Геязен або Геязан (азерб. Göyəzən, Geyazan); (також Гаварзін, Гевразін, Кавазін, Козін) або Гавазан (вірм. Գավազան) — середньовічна фортеця на схилах гори Геязен за 15 км на захід від міста Ґазах (сучасний Азербайджан) і за 1 км на північний захід від села Аббасбейлі, за 1,5 км від річки . До нашого часу збереглися залишки фортечних стін і невеликого поселення всередині фортеці.
Геязен | |
---|---|
41°05′19″ пн. ш. 45°11′04″ сх. д. / 41.08870555558377191° пн. ш. 45.184686111138773867° сх. д.Координати: 41°05′19″ пн. ш. 45°11′04″ сх. д. / 41.08870555558377191° пн. ш. 45.184686111138773867° сх. д. | |
Країна | Азербайджан |
Розташування | Ґазахський район |
Тип | фортеця |
Геязен Геязен (Азербайджан) | |
Медіафайли у Вікісховищі |
Історія
Перша згадка про фортецю в письмових джерелах сягає 1060-х років, коли грузинський цар Баграт IV (1027—1072) напав на Тбілісі, яке в той час перебувало у володінні гянджинського еміра Патлуна. Останнього розгромили війська Іване Орбеляна, захопили в полон і відпустили лише після того, як повернув грузинському царю «…Тпхіс, Гаг та Ковзин…».
1123 року грузинський цар Давид Будівельник (1073—1125) відвоював Гавазан та інші фортеці регіону в сельджуків.
А по осені перейшов у Гегуті, пополювати, упокоївся, управив тамтешнє все. І в березні перейшов у Картлі і взяв місто Дманісі. А в квітні напали на Шабурана, дербентців, і побили курдів, лезгинів і половців дербентця і забрали ширванські фортеці Гасани і Хозаонд і прилеглі до них країни. І вмить піднявся, як орел, і в травні забрав фортеці вірменські: Гаги, Теронакал, Кавазіни, Норбед, Манасгоми і Талінджакар. Оригінальний текст (рос.) А по осени перешел в Гегути, поохотился, упокоился, управил тамошнее все. И в марте перешел в Картли и взял город Дманиси. А в апреле напали на Шабурана, дербент-ца, и побили курдов, лезгин и половцев дербентца и забрали ширванские крепости Гасаны и Хозаонд и прилегающие их страны. И вмиг востек, как орел, и в мае забрал крепости армянские: Гагы, Теронакал, Кавазины, Норбед, Манасгомы и Талинджакар. |
У XIII столітті Гавазан згадується в письмових джерелах, що стосуються навали на Вірменію татаро-монголів на чолі з полководцем Моларом Нуїні.
Наступна згадка належить якомусь Колофосу і припадає на 1436 рік, коли у фортеці знайшли притулок християни, що втекли від набігів татаро-монголів:
Коли ми дійшли до , монгольські вершники Джагатая напали на нас і пограбували до останнього клаптика одягу, позбавивши нас навіть наших черевиків у цей суворий холод. Потім ми потрапили до фортеці Гавазан , де нам дали трохи одягу, щоб приховати наші голі тіла. Оригінальний текст (вірм.) Եկաք մինչև Աղեստև, հանդիպեցաւ Ջաղաթին իլղարն՝ բազում հեծեալ. և թալանեցին զմեզ ու զամէն քրիստովնեայքն, և մերկեցուցին, որ քան զոտից ամանն այլ իրք չթողին, այլ ձմերան աւուրք և ցուրտ: Այլ եկաք ի Գավազանին բերթն, քրիստովնեայքն ի վերա եկին և ծածկեցին զմեր մերկութիւնն |
Архітектура
Фортеця була побудована на 400 метровій височині, на її північно-східній частині і відносно навколишнього ландшафту має переважне розташування. Збереглися залишки цитаделі і невеликого поселення всередині фортеці. У 1960—1961 роках територію пам'ятника обстежено експедицією Академії Наук Вірменської РСР. Розміри цитаделі становлять 140 x 40 метрів. Гавазан споруджений з жовтого вапняку, укріплений сімома напівкруглими вежами, тільки збережена висота яких становить від 4 до 7 метрів. Вхід розташований з заходу. Оточене фортечними стінами місто розкинулося на північ від цитаделі на відстані 400 метрів. Стіни цитаделі були зведені з жовтого вапняку і необробленого крупного граніту.
