«Проце́с» (нім. Der Prozeß) — роман Франца Кафки, опублікований після його смерті в 1925 році. «Процес» є центральним твором літературної спадщини Кафки. Твір особливий ще й тим, що послугував сюжетом для постмодерного театру та кінематографа. Глави рукопису не було пронумеровано, вони зберігалися в окремих конвертах. Та послідовність, в якій їх публікують, належить Максу Броду (він відсортував глави, опираючись на спогади про розмови з автором).
«Процес» | ||||
---|---|---|---|---|
«Der Prozeß» | ||||
Перше видання роману. | ||||
Жанр | роман | |||
Форма | роман | |||
Автор | Франц Кафка | |||
Мова | німецька | |||
Опубліковано | 1925 | |||
Країна | Німеччина і Австрія | |||
Переклад | 1998 | |||
Нагороди | ||||
У «Гутенберзі» | 7849 | |||
| ||||
Цей твір у Вікісховищі |
Твір оповідає про чоловіка Йозефа К., якого переслідує невідома сила правосуддя. Йозеф намагається з'ясувати в чому його звинувачують і хто саме, поступово усвідомлюючи абсурдність цього таємничого правосуддя і марність спроб йому протистояти.
Сюжет
Роман складається з низки послідовних епізодів і кількох, точне місце яких у сюжеті укладач не встановив.
Вранці, в день свого тридцятиріччя, Йозеф К. очікує, що господиня квартири, яку він знімає, пані Ґрубах, як завжди принесе йому сніданок. Однак, цього не відбувається, до квартири заходить незнайомець, який повідомляє Йозефу, що він не повинен нікуди виходити, адже його заарештовано. К. спершу не довіряє цим словам, але незнайомець і його колеги переконують його в правдивості арешту. Той вимагає аби непрохані гості відвели його до свого начальства, та йому відмовляють. Незабаром К. кличуть до інспектора, вимагаючи суворого дотримання безглуздих церемоній. Інспектор, втім, не знає подробиць арешту. Хоча він впевнений, що це помилка, він змушений виконувати накази.
Йозефу К. дозволяють продовжити далі займатися звичними справами, та це не знімає арешту. Невідомі звинувачувачі впевнені, що Йозефу не вдасться уникнути кари. Панна Бюрстнер, де одна квартирантка Ґрубах, розпитує К. про його справу. Той побоюється, що і її в чомусь звинуватять.
К. повідомляють про проведення розслідування. Йозеф прибуває до слідчого і зауважує якісь таємні знаки, якими спілкуються колеги. Він думає, що через викриття нечесності служителів порядку його полишили в спокої. Несподівано його викликають до суду, К. намагається врешті з'ясувати причину свого арешту, але ніяк не може домогтися через бюрократію, що оточує його.
Дядько Йозефа довідується про арешт. Він обурений тим, що К. тримав його в таємниці, вимагає розповісти в чому його звинувачують, але Йозеф сам не може пояснити. Дядько наймає адвоката Гульда, але К. затримується з дівчиною Лені, що обурює адвоката.
К. відвідує художник Тітореллі, котрий повідомляє, що знає деталі процесу над Йозефом і лиш він один здатний його врятувати. Він розповідає про три шляхи звільнення від процесу: справжнє виправдання, начебто виправдання і затягування справи. К. зауважує, що за ним підглядають троє дівчат, яких художник називає причетними до правосуддя. Йозеф розуміє, що йому під силу домогтися лише «начебто виправдання» — нескінченного починання процесу заново. Випадково К. виявляє поряд з майстернею Тітореллі канцелярію суду, на що художник відповідає, що К. ще багато не знає про повсюдність і всемогутність правосуддя.
