Дієвідмінювання — це зміна форм дієслова, завдяки чому воно передає інформацію про дію. Дієслова змінюються за особами, числами, родами, часами, видами і станами.
У латинській мові є чотири системи відмінювання дієслова (дієвідміни), а також підгрупа дієслів 3-ї дієвідміни із суфіксом -i- в недоконаних часах (можна сказати, п’ять дієвідмін). Як і в більшості мов, дієслова можуть мати активний та пасивний стан. До того ж у латинські мові є відкладені та напіввідкладені дієслова, що мають пасивну форму, але активне значення; є також недостатні дієслова, які мають лише деякі форми. Поза відмінами існують неправильні дієслова, які змінюються не за правилами.
У словнику записують чотири форми латинського дієслова:
- перша особа однини теперішнього часу активного стану
- перша особа однини минулого доконаного часу (перфекта) активного стану
- супін
- інфінітив теперішнього часу активного стану
В деяких словниках на другому місці подають форму інфінітива.
Відмінювання іменних частин мови (іменника, прикметника, займенника, числівника) розглядають окремо.
Граматичні категорії латинського дієслова
Латинські дієслова мають такі граматичні категорії:
- 1. Два стани — активний і пасивний
- 2. Два види — доконаний і недоконаний
- 3. Три способи — дійсний, умовний, наказовий
- 4. Чотири неозначені форми — інфінітив, ґерундій, дієприкметник, супін
- 5. Шість часів —
- Презенс (теперішній)
- Імперфект (минулий недоконаний)
- Футур перший (майбутній недоконаний)
- Перфект (минулий доконаний)
- Плюсквамперфект (давноминулий)
- Футур другий (майбутній доконаний)
- 6. Два числа — однина і множина
- 7. Три особи — перша, друга і третя
Чотири дієвідміни
Існує чотири системи відмінювання дієслів, вони називаються дієвідмінами. Кожне дієслово (окрім винятків) належать до якоїсь однієї дієвідміни. Це впливає на три основні форми дієслова, від яких за допомогою додавання кінцівок утворюються усі інші форми. Дієвідміну визначають за голосним, на який закінчується основа дієслова (тобто інфінітив без закінчення –re).
- Перша дієвідміна — дієслова з основою на -ā (інфінітив на -āre)
- Друга дієвідміна — дієслова з основою на довгий -ē (інфінітив на -ēre)
- Третя дієвідміна — дієслова з основою на короткий -ě (інфінітив на -ěre); дієслова із основою на -io відмінюються трохи інакше
- Четверта дієвідміна — дієслова з основою на -ī (інфінітив на -īre).
Способи дієслова
Є три способи дієслова:
- дійсний (індикатив, indicativus)
- умовний (кон’юнктив, coniunctivus)
- наказовий (імператив, imperativus)
Особові закінчення
В усіх часах дієслова мають особові закінчення. Презенс, імперфект, плюсквамперфект, футур перший і футур другий мають однакові закінчення в активному стані. Перфект, плюсквамперфект і футур другий не мають закінчень в пасивному стані, оскільки утворюють його за допомогою пасивного дієприкметника і особової форми неправильного дієслова esse (бути). Перфект має особливі закінчення активного стану.
Активний стан | Пасивний стан | ||||
---|---|---|---|---|---|
Однина | Множина | Однина | Множина | ||
Презенс та інші | Перша особа | ō, m | mus | or, r | mur |
Друга особа | s | tis | ris (re) | minī | |
Третя особа | t | nt | tur | ntur | |
Активний стан | |||||
Однина | Множина | ||||
Перфект | Перша особа | ī | imus | ||
Друга особа | istī | istis | |||
Третя особа | it | ērunt (ēre) |
Недоконаний вид
До недоконаного виду належать три часи: презенс (теперішній), імперфект (минулий недоконаний) і футур перший (майбутній недоконаний). Всі форми цих часів утворюються шляхом додавання кінцівок до основи інфінітиву. Основу інфінітиву отримують, відкинувши закінчення -re (для третьої дієвідміни -ěre). Для прикладів буде використано такі дієслова:
- 1-ша дієвідміна: portō, portāre, portāvī, portātum — носити
- 2-га дієвідміна: terreō, terrēre, terruī, territum — лякати, проганяти
- 3-тя дієвідміна: petō, petere, petīvī, petītum — прагнути, вимагати
- 4-та дієвідміна: audiō, audīre, audīvī, audītum — чути, слухати
Відкинувши закінчення -re у дієслів першої, другої та четвертої дієвідмін, отримаємо основи цих дієслів: portāre — re = portā, terrēre — re = terrē, audīre — re = audī. Щодо дієслів третьої дієвідміни, то, аби отримати їх основу, треба відкинути закінчення разом із кінцевим голосним: petěre — ěre = pet.