Перший короткий опис Гавазана зробив у першій половині XIX століття С. Джалалянц:
Замок, збудований з каменю одного типу, має високі вежі і знаходиться посередині долини. Він має водосховища і цілу низку житлових приміщень, які служили притулком у різні періоди. Це досить неприступна фортеця, укріплена земляними валами. Оригінальний текст (вірм.) Է դղեակ ի վեր սեպացեալ միապաղաղ քարամբք. ի գլուխ ունի զո՛չ սակաւ տնատեղիս վասն ապաստանի, այս դղեակ կառուցեալ կայ ի դաշտին Գագայ. որ ունի զմիևեթ ճանապարհ, և այն դժուարագնալի. շրջապատն է ամենևին անմատչելի. ի միոյ կողմանէ միայն ունի զճանապարհ, և այն արուրաձանօք պաշտպանեալ. ի գլուխ ունի զաւազան ջրոյ |
Опис фортеці 1895 року:
На лівому березі річки Воскепар стоїть відокремлена висока сірого кольору фортеця, яка одночасно є дивовижною і страхітливою. У східній частині в давнину були побудовані стіни, з внутрішнього боку яких містяться кімнати і келії, в яких зберігаються запаси води. Ви зможете піднятися на вершину скелі, якщо подолаєте вкрай небезпечний, вузький і зовсім крутий, страшний шлях на північ. Її поверхню складає рівнина … Ця частина і відома, як оплот Гавазана. На західній частині скелі можна побачити великі щілини, за якими знаходиться печера досить великих розмірів, але нині[] немає дороги, що веде туди. Знову і знову орли знаходять гнилі шматки килимів у цих печерах і кидають їх униз. Оригінальний текст (вірм.) Ոսկեպար կամ Ջողազ վտակի ձախ կողմում արձանացած է մի բարձր, միապաղաղ, գորշագոյն, զարմանալի եւ միանգամայն ահարկու ժայռ, որի արեւելեան ստորոտով շինած են հնուց պարիսպ, որի ներսի կողմում կան սենեակներ եւ խուցեր, որոնցից միոյն մէջ կայ ջրհոր եւ ջուր: Ժայռիս գագաթն բարձրանալու համար կայ միայն մի դժուարատար, սոսկալի, նեղ, չափազանց զառիվեր եւ միանգամայն վտանգաւոր կածան հիւսիսային կողմից: Գագաթն համարեա թէ հարթակ է մօտ երկու կալաչափ...: Ահա այս է Գաւարզին բերդ հռչակուածն, որի վերայ երկու տեղ շինուած է վիմափոր ջրաւազան, ջուրն բերուած է յիշեալ ջրհորիցն: Ժայռիս արեւմտեան կողմում, բաւական բարձր երեւում է մի մեծ ծակ, որի ետև, ասում են կայ մի մեծագոյն քարայր, որի ճանապարհն անյայտացած է այժմ: Երբեմն-երբեմն արծիւներն այրիցս հանում են գորգի եւ կարպետի փտած կտորներ եւ ձգում վար |
Примітки
- Гейазан — стремящийся в небо[недоступне посилання з Июнь 2018]
- Ministry of Culture and Tourism. Goyazan fortress
- . Архів оригіналу за 13 червня 2020. Процитовано 13 червня 2020.
- . Архів оригіналу за 3 березня 2016. Процитовано 13 червня 2020.
- Барсегян Л., Хачатрян Ж., О средневековых крепостях Армении, «Справочник Академии Наук Армении», 1962, N 7, էջ 74-76: Также о церкви см. в Х. Микаэл В. Ованнисян, Крепости Армении, Венеция, 1970, стр 493—494
- Джалалянц С. Архитектура Великой Армении, часть 1, Тифлис, 1842, стр. 156
- «Краткая грузинская история Джаваншира (Համառօտ պատմութիւն Վրաց ընծայեալ Ջուանշէրի պատմչի)» Венеция, 1884, стр 114
- Меликсет-Бек Л., Грузинские источники об армянах и Армении, Ереван, часть 1, 1934, стр. 218
- Карапетян С., Арцах, Ереван, 2004, стр. 436
- Жития царя царей Давида. — Символ, 1998. — № 40.
