Фу́на (грец. Φουνα) — фортеця, яка розташована на скельному пагорбі за два кілометри на північ від села Лучисте біля західного підніжжя гори Демірджі. Східний форпост середньовічного князівства Феодоро. Назва походить від тодішньої назви гори Фуна (сучасна г. Демірджі), що в перекладі з грецької означає димна.
Фуна | ||||
---|---|---|---|---|
Руїни фортеці Фуна | ||||
44°45′06″ пн. ш. 34°23′18″ сх. д. / 44.75167° пн. ш. 34.38833° сх. д. | ||||
Тип | фортеця | |||
Статус спадщини | Державний реєстр нерухомих пам'яток України і d | |||
Країна | Україна | |||
Розташування | Лучисте, Автономна Республіка Крим | |||
Будівництво | XV ст. | |||
Фуна (фортеця) (Україна) | ||||
Фуна у Вікісховищі |
Згадки про укріплення
Перша згадка про фортецю належить до XIV століття. У патріарших грамотах 1384 року та інших йдеться про суперечки між митрополитами Херсонським (Херсонес з округою), Готським (територія південно-західного передгір'я та південного узбережжя Криму) та Сугдейським (Судак з околицями) за володіння парафіями, серед спірних сіл згадується Фуна, яку генуезці називали Фонна. У пізніших церковних записах, складених 1836 року на основі опитування переселених з Криму греків Маріупольського повіту, містяться відомості про церкву святого Феодора Стратилата в селі Фуна.
Історія
У середньовіччя фортеця мала важливе військове значення. Після захоплення Генуєю кримського узбережжя від Кафи (нині Феодосія) до Чембало (нині Балаклава), князі Феодоро збудували низку укріплень, розташованих вище в горах, напроти основних генуезьких фортець.
Ці укріплення з одного боку контролювали і стримували просування генуезців углиб Кримського півострова, з іншого боку, були плацдармами для захоплення прибережних міст. Такі дії феодоритів було викликано боротьбою між князівством та Генуєю за володіння узбережжям. Фуна в цій системі виконувала роль східного прикордонного форпосту, яка протистояла генуезькій фортеці Алустон (Алушта), а також контролювала один з найважливіших караванних шляхів зі степового Криму до узбережжя.. Укріплення було одним з ключових фортифікаційних об'єктів під час генуезько-феодоритських воєн 1422-1423 і 1433-1441 років, родових міжусобиць, османської кампанії 1475 р.
Фортифікаційний комплекс було зведено у 1422-1423 роках. У жовтні-листопаді 1423 року Фуна була зруйнована у результаті потужного землетрусу. Однак укріплення було відновлене. Незабаром форпост згорів, імовірно, внаслідок нападу або генуезців (каральна експедиція 1434 року на чолі з ), або османів (у 50-х роках XV століття), які неодноразово грабували узбережжя.
1459 року фортечний ансамбль зазнав істотної реконструкції і був перетворений на замок.
1475 р. Фуну остаточно знищили турки-османи, які захопили Крим.
Структура фортеці
Найбільша протяжність фортеці з півночі на південь — 106 м; із заходу на схід — 56 м. Площа укріплення — 0,52 га.
Під час дослідження пам'ятки виявлено практично всі основні види оборонних споруд, що були відомі середньовічній військової архітектурі — мури, вежі, донжон, брами, потерни, сходи для сполучення між бойовими рівнями, цистерна, допоміжні будівлі.
Результати розкопок показали, що 1459 року фортецю було капітально перебудовано й значно посилено. Зокрема, було зведено 15-метровий триярусний донжон, внутрішні розміри якого становили приблизно 6×10 м із товщиною мурів 2,3 м. Гарнізон замку становив приблизно 30-40 воїнів.
Важливе місце в архітектурному ансамблі Фунської фортеці посідає церква св. Феодора Стратилата, руїни якої залишилися донині. Після руйнування фортеці 1475 року турками-османами церква збереглася. Храм неодноразово ремонтувався й перебудовувався, внаслідок чого зберігся до початку XX століття.
1894 року неподалік руїн виник «кам'яний хаос» — нагромадження величезних кам'яних брил, що стало результатом обвалу скелі внаслідок землетрусу. Як наслідок, місцеві мешканці полишили територію. Згодом значної шкоди спорудам завдав Ялтинський землетрус 1927 року.
Фуна в легендах
Згідно з легендою, у тій місцевості похована цариця готів. У її могилі начебто схована надзвичайно коштовна корона з щирого золота. Після захоплення Криму фашистськими військами й проведених там німцями розкопок ця легенда не підтвердилася. Однак місцеві жителі досі вірять, що корона лежить десь під мурами замку[].