Презенс
Теперішній час (tempus praesens) в латинській мові передає незавершену дію, що відбувається в поточний момент.
Індикатив (презенс)
Теперішній час дійсного способу (praesens indicativi) передає лише факти, тобто те, що є насправді, об'єктивну дійсність. Portāmus — ми несемо.
- У дієсловах третьої дієвідміни між основою і особовим закінченням виникає у всіх особах крім першої однини (я) та третьої множини (вони) сполучний голосний -i-. В третій особі множини третьої та четвертої дієвідмін між основою та особовим закінченням виникає голосний -u-.
- В першій особі однини (я) дієслова першої дієвідміни, набуваючи -ō, втрачають -ā.
В усіх інших випадках особові закінчення приєднуються до основи дієслова.
Теперішній час дійсного способу активного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | portō | portāmus | terreō | terrēmus | petō | petimus | audiō | audīmus |
Друга особа | portās | portātis | terrēs | terrētis | petis | petitis | audīs | audītis |
Третя особа | portat | portant | terret | terrent | petit | petunt | audit | audiunt |
Закінчення пасивного стану «вивертають» дієслово навиворіт. Якщо portō — я несу, то portor — мене несуть, я є несений.
Теперішній час дійсного способу пасивного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | portor | portāmur | terreor | terrēmur | petor | petimur | audior | audīmur |
Друга особа | portāris | portāminī | terrēris | terrēminī | peteris | petiminī | audīris | audīminī |
Третя особа | portātur | portantur | terrētur | terrentur | petitur | petuntur | audītur | audiuntur |
Зауваження: в другій особі однини (ти) дієслів тртьої дієвідміни (тут petere) сполучним голосним є e (peteris, не petiris).
Кон'юнктив (презенс)
Теперішній час умовного способу (praesens coniunctivi) в незалежних реченнях може передавати заохочення (c. hortativus) — ми, наказ (c. imperativus) — ти, він, вона, воно, ви, вони, заборону (c. prohibitivus) — ти, ви, побажання (c. optativus) — всі особи, можливість (c. potentialis) — всі особи, сумнів (c. dubitativus) — я, ми, припущення (c. concessivus) — всі особи.
Особові закінчення в теперішньому часі умовного способу такі ж, як у дійсному способі (за винятком першої особи однини, де на місці закінчення -o закінчення -m). При цьому перед закінченнями з'являються нові суфікси, що й відрізняє ці способи між собою у теперішньому часі:
- Перша дієвідміна — замість a — e
- Друга дієвідміна — з'являється суфікс a
- Третя дієвідміна — з'являється суфікс a
- Четверта дієвідміна — з'являється суфікс a.
Теперішній час умовного способу активного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | portem | portēmus | terream | terreāmus | petam | petāmus | audiam | audiāmus |
Друга особа | portēs | portētis | terreās | terreātis | petās | petātis | audiās | audiātis |
Третя особа | portet | portent | terreat | terreant | petat | petant | audiat | audiant |
Замінюючи закінчення активного стану закінченнями пасивного, отримуємо пасивний стан умовного способу.
Теперішній час умовного способу пасивного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | porter | portēmur | terrear | terreāmur | petar | petāmur | audiar | audiāmur |
Друга особа | portēris | portēminī | terreāris | terreāminī | petāris | petāminī | audiāris | audiāminī |
Третя особа | portētur | portentur | terreātur | terreantur | petātur | petantur | audiātur | audiantur |
Імператив (презенс)
Теперішній час наказового способу (praesens imperativi) виражає наказ, прохання чи пораду. Вживається лише з другою особою.
- В однині закінчення немає, вживається основа дієслова.
Теперішній час наказового способу активного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Друга особа | portā | portāte | terrē | terrēte | pete | petite | audī | audīte |
Пасивний стан наказового способу вживається вкрай рідко. Наказ portāminī можна перекласти як будьте пренесеними.
- В однині вживається інфінітив, а в множині — форма другої особи множини дійсного способу.
Теперішній час наказового способу пасивного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Друга особа | portāre | portāminī | terrēre | terrēminī | petere | petiminī | audīre | audīminī |
Імперфект
Минулий недоконаний час (tempus imperfectum) виражає незавершену дію, що відбувалася в минулому. Відмінними рисами форм цього часу є суфікс ba в дійсному способі та суфікс re в умовному способі (з довгим чи коротким a/e залежно від закінчення).