Йозеф знайомиться з купцем на прізвище Блок, про якого розкриває, що той розорився через витрати на адвокатів у ході схожого процесу. Це спонукає його відмовитися від послуг адвоката. Незабаром він супроводжує італійського партнера, але той не з'являється в назначений час біля собору. К. заходить до собору, де знайомиться з тюремним священиком, в якого запитує про допомогу. Той розповідає йому притчу, що символізує спроби К. добитися правди. Священик зізнається, що він і сам служить правосуддю, але це правосуддя нічого не хоче від Йозефа. Воно «прийме тебе, коли ти прийдеш, і відпустить, коли ти підеш».
Врешті-решт, через рік від початку процесу, за день до його 31-річчя, по Йозефа К. приходять двоє чоловіків. Вони ведуть Йозефа, той скоро розуміє — на страту, і сам спрямовує їх на шляху. Він роздумує над тим, щоб вирватися, та бачить жителя будинку, що простягає до нього руки. Вагаючись, друг це чи ворог, Йозеф простягає руки назустріч і тоді його заколюють ножем.
Персонажі
- Йозеф К. — протагоніст, працює прокуристом в банку, не одружений. Підтримує зв'язок з коханкою Ельзою і регулярно зустрічається на засіданнях. Його батько мертвий, а його мати згадується лише в одному уривку.
- Пані Ельза — офіціантка, Йозеф К. приходить до неї раз на тиждень. Згодом в першій розмові з Лені вона згадується як коханка К. Вона не є прямою діючою особою, а лише згадується Йозефом К.
- Пані Ґрубах — господиня квартири, в якій проживають К. і пані Бюрстнер. Вона ставиться до К. краще, ніж до інших квартирантів, оскільки він позичив їй гроші.
- Пані Бюрстнер — нещодавня квартирантка у пані Ґрубах, має мало контактів з К. Вночі після арешту той дожидається її приходу, щоб поговорити з нею. Бюрстнер запрошує його до себе в номер; в кінці розмови К. накидається на неї з поцілунками, після чого йде. Вона цікавиться роботою суду, позаяк через кілька тижнів буде проходити інтерв'ювання на посаду секретаря в юридичній фірмі.
- Жінка пристава — має особливу еротичну ауру, позаяк її з любовними цілями відвідує студент юридичного факультету та слідчий. Вона пропонує свої послуги.
- Адвокат Гульд — знайомий дядька Йозефа. Лежачий хворий. Розмови з ним дуже виснажливі. Через це К. відмовляється від його послуг.
- Лені — дівчина, котра «підбиває клинці» до адвоката. Виявляється дуже грайливою і комунікабельною. Під час першого візиту К. Лені заманює його в сусідню кімнату, щоб зблизитися з ним. Вона, як здається, володіє важливою інформацією про судову систему.
- Ерна — двоюрідна сестра К. — донька дядька Альберта. Написала листа своєму батькові, в якому повідомила про процес над К. Вона не є прямим діючою особою, а тільки згадується дядьком.
- Тюремний священик — розказує Йозефу притчу «У воротях закону». Він намагався пояснити К., що, хоча існують різні інтерпретації притчі, він не задоволений жодною з них. Неодноразово звертає увагу на те, що жодна інтерпретація не є вірною, тому К. вирішив сам знайти можливе рішення. Священник знає, що це погано впливає на процес К.
- Директор — добре ставиться до К. і дає йому по-батьківськи хороші поради.
- Тітореллі — художник, один з представників таємничого правосуддя, котрий дає К. поради як покращити своє становище.
- Руді Блок — купець, який перебуває під процесом, подібно до Йозефа, клієнт Гульда. Витрати на адвокатів розорили його та змушують всіляко принижуватися. Його приклад спонукає К. відмовитися від адвоката.
- Судові виконавці — двоє божевільних чоловіків, які приводять Йозефа К. до каменоломні й убивають його ударом ножа в серце.
Проблематика
Разом із «Замком» роман «Процес» складає основу літературної спадщини Франца Кафки. Сюжети обох романів складають події, що могли б відбуватися коли завгодно і де завгодно. Втім, у «Процесі» за окремими ситуаціями та обставинами вгадуються реалії австрійсько-чеського життя початку ХХ століття.