- Dimitri Korobeinikov. Byzantium and the Turks in the Thirteenth Century. — Oxford University Press, 2014. — С. 174.
The Mongol acquisitions in Adharbayjan and northern Iran gave them an excellent opportunity to start their victorious campaign in Armenia. They took Tawush in Little Siwnik', as well as the other fortresses of Gardman, Katsaret, Nor Berd, Terunakan, Ergevank'/Erk'ewank', K'avazin, Gag, and Matsnaberd of the principality of Vahram Gageli-Mkhargrdzeli of Gag, in 1233.
- История Вардана вардапета (Հաւաքումն պատմութեան Վարդանայ վարդապետի), Венеция, 1862, стр 145
- «Вірменські рукописи XV століття» частина А, укладачі: Акобян В., Ованісян А. Єреван, 1974, стор 461
- . Архів оригіналу за 15 серпня 2010. Процитовано 13 червня 2020.
- Բարսեղյան Լ., Խաչատրյան Ժ., Միջնադարյան Հայաստանի երկու ամրոցների մասին, «ՀՍՍՀ ԳԱ Տեղեկագիր», 1962, N 7, էջ 74-76: Բերդի մասին տե՛ս նաև՝ Հ. Միքայէլ Վ. Յովհաննէսեան, Հայաստանի բերդերը, Վենետիկ, 1970, էջ 493—494:
- Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 437:
- Джалалянц С. Архітектура Великої Вірменії, частина 1. Тифліс, 1842, стор. 156
- Бархутарянц М., Арцах. Баку, 1895, стор 395
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Geyazen abo Geyazan azerb Goyezen Geyazan takozh Gavarzin Gevrazin Kavazin Kozin abo Gavazan virm Գավազան serednovichna fortecya na shilah gori Geyazen za 15 km na zahid vid mista Gazah suchasnij Azerbajdzhan i za 1 km na pivnichnij zahid vid sela Abbasbejli za 1 5 km vid richki Do nashogo chasu zbereglisya zalishki fortechnih stin i nevelikogo poselennya vseredini forteci Geyazen41 05 19 pn sh 45 11 04 sh d 41 08870555558377191 pn sh 45 184686111138773867 sh d 41 08870555558377191 45 184686111138773867 Koordinati 41 05 19 pn sh 45 11 04 sh d 41 08870555558377191 pn sh 45 184686111138773867 sh d 41 08870555558377191 45 184686111138773867Krayina AzerbajdzhanRoztashuvannyaGazahskij rajonTipfortecyaGeyazenGeyazen Azerbajdzhan Mediafajli u VikishovishiIstoriyaPersha zgadka pro fortecyu v pismovih dzherelah syagaye 1060 h rokiv koli gruzinskij car Bagrat IV 1027 1072 napav na Tbilisi yake v toj chas perebuvalo u volodinni gyandzhinskogo emira Patluna Ostannogo rozgromili vijska Ivane Orbelyana zahopili v polon i vidpustili lishe pislya togo yak povernuv gruzinskomu caryu Tphis Gag ta Kovzin 1123 roku gruzinskij car David Budivelnik 1073 1125 vidvoyuvav Gavazan ta inshi forteci regionu v seldzhukiv A po oseni perejshov u Geguti popolyuvati upokoyivsya upraviv tamteshnye vse I v berezni perejshov u Kartli i vzyav misto Dmanisi A v kvitni napali na Shaburana derbentciv i pobili kurdiv lezginiv i polovciv derbentcya i zabrali shirvanski forteci Gasani i Hozaond i prilegli do nih krayini I vmit pidnyavsya yak orel i v travni zabrav forteci virmenski Gagi Teronakal Kavazini Norbed Manasgomi i Talindzhakar Originalnij tekst ros A po oseni pereshel v Geguti poohotilsya upokoilsya upravil tamoshnee vse I v marte pereshel v Kartli i vzyal