Оборона Севастополя — історичний фільм 1911 року, присвячений моментам Кримської війни (1854—1855). За розпорядженням Миколи II, до роботи над фільмом залучили велику групу істориків і військових консультантів, щоб якнайточніше відтворити реалії Севастопольської оборони.
Оборона Севастополя | |
---|---|
Оборона Севастополя | |
Вступний титр | |
Жанр | історичний, військовий |
Режисер | Василь Гончаров, Олександр Ханжонков, Петро Чардинін |
Продюсер | Олександр Ханжонков |
Сценарист | Василь Гончаров, Олександр Ханжонков, Лев Толстой |
У головних ролях | Андрій Громов, Іван Мозжухін, Валентина Аренцварі |
Оператор | Луї Форестьє, Олександр Рилло |
Композитор | Георгій Козаченко |
Монтаж | В. Фестер |
Кінокомпанія | А. Ханжонков и К |
Дистриб'ютор | А. Ханжонков и К |
Тривалість | 59 хв. |
Мова | німий |
Локалізація | німий фільм |
Країна | Російська імперія |
Рік | 1911 |
Дата виходу | 9 грудня 1911 |
Кошторис | 40 000 руб. |
IMDb | ID 0191323 |
Оборона Севастополя у Вікісховищі |
«Оборона Севастополя» збереглася не у повному обсязі. Відомий скорочений монтаж фільму з новими титрами, підготовлений для зборів Держфільмофонду СРСР. З нього були видалені всі епізоди підкреслено релігійного і монархічного змісту. Фільм перейшов у суспільне надбання.
Сюжет
Фільм відкривається великими планами (кінопортрети) імператорів Миколи I й Олександра II, а також керівників і героїв оборони Севастополя.
- Військово-морська рада в Севастополі.
- Командування гарнізону та Чорноморського флоту, у тому числі й Нахімов та Корнілов, обговорюють стратегію оборони міста і приймають важке рішення затопити кораблі, аби перекрити флоту союзників вхід у фарватер Північної бухти.
- Потоплення нашого флоту.
- На рейді Севастополя готують до затоплення лінійний корабель «Три Святителі». Жителі міста зібралися на березі й прощаються з одним із найкращих кораблів російського флоту. Корабель розстрілюють із берегових гармат.
- Жінки споруджують батарею.
- Жителі міста — серед них жінки й діти, солдати й матроси будують укріплення.
- Піхота союзників атакує укріплення. Російські війська контратакують, потім знову відступають на позиції. Санітари виносять із поля бою вбитих і поранених.
- Адмірал Корнілов на Малаховому кургані.
- Солдати стріляють з рушниць по противнику. На бруствер сходить адмірал Корнілов і дивиться в бік позицій союзників у підзорну трубу. Раптово адмірал падає, він поранений. Корнілова забирають із бруствера в лазарет, де він незабаром помирає.
- На Камчатському люнеті в ніч на 11 березня.
- Рушнична перестрілка з противником, робота санітарів на позиціях, пересування військ.
- В тилу Інкерманської битви.
- Матрос Кішка пробирається через лінію вогню і бере в полон вартового союзників.
- На Четвертому бастіоні.
- Артилеристи й стрільці обороняють Четвертий бастіон. Після чергової атаки бастіон захоплюють турки. На знак поваги, вороги дозволяють захисникам бастіону, що залишилися в живих, покинути його зі зброєю.
- Діти збирають ядра.
- Севастопольські діти приносять на батарею ядра, випущені по місту союзною артилерією.
- Діяльність адмірала Нахімова.
- Нахімов командує обороною на Четвертому бастіоні.
- Між життям і смертю.
- Солдати між боями танцюють на бастіоні з севастопольськими дівчатами. Неподалік біля польової каплиці лежать загиблі, приготовані до похоронної відправи. Жінка знаходить там свого чоловіка.
- Захисники міських укріплень відбивають напад піхоти союзників.
- Смерть адмірала Нахімова.
- Нахімов смертельно поранений на бастіоні.
- В медичному пункті.
- Сестри милосердя допомагають пораненим. Микола Пирогов оперує важких пацієнтів. Санітари приносять нових поранених.
- Рада головнокомандувачів союзних армій.
- Англійський, французький і турецький головнокомандувачі обговорюють наступний штурм Севастополя.
- Об'єднані союзні війська відчайдушною атакою захоплюють батарею. Генерал Хрульов скаче на коні за підмогою і, зустрівши погано озброєну будівельну роту, закликом «Благодійники мої! У багнети! За мною!» піднімає її на рукопашний бій і відкидає супротивника.
- Смерть капітана Островського.
- Командир мушкетерської роти штабс-капітан Островський ціною свого життя затримує союзників, погрожуючи підірвати барильце з порохом.
- Відступ на Північну сторону 27 серпня 1855.
- Війська та жителі полишають зруйноване місто і переправляються через бухту на Північну сторону. Солдат прощається з Севастополем і клянеться, що повернеться сюди.
- Французькі ветерани.
- Документальні епізоди: французькі учасники Кримської війни на Малаховому кургані.
- Англійські ветерани.
- Документальні епізоди: британські учасники Кримської війни на Малаховому кургані.
- Російські ветерани.
- Документальні епізоди: російські ветерани Кримської війни біля гармат на бастіоні. Колишні рядові, унтер-офіцери і сестри милосердя по черзі підходять до камери, виблискуючи медалями — спочатку жінки, потім чоловіки, знімаючи кашкети.
- У кадрі — фасад будівлі панорами «Оборона Севастополя» на Історичному бульварі. Гранітні монументи з написами «1 бастіон», «2 бастіон», меморіальні стели , , знамениті севастопольські пам'ятники — затопленим кораблям, Тотлебену, Нахімову, Корнілову.