Кожний епізод «Процесу» описує через зіткнення Йозефа з таємничим правосуддям зіткнення людини з силами, що перевищують її фізичні можливості та розуміння. На відміну від інших персонажів, що перебувають під процесом, Йозеф К. намагається не лише з'ясувати що за сили посягають на владу над ним, а діє згідно віри, що ті не всесильні, що існує певна вища справедливість, чим водночас погіршує своє становище. Поки Йозеф на початку намагається домогтися справедливості від таємничих суддів, слідуючи їхнім законам, процес постає для нього замкнутим колом, у якому можливо тільки рухатися до початку. Усвідомивши марність боротьби в рамках цих законів, Йозеф сам визначає своє життя. Тому сюжет «Процесу» розвивається впродовж року, закінчуючись того ж дня, коли почався, тоді як головний герой проживає духовну еволюцію. Хоча спротив веде до загибелі, тим самим Йозеф виривається з циклу процесу і стає вільним. У фіналі він не стільки йде за своїми вбивцями, скільки сам веде їх, тріумфуючи над долею.
Історія написання
Робота над «Процесом» тривала з початку серпня 1914 до кінця січня 1915 року, пізніше Кафка до твору не повертався, вважаючи його «в художньому сенсі невдалим». Втім, за життя письменника були опубліковані два уривка з роману: «Легенда про сторожа біля воріт Закона» (1915, в одній з празьких газет) та «Сон» (збірка «Єврейська Прага», 1916). Після смерті письменника в його паперах знайшли дві нотатки до Макса Брода, в яких автор наказував спалити всі рукописи. Але друг його прохання не виконав. 17 липня 1924 року Макс Брод на шпальтах берлінської газети «Вельтбюне» сповістив про підготовку до видання творчої спадщини Кафки. 1925 року роман «Процес» побачив світ у берлінському видавництві «Die Schmiede» (рукопис твору зберігався у Брода з 1920 року). На момент підготовки рукопису до видання Макс Брод зіштовхнувся з проблемою — роман не мав цілісного оформлення, а являв собою «купу паперів». Кожна глава мала титульний аркуш, на якому Кафка вивів стислий вміст, усі глави були розкладені по конвертах. Назви як такої твір не мав, хоча у щоденниках і листах автор згадував його під робочим варіантом «Процес», про що свідчить й літра «П», виведена на конвертах. На думку Брода, відсутність окремих глав і фрагментарність інших не погіршили сприйняття тексту.
Друге видання роману побачило світ у 1935 році. До нього було внесено 1778 виправлень. Найбільш авторитетне видання «Процесу» вийшло 1950 року у видавництві «Зуркамп» (Франкфурт-на-Майні) у рамках нового зібрання творів Франца Кафки. Макс Брод додав до цього видання декілька фрагментів і здійснив ряд виправлень. Саме варіант 1950 року багаторазово перевидавався і став основою для численних перекладів іноземними мовами. У найновішій редакції Роланда Рейса (Штремфельд, 1997) варіант викладу тексту знов наблизився до авторського рукопису. Переклад роману українською виконав Петро Таращук 1998 року.
Німецький літературознавець Г. Політцер доводив, що головним автобіографічним джерелом для написання роману були стосунки Кафки з , які призвели до заручин (1 червня 1914) та скорого їх розірвання (12 липня 1914). Окрім того в період написання роману почалася Перша світова війна, а починаючи з осені Кафка вперше став жити в окремій від своїх батьків кімнаті.
Переклади українською
- Кафка. Ф. Процес / Пер. з нім. П. Таращука; Худож.-оформлювач Б. П. Бублик. — Харків: Фоліо, 2005. — 239 с. — (Світова літ.).
Екранізації
Примітки
- А. Белобратов Процес «Процеса»: Франц Кафка и его роман-фрагмент // Франц Кафка Процес. — СпБ.: Азбука-классика, 2007. — С. 281—289.(рос.)