Індикатив (імперфект)
Дійсний спосіб (imperfectum indicativi) виражає незавершену дію, що відбувалася в минулому: portābam — я ніс/носив.
- В дійсному способі минулого недоконаного часу перед особовими закінченнями з'являється суфікс ba.
Минулий недоконаний час дійсного способу активного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | portābam | portābāmus | terrēbam | terrēbāmus | petēbam | petēbāmus | audiēbam | audiēbāmus |
Друга особа | portābās | portābātis | terrēbās | terrēbātis | petēbās | petēbātis | audiēbās | audiēbātis |
Третя особа | portābat | portābant | terrēbat | terrēbant | petēbat | petēbant | audiēbat | audiēbant |
Пасив утворюється за тими ж правилами, що й у теперішньому часі дійсного способу. Portābar — мене було несено.
Минулий недоконаний час дійсного способу пасивного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | portābar | portābāmur | terrēbar | terrēbāmur | petēbar | petēbāmur | audiēbar | audiēbāmur |
Друга особа | portābāris | portābāminī | terrēbāris | terrēbāminī | petēbāris | petēbāminī | audiēbāris | audiēbāminī |
Третя особа | portābātur | portābantur | terrēbātur | terrēbantur | petēbātur | petēbantur | audiēbātur | audiēbantur |
Кон'юнктив (імперфект)
Умовний спосіб минулого часу недоконаного виду (imperfectum coniunctivi) у незалежних реченнях може передавати побажання (c. optativus) — всі особи, сумнів (c. dubitativus) — я, ми.
Особові закінчення умовного способу такі ж, як у теперішньому часі умовного способу. Закінчення додають до інфінітива теперішнього часу. Те саме стосується утворення пасивного стану.
Минулий недоконаний час умовного способу активного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | portārem | portāremus | terrērem | terrēremus | peterem | peteremus | audīrem | audīremus |
Друга особа | portāres | portāretis | terrēres | terrēretis | peteres | peteretis | audīres | audīretis |
Третя особа | portāret | portārent | terrēret | terrērent | peteret | peterent | audīret | audīrent |
Минулий недоконаний час умовного способу пасивного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | portārer | portāremur | terrērer | terrēremur | petar | petāmur | audīrer | audīremur |
Друга особа | portāreris | portāreminī | terrēreris | t terrēreminī | petāris | petāminī | audīreris | audīreminī |
Третя особа | portāretur | portārentur | terrēretur | terrērentur | petātur | petantur | audīretur | audīrentur |
Футур перший
Майбутній недоконаний час (tempus futurum primum, tempus futurum simplex) виражає незавершену дію в майбутньому.
Індикатив (футур)
Дійсний спосіб майбутнього недоконаного (futurum primum indicativi) часу утворюється шляхом додавання суфіксів -b- зі сполучними голосними -i- чи -u- для першої та другої дієвідмін та суфіксів -a- чи -e- для третьої та четвертої дієвідмін. До цих суфіксів додають особові закінчення (для першої-другої дієвідмін перша особа однини активного стану -o, для третьої-четвертої — -m). Те саме стосується і пасивного стану. Наприклад: portābō — я носитиму, portābor — мене носитимуть.
Майбутній недоконаний час дійсного способу активного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | portābō | portābimus | terrēbō | terrēbimus | petam | petēmus | audiam | audiēmus |
Друга особа | portābis | portābitis | terrēbis | terrēbitis | petēs | petētis | audiēs | audiētis |
Третя особа | portābit | portābunt | terrēbit | terrēbunt | petet | petent | audiet | audient |
Майбутній недоконаний час дійсного способу пасивного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | portābor | portābimur | terrēbor | terrēbimur | petar | petēmur | audiar | audiēmur |
Друга особа | portāberis | portābiminī | terrēberis | terrēbiminī | petēris | petēminī | audiēris | audiēminī |
Третя особа | portābitur | portābuntur | terrēbitur | terrēbuntur | petētur | petentur | audiētur | audientur |
Імператив (футур)
Наказовий спосіб майбутнього часу (futurum primum imperativi) широко вживається в юридичній мові, зокрема, у формулах римського права, також у приписах та моральних настановах, звернених до не вказаної особи.