Джерела
- Иванов А. В. Крепости и замки Южного берега Крыма. Мир крымского средневековья. — Севастополь: Библекс, 2008.
- Кирилко В. П. Крепостной ансамбль Фуны. (1423—1475 гг.) - Київ: Стилос, 2005. - 269 с.
- Кирилко В. П. Кирилко В. П. Середньовічне укріплення Фуна XV століття: комплексне архітектурно-археологічне дослідження фортифікаційної структури пам'ятки: Дис. канд. ыст. наук: 07.00.04 / НАН України; Кримський філіал Інституту археології. — Сімферополь, 2001. — 294 арк.
- Кирилко В. П., Мыц В. Л. Крепость Фуна в системе обороны княжества Феодоро// Византийская Таврика. — Киев, 1991
- Мыц В. Л. Война 1433—1441 гг. между Каффой и Феодоро // Античная древность в Средние века. Екатеринбург, 2000. Вып. 31.
- Мыц В. Л. Некоторые итоги изучения средневековой крепости Фуна // Архитектурно-археологические исследования в Крыму. К., 1988.
Джерела
- Фортеця туманів у Долині Привидів.
- Середньовічна фортеця Фуна — історична пам'ятка Криму (рос.)
- . Архів оригіналу за 5 березня 2016. Процитовано 4 грудня 2010.
- Кирилко В. П. Середньовічне укріплення Фуна XV століття: комплексне архітектурно-археологічне дослідження фортифікаційної структури пам'ятки.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Fu na grec Foyna fortecya yaka roztashovana na skelnomu pagorbi za dva kilometri na pivnich vid sela Luchiste bilya zahidnogo pidnizhzhya gori Demirdzhi Shidnij forpost serednovichnogo knyazivstva Feodoro Nazva pohodit vid todishnoyi nazvi gori Funa suchasna g Demirdzhi sho v perekladi z greckoyi oznachaye dimna FunaRuyini forteci Funa44 45 06 pn sh 34 23 18 sh d 44 75167 pn sh 34 38833 sh d 44 75167 34 38833Tip fortecyaStatus spadshini Derzhavnij reyestr neruhomih pam yatok Ukrayini i dKrayina UkrayinaRoztashuvannya Luchiste Avtonomna Respublika KrimBudivnictvo XV st Funa fortecya Ukrayina Funa u Vikishovishi Rekonstrukciya oboronnih sporud Funi A 1423 r B druga chvert XV st V 1459 1475 rr Gerbi knyaziv Feodoro iz nadpisu 1459 r znajdenogo pid chas rozkopok Funi Cerkva sv Feodora Stratilata Foto O Bertye Delagarda 1889 r Shema cerkvi sv Feodora Stratilata O Bertye Delagard Zobrazhennya svyatogo Georgiya znajdene pid chas rozkopok Funi Zgadki pro ukriplennyaPersha zgadka pro fortecyu nalezhit do XIV stolittya U patriarshih gramotah 1384 roku ta inshih jdetsya pro superechki mizh mitropolitami Hersonskim Hersones z okrugoyu Gotskim teritoriya pivdenno zahidnogo peredgir ya ta pivdennogo uzberezhzhya Krimu ta Sugdejskim Sudak z okolicyami za volodinnya parafiyami sered spirnih sil zgaduyetsya Funa yaku genuezci nazivali Fonna U piznishih cerkovnih zapisah skladenih 1836 roku na osnovi opituvannya pereselenih z Krimu grekiv Mariupolskogo povitu mistyatsya vidomosti pro cerkvu svyatogo Feodora Stratilata v seli Funa IstoriyaU serednovichchya fortecya mala vazhlive vijskove znachennya Pislya zahoplennya Genuyeyu krimskogo uzberezhzhya vid Kafi nini Feodosiya do Chembalo nini Balaklava knyazi Feodoro zbuduvali nizku ukriplen roztashovanih vishe v gorah naproti osnovnih genuezkih fortec Ci ukriplennya z odnogo boku kontrolyuvali i strimuvali prosuvannya genuezciv uglib Krimskogo pivostrova z inshogo boku buli placdarmami dlya zahoplennya priberezhnih mist Taki diyi feodoritiv bulo viklikano borotboyu mizh knyazivstvom ta Genuyeyu za volodinnya uzberezhzhyam Funa v cij sistemi vikonuvala rol shidnogo prikordonnogo forpostu yaka protistoyala genuezkij forteci Aluston Alushta a takozh kontrolyuvala odin z