- Кеба Д. О. Специфіка сюжету в романах Ф. Кафки: подія у структурі тексту / Д. О. Кеба // Наукові праці Кам'янець-Подільського національного університету імені Івана Огієнка. Філологічні науки. — 2013. — Вип. 32(1). — С. 166—170.
- Marson E. L. Die «Prozeß»-Ausgaben: Versuch eines textkritischen Vergleichs. In: DVjs 42. — 1968. — S. 760ff.(нім.)
- Corngold, Stanley (15 березня 2018). (англ.). Cornell University Press. с. 704—708. ISBN . Архів оригіналу за 22 грудня 2018. Процитовано 22 грудня 2018.
Див. також
Посилання
- «Процес» у ВікіДжерелах [Архівовано 8 вересня 2018 у Wayback Machine.](нім.)
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Proce s nim Der Prozess roman Franca Kafki opublikovanij pislya jogo smerti v 1925 roci Proces ye centralnim tvorom literaturnoyi spadshini Kafki Tvir osoblivij she j tim sho posluguvav syuzhetom dlya postmodernogo teatru ta kinematografa Glavi rukopisu ne bulo pronumerovano voni zberigalisya v okremih konvertah Ta poslidovnist v yakij yih publikuyut nalezhit Maksu Brodu vin vidsortuvav glavi opirayuchis na spogadi pro rozmovi z avtorom Proces Der Prozess Pershe vidannya romanu Zhanr romanForma romanAvtor Franc KafkaMova nimeckaOpublikovano 1925Krayina Nimechchina i AvstriyaPereklad 1998Nagorodi 100 knig stolittya za versiyeyu Le Monde U Gutenberzi 7849 Cej tvir u Vikishovishi Tvir opovidaye pro cholovika Jozefa K yakogo peresliduye nevidoma sila pravosuddya Jozef namagayetsya z yasuvati v chomu jogo zvinuvachuyut i hto same postupovo usvidomlyuyuchi absurdnist cogo tayemnichogo pravosuddya i marnist sprob jomu protistoyati SyuzhetRoman skladayetsya z nizki poslidovnih epizodiv i kilkoh tochne misce yakih u syuzheti ukladach ne vstanoviv Vranci v den svogo tridcyatirichchya Jozef K ochikuye sho gospodinya kvartiri yaku vin znimaye pani Grubah yak zavzhdi prinese jomu snidanok Odnak cogo ne vidbuvayetsya do kvartiri zahodit neznajomec yakij povidomlyaye Jozefu sho vin ne povinen nikudi vihoditi adzhe jogo zaareshtovano K spershu ne doviryaye cim slovam ale neznajomec i jogo kolegi perekonuyut jogo v pravdivosti areshtu Toj vimagaye abi neprohani gosti vidveli jogo do svogo nachalstva ta jomu vidmovlyayut Nezabarom K klichut do inspektora vimagayuchi suvorogo dotrimannya bezgluzdih ceremonij Inspektor vtim ne znaye podrobic areshtu Hocha vin vpevnenij sho ce pomilka vin zmushenij vikonuvati nakazi Jozefu K dozvolyayut prodovzhiti dali zajmatisya zvichnimi spravami ta ce ne znimaye areshtu Nevidomi zvinuvachuvachi vpevneni sho Jozefu ne vdastsya uniknuti kari Panna Byurstner de odna kvartirantka Grubah rozpituye K pro jogo spravu Toj poboyuyetsya sho i yiyi v chomus zvinuvatyat K povidomlyayut pro provedennya rozsliduvannya Jozef pribuvaye do slidchogo i zauvazhuye yakis tayemni znaki yakimi spilkuyutsya kolegi Vin dumaye sho cherez vikrittya nechesnosti sluzhiteliv poryadku jogo polishili v spokoyi Nespodivano jogo viklikayut do sudu K namagayetsya vreshti z yasuvati prichinu svogo areshtu ale niyak ne mozhe domogtisya