Має форми другої та третьої осіб, утворюється шляхом додавання до основи інфінітива закінчень -to (ти, він, вона, воно), -tote (ви) чи -nto (вони). У дієсловах третьої відміни виникає сполучний голосний -u- (перед закінченням третьої особи множини вони) та -i- (перед закінченнями решти осіб). У дієсловах четвертої дієвідміни також виникає сполучний голосний -u- в третій особі множини.
Майбутній час наказового способу активного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Друга особа | portātō | portātōte | terrētō | terrētōte | petitō | petitōte | audītō | audītōte |
Третя особа | portātō | portantō | terrētō | terrentō | petitō | petuntō | audītō | audiuntō |
Для пасивного стану не властива форма другої особи множини.
Майбутній час наказового способу пасивного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Друга особа | portātor | —— | terrētor | —— | petitor | —— | audītor | —— |
Третя особа | portātor | portantor | terrētor | terrentor | petitor | petuntor | audītor | audiuntor |
Доконаний вид
До доконаного виду належать три часи: перфект (минулий доконаний), плюсквамперфект (давноминулий) і футур другий (майбутній доконаний). Дієвідмінювання в цих часах відбувається двома шляхами, різними для двох станів (активного і пасивного). Для прикладів буде використано такі дієслова:
- 1-ша дієвідміна: portō, portāre, portāvī, portātum — носити
- 2-га дієвідміна: terreō, terrēre, terruī, territum — лякати, проганяти
- 3-тя дієвідміна: petō, petere, petīvī, petītum — прагнути, вимагати
- 4-та дієвідміна: audiō, audīre, audīvī, audītum — чути, слухати
В активному стані до основи перфекта додаються особові закінчення. Основу перфекта отримуємо відкинувши закінчення –ī в першій особі перфекта: portavi — i = portav. В пасивному стані дієслова утворюють конструкції за допомогою пасивного дієприкметника та дієслова esse (бути), яке власне і вказує на особу.
Наказовий спосіб в часах доконаного виду не утворюється.
Перфект
Минулий доконаний час (tempus perfectum) стосується дії, завершеної в минулому. Особові закінчення в дійсному і умовному способах різні.
Індикатив (перфект)
Минулий доконаний час дійсного способу (perfectum indicativi) виражає дію, що вже відбулася в минулому. Якщо ж дія почалася в минулому і триває досі, використовують імперфект. Portāvī можна перекласти як Я приніс.
- Слід зауважити, що закінчення активного стану перфекта є особливими і не повторюються в жодному іншому часі.
Минулий доконаний час дійсного способу активного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | portāvī | portāvimus | terruī | terruimus | petīvī | petīvimus | audīvī | audīvimus |
Друга особа | portāvistī | portāvistis | terruistī | terruistis | petīvistī | petīvistis | audīvistī | audīvistis |
Третя особа | portāvit | portāvērunt | terruit | terruērunt | petīvit | petīvērunt | audīvit | audīvērunt |
В пасивному стані пасивний дієприкметник вживається з дієсловом esse (бути), при чому esse відмінюється в теперішньому час дійсного способу (sum, es, est...).
Минулий доконаний час дійсного способу пасивного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | portātus sum | portātī sumus | territus sum | territī sumus | petītus sum | petītī sumus | audītus sum | audītī sumus |
Друга особа | portātus es | portātī estis | territus es | territī estis | petītus es | petītī estis | audītus es | audītī estis |
Третя особа | portātus est | portātī sunt | territus est | territī sunt | petītus est | petītī sunt | audītus est | audītī sunt |
Кон'юнктив (перфект)
Минулий доконаний час умовного способу (perfectum coniunctivi) в незалежних реченнях може передавати заборону (c. prohibitivus) — ти, ви, можливість (c. potentialis) — всі особи, припущення (c. concessivus) — всі особи.
- Особові закінчення типові для умовного способу. Між основою і закінченням виникає суфікс eri.
Минулий доконаний час умовного способу активного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | portāverim | portāverīmus | terruerim | terruerīmus | petīverim | petīverīmus | audīverim | audīverīmus |
Друга особа | portāverīs | portāverītis | terruerīs | terruerītis | petīverīs | petīverītis | audīverīs | audīverītis |
Третя особа | portāverit | portāverint | terruerit | terruerint | petīverit | petīverint | audīverit | audīverint |
В пасивному стані дієслово esse відмінюється в теперішньому часі умовного способу (sim, sis, sit...).
