Мкртич Портуґалян (вірм. Մկրտիչ Փորթուգալյան; 21 жовтня 1848, Константинополь — 1921, Марсель) — ідеолог і діяч вірменської національно-визвольної боротьби в Західній Вірменії. Один із засновників першої вірменської національної партії «Арменакан», поет та публіцист. Був прихильником насильницьких методів партизанської війни.
Мкртич Портуґалян | |
---|---|
(вірм. Մկրտիչ Փորթուգալյան; | |
Псевдо | Hrant |
Народився | 21 жовтня 1848 Константинополь |
Помер | 1921 Марсель |
Країна | Османська імперія |
Національність | вірмени |
Діяльність | політик, журналіст, педагог, перекладач, письменник, видавець |
Знання мов | вірменська |
Заклад | d, Asia[d], d і d |
Посада | головний редактор |
Партія | Арменакан |
|
Біографія
Мкртич Портуґалян народився в Константинополі, у родині банкіра, і здобув освіту в османській столиці. У 1869 році працював учителем в Євдокії (Токаті). Надалі, здійснивши тривалу подорож Західною Анатолією і Балканськими землями, повернувся до Константинополя, де у 1874—1875 роках редагував національну літературно-політичну газету «Дзайн Айастані» (Голос Вірменії). У ній були опубліковані його перші патріотичні роботи. Незабаром він взяв участь у створенні вірменських громад «Вараздатян» і «Араратян». Побувавши на Кавказі, встановив зв'язок з Г. Арцруні. У 1875 році Портуґалян попрямував у Ван, де займався педагогічною та громадсько-політичною діяльністю. Тут він знайшов благодатний ґрунт для своєї патріотичної діяльності, разом з М. Хрімяном, Г. Срвандзтяном і іншими поширював визвольні ідеї в Васпуракані. У 1878 р. Портуґалян відкрив у Вані власну школу, яка внаслідок розколів у місцевій вірменській громаді припинила існування в тому ж році. У 1881 р. Портуґалян заснував Центральне училище Вана «Айказян кедронакан варжаран», що стало центром національно-визвольної боротьби західних вірмен. У Вані ж їм були засновані молодіжна організація «Союз прогресу», товариство «Соратник» і Політичний клуб. У 1885 році разом з групою однодумців (Ф. Терлемезян Фанос Погосович, М. Аветисян, Г. Аджемян, Р. Шатворян, Г. Акопян) створив у Вані «Союз вірменських патріотів» (по імені газети «Вірменія» члени його називали себе « арменаканами»). В основі програми арменаканів лежала ідея звільнення і незалежності Західної Вірменії. У тому ж 1885 році османські влада закрила Центральне училище Вана. Турецький уряд став переслідувати М. Португаляна, і змусило його виїхати за кордон. Влаштувавшись у 1885 р. в Марселі, він заснував там друкарню і почав видавати газету «Вірменія».(1885—1907, 1908—1923). Газета друкувала матеріали про важке становище вірменів, закликала до національного визволення, нерідко викривала подвійну гру дипломатії західних держав в Вірменському питанні.
Після Младотурецкої революції 10 липня 1908 року Портуґалян на певний час припинив свою революційну пропаганду, і закликав разом з младотурками перетворити країну, відмовився від ідеї незалежності Вірменії і висунув тезу про її автономію. У травні 1910 року шовіністичні та мегаломанськими установки младотурків стали очевидними для всіх (або майже для всіх). Під впливом антивірменских дій младотурків, Портуґалян розчарувався в них, піддав їх політику викривальною критикою і прийшов до висновку, що вірмени не можуть дозволити своє питання без допомоги західних держав.
У роки Першої світової війни закликав вірмен надавати допомогу Антанті організацією добровольчого руху і збором пожертвувань. І аж до 1917 року Портуґалян бачив порятунок західних вірмен в їх переході під заступництво Росії. Після смерті Портуґаляна у 1921 році, газету редагував відомий журналист та публицист Егише Торосян, зять Портуґаляна
Посилання
- . Архів оригіналу за 30 січня 2012. Процитовано 3 березня 2019.(вірм.)
- Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'hui — Maisons-Alfort: 2021. — P. 475–476. —
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Mkrtich Portugalyan virm Մկրտիչ Փորթուգալյան 21 zhovtnya 1848 Konstantinopol 1921 Marsel ideolog i diyach virmenskoyi nacionalno vizvolnoyi borotbi v Zahidnij Virmeniyi Odin iz zasnovnikiv pershoyi virmenskoyi nacionalnoyi partiyi Armenakan poet ta publicist Buv prihilnikom nasilnickih metodiv partizanskoyi vijni Mkrtich Portugalyan virm Մկրտիչ Փորթուգալյան Psevdo HrantNarodivsya 21 zhovtnya 1848 1848 10 21 KonstantinopolPomer 1921 1921 MarselKrayina Osmanska imperiyaNacionalnist virmeniDiyalnist politik zhurnalist pedagog perekladach pismennik vidavecZnannya mov virmenskaZaklad d Asia d d i dPosada golovnij redaktorPartiya Armenakan Mediafajli u VikishovishiBiografiyaMkrtich Portugalyan narodivsya v Konstantinopoli u rodini bankira i zdobuv osvitu v osmanskij stolici U 1869 roci pracyuvav uchitelem v Yevdokiyi Tokati Nadali zdijsnivshi trivalu podorozh Zahidnoyu Anatoliyeyu i Balkanskimi zemlyami povernuvsya do Konstantinopolya de u 1874 1875 rokah redaguvav nacionalnu literaturno politichnu gazetu Dzajn Ajastani Golos Virmeniyi U nij buli opublikovani jogo pershi patriotichni roboti Nezabarom vin vzyav uchast u stvorenni virmenskih gromad Varazdatyan i Araratyan Pobuvavshi na Kavkazi vstanoviv zv yazok z G Arcruni U 1875 roci Portugalyan popryamuvav u Van de zajmavsya pedagogichnoyu ta gromadsko politichnoyu diyalnistyu Tut vin znajshov blagodatnij grunt dlya svoyeyi patriotichnoyi diyalnosti razom z M Hrimyanom G Srvandztyanom i inshimi poshiryuvav vizvolni ideyi v Vaspurakani U 1878 r Portugalyan vidkriv u Vani vlasnu shkolu yaka vnaslidok rozkoliv u miscevij virmenskij gromadi pripinila isnuvannya v tomu zh roci U 1881 r Portugalyan zasnuvav Centralne uchilishe Vana Ajkazyan kedronakan varzharan sho stalo centrom nacionalno vizvolnoyi borotbi zahidnih virmen U Vani zh yim buli zasnovani molodizhna organizaciya Soyuz progresu tovaristvo Soratnik i Politichnij klub U 1885 roci razom z grupoyu odnodumciv F Terlemezyan Fanos Pogosovich M Avetisyan G Adzhemyan R Shatvoryan G Akopyan stvoriv u Vani Soyuz virmenskih patriotiv po imeni gazeti Virmeniya chleni jogo nazivali sebe armenakanami V osnovi programi armenakaniv lezhala ideya zvilnennya i nezalezhnosti Zahidnoyi Virmeniyi U tomu zh 1885 roci osmanski vlada zakrila Centralne uchilishe Vana Tureckij uryad stav peresliduvati M Portugalyana i zmusilo jogo viyihati za kordon Vlashtuvavshis u 1885 r v Marseli vin zasnuvav tam drukarnyu i pochav vidavati gazetu Virmeniya 1885 1907 1908 1923 Gazeta drukuvala materiali pro vazhke stanovishe virmeniv zaklikala do nacionalnogo vizvolennya neridko vikrivala podvijnu gru diplomatiyi zahidnih derzhav v Virmenskomu pitanni Pislya Mladotureckoyi revolyuciyi 10 lipnya 1908 roku Portugalyan na pevnij chas pripiniv svoyu revolyucijnu propagandu i zaklikav razom z mladoturkami peretvoriti krayinu vidmovivsya vid ideyi nezalezhnosti Virmeniyi i visunuv tezu pro yiyi avtonomiyu U travni 1910 roku shovinistichni ta megalomanskimi ustanovki mladoturkiv stali ochevidnimi dlya vsih abo majzhe dlya vsih Pid vplivom antivirmenskih dij mladoturkiv Portugalyan rozcharuvavsya v nih piddav yih politiku vikrivalnoyu kritikoyu i prijshov do visnovku sho virmeni ne mozhut dozvoliti svoye pitannya bez dopomogi zahidnih derzhav U roki Pershoyi svitovoyi vijni zaklikav virmen nadavati dopomogu Antanti organizaciyeyu dobrovolchogo ruhu i zborom pozhertvuvan I azh do 1917 roku Portugalyan bachiv poryatunok zahidnih virmen v yih perehodi pid zastupnictvo Rosiyi Pislya smerti Portugalyana u 1921 roci gazetu redaguvav vidomij zhurnalist ta publicist Egishe Torosyan zyat PortugalyanaPosilannya Arhiv originalu za 30 sichnya 2012 Procitovano 3 bereznya 2019 virm Krikorian A Heratchian H Le dictionnaire biographique Armeniens d hier et d aujourd hui Maisons Alfort 2021 P 475 476 ISBN 978 2 905686 93 0 d Track Q208314d Track Q114588221d Track Q114574126d Track Q114555440