najvazhlivishih karavannih shlyahiv zi stepovogo Krimu do uzberezhzhya Ukriplennya bulo odnim z klyuchovih fortifikacijnih ob yektiv pid chas genuezko feodoritskih voyen 1422 1423 i 1433 1441 rokiv rodovih mizhusobic osmanskoyi kampaniyi 1475 r Fortifikacijnij kompleks bulo zvedeno u 1422 1423 rokah U zhovtni listopadi 1423 roku Funa bula zrujnovana u rezultati potuzhnogo zemletrusu Odnak ukriplennya bulo vidnovlene Nezabarom forpost zgoriv imovirno vnaslidok napadu abo genuezciv karalna ekspediciya 1434 roku na choli z abo osmaniv u 50 h rokah XV stolittya yaki neodnorazovo grabuvali uzberezhzhya 1459 roku fortechnij ansambl zaznav istotnoyi rekonstrukciyi i buv peretvorenij na zamok 1475 r Funu ostatochno znishili turki osmani yaki zahopili Krim Struktura forteciNajbilsha protyazhnist forteci z pivnochi na pivden 106 m iz zahodu na shid 56 m Plosha ukriplennya 0 52 ga Pid chas doslidzhennya pam yatki viyavleno praktichno vsi osnovni vidi oboronnih sporud sho buli vidomi serednovichnij vijskovoyi arhitekturi muri vezhi donzhon brami poterni shodi dlya spoluchennya mizh bojovimi rivnyami cisterna dopomizhni budivli Rezultati rozkopok pokazali sho 1459 roku fortecyu bulo kapitalno perebudovano j znachno posileno Zokrema bulo zvedeno 15 metrovij triyarusnij donzhon vnutrishni rozmiri yakogo stanovili priblizno 6 10 m iz tovshinoyu muriv 2 3 m Garnizon zamku stanoviv priblizno 30 40 voyiniv Vazhlive misce v arhitekturnomu ansambli Funskoyi forteci posidaye cerkva sv Feodora Stratilata ruyini yakoyi zalishilisya donini Pislya rujnuvannya forteci 1475 roku turkami osmanami cerkva zbereglasya Hram neodnorazovo remontuvavsya j perebudovuvavsya vnaslidok chogo zberigsya do pochatku XX stolittya 1894 roku nepodalik ruyin vinik kam yanij haos nagromadzhennya velicheznih kam yanih bril sho stalo rezultatom obvalu skeli vnaslidok zemletrusu Yak naslidok miscevi meshkanci polishili teritoriyu Zgodom znachnoyi shkodi sporudam zavdav Yaltinskij zemletrus 1927 roku Funa v legendahZgidno z legendoyu u tij miscevosti pohovana caricya gotiv U yiyi mogili nachebto shovana nadzvichajno koshtovna korona z shirogo zolota Pislya zahoplennya Krimu fashistskimi vijskami j provedenih tam nimcyami rozkopok cya legenda ne pidtverdilasya Odnak miscevi zhiteli dosi viryat sho korona lezhit des pid murami zamku dzherelo DzherelaIvanov A V Kreposti i zamki Yuzhnogo berega Kryma Mir krymskogo srednevekovya Sevastopol Bibleks 2008 Kirilko V P Krepostnoj ansambl Funy 1423 1475 gg Kiyiv Stilos 2005 269 s ISBN 966 8518 30 6 Kirilko V P Kirilko V P Serednovichne ukriplennya Funa XV stolittya kompleksne arhitekturno arheologichne doslidzhennya fortifikacijnoyi strukturi pam yatki Dis kand yst nauk 07 00 04 NAN Ukrayini Krimskij filial Institutu arheologiyi Simferopol 2001 294 ark Kirilko V P Myc V L Krepost Funa v sisteme oborony knyazhestva Feodoro Vizantijskaya Tavrika Kiev 1991 Myc V L Vojna 1433 1441 gg mezhdu Kaffoj i Feodoro Antichnaya drevnost v Srednie veka Ekaterinburg 2000 Vyp 31 Myc V L Nekotorye itogi izucheniya srednevekovoj kreposti Funa Arhitekturno arheologicheskie issledovaniya v Krymu K 1988 DzherelaFortecya tumaniv u Dolini Prividiv Serednovichna fortecya Funa istorichna pam yatka Krimu ros Arhiv originalu za 5 bereznya 2016 Procitovano 4 grudnya 2010 Kirilko V P Serednovichne ukriplennya Funa XV stolittya kompleksne arhitekturno arheologichne doslidzhennya fortifikacijnoyi strukturi pam yatki Portal Fortifikaciya