Минулий час умовного способу пасивного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | portātus sim | portātī sīmus | territus sim | territī sīmus | petītus sim | petītī sīmus | audītus sim | audītī sīmus |
Друга особа | portātus sīs | portātī sītis | territus sīs | territī sītis | petītus sīs | petītī sītis | audītus sīs | audītī sītis |
Третя особа | portātus sit | portātī sint | territus sit | territī sint | petītus sit | petītī sint | audītus sit | audītī sint |
Плюсквамперфект
Давноминулий час (tempus plus quam perfectum) стосується дії, яка відбулася перед уже здійсненою дією. Форми цього часу відрізняються суфіксами era в дійсному способі та isse в умовному.
Індикатив (плюсквамперфект)
Давноминулий час дійсного способу (plusquamperfectum indicativi) в латинській мові, як і в українській, виражає дію, що передувала іншій завершеній дії (перфект). Його утворюють, додаючи до основи перфекта суфікс era та особові закінчення. Це можна пояснити як поєднання основи перфекта з дієсловом esse в імперфекті (portav+eram/eras/erat...). Portāveram перекладають як Я був ніс/носив.
Давноминулий час дйсного способу активного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | portāveram | portāverāmus | terrueram | terruerāmus | petīveram | petīverāmus | audīveram | audīverāmus |
Друга особа | portāverās | portāverātis | terruerās | terrurerātis | petīverās | petīverātis | audīverās | audīverātis |
Третя особа | portāverat | portāverant | terruerat | terruerant | petīverat | petīverant | audīverat | audīverant |
В пасивному стані дієслово esse відмінюється в минулому недоконаному часі (імперфекті) (eram, eras, erat...). Portātus eram — Мене було несли.
Давноминулий час дійсного способу пасивного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | portātus eram | portātī erāmus | territus eram | territī erāmus | petītus eram | petītī erāmus | audītus eram | audītī erāmus |
Друга особа | portātus erās | portātī erātis | territus erās | territī erātis | petītus erās | petītī erātis | audītus erās | audītī erātis |
Третя особа | portātus erat | portātī erant | territus erat | territī erant | petītus erat | petītī erant | audītus erat | audītī erant |
Кон'юнктив (плюсквамперфект)
Давноминулий час умовного способу (plusquamperfectum coniunctivi) в незалежних реченнях може передавати побажання (c. optativus) — всі особи або можливість (c. potentialis) — всі особи. Його утворюють додаванням до основи перфекта суфікса isse та особових закінчень.
Давноминулий час умовного способу активного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | portāvissem | portāvissēmus | terruissem | terruissēmus | petīvissem | petīvissēmus | audīvissem | audīvissēmus |
Друга особа | portāvissēs | portāvissētis | terruissēs | terruissētis | petīvissēs | petīvissētis | audīvissēs | audīvissētis |
Третя особа | portāvisset | portāvissent | terruisset | terruissent | petīvisset | petīvissent | audīvisset | audīvissent |
В пасивному стані поруч із пасивним дієприкметником дієслово esse відмінюється в минулому недоконаному часі умовного способу (essem, esses, esset... ).
Давноминулий час умовного способу пасивного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | |||||||
Однина | Множина | Однина | Множина | |||||
перша особа | portātus essem | portātī essēmus | territus essem | territī essēmus | ||||
Друга особа | portātus essēs | portātī essētis | territus essēs | territī essētis | ||||
Третя особа | portātus esset | portātī essent | territus esset | territī essent | ||||
petere | audīre | |||||||
Однина | Множина | Однина | Множина | |||||
Перша особа | petītus essem | petītī essēmus | audītus essem | audītī essēmus | ||||
Друга особа | petītus essēs | petītī essētis | audītus essēs | audītī essētis | ||||
Третя особа | petītus esset | petītī essent | audītus esset | audītī essent |
Футур другий
Майбутній доконаний час (tempus futurum secundum, tempus futurum exactum) стосується дії, що завершиться в майбутньому, перш ніж почнеться інша дія. Цей час єдиний, що вживається лише в одному способі.
Індикатив (футур другий)
Дійсний спосіб (futurum secundum indicativi) є єдиним способом майбутнього доконаного часу. Як було сказано, цей час визначає дію, що завершиться в майбутньому раніше за початок іншої дії.
Майбутній доконаний час дійсного способу активного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | portāverō | portāverimus | terruerō | terruerimus | petīverō | petīverimus | audīverō | audīverimus |
Друга особа | portāveris | portāveritis | terrueris | terrueritis | petīveris | petīveritis | audīveris | audīveritis |
Третя особа | portāverit | portāverint | terruerit | terruerint | petīverit | petīverint | audīverit | audīverint |
Як і у всіх доконаних часах, у майбутньому часі пасивний стан утворюють за допомогою пасивного дієприкметника та дієслова esse, яке відмінюється в майбутньому недоконаному часі.