cherez byurokratiyu sho otochuye jogo Dyadko Jozefa doviduyetsya pro aresht Vin oburenij tim sho K trimav jogo v tayemnici vimagaye rozpovisti v chomu jogo zvinuvachuyut ale Jozef sam ne mozhe poyasniti Dyadko najmaye advokata Gulda ale K zatrimuyetsya z divchinoyu Leni sho oburyuye advokata K vidviduye hudozhnik Titorelli kotrij povidomlyaye sho znaye detali procesu nad Jozefom i lish vin odin zdatnij jogo vryatuvati Vin rozpovidaye pro tri shlyahi zvilnennya vid procesu spravzhnye vipravdannya nachebto vipravdannya i zatyaguvannya spravi K zauvazhuye sho za nim pidglyadayut troye divchat yakih hudozhnik nazivaye prichetnimi do pravosuddya Jozef rozumiye sho jomu pid silu domogtisya lishe nachebto vipravdannya neskinchennogo pochinannya procesu zanovo Vipadkovo K viyavlyaye poryad z majsterneyu Titorelli kancelyariyu sudu na sho hudozhnik vidpovidaye sho K she bagato ne znaye pro povsyudnist i vsemogutnist pravosuddya Jozef znajomitsya z kupcem na prizvishe Blok pro yakogo rozkrivaye sho toj rozorivsya cherez vitrati na advokativ u hodi shozhogo procesu Ce sponukaye jogo vidmovitisya vid poslug advokata Nezabarom vin suprovodzhuye italijskogo partnera ale toj ne z yavlyayetsya v naznachenij chas bilya soboru K zahodit do soboru de znajomitsya z tyuremnim svyashenikom v yakogo zapituye pro dopomogu Toj rozpovidaye jomu pritchu sho simvolizuye sprobi K dobitisya pravdi Svyashenik ziznayetsya sho vin i sam sluzhit pravosuddyu ale ce pravosuddya nichogo ne hoche vid Jozefa Vono prijme tebe koli ti prijdesh i vidpustit koli ti pidesh Vreshti resht cherez rik vid pochatku procesu za den do jogo 31 richchya po Jozefa K prihodyat dvoye cholovikiv Voni vedut Jozefa toj skoro rozumiye na stratu i sam spryamovuye yih na shlyahu Vin rozdumuye nad tim shob virvatisya ta bachit zhitelya budinku sho prostyagaye do nogo ruki Vagayuchis drug ce chi vorog Jozef prostyagaye ruki nazustrich i todi jogo zakolyuyut nozhem PersonazhiJozef K protagonist pracyuye prokuristom v banku ne odruzhenij Pidtrimuye zv yazok z kohankoyu Elzoyu i regulyarno zustrichayetsya na zasidannyah Jogo batko mertvij a jogo mati zgaduyetsya lishe v odnomu urivku Pani Elza oficiantka Jozef K prihodit do neyi raz na tizhden Zgodom v pershij rozmovi z Leni vona zgaduyetsya yak kohanka K Vona ne ye pryamoyu diyuchoyu osoboyu a lishe zgaduyetsya Jozefom K Pani Grubah gospodinya kvartiri v yakij prozhivayut K i pani Byurstner Vona stavitsya do K krashe nizh do inshih kvartirantiv oskilki vin pozichiv yij groshi Pani Byurstner neshodavnya kvartirantka u pani Grubah maye malo kontaktiv z K Vnochi pislya areshtu toj dozhidayetsya yiyi prihodu shob pogovoriti z neyu Byurstner zaproshuye jogo do sebe v nomer v kinci rozmovi K nakidayetsya na neyi z pocilunkami pislya chogo jde Vona cikavitsya robotoyu sudu pozayak cherez kilka tizhniv bude prohoditi interv yuvannya na posadu sekretarya v yuridichnij firmi Zhinka pristava maye osoblivu erotichnu auru pozayak yiyi z lyubovnimi cilyami vidviduye student yuridichnogo