ta tehnichnih pidrozdiliv vstupav u sutichku vikoristovuyuchi svoyu osobistu zbroyu O 09 15 korabli posilili svij vogon na zamovlennya tih sho trimavsya na beregu Zavdyaki artilerijskomu vognyu korabliv pidtrimki bulo zavdano velikih vtrat nimeckij ta italijskij tehnici vipustiv za ranok blizko 500 150 mm snaryadiv vbivshi bilshe polovini italijskoyi pihoti sho nastupala na Dzhelu V rezultati zatyatoyi bitvi sho pochalasya u rankovi godini amerikancyam vdalosya vtrimati zdobuti poziciyi na placdarmi i vidbiti kontrataku protivnika Zaznavshi velikih vtrat italijski ta nimecki pidrozdili vidstupili Vidstoyavshi svoyi poziciyi amerikanski vijska prodovzhili zakriplyuvatisya na beregu O 12 35 bombarduvalna aviaciya Osi vidnovila masovani ataki z povitrya na morskij desant Bombarduvannya provodilosya metodichno z nevelikimi perervami v nalotah O 15 45 v rezultati ataki 35 Ju 88 pid eskortom Bf 109 pryamim vluchennyam bulo urazheno amerikanskij transport boyepripasiv na osnovi sudna tipu Liberti Robert Rouen angl SS Robert Rowan O 17 30 transport vibuhnuv i siv na neznachnij glibini na dno zatoki Povitryani rejdi italijsko nimeckoyi aviaciyi prodovzhuvalisya do piznogo vechora sprichinivshi veliki vtrati desantno visadochnim zasobam Pizno vvecheri zalishki tankiv Osi vidstupili vid placdarmu ta vidijshli vglib Siciliyi 12 lipnya Do svitanku 12 chisla morskij desant na 90 buv vivantazhenij na bereg O 08 45 1 sha pihotna diviziya zahopila aerodrom Ponte Olivo priblizno na 27 godin piznishe nizh planuvalosya V miru zoseredzhennya na sicilijskomu beregu soyuzna aviaciya vse efektivnishe diyala na pidtrimku svoyih nazemnih vijsk vidbivayuchi bombarduvalni rejdi protivnika Kilkist avianalotiv skorotilasya vdvichi O 17 00 komanduvach 7 yi armiyi general Patton zi svoyim shtabom visadivsya na italijskij bereg ta vlashtuvav peredovij komandnij punkt na zdobutomu placdarmi Yak tilki pihota zabezpechila bezpeku po perimetru zahoplenogo aerodromi Ponte Olivo shturmoviki A 36 Apach 27 yi vinishuvalno bombarduvalnoyi aviagrupi 12 yi povitryanoyi armiyi SShA zdijsnila posadku na zlitnu smugu letovisha j zaprovadili bezposerednyu aviacijnu pidtrimku suhoputnim vijskam sho bilisya poblizu Dzheli Div takozhMorska bitva bilya Kasablanki Operaciya Sipeo Bitva za Bir Hakejm Operaciya Badigard PrimitkiVinoski Operativna grupa VMS SShA legki krejseri esminci i Glennon britanskij monitor Eberkrombi DzherelaPosilannyaBitter Fight at Gela 4 bereznya 2020 u Wayback Machine angl Sicily 31 bereznya 2020 u Wayback Machine German Counter attack at Gela 15 serpnya 2020 u Wayback Machine angl LiteraturaAtkinson Rick The Day of Battle The War in Sicily and Italy 1943 1944 2007 Henry Holt and Company ISBN 0 8050 6289 0 Garland Albert N Smyth Howard McGaw 1965 U S Army in World War II Mediterranean Theater of Operations Sicily and the Surrender of Italy Washington D C United States Government Printing Office La Monte John L amp Lewis Winston B The Sicilian Campaign 10 July 17 August 1943 1993 United States Government Printing Office ISBN 0 945274 17 3