Майбутній доконаний час дійсного способу пасивного стану | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | |
Перша особа | portātus erō | portātī erimus | territus erō | territī erimus | petītus erō | petītī erimus | audītus erō | audītī erimus |
Друга особа | portātus eris | portātī eritis | territus eris | territī eritis | petītus eris | petītī eritis | audītus eris | audītī eritis |
Третя особа | portātus erit | portātī erunt | territus erit | territī erunt | petītus erit | petītī erunt | audītus erit | audītī erunt |
Незавершені форми
До незавершених форм латинського дієслова належать дієприкметник, інфінітив, супін, ґерундій та ґерундив. Для прикладів використаємо такі дієслова:
- 1ша дієвідміна: portō, portāre, portāvī, portātum — носити
- 2га дієвідміна: terreō, terrēre, terruī, territum — лякати, проганяти
- 3тя дієвідміна: petō, petere, petīvī, petītum — прагнути, вимагати
- 4та дієвідміна: audiō, audīre, audīvī, audītum — чути, слухати
Дієприкметник
Дивись також Дієприкметник
В латинській мові існує три види дієприкметника: теперішній активний, минулий пасивний та майбутній активний.
- Дієприкметник теперішнього часу активного стану (particirium praesentis activi) відмінюється як прикметник третьої відміни. Дієслова першої та другої дієвідмін утворюють його шляхом додавання до основи інфінітива суфікса -nt. У третій та четвертій дієвідмінах між основою та суфіксом виникає e, тобто основа інфінітива набуває суфікс -ent. Puer portāns означає Хлопець, що несе.
- Дієприкметник минулого часу пасивного стану (participium perfecti passivi) утворюють від основи супіна, додаючи відмінкові закінчення прикметника першої-другої відмін, за зразком якого він відмінюється. Puer portātus перекладають як Принесений хлопець.
- Дієприкметник майбутнього часу активного стану (participium futuri activi) утворюють також від основи супіна та відмінкових закінчень прикметника першої-другої відмін, а між основою і закінченням виникає суфікс -ur-. Цей дієприкметник виражає намір, задум або бажання означуваного. Puer portātūrus можна перекласти як хлопець, що вирішив нести/ хоче нести/ думає нести).
Дієприкметники | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | |||||
Теперішній активний | portāns, –antis | terrēns, –entis | petēns, –entis | audiēns, –entis | ||||
Минулий пасивний | portātus, –a, –um | territus, –a, –um | petītus, –a, –um | audītus, –a, –um | ||||
Майбутній активний | portātūrus, –a, –um | territūrus, –a, –um | petītūrus, –a, –um | audītūrus, –a, –um |
Форми інфінітива
Дивись також Інфінітив
В латинській мові розвинулося шість форм інфінітива. Більшість із них найчастіше вживається в конструкції інфінітив із акузативом (в українській мові відповідає з'ясувальному підрядному реченню) задля розрізнення відтінків змісту. Отже, існують активний і пасивний інфінітиви теперішнього, минулого та майбутнього часів.
- Інфінітив теперішнього часу активного стану подають у словниках як четверту або другу форму. Він завжди має закінчення -re.
- Portare означає нести.
- Інфінітив теперішнього часу пасивного стану для дієслів першої, другої та четвертої дієвідмін утворюють додаванням до основи теперішнього часу закінчення ri. До основи дієслів третьої дієвідміни додають закінчення i.
- Portari означає бути несеним.
- Інфінітив перфекта активного стану утворюють додаванням закінчення isse до основи перфекта. Точного відповідника цієї і наступних форм інфінітива в українській мові немає.
- Portavisse означає носити в минулому.
- Інфінітив перфекта пасивного стану утворюють шляхом поєднанням пасивного дієприкметника минулого часу з інфінітивом дієслова бути (esse).
- Portatus esse означає бути несеним у минулому.
- Інфінітив майбутнього часу активного стану утворюють шляхом поєднанням активного дієприкметника майбутнього часу із інфінітивом дієслова бути (esse).
- Portaturus esse означає нести в майбутньому.
- Інфінітив майбутнього часу пасивного стану утворюють шляхом поєднанням супіна зі словом iri.
- Portatum iri означає бути несеним у майбутньому.