gorod Dmanisi A v aprele napali na Shaburana derbent ca i pobili kurdov lezgin i polovcev derbentca i zabrali shirvanskie kreposti Gasany i Hozaond i prilegayushie ih strany I vmig vostek kak orel i v mae zabral kreposti armyanskie Gagy Teronakal Kavaziny Norbed Manasgomy i Talindzhakar U XIII stolitti Gavazan zgaduyetsya v pismovih dzherelah sho stosuyutsya navali na Virmeniyu tataro mongoliv na choli z polkovodcem Molarom Nuyini Nastupna zgadka nalezhit yakomus Kolofosu i pripadaye na 1436 rik koli u forteci znajshli pritulok hristiyani sho vtekli vid nabigiv tataro mongoliv Koli mi dijshli do mongolski vershniki Dzhagataya napali na nas i pograbuvali do ostannogo klaptika odyagu pozbavivshi nas navit nashih cherevikiv u cej suvorij holod Potim mi potrapili do forteci Gavazan de nam dali trohi odyagu shob prihovati nashi goli tila Originalnij tekst virm Եկաք մինչև Աղեստև հանդիպեցաւ Ջաղաթին իլղարն բազում հեծեալ և թալանեցին զմեզ ու զամէն քրիստովնեայքն և մերկեցուցին որ քան զոտից ամանն այլ իրք չթողին այլ ձմերան աւուրք և ցուրտ Այլ եկաք ի Գավազանին բերթն քրիստովնեայքն ի վերա եկին և ծածկեցին զմեր մերկութիւննArhitekturaFortecya Gavazan na listivci pochatku XX stolittya Fortecya bula pobudovana na 400 metrovij visochini na yiyi pivnichno shidnij chastini i vidnosno navkolishnogo landshaftu maye perevazhne roztashuvannya Zbereglisya zalishki citadeli i nevelikogo poselennya vseredini forteci U 1960 1961 rokah teritoriyu pam yatnika obstezheno ekspediciyeyu Akademiyi Nauk Virmenskoyi RSR Rozmiri citadeli stanovlyat 140 x 40 metriv Gavazan sporudzhenij z zhovtogo vapnyaku ukriplenij simoma napivkruglimi vezhami tilki zberezhena visota yakih stanovit vid 4 do 7 metriv Vhid roztashovanij z zahodu Otochene fortechnimi stinami misto rozkinulosya na pivnich vid citadeli na vidstani 400 metriv Stini citadeli buli zvedeni z zhovtogo vapnyaku i neobroblenogo krupnogo granitu Pershij korotkij opis Gavazana zrobiv u pershij polovini XIX stolittya S Dzhalalyanc Zamok zbudovanij z kamenyu odnogo tipu maye visoki vezhi i znahoditsya poseredini dolini Vin maye vodoshovisha i cilu nizku zhitlovih primishen yaki sluzhili pritulkom u rizni periodi Ce dosit nepristupna fortecya ukriplena zemlyanimi valami Originalnij tekst virm Է դղեակ ի վեր սեպացեալ միապաղաղ քարամբք ի գլուխ ունի զո չ սակաւ տնատեղիս վասն ապաստանի այս դղեակ կառուցեալ կայ ի դաշտին Գագայ որ ունի զմիևեթ ճանապարհ և այն դժուարագնալի շրջապատն է ամենևին անմատչելի ի միոյ կողմանէ միայն ունի զճանապարհ և այն արուրաձանօք պաշտպանեալ ի գլուխ ունի զաւազան ջրոյ Opis forteci 1895 roku Na livomu berezi richki Voskepar stoyit vidokremlena visoka sirogo koloru fortecya yaka odnochasno ye divovizhnoyu i strahitlivoyu U shidnij chastini v davninu buli pobudovani stini z vnutrishnogo boku yakih mistyatsya kimnati i keliyi v yakih zberigayutsya zapasi vodi Vi zmozhete pidnyatisya na vershinu skeli yaksho podolayete vkraj nebezpechnij vuzkij i zovsim krutij strashnij shlyah na pivnich