Галерея
- Затоплення кораблів
- Медичні сестри
- Рада союзних генералів
- Штурм
- Евакуація
- Діти знаходять ядра
- Евакуація
- Англійські ветерани
- Танці
- Російські ветерани
У ролях
- Андрій Громов — Нахімов
- Іван Мозжухін — Корнілов
- Валентина Аренцварі — імператриця Євгенія
- Арсеній Бибиков — Тотлебен
- Павло Бірюков
- Борис Борисов
- Олександра Гончарова
- Борис Горін-Горяйнов
- Володимир Максимов
- Ольга Петрова-Званцева — маркітантка
- Микола Семенов — моряк Кішка
- Іван Мозжухін у фільмі
- Андрій Громов у фільмі
- Борис Борисов
- Борис Горін-Горяйнов
- Володимир Максимов
Знімальна група
- Режисери: Олександр Ханжонков, Василь Гончаров
- Сценаристи: Василь Гончаров, Олександр Ханжонков
- Оператори: Олександр Рилло, Луї Форестьє
- Композитор: Георгій Козаченко, автор музики до прем'єри
- Продюсер: Олександр Ханжонков
- Консультант: М. Ляхов (полковник)
- Художник: В. Фестер
Фільмування
Іноземні виробники доволі довго утримували монополію на виробництво фільмів, обмежували їх експорт в Росію і брали для прокату тільки роботи власних операторів. Проте російський кінематограф швидко подолав десятирічне відставання від європейських кіношкіл і доріс до новаторських робіт. Значне число таких великих досягнень на рахунку кіноательє Ханжонкова. Перші російські художні стрічки були екранізаціями фрагментів класичних творів російської літератури або ілюстрували епізоди з історії імперії. До 1911 року кінематограф став одною з найпоширеніших розваг у великих і середніх містах Росії. У Москві почала видаватися спеціальна газета «Почта Синематографа», присвячена сінематографічним театрам, яких у Росії налічувалося 1200.
У 1911 році при торговому домі започатковано «Науковий відділ», що займався виробництвом наукових, видових і етнографічних картин на теми географії Росії, сільського господарства, фабрично-заводської промисловості, зоології та ботаніки, фізики й хімії, медицини тощо.
Стрічку називають першою у світі повнометражною (2000 м) та першим російським військовим фільмом. Ханжонков мав військовий досвід, тож був свідомим режисером, за історичною правдивістю наглядав консультант від Генерального штабу та працівники Севастопольського музею, було отримано дозвіл на використання військ. Проте це не вберегло стрічку від кількох суттєвих неточностей. Важливий епізод потоплення флоту було передано лише невеликим трафаретним макетом корабля, але завдяки вдалому монтажу сцена вийшла досить драматичною.
Потоплення російського флоту фільмувалося з катера, що перебував на невеликій відстані від підводного човна. На човні споруджено макет вітрильника з дощок, фанери і тканин. За сигналом, човен почав занурюватися. Повітря та сильний тиск підхопили дошки й фанеру, тому епізод не вдався. Вже у Москві було вирішено переробити сцену. Для цього оператор та режисер Петро Чардинін поїхали до села Крилатське знімати російський флот на річці Москва. Невеликий макет корабля фільмували з берега, хвилі зображувалися шматками фанери. В історичній версії Оборони кораблі топила берегова батарея, але режисер вирішив використати револьвер. Коли кулі не змогли потопити корабель, Чардинін кинув у нього камінь і сцену було знято.
Епізод з танцем «бариня» не був постановочним, оператор зняв акторів масових сцен в перерві між зйомками.
Критикувався сучасний одяг армії та актори головних ролей. Використовувалася сучасна зброя. Однострій іноземних військ створювався поспіхом, тому Наполеон III отримав величезний хрест Почесного Легіону, а турецькі війська були схожі скоріше на танцюристів.
Сучасною зробив картину документальний фінал, схожий на театральний прийом. Військовики проходять повз камеру, ніби актори на сцені. Спектакль закінчується.
У Севастополі протягом декількох днів тривав справжній бій. Топили наш флот на тому самому місці, де ця подія відбувалася насправді, під час оборони. Робили атаки на Малахів курган і відбивали їх, влаштовували генеральний бій на всіх бастіонах, в яких брало участь кілька тисяч осіб, і т. ін. Витрачено близько 3-х тисяч розривних снарядів, і все це робилося заради кінематографа, який точно відтворював картину оборони. Оригінальний текст (рос.) В Севастополе в течение нескольких дней происходил настоящий бой. Топили наш флот на том самом месте, где действительно это событие совершалось, во время обороны. Делали атаки на Малахов курган и отбивали их, устраивали генеральный бой на всех бастионах, в которых участвовало несколько тысяч человек, и т. д. Израсходовано около 3-х тысяч разрывных снарядов и все это делалось ради кинематографа, воспроизводящего в точности картину обороны. |
Гончаров виявився блискучим організатором, але поганим літератором. Чомусь дуже довго працював над сценарієм і закінчив його перед самим виїздом групи до Севастополя. Необхідність кожного епізоду він відстоював зі скандалами. У результаті він сам зголосився вести у бій союзні війська, одягнувши форму французького генерала та червону турецьку феску.
Саме Гончаров запрошував до Севастополя ветеранів війни, саме він знайшов композитора і вмовив його відкласти інші проєкти. Композитор Козаченко не мав музичної освіти, зате був палким шанувальником своєї справи, ставши одним із піонерів музичного кіно.
Днями було дозволено використання сховища севастопольського музею для відтворення в картинах кінематографа епізодів оборони Севастополя. Дозволено сфотографувати історичні місця оборони в межах, що не становлять державної таємниці, і використовувати, за згодою місцевого військового начальства, групи військ для зображення батальних сцен. Днями в Севастополь приїхав із цією метою режисер історичних кінемо-картин В. М. Гончаров і оглянув 4-й бастіон, батарею Жерве, Малахів курган та інші місця, які будуть зняті для кінематографа. Для самого зображення батальних картин отримано дозвіл використовувати цілу піхотну дивізію, фортечну і пішу артилерію, для чого начальниками фортець севастопольської артилерії замовлено вже кілька тисяч розривних снарядів. Незабаром розпочнуться підготовчі роботи саперної роти для підземних вибухів і мін. Вже приготовлені підводні човни, на яких будуть поставлені борти історичних потоплених кораблів для зйомки в картинах моментів потоплення нашого флоту. Отримано також всі костюми іноземних військ: англійських, французьких, турецьких. У газетах друкуються оголошення, що запрошують всіх живих учасників славної оборони взяти участь у цій історичній картині. Музику до картин пише Г. Казаченко. Оригінальний текст (рос.) На днях последовало разрешение на использование хранилища севастопольского музея для воспроизведения в картинах кинематографа эпизодов обороны Севастополя. Разрешено сфотографировать исторические места обороны в пределах, не составляющих государственной тайны, и использовать, с согласия местного военного начальства, группы войск для изображения батальных сцен. На днях в Севастополь приехал с этой целью режиссер исторических кинемо-картин В. М. Гончаров и осмотрел 4-й бастион, батарею Жерве, Малахов курган и другие места, которые будут сняты для кинематографа. Для самого изображения батальных картин, получено разрешение использовать целую пехотную дивизию, крепостную и пешую артиллерию, для чего начальниками крепостей севастопольской артиллерии заказано уже несколько тысяч разрывных снарядов. В скором времени начнутся подготовительные работы саперной роты для подземных взрывов и мин. Уже приготовлены подводные лодки, на которых будут поставлены борты исторических потопленных кораблей для съемки в картинах моментов потопления нашего флота. Получены также все костюмы иностранных войск: английских, французских, турецких. В газетах печатаются объявления, приглашающие всех оставшихся еще в живых участников славной обороны принять участие в этой воскресаемой ныне исторической картине. Музыку к картинам пишет Г. А. Казаченко. |
Прем'єра
Ялта. 14.XI. У Лівадії Його Величність Государ Імператор з особами імператорської родини зволив бути присутнім при демонстрації кінемо-картини «Оборона Севастополя», фабрики Ханжонкова. Його Імператорська Величність зволив ощасливити Ханжонкова милостивими розпитуваннями. На виставі також були присутні особи з почту й офіцери частин військ, що знаходяться в Лівадії, та імператорської яхти «Штандарт». Оригінальний текст (рос.) Ялта. 14.XI. В Ливадии Его Величество Государь Император с особами императорской фамилии изволил присутствовать при демонстрации кннемо-картины «Оборона Севастополя», фабрики Ханжонкова. Его Императорское Величество изволил осчастливить Ханжонкова милостивыми расспросами. На спектакле также присутствовали лица свиты и офицеры частей войск, находящихся в Ливадии, и императорской яхты «Штандарт». |
На прем'єрі важливі сцени озвучував хор.