fakultetu ta slidchij Vona proponuye svoyi poslugi Advokat Guld znajomij dyadka Jozefa Lezhachij hvorij Rozmovi z nim duzhe visnazhlivi Cherez ce K vidmovlyayetsya vid jogo poslug Leni divchina kotra pidbivaye klinci do advokata Viyavlyayetsya duzhe grajlivoyu i komunikabelnoyu Pid chas pershogo vizitu K Leni zamanyuye jogo v susidnyu kimnatu shob zblizitisya z nim Vona yak zdayetsya volodiye vazhlivoyu informaciyeyu pro sudovu sistemu Erna dvoyuridna sestra K donka dyadka Alberta Napisala lista svoyemu batkovi v yakomu povidomila pro proces nad K Vona ne ye pryamim diyuchoyu osoboyu a tilki zgaduyetsya dyadkom Tyuremnij svyashenik rozkazuye Jozefu pritchu U vorotyah zakonu Vin namagavsya poyasniti K sho hocha isnuyut rizni interpretaciyi pritchi vin ne zadovolenij zhodnoyu z nih Neodnorazovo zvertaye uvagu na te sho zhodna interpretaciya ne ye virnoyu tomu K virishiv sam znajti mozhlive rishennya Svyashennik znaye sho ce pogano vplivaye na proces K Direktor dobre stavitsya do K i daye jomu po batkivski horoshi poradi Titorelli hudozhnik odin z predstavnikiv tayemnichogo pravosuddya kotrij daye K poradi yak pokrashiti svoye stanovishe Rudi Blok kupec yakij perebuvaye pid procesom podibno do Jozefa kliyent Gulda Vitrati na advokativ rozorili jogo ta zmushuyut vsilyako prinizhuvatisya Jogo priklad sponukaye K vidmovitisya vid advokata Sudovi vikonavci dvoye bozhevilnih cholovikiv yaki privodyat Jozefa K do kamenolomni j ubivayut jogo udarom nozha v serce ProblematikaRazom iz Zamkom roman Proces skladaye osnovu literaturnoyi spadshini Franca Kafki Syuzheti oboh romaniv skladayut podiyi sho mogli b vidbuvatisya koli zavgodno i de zavgodno Vtim u Procesi za okremimi situaciyami ta obstavinami vgaduyutsya realiyi avstrijsko cheskogo zhittya pochatku HH stolittya Kozhnij epizod Procesu opisuye cherez zitknennya Jozefa z tayemnichim pravosuddyam zitknennya lyudini z silami sho perevishuyut yiyi fizichni mozhlivosti ta rozuminnya Na vidminu vid inshih personazhiv sho perebuvayut pid procesom Jozef K namagayetsya ne lishe z yasuvati sho za sili posyagayut na vladu nad nim a diye zgidno viri sho ti ne vsesilni sho isnuye pevna visha spravedlivist chim vodnochas pogirshuye svoye stanovishe Poki Jozef na pochatku namagayetsya domogtisya spravedlivosti vid tayemnichih suddiv sliduyuchi yihnim zakonam proces postaye dlya nogo zamknutim kolom u yakomu mozhlivo tilki ruhatisya do pochatku Usvidomivshi marnist borotbi v ramkah cih zakoniv Jozef sam viznachaye svoye zhittya Tomu syuzhet Procesu rozvivayetsya vprodovzh roku zakinchuyuchis togo zh dnya koli pochavsya todi yak golovnij geroj prozhivaye duhovnu evolyuciyu Hocha sprotiv vede do zagibeli tim samim Jozef virivayetsya z ciklu procesu i staye vilnim U finali vin ne stilki jde za svoyimi vbivcyami skilki sam vede yih triumfuyuchi nad doleyu Istoriya napisannyaRukopis romanu Robota nad Procesom trivala z pochatku serpnya 1914 do kincya sichnya 1915 roku piznishe Kafka do tvoru ne povertavsya vvazhayuchi jogo v hudozhnomu