Yiyi poverhnyu skladaye rivnina Cya chastina i vidoma yak oplot Gavazana Na zahidnij chastini skeli mozhna pobachiti veliki shilini za yakimi znahoditsya pechera dosit velikih rozmiriv ale nini koli nemaye dorogi sho vede tudi Znovu i znovu orli znahodyat gnili shmatki kilimiv u cih pecherah i kidayut yih uniz Originalnij tekst virm Ոսկեպար կամ Ջողազ վտակի ձախ կողմում արձանացած է մի բարձր միապաղաղ գորշագոյն զարմանալի եւ միանգամայն ահարկու ժայռ որի արեւելեան ստորոտով շինած են հնուց պարիսպ որի ներսի կողմում կան սենեակներ եւ խուցեր որոնցից միոյն մէջ կայ ջրհոր եւ ջուր Ժայռիս գագաթն բարձրանալու համար կայ միայն մի դժուարատար սոսկալի նեղ չափազանց զառիվեր եւ միանգամայն վտանգաւոր կածան հիւսիսային կողմից Գագաթն համարեա թէ հարթակ է մօտ երկու կալաչափ Ահա այս է Գաւարզին բերդ հռչակուածն որի վերայ երկու տեղ շինուած է վիմափոր ջրաւազան ջուրն բերուած է յիշեալ ջրհորիցն Ժայռիս արեւմտեան կողմում բաւական բարձր երեւում է մի մեծ ծակ որի ետև ասում են կայ մի մեծագոյն քարայր որի ճանապարհն անյայտացած է այժմ Երբեմն երբեմն արծիւներն այրիցս հանում են գորգի եւ կարպետի փտած կտորներ եւ ձգում վարPrimitkiGejazan stremyashijsya v nebo nedostupne posilannya z Iyun 2018 Ministry of Culture and Tourism Goyazan fortress Arhiv originalu za 13 chervnya 2020 Procitovano 13 chervnya 2020 Arhiv originalu za 3 bereznya 2016 Procitovano 13 chervnya 2020 Barsegyan L Hachatryan Zh O srednevekovyh krepostyah Armenii Spravochnik Akademii Nauk Armenii 1962 N 7 էջ 74 76 Takzhe o cerkvi sm v H Mikael V Ovannisyan Kreposti Armenii Veneciya 1970 str 493 494 Dzhalalyanc S Arhitektura Velikoj Armenii chast 1 Tiflis 1842 str 156 Kratkaya gruzinskaya istoriya Dzhavanshira Համառօտ պատմութիւն Վրաց ընծայեալ Ջուանշէրի պատմչի Veneciya 1884 str 114 Melikset Bek L Gruzinskie istochniki ob armyanah i Armenii Erevan chast 1 1934 str 218 Karapetyan S Arcah Erevan 2004 str 436 Zhitiya carya carej Davida Simvol 1998 40 Dimitri Korobeinikov Byzantium and the Turks in the Thirteenth Century Oxford University Press 2014 S 174 The Mongol acquisitions in Adharbayjan and northern Iran gave them an excellent opportunity to start their victorious campaign in Armenia They took Tawush in Little Siwnik as well as the other fortresses of Gardman Katsaret Nor Berd Terunakan Ergevank Erk ewank K avazin Gag and Matsnaberd of the principality of Vahram Gageli Mkhargrdzeli of Gag in 1233 Istoriya Vardana vardapeta Հաւաքումն պատմութեան Վարդանայ վարդապետի Veneciya 1862 str 145 Virmenski rukopisi XV stolittya chastina A ukladachi Akobyan V Ovanisyan A Yerevan 1974 stor 461 Arhiv originalu za 15 serpnya 2010 Procitovano 13 chervnya 2020 Բարսեղյան Լ Խաչատրյան Ժ Միջնադարյան Հայաստանի երկու ամրոցների մասին ՀՍՍՀ ԳԱ Տեղեկագիր 1962 N 7 էջ 74 76 Բերդի մասին տե ս նաև Հ Միքայէլ Վ Յովհաննէսեան Հայաստանի բերդերը Վենետիկ 1970 էջ 493 494 Սամվել Կարապետյան Հյուսիսային Արցախ Երեւան 2004 էջ 437 Dzhalalyanc S Arhitektura Velikoyi Virmeniyi chastina 1 Tiflis 1842 stor 156 Barhutaryanc M Arcah Baku 1895 stor 395