Начальник канцелярії Міністерства Імператорського Двору генерал-майор Мосолов доповідав, що картина, про вади якої було відомо, без його цензури заслужила щастя бути представленою Государеві Імператору, і звістка про цю милість публікується у всіх рекламах і афішах тих театрів, які картину показують. Він повідомив, що це викликає серйозні нападки публіки на фільм.
Після прем'єри кінокомпанія відчувала нестачу бюджету, кошторис фільму сягнув сорока тисяч рублів. Ханжонков згадував, що він, за настановою директора московської філії кіностудії «Пате», почав надавати права на демонстрацію картини власникам кінотеатрів у певних губерніях і окремих районах. Причому робив це тільки за готівковий розрахунок і продавав позитивні копії стрічки за ціною обробленої плівки. Успіх був колосальним, спілки кінопрокатників Москви, Риги та Петербурга обурювалися. Фірма отримала високий прибуток.
Декілька сеансів пройшло у Великій залі консерваторії — режисер прагнув показати, як треба демонструвати фільм. Консерваторію вибрано не випадково — важливою частиною «Оборони» була музика. Виявилося, що світло пюпітрів впливало на чіткість зображення, проте публіка цього не помітила: у пресі з'явилися позитивні відгуки.
Обійшовши мало не всі міста Росії, «Оборона Севастополя» нарешті потрапила в нашу Рязань. Щиро кажучи, краще було б, якби вона зовсім сюди не потрапляла в такому вигляді, в якому дійшла до нас: пошматована, вся з масою пропусків, деякі сцени навіть зовсім відсутні, збереглися лише написи для них. Окрім того, власне про оборону Севастополя картина дає мало уявлення. Взагалі, як і більшість сінематографічних картин російського виробництва, «Оборона Севастополя» — достеменний лубок, за винятком дуже небагатьох сцен. Зате шуму і тріску було з надлишком. Публіки на першому і другому сеансах було багато. Оригінальний текст (рос.) Обошедшая чуть ли не все города России, грандиозная картина «Оборона Севастополя» попала, наконец, в нашу Рязань. По правде сказать, лучше было бы, если бы она совсем сюда не попадала в таком виде, в каком она дошла до нас: изорванная, вся с массой пропусков, некоторые сцены даже совсем отсутствуют, сохранились лишь надписи для них. Но и помимо того, собственно об обороне Севастополя картина дает мало представления. Вообще, как и большинство синематографических картин русского производства, «Оборона Севастополя» — чистейший лубок, за исключением весьма немногих сцен. Зато шуму и треску было с избытком. Публики на первом и втором сеансах была масса. |
Картина кінематографа «Оборона Севастополя», яку демонстрували в Залізничному зібранні, привернула багато публіки. Загалом, від картини залишилося неясне відчуття невдоволення. У масових групах мало руху і життя. Морські знімки, як-от загибель затоплюваних кораблів, зроблені на дуже великій відстані. Немає зв'язку між окремими картинами. Оригінальний текст (рос.) Демонстрировавшаяся в Железнодорожном Собрании картина кинематографа «Оборона Севастополя» привлекла много публики. В общем, от картины осталось смутное чувство неудовлетворенности. В массовых группах мало движения и жизни. Морские снимки, как гибель затопляемых кораблей, произведены на слишком далеком расстоянии. Нет связи между отдельными картинами. |
Критика
Фільм отримав змішані відгуки від критиків та бульварних газет. Він майже не відомий за межами Росії, тож на сайті IMDB має оцінку 5,8 від 63 користувачів. На російському сайті «Kinopoisk» оцінку 7,0 сформували 357 користувачів. Зарахований до списку рекомендованих кінофільмів Всеросійського державного інституту кінематографії.
Гуркіт гармат, море вогню, смерть з усіх боків — головний зміст кінематографічної історичної картини «Оборона Севастополя», продемонстрованої вчора у Великій залі консерваторії. Військовий і симфонічний оркестри, хор півчих доповнюють враження. На жаль, найцікавіші із зображених на картині епізодів не мали виразності; за браком світла все зливалося в якусь суцільну масу. Більшість написів, що характеризують зміст окремих картин, були зовсім нерозбірливі. Мало того, у першому відділенні сталася перерва, яка тривала понад 10 хвилин. Такі ефекти викликали велике незадоволення нечисленної публіки. Свист і крики часто лунали, особливо на початку демонстрації. До недоліків слід зарахувати малу схожість центральних фігур картини — Нахімова та Корнілова (герої зображені велетнями, що театрально жестикулюють). Оригінальний текст (рос.) Грохот орудий, море огня, смерть со всех сторон — главное содержание кинематографической исторической картины «Оборона Севастополя», продемонстрированной вчера в Большом зале консерватории. Военный и симфонический оркестры, хор певчих дополняют впечатление. К сожалению, наиболее интересные из изображенных на картине эпизодов не имели отчетливости; за недостатком света все сливалось в какую-то сплошную массу. Большинство надписей, характеризующих содержание отдельных картин, было совсем неразборчиво. Мало того, в первом отделении произошел перерыв, который продолжался более 10 минут. Такие эффекты вызывали большое неудовольствие немногочисленной публики. Свист и крики часто слышались, особенно в начале демонстрации. К недостаткам же следует отнести малое сходство центральных фигур картины — Нахимова и Корнилова (герои изображены великанами, театрально жестикулирующими). |
Зроблено було все невміло, брудно, але така сила цього нового мистецтва — глядачі майже дві години з захопливим інтересом стежили за подіями, дарма що три чверті сцен були повторенням одного і того ж, грубо скроєного, грубо зшитого. Значить, в ідеї швидкої зміни вражень, значній самій по собі, — криється зерно враження. Оригінальний текст (рос.) Сделано было все неумело, грязно, но такова сила этого нового искусства — зрители почти два часа с захватывающим интересом следили за представлением, несмотря на то, что три четверти сцен были повторением одного и того же, грубо скроенного, грубо сшитого. Значит, в идее быстрой смены впечатлений, значительной самой по себе — кроется зерно впечатления. |
Сильно прорекламована картина […], загалом, попри природний інтерес її з історичного минулого, одноманітна і того, що могла б дати, не дала. Як кажуть, постановка картини обійшлася в 180 000 руб., А за такі гроші, безумовно, славну годину російської історії можна було б передати куди яскравіше і краще. […] Цікавий сюжет картини, великі літери на афішах, а головним чином те, що картина ця удостоїлася огляду Государя Імператора, зробили свою справу: публіки на сеансах було багато. Оригінальний текст (рос.) Сильно прорекламированная картина […], в общем, несмотря на естественный интерес ее по историческому прошлому, однообразна и того, что могла бы дать, не дала. Как говорят, постановка картины обошлась в 180 000 руб., а за такие деньги, безусловно, славную годину русской истории можно было бы передать куда ярче и лучше. […] Интересный сюжет картины, большие буквы на афишах, а главным образом то, что картина эта удостоилась обозрения Государя Императора, сделали свое дело: публики на сеансах было много. |
Примітки
- . Архів оригіналу за 8 березня 2016. Процитовано 29 серпня 2015.
- Гинзбург С. С. Кинематография дореволюционной России. — (Второе издание). — М.: Аграф, 2007. — С. 176—177. — .
- Биржевые ведомости", 8 апреля (26 марта) 1908 года (вечерний выпуск)
- Светлана Сковородникова. Научный отдел Акционерного общества «А. Ханжонков и Ко». «Киноведческие записки» Номер 64 (2003).
- СОБОЛЕВ Р. Люди и фильмы русского дореволюционного кино. М.: Искусство, 1961. С. 27-36
- ФОРРЕСТЬЕ Л. Великий немой. (Воспоминания кинооператора). М., 1945. С. 49—50
- КиноПоиск [ 6 липня 2015 у Wayback Machine.]/
- Голос Земли. (СПб.). 1912. № 51. 2 марта
- «Петербургская газета». — 8 июля (25 июня) 1911 года
- ХАНЖОНКОВ А. Первый русский кинорежиссер // Кино и время. М., 1960. Вып. 1
- «Россия» (СПб). - 24 (11) июня 1911 года
- Русское Слово. 1911. 15 ноября
- . Архів оригіналу за 8 березня 2016. Процитовано 29 серпня 2015.
- ХАНЖОНКОВ А. Первые годы русской кинематографии. М., 1937
- Рязанский Вестник. 1912. № 53. 6 марта
- Харбинский Вестник. 1912. № 2402. 4 марта
- Список составлен на основании рекомендаций по просмотру фильмов от преподавателей продюсерского факультета ВГИКа. Источник: www.shyan.ru
- Русское Слово. 1911. 23 ноября
- П. Нилус. Новый вид искусства // Сине - Фоно. 1912. № 9 - 11
- Кубанские областные ведомости (Екатеринодар). 1912. 11 янв.
Посилання
- Оборона Севастополя (фільм) на сайті AllMovie (англ.)
- Оборона Севастополя [ 6 липня 2015 у Wayback Machine.] на сайті Kinopoisk
- Оборона Севастополя на сайті IMDb (англ.)
- Оборона Севастополя на сайті YouTube
Ця стаття належить до української Вікіпедії. |
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Oborona Sevastopolya istorichnij film 1911 roku prisvyachenij momentam Krimskoyi vijni 1854 1855 Za rozporyadzhennyam Mikoli II do roboti nad filmom zaluchili veliku grupu istorikiv i vijskovih konsultantiv shob yaknajtochnishe vidtvoriti realiyi Sevastopolskoyi oboroni Oborona SevastopolyaOborona SevastopolyaVstupnij titr source source source source source source Zhanr istorichnij vijskovijRezhiser Vasil Goncharov Oleksandr Hanzhonkov Petro ChardininProdyuser Oleksandr HanzhonkovScenarist Vasil Goncharov Oleksandr Hanzhonkov Lev TolstojU golovnih rolyah Andrij Gromov Ivan Mozzhuhin Valentina ArencvariOperator Luyi Forestye Oleksandr RilloKompozitor Georgij KozachenkoMontazh V FesterKinokompaniya A Hanzhonkov i KDistrib yutor A Hanzhonkov i KTrivalist 59 hv Mova nimijLokalizaciya nimij filmKrayina Rosijska imperiyaRik 1911Data vihodu 9 grudnya 1911Koshtoris 40 000 rub IMDb ID 0191323 Oborona Sevastopolya u VikishovishiU Vikipediyi ye statti pro inshi znachennya cogo termina Oborona Sevastopolya Oborona Sevastopolya zbereglasya ne u povnomu obsyazi Vidomij skorochenij montazh filmu z novimi titrami pidgotovlenij dlya zboriv Derzhfilmofondu SRSR Z nogo buli vidaleni vsi epizodi pidkresleno religijnogo i monarhichnogo zmistu Film perejshov u suspilne nadbannya SyuzhetFilm vidkrivayetsya velikimi planami kinoportreti imperatoriv Mikoli I j Oleksandra II a takozh kerivnikiv i geroyiv oboroni Sevastopolya Vijskovo morska rada v Sevastopoli Komanduvannya garnizonu ta Chornomorskogo flotu u tomu chisli j Nahimov ta Kornilov obgovoryuyut strategiyu oboroni mista i prijmayut vazhke rishennya zatopiti korabli abi perekriti flotu soyuznikiv vhid u farvater Pivnichnoyi buhti Potoplennya nashogo flotu Na rejdi Sevastopolya gotuyut do zatoplennya linijnij korabel Tri Svyatiteli Zhiteli mista zibralisya na berezi j proshayutsya z odnim iz najkrashih korabliv rosijskogo flotu Korabel rozstrilyuyut iz beregovih garmat Zhinki sporudzhuyut batareyu Zhiteli mista sered nih zhinki j diti soldati j matrosi buduyut ukriplennya Pershij shturm Sevastopolya 5 zhovtnya 1854 Pihota soyuznikiv atakuye ukriplennya Rosijski vijska kontratakuyut potim znovu vidstupayut na poziciyi Sanitari vinosyat iz polya boyu vbitih i poranenih Admiral Kornilov na Malahovomu kurgani Soldati strilyayut z rushnic po protivniku Na brustver shodit admiral Kornilov i divitsya v bik pozicij soyuznikiv u pidzornu trubu Raptovo admiral padaye vin poranenij Kornilova zabirayut iz brustvera v lazaret de vin nezabarom pomiraye Na Kamchatskomu lyuneti v nich na 11 bereznya Rushnichna perestrilka z protivnikom robota sanitariv na poziciyah peresuvannya vijsk V tilu Inkermanskoyi bitvi Matros Kishka probirayetsya cherez liniyu vognyu i bere v polon vartovogo soyuznikiv Na Chetvertomu bastioni Artileristi j strilci oboronyayut Chetvertij bastion Pislya chergovoyi ataki bastion zahoplyuyut turki Na znak povagi vorogi dozvolyayut zahisnikam bastionu sho zalishilisya v zhivih pokinuti jogo zi zbroyeyu Diti zbirayut yadra Sevastopolski diti prinosyat na batareyu yadra vipusheni po mistu soyuznoyu artileriyeyu Diyalnist admirala Nahimova Nahimov komanduye oboronoyu na Chetvertomu bastioni Mizh zhittyam i smertyu Soldati mizh boyami tancyuyut na bastioni z sevastopolskimi divchatami Nepodalik bilya polovoyi kaplici lezhat zagibli prigotovani do pohoronnoyi vidpravi Zhinka znahodit tam svogo cholovika source source source source source Oborona Sevastopolya Shturm Sevastopolya 28 chervnya 1855 Zahisniki miskih ukriplen vidbivayut napad pihoti soyuznikiv Smert admirala Nahimova Nahimov smertelno poranenij na bastioni V medichnomu punkti Sestri miloserdya dopomagayut poranenim Mikola Pirogov operuye vazhkih paciyentiv Sanitari prinosyat novih poranenih Rada golovnokomanduvachiv soyuznih armij Anglijskij francuzkij i tureckij golovnokomanduvachi obgovoryuyut nastupnij shturm Sevastopolya Shturm 6 lipnya 1855 Ob yednani soyuzni vijska vidchajdushnoyu atakoyu zahoplyuyut batareyu General Hrulov skache na koni za pidmogoyu i zustrivshi pogano ozbroyenu budivelnu rotu zaklikom Blagodijniki moyi U bagneti Za mnoyu pidnimaye yiyi na rukopashnij bij i vidkidaye suprotivnika Smert kapitana Ostrovskogo Komandir mushketerskoyi roti shtabs kapitan Ostrovskij cinoyu svogo zhittya zatrimuye soyuznikiv pogrozhuyuchi pidirvati barilce z porohom Vidstup na Pivnichnu storonu 27 serpnya 1855 Vijska ta zhiteli polishayut zrujnovane misto i perepravlyayutsya cherez buhtu na Pivnichnu storonu Soldat proshayetsya z Sevastopolem i klyanetsya sho povernetsya syudi Francuzki veterani Dokumentalni epizodi francuzki uchasniki Krimskoyi vijni na Malahovomu kurgani Anglijski veterani Dokumentalni epizodi britanski uchasniki Krimskoyi vijni na Malahovomu kurgani Rosijski veterani Dokumentalni epizodi rosijski veterani Krimskoyi vijni bilya garmat na bastioni Kolishni ryadovi unter oficeri i sestri miloserdya po cherzi pidhodyat do kameri vibliskuyuchi medalyami spochatku zhinki potim choloviki znimayuchi kashketi U kadri fasad budivli panorami Oborona Sevastopolya na Istorichnomu bulvari Granitni monumenti z napisami 1 bastion 2 bastion memorialni steli znameniti sevastopolski pam yatniki zatoplenim korablyam Totlebenu Nahimovu Kornilovu Galereya Zatoplennya korabliv Medichni sestri Rada soyuznih generaliv Shturm Evakuaciya Diti znahodyat yadra Evakuaciya Anglijski veterani Tanci Rosijski veteraniU rolyahAndrij Gromov Nahimov Ivan Mozzhuhin Kornilov Valentina Arencvari imperatricya Yevgeniya Arsenij Bibikov Totleben Pavlo Biryukov Boris Borisov Oleksandra Goncharova Boris Gorin Goryajnov Volodimir Maksimov Olga Petrova Zvanceva markitantka Mikola Semenov moryak Kishka Ivan Mozzhuhin u filmi Andrij Gromov u filmi Boris Borisov Boris Gorin Goryajnov Volodimir MaksimovZnimalna grupaRezhiseri Oleksandr Hanzhonkov Vasil Goncharov Scenaristi Vasil Goncharov Oleksandr Hanzhonkov Operatori Oleksandr Rillo Luyi Forestye Kompozitor Georgij Kozachenko avtor muziki do prem yeri Prodyuser Oleksandr Hanzhonkov Konsultant M Lyahov polkovnik Hudozhnik V FesterFilmuvannyaOleksandr Hanzhonkov Inozemni virobniki dovoli dovgo utrimuvali monopoliyu na virobnictvo filmiv obmezhuvali yih eksport v Rosiyu i brali dlya prokatu tilki roboti vlasnih operatoriv Prote rosijskij kinematograf shvidko podolav desyatirichne vidstavannya vid yevropejskih kinoshkil i doris do novatorskih robit Znachne chislo takih velikih dosyagnen na rahunku kinoatelye Hanzhonkova Pershi rosijski hudozhni strichki buli ekranizaciyami fragmentiv klasichnih tvoriv rosijskoyi literaturi abo ilyustruvali epizodi z istoriyi imperiyi Do 1911 roku kinematograf stav odnoyu z najposhirenishih rozvag u velikih i serednih mistah Rosiyi U Moskvi pochala vidavatisya specialna gazeta Pochta Sinematografa prisvyachena sinematografichnim teatram yakih u Rosiyi nalichuvalosya 1200 U 1911 roci pri torgovomu domi zapochatkovano Naukovij viddil sho zajmavsya virobnictvom naukovih vidovih i etnografichnih kartin na temi geografiyi Rosiyi silskogo gospodarstva fabrichno zavodskoyi promislovosti zoologiyi ta botaniki fiziki j himiyi medicini tosho Strichku nazivayut pershoyu u sviti povnometrazhnoyu 2000 m ta pershim rosijskim vijskovim filmom Hanzhonkov mav vijskovij dosvid tozh buv svidomim rezhiserom za istorichnoyu pravdivistyu naglyadav konsultant vid Generalnogo shtabu ta pracivniki Sevastopolskogo muzeyu bulo otrimano dozvil na vikoristannya vijsk Prote ce ne vbereglo strichku vid kilkoh suttyevih netochnostej Vazhlivij epizod potoplennya flotu bulo peredano lishe nevelikim trafaretnim maketom korablya ale zavdyaki vdalomu montazhu scena vijshla dosit dramatichnoyu Potoplennya rosijskogo flotu filmuvalosya z katera sho perebuvav na nevelikij vidstani vid pidvodnogo chovna Na chovni sporudzheno maket vitrilnika z doshok faneri i tkanin Za signalom choven pochav zanuryuvatisya Povitrya ta silnij tisk pidhopili doshki j faneru tomu epizod ne vdavsya Vzhe u Moskvi bulo virisheno pererobiti scenu Dlya cogo operator ta rezhiser Petro Chardinin poyihali do sela Krilatske znimati rosijskij flot na richci Moskva Nevelikij maket korablya filmuvali z berega hvili zobrazhuvalisya shmatkami faneri V istorichnij versiyi Oboroni korabli topila beregova batareya ale rezhiser virishiv vikoristati revolver Koli kuli ne zmogli potopiti korabel Chardinin kinuv u nogo kamin i scenu bulo znyato Epizod z tancem barinya ne buv postanovochnim operator znyav aktoriv masovih scen v perervi mizh zjomkami Vasil Goncharov Kritikuvavsya suchasnij odyag armiyi ta aktori golovnih rolej Vikoristovuvalasya suchasna zbroya Odnostrij inozemnih vijsk stvoryuvavsya pospihom tomu Napoleon III otrimav velicheznij hrest Pochesnogo Legionu a turecki vijska buli shozhi skorishe na tancyuristiv Suchasnoyu zrobiv kartinu dokumentalnij final shozhij na teatralnij prijom Vijskoviki prohodyat povz kameru nibi aktori na sceni Spektakl zakinchuyetsya U Sevastopoli protyagom dekilkoh dniv trivav spravzhnij bij Topili nash flot na tomu samomu misci de cya podiya vidbuvalasya naspravdi pid chas oboroni Robili ataki na Malahiv kurgan i vidbivali yih vlashtovuvali generalnij bij na vsih bastionah v yakih bralo uchast kilka tisyach osib i t in Vitracheno blizko 3 h tisyach rozrivnih snaryadiv i vse ce robilosya zaradi kinematografa yakij tochno vidtvoryuvav kartinu oboroni Originalnij tekst ros V Sevastopole v techenie neskolkih dnej proishodil nastoyashij boj Topili nash flot na tom samom meste gde dejstvitelno eto sobytie sovershalos vo vremya oborony Delali ataki na Malahov kurgan i otbivali ih ustraivali generalnyj boj na vseh bastionah v kotoryh uchastvovalo neskolko tysyach chelovek i t d Izrashodovano okolo 3 h tysyach razryvnyh snaryadov i vse eto delalos radi kinematografa vosproizvodyashego v tochnosti kartinu oborony Goncharov viyavivsya bliskuchim organizatorom ale poganim literatorom Chomus duzhe dovgo pracyuvav nad scenariyem i zakinchiv jogo pered samim viyizdom grupi do Sevastopolya Neobhidnist kozhnogo epizodu vin vidstoyuvav zi skandalami U rezultati vin sam zgolosivsya vesti u bij soyuzni vijska odyagnuvshi formu francuzkogo generala ta chervonu turecku fesku Same Goncharov zaproshuvav do Sevastopolya veteraniv vijni same vin znajshov kompozitora i vmoviv jogo vidklasti inshi proyekti Kompozitor Kozachenko ne mav muzichnoyi osviti zate buv palkim shanuvalnikom svoyeyi spravi stavshi odnim iz pioneriv muzichnogo kino Dnyami bulo dozvoleno vikoristannya shovisha sevastopolskogo muzeyu dlya vidtvorennya v kartinah kinematografa epizodiv oboroni Sevastopolya Dozvoleno sfotografuvati istorichni miscya oboroni v mezhah sho ne stanovlyat derzhavnoyi tayemnici i vikoristovuvati za zgodoyu miscevogo vijskovogo nachalstva grupi vijsk dlya zobrazhennya batalnih scen Dnyami v Sevastopol priyihav iz ciyeyu metoyu rezhiser istorichnih kinemo kartin V M Goncharov i oglyanuv 4 j bastion batareyu Zherve Malahiv kurgan ta inshi miscya yaki budut znyati dlya kinematografa Dlya samogo zobrazhennya batalnih kartin otrimano dozvil vikoristovuvati cilu pihotnu diviziyu fortechnu i pishu artileriyu dlya chogo nachalnikami fortec sevastopolskoyi artileriyi zamovleno vzhe kilka tisyach rozrivnih snaryadiv Nezabarom rozpochnutsya pidgotovchi roboti sapernoyi roti dlya pidzemnih vibuhiv i min Vzhe prigotovleni pidvodni chovni na yakih budut postavleni borti istorichnih potoplenih korabliv dlya zjomki v kartinah momentiv potoplennya nashogo flotu Otrimano takozh vsi kostyumi inozemnih vijsk anglijskih francuzkih tureckih U gazetah drukuyutsya ogoloshennya sho zaproshuyut vsih zhivih uchasnikiv slavnoyi oboroni vzyati uchast u cij istorichnij kartini Muziku do kartin pishe G Kazachenko Originalnij tekst ros Na dnyah posledovalo razreshenie na ispolzovanie hranilisha sevastopolskogo muzeya dlya vosproizvedeniya v kartinah kinematografa epizodov oborony Sevastopolya Razresheno sfotografirovat istoricheskie mesta oborony v predelah ne sostavlyayushih gosudarstvennoj tajny i ispolzovat s soglasiya mestnogo voennogo nachalstva gruppy vojsk dlya izobrazheniya batalnyh scen Na dnyah v Sevastopol priehal s etoj celyu rezhisser istoricheskih kinemo kartin V M Goncharov i osmotrel 4 j bastion batareyu Zherve Malahov kurgan i drugie mesta kotorye budut snyaty dlya kinematografa Dlya samogo izobrazheniya batalnyh kartin polucheno razreshenie ispolzovat celuyu pehotnuyu diviziyu krepostnuyu i peshuyu artilleriyu dlya chego nachalnikami krepostej sevastopolskoj artillerii zakazano uzhe neskolko tysyach razryvnyh snaryadov V skorom vremeni nachnutsya podgotovitelnye raboty sapernoj roty dlya podzemnyh vzryvov i min Uzhe prigotovleny podvodnye lodki na kotoryh budut postavleny borty istoricheskih potoplennyh korablej dlya semki v kartinah momentov potopleniya nashego flota Polucheny takzhe vse kostyumy inostrannyh vojsk anglijskih francuzskih tureckih V gazetah pechatayutsya obyavleniya priglashayushie vseh ostavshihsya eshe v zhivyh uchastnikov slavnoj oborony prinyat uchastie v etoj voskresaemoj nyne istoricheskoj kartine Muzyku k kartinam pishet G A Kazachenko Prem yeraYalta 14 XI U Livadiyi Jogo Velichnist Gosudar Imperator z osobami imperatorskoyi rodini zvoliv buti prisutnim pri demonstraciyi kinemo kartini Oborona Sevastopolya fabriki Hanzhonkova Jogo Imperatorska Velichnist zvoliv oshasliviti Hanzhonkova milostivimi rozpituvannyami Na vistavi takozh buli prisutni osobi z pochtu j oficeri chastin vijsk sho znahodyatsya v Livadiyi ta imperatorskoyi yahti Shtandart Originalnij tekst ros Yalta 14 XI V Livadii Ego Velichestvo Gosudar Imperator s osobami imperatorskoj familii izvolil prisutstvovat pri demonstracii knnemo kartiny Oborona Sevastopolya fabriki Hanzhonkova Ego Imperatorskoe Velichestvo izvolil oschastlivit Hanzhonkova milostivymi rassprosami Na spektakle takzhe prisutstvovali lica svity i oficery chastej vojsk nahodyashihsya v Livadii i imperatorskoj yahty Shtandart Na prem yeri vazhlivi sceni ozvuchuvav hor Nachalnik kancelyariyi Ministerstva Imperatorskogo Dvoru general major Mosolov dopovidav sho kartina pro vadi yakoyi bulo vidomo bez jogo cenzuri zasluzhila shastya buti predstavlenoyu Gosudarevi Imperatoru i zvistka pro cyu milist publikuyetsya u vsih reklamah i afishah tih teatriv yaki kartinu pokazuyut Vin povidomiv sho ce viklikaye serjozni napadki publiki na film Pislya prem yeri kinokompaniya vidchuvala nestachu byudzhetu koshtoris filmu syagnuv soroka tisyach rubliv Hanzhonkov zgaduvav sho vin za nastanovoyu direktora moskovskoyi filiyi kinostudiyi Pate pochav nadavati prava na demonstraciyu kartini vlasnikam kinoteatriv u pevnih guberniyah i okremih rajonah Prichomu robiv ce tilki za gotivkovij rozrahunok i prodavav pozitivni kopiyi strichki za cinoyu obroblenoyi plivki Uspih buv kolosalnim spilki kinoprokatnikiv Moskvi Rigi ta Peterburga oburyuvalisya Firma otrimala visokij pributok Dekilka seansiv projshlo u Velikij zali konservatoriyi rezhiser pragnuv pokazati yak treba demonstruvati film Konservatoriyu vibrano ne vipadkovo vazhlivoyu chastinoyu Oboroni bula muzika Viyavilosya sho svitlo pyupitriv vplivalo na chitkist zobrazhennya prote publika cogo ne pomitila u presi z yavilisya pozitivni vidguki Obijshovshi malo ne vsi mista Rosiyi Oborona Sevastopolya nareshti potrapila v nashu Ryazan Shiro kazhuchi krashe bulo b yakbi vona zovsim syudi ne potraplyala v takomu viglyadi v yakomu dijshla do nas poshmatovana vsya z masoyu propuskiv deyaki sceni navit zovsim vidsutni zbereglisya lishe napisi dlya nih Okrim togo vlasne pro oboronu Sevastopolya kartina daye malo uyavlennya Vzagali yak i bilshist sinematografichnih kartin rosijskogo virobnictva Oborona Sevastopolya dostemennij lubok za vinyatkom duzhe nebagatoh scen Zate shumu i trisku bulo z nadlishkom Publiki na pershomu i drugomu seansah bulo bagato Originalnij tekst ros Oboshedshaya chut li ne vse goroda Rossii grandioznaya kartina Oborona Sevastopolya popala nakonec v nashu Ryazan Po pravde skazat luchshe bylo by esli by ona sovsem syuda ne popadala v takom vide v kakom ona doshla do nas izorvannaya vsya s massoj propuskov nekotorye sceny dazhe sovsem otsutstvuyut sohranilis lish nadpisi dlya nih No i pomimo togo sobstvenno ob oborone Sevastopolya kartina daet malo predstavleniya Voobshe kak i bolshinstvo sinematograficheskih kartin russkogo proizvodstva Oborona Sevastopolya chistejshij lubok za isklyucheniem vesma nemnogih scen Zato shumu i tresku bylo s izbytkom Publiki na pervom i vtorom seansah byla massa Kartina kinematografa Oborona Sevastopolya yaku demonstruvali v Zaliznichnomu zibranni privernula bagato publiki Zagalom vid kartini zalishilosya neyasne vidchuttya nevdovolennya U masovih grupah malo ruhu i zhittya Morski znimki yak ot zagibel zatoplyuvanih korabliv zrobleni na duzhe velikij vidstani Nemaye zv yazku mizh okremimi kartinami Originalnij tekst ros Demonstrirovavshayasya v Zheleznodorozhnom Sobranii kartina kinematografa Oborona Sevastopolya privlekla mnogo publiki V obshem ot kartiny ostalos smutnoe chuvstvo neudovletvorennosti V massovyh gruppah malo dvizheniya i zhizni Morskie snimki kak gibel zatoplyaemyh korablej proizvedeny na slishkom dalekom rasstoyanii Net svyazi mezhdu otdelnymi kartinami KritikaFilm otrimav zmishani vidguki vid kritikiv ta bulvarnih gazet Vin majzhe ne vidomij za mezhami Rosiyi tozh na sajti IMDB maye ocinku 5 8 vid 63 koristuvachiv Na rosijskomu sajti Kinopoisk ocinku 7 0 sformuvali 357 koristuvachiv Zarahovanij do spisku rekomendovanih kinofilmiv Vserosijskogo derzhavnogo institutu kinematografiyi Gurkit garmat more vognyu smert z usih bokiv golovnij zmist kinematografichnoyi istorichnoyi kartini Oborona Sevastopolya prodemonstrovanoyi vchora u Velikij zali konservatoriyi Vijskovij i simfonichnij orkestri hor pivchih dopovnyuyut vrazhennya Na zhal najcikavishi iz zobrazhenih na kartini epizodiv ne mali viraznosti za brakom svitla vse zlivalosya v yakus sucilnu masu Bilshist napisiv sho harakterizuyut zmist okremih kartin buli zovsim nerozbirlivi Malo togo u pershomu viddilenni stalasya pererva yaka trivala ponad 10 hvilin Taki efekti viklikali velike nezadovolennya nechislennoyi publiki Svist i kriki chasto lunali osoblivo na pochatku demonstraciyi Do nedolikiv slid zarahuvati malu shozhist centralnih figur kartini Nahimova ta Kornilova geroyi zobrazheni veletnyami sho teatralno zhestikulyuyut Originalnij tekst ros Grohot orudij more ognya smert so vseh storon glavnoe soderzhanie kinematograficheskoj istoricheskoj kartiny Oborona Sevastopolya prodemonstrirovannoj vchera v Bolshom zale konservatorii Voennyj i simfonicheskij orkestry hor pevchih dopolnyayut vpechatlenie K sozhaleniyu naibolee interesnye iz izobrazhennyh na kartine epizodov ne imeli otchetlivosti za nedostatkom sveta vse slivalos v kakuyu to sploshnuyu massu Bolshinstvo nadpisej harakterizuyushih soderzhanie otdelnyh kartin bylo sovsem nerazborchivo Malo togo v pervom otdelenii proizoshel pereryv kotoryj prodolzhalsya bolee 10 minut Takie effekty vyzyvali bolshoe neudovolstvie nemnogochislennoj publiki Svist i kriki chasto slyshalis osobenno v nachale demonstracii K nedostatkam zhe sleduet otnesti maloe shodstvo centralnyh figur kartiny Nahimova i Kornilova geroi izobrazheny velikanami teatralno zhestikuliruyushimi Zrobleno bulo vse nevmilo brudno ale taka sila cogo novogo mistectva glyadachi majzhe dvi godini z zahoplivim interesom stezhili za podiyami darma sho tri chverti scen buli povtorennyam odnogo i togo zh grubo skroyenogo grubo zshitogo Znachit v ideyi shvidkoyi zmini vrazhen znachnij samij po sobi kriyetsya zerno vrazhennya Originalnij tekst ros Sdelano bylo vse neumelo gryazno no takova sila etogo novogo iskusstva zriteli pochti dva chasa s zahvatyvayushim interesom sledili za predstavleniem nesmotrya na to chto tri chetverti scen byli povtoreniem odnogo i togo zhe grubo skroennogo grubo sshitogo Znachit v idee bystroj smeny vpechatlenij znachitelnoj samoj po sebe kroetsya zerno vpechatleniya Silno proreklamovana kartina zagalom popri prirodnij interes yiyi z istorichnogo minulogo odnomanitna i togo sho mogla b dati ne dala Yak kazhut postanovka kartini obijshlasya v 180 000 rub A za taki groshi bezumovno slavnu godinu rosijskoyi istoriyi mozhna bulo b peredati kudi yaskravishe i krashe Cikavij syuzhet kartini veliki literi na afishah a golovnim chinom te sho kartina cya udostoyilasya oglyadu Gosudarya Imperatora zrobili svoyu spravu publiki na seansah bulo bagato Originalnij tekst ros Silno proreklamirovannaya kartina v obshem nesmotrya na estestvennyj interes ee po istoricheskomu proshlomu odnoobrazna i togo chto mogla by dat ne dala Kak govoryat postanovka kartiny oboshlas v 180 000 rub a za takie dengi bezuslovno slavnuyu godinu russkoj istorii mozhno bylo by peredat kuda yarche i luchshe Interesnyj syuzhet kartiny bolshie bukvy na afishah a glavnym obrazom to chto kartina eta udostoilas obozreniya Gosudarya Imperatora sdelali svoe delo publiki na seansah bylo mnogo Primitki Arhiv originalu za 8 bereznya 2016 Procitovano 29 serpnya 2015 Ginzburg S S Kinematografiya dorevolyucionnoj Rossii Vtoroe izdanie M Agraf 2007 S 176 177 ISBN 978 5 7784 0247 8 Birzhevye vedomosti 8 aprelya 26 marta 1908 goda vechernij vypusk Svetlana Skovorodnikova Nauchnyj otdel Akcionernogo obshestva A Hanzhonkov i Ko Kinovedcheskie zapiski Nomer 64 2003 SOBOLEV R Lyudi i filmy russkogo dorevolyucionnogo kino M Iskusstvo 1961 S 27 36 FORRESTE L Velikij nemoj Vospominaniya kinooperatora M 1945 S 49 50 KinoPoisk 6 lipnya 2015 u Wayback Machine Golos Zemli SPb 1912 51 2 marta Peterburgskaya gazeta 8 iyulya 25 iyunya 1911 goda HANZhONKOV A Pervyj russkij kinorezhisser Kino i vremya M 1960 Vyp 1 Rossiya SPb 24 11 iyunya 1911 goda Russkoe Slovo 1911 15 noyabrya Arhiv originalu za 8 bereznya 2016 Procitovano 29 serpnya 2015 HANZhONKOV A Pervye gody russkoj kinematografii M 1937 Ryazanskij Vestnik 1912 53 6 marta Harbinskij Vestnik 1912 2402 4 marta Spisok sostavlen na osnovanii rekomendacij po prosmotru filmov ot prepodavatelej prodyuserskogo fakulteta VGIKa Istochnik www shyan ru Russkoe Slovo 1911 23 noyabrya P Nilus Novyj vid iskusstva Sine Fono 1912 9 11 Kubanskie oblastnye vedomosti Ekaterinodar 1912 11 yanv PosilannyaPortal Istoriya Portal Sevastopol Portal Kinematograf Oborona Sevastopolya film na sajti AllMovie angl Oborona Sevastopolya 6 lipnya 2015 u Wayback Machine na sajti Kinopoisk Oborona Sevastopolya na sajti IMDb angl Oborona Sevastopolya na sajti YouTube Cya stattya nalezhit do dobrih statej ukrayinskoyi Vikipediyi