sensi nevdalim Vtim za zhittya pismennika buli opublikovani dva urivka z romanu Legenda pro storozha bilya vorit Zakona 1915 v odnij z prazkih gazet ta Son zbirka Yevrejska Praga 1916 Pislya smerti pismennika v jogo paperah znajshli dvi notatki do Maksa Broda v yakih avtor nakazuvav spaliti vsi rukopisi Ale drug jogo prohannya ne vikonav 17 lipnya 1924 roku Maks Brod na shpaltah berlinskoyi gazeti Veltbyune spovistiv pro pidgotovku do vidannya tvorchoyi spadshini Kafki 1925 roku roman Proces pobachiv svit u berlinskomu vidavnictvi Die Schmiede rukopis tvoru zberigavsya u Broda z 1920 roku Na moment pidgotovki rukopisu do vidannya Maks Brod zishtovhnuvsya z problemoyu roman ne mav cilisnogo oformlennya a yavlyav soboyu kupu paperiv Kozhna glava mala titulnij arkush na yakomu Kafka viviv stislij vmist usi glavi buli rozkladeni po konvertah Nazvi yak takoyi tvir ne mav hocha u shodennikah i listah avtor zgaduvav jogo pid robochim variantom Proces pro sho svidchit j litra P vivedena na konvertah Na dumku Broda vidsutnist okremih glav i fragmentarnist inshih ne pogirshili sprijnyattya tekstu Druge vidannya romanu pobachilo svit u 1935 roci Do nogo bulo vneseno 1778 vipravlen Najbilsh avtoritetne vidannya Procesu vijshlo 1950 roku u vidavnictvi Zurkamp Frankfurt na Majni u ramkah novogo zibrannya tvoriv Franca Kafki Maks Brod dodav do cogo vidannya dekilka fragmentiv i zdijsniv ryad vipravlen Same variant 1950 roku bagatorazovo perevidavavsya i stav osnovoyu dlya chislennih perekladiv inozemnimi movami U najnovishij redakciyi Rolanda Rejsa Shtremfeld 1997 variant vikladu tekstu znov nablizivsya do avtorskogo rukopisu Pereklad romanu ukrayinskoyu vikonav Petro Tarashuk 1998 roku Nimeckij literaturoznavec G Politcer dovodiv sho golovnim avtobiografichnim dzherelom dlya napisannya romanu buli stosunki Kafki z yaki prizveli do zaruchin 1 chervnya 1914 ta skorogo yih rozirvannya 12 lipnya 1914 Okrim togo v period napisannya romanu pochalasya Persha svitova vijna a pochinayuchi z oseni Kafka vpershe stav zhiti v okremij vid svoyih batkiv kimnati Perekladi ukrayinskoyuKafka F Proces Per z nim P Tarashuka Hudozh oformlyuvach B P Bublik Harkiv Folio 2005 239 s Svitova lit Ekranizaciyi Proces Dzhordzh Orson Vells 1962 Kafka Stiven Soderberg 1991 Devid G yu Dzhons 1993PrimitkiA Belobratov Proces Procesa Franc Kafka i ego roman fragment Franc Kafka Proces SpB Azbuka klassika 2007 S 281 289 ros Keba D O Specifika syuzhetu v romanah F Kafki podiya u strukturi tekstu D O Keba Naukovi praci Kam yanec Podilskogo nacionalnogo universitetu imeni Ivana Ogiyenka Filologichni nauki 2013 Vip 32 1 S 166 170 Marson E L Die Prozess Ausgaben Versuch eines textkritischen Vergleichs In DVjs 42 1968 S 760ff nim Corngold Stanley 15 bereznya 2018 angl Cornell University Press s 704 708 ISBN 9781501722813 Arhiv originalu za 22 grudnya 2018 Procitovano 22 grudnya 2018 Div takozh100 knig stolittya za versiyeyu Le Monde Posilannya Proces u VikiDzherelah Arhivovano 8 veresnya 2018 u Wayback Machine nim