Форми інфінітива | |||||
---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | ||
Теперішній активний | portāre | terrēre | petere | audīre | |
Теперішній пасивний | portārī | terrērī | petī | audīrī | |
Минулий активний | portāvisse | terruisse | petīvisse | audīvisse | |
Минулий пасивний | portātus esse | territus esse | petītus esse | audītus esse | |
Майбутній активний | portātūrus esse | territūrus esse | petītūrus esse | audītūrus esse | |
Майбутній пасивний | portātum īrī | territum īrī | petītum īrī | audītum īrī |
Супін
Дивись також Супін
Супін (supinum) — це віддієслівний іменник, який відмінюється як іменник четвертої відміни. При цьому супіну притаманні лише два відмінки — знахідний (Accusativus) і відкладний Ablativus). Форму супіна записують після першої особи префекта (третя або четверта форма дієслова).
- Супін у знахідному відмінку (інакше супін I) вживають при дієсловах руху, виражаючи мету руху.
- Vado auditum magistrum. — Я йду, аби послухати вчителя.
- Супін у відкладному відмінку (або супін II) вживають з деякими прислівниками, після яких можна поставити питання у якому відношенні? відносно чого?
- De eo horrible dictu. — Про це страшно сказати.
Супін | |||||
---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | ||
Знахідний | portātum | territum | petītum | audītum | |
Відкладний | portātū | territū | petītū | audītū |
Ґерундій
Дивись також Ґерундій
Ґерундій (gerundium) — це віддієслівний іменник, який утворюють схоже до активного дієприкметника теперішнього часу. А саме, до основи дієслів першої та другої дієвідмін додають суфікс nd, а до основи дієслів третьої та четвертої дієвідмін — end. Ґерундій вживають в усіх відмінках однини, при чому називним відмінком фактично є інфінітив теперішнього часу. Відмінюється він за правилами середнього роду другої відміни іменників. Наприклад:
- ars legendi (родовий) — мистецтво читання, do operam legendo (давальний) — докладаю зусиль до читання, paratus sum ad legendum (знахідний) — я готовий до читання, legendo memoriam exerceo (відкладний) — читаючи я треную пам'ять.
Ґерундій | |||||
---|---|---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre | ||
Родовий | portandī | terrendī | petendī | audiendī | |
Давальний | portandō | terrendō | petendō | audiendō | |
Знахідний | portandum | terrendum | petendum | audiendum | |
Відкладний | portandō | terrendō | petendō | audiendō |
Ґерундій вживають тоді, коли немає додатка. Натомість коли є додаток, вживають ґерундив. Наприклад: paratus ad oppugnandum — "готовий до нападу", paratus ad hostes oppugnandos — "готовий до нападу ворогів".
Ґерундив
Дивись також
Ґерундив в ізольованій формі набуває значення пасивного дієприкметника недоконаного виду. Утворення ґерундива схоже на утворення ґерундія: до того ж суфікса nd (end) додають прикметникові закінчення. Відмінюється ґерундив як прикметник першої-другої відміни. Існує два випадки у вживанні ґерундія: як означення іменника та в описовій дієвідміні пасивного стану.
- Liber legendus — читана книга.
- Hic liber mihi legendus est. — Я маю прочитати цю книгу (ця книга має бути прочитана мені).
Ґерундив | |||
---|---|---|---|
portāre | terrēre | petere | audīre |
portandus, –a, –um | terrendus, –a, –um | petendus, –a, –um | audiendus, –a, –um |
Описові дієвідміни
Існує дві описові дієвідміни (coniugationes periphrasticae) — активна і пасивна.
Активна описова дієвідміна
Активний дієприкметник майбутнього часу у поєднанні з дієсловом-зв'язкою утворюють конструкцію, яку називають описова дієвідміна активного стану (coniugatio periphrastica activa). Вона виражає задум, намір чи бажання підмета. Час наміру виражає дієслово-зв'язка. Наприклад:
- Marcus sibi domum aedificaturus est. — Марк має намір збудувати собі дім.
- Marcus sibi domum aedificaturus erat. — Марк вирішив збудувати собі дім.
Умовний спосіб виражає припущення:
- Marcus sibi domum aedificaturus sit. — Можливо, Марк має намір збудувати собі дім.
Пасивна описова дієвідміна
Ґерундив у поєднанні з дієсловом-зв'язкою складає так звану описову дієвідміну пасивного стану (coniugatio periphrastica passiva). Ця конструкція виражає необхідність виконання дії для логічного підмета, який вжито в давальному відмінку.
- Domus Marco (Dativus) aedificandus est. — Маркові треба збудувати дім.
- Domus Marco aedificandus erat. — Маркові треба було збудувати дім.
У безособовій конструкції, де виконавця дії (давальний відмінок) не вказано, ґерундив вживають у середньому роді:
- Pacta servanda sunt. — Треба дотримуватися угод.
- Domi aedificanda sunt. — Треба будувати будинки.
Винятки у відмінюванні дієслів та недостатні дієслова
Неправильні дієслова
В латинській мові є незначна кількість дієслів, відмінювання яких не підпадає під загальну парадигму дієвідмінювання. Ось вони:
- sum, fui, futurus, esse — бути, існувати
- eo, ivi / ii, itum, ire — іти
- volo, volui, –, velle — хотіти, бажати
- nolo, nolui, –, nolle — не хотіти, відмовлятися
- malo, malui, –, malle — надавати перевагу
- fero, tuli, latum, ferre — носити, приносити
- fio, factus sum, fieri — виникати, робитися
- edo, edi, esum, edere — їсти
- do, edi, datum, dare — давати
Дієслово esse
Дійсний спосіб | Умовний спосіб | Наказовий спосіб | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | ||
Теперішній час | Перша особа | sum | sumus | sim | simus | — | — |
Друга особа | es | estis | sis | sitis | es | este | |
Третя особа | est | sunt | sit | sint | — | — | |
Дійсний спосіб | Умовний спосіб | Наказовий спосіб | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | ||
Минулий недоконаний час | Перша особа | eram | eramus | essem | essemus | — | — |
Друга особа | eras | eratis | esses | essetis | — | — | |
Третя особа | erat | erant | esset | essent | — | — | |
Дійсний спосіб | Умовний спосіб | Наказовий спосіб | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | ||
Майбутній недоконаний час | Перша особа | ero | erimus | — | — | — | — |
Друга особа | eris | eritis | — | — | esto | estote | |
Третя особа | erit | erunt | — | — | esto | sunto | |
Дійсний спосіб | Умовний спосіб | Наказовий спосіб | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | ||
Минулий доконаний час | Перша особа | fui | fuimus | fuerim | fuerimus | — | — |
Друга особа | fuisti | fuistis | fueris | fueritis | — | — | |
Третя особа | fuit | fuerunt | fuerit | fuerint | — | — | |
Дійсний спосіб | Умовний спосіб | Наказовий спосіб | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | ||
Давноминулий час | Перша особа | fueram | fueramus | fuissem | fuissemus | — | — |
Друга особа | fueras | fueratis | fuisses | fuissetis | — | — | |
Третя особа | fuerat | fuerant | fuisset | fuissent | — | — | |
Дійсний спосіб | Умовний спосіб | Наказовий спосіб | |||||
Однина | Множина | Однина | Множина | Однина | Множина | ||
Майбутній доконаний час | Перша особа | fuero | fuerimus | — | — | — | — |
Друга особа | fueris | fueritis | — | — | — | — | |
Третя особа | fuerit | fuerint | — | — | — | — |
Відкладені та напіввідкладені дієслова
Відкладні дієслова — це такі дієслова, що вживаються лише у пасивній формі, при цьому маючи активне значення. В латинській мові їх є понад 200. Подібні дієслова є й в українській мові: українське дивитися має постфікс -ся, який не надає йому зворотності значення дії; при цьому не існує дієслова дивити). У словниках записують три форми відкладених дієслів: першу особу теперішнього часу, першу особу минулого доконаного часу (пасивний дієприкметник минулого часу із дієсловом бути у формі (я) є) та інфінітив (пасивний):
- 1-ша дієвідміна: arbitror, arbitratus sum, arbitrari — мислити, вважати
- 2-га дієвідміна: polliceor, pollicitus sum, polliceri — обіцяти
- 3-тя дієвідміна: loquor, locutus sum, loqui — говорити
- 4-та дієвідміна: orior, ortus sum, oriri — виникати
Відмінюються відкладені дієслова так само, як і звичайні, але лише у пасивному стані. Хоча вони не мають форм активного стану, неможливо сказати слово сказано за допомогою дієслова loqui, а verbum loquitur означає слово каже. Відкладені дієслова мають кілька неособових форм активного стану:
- дієприкметник теперішнього часу активного стану: arbitrans — мислячий
- інфінітив майбутнього часу активного стану: arbitraturus esse — подумати у майбутньому
- ґерундій: (modus) arbitrandi — (спосіб) мислення
Напіввідкладені дієслова — це ті, що у часах, утворених від основи інфінітива мають активні форми, а у часах, утворених від основи перфекта — пасивні. При цьому їх значення завжди лише активне. Наприклад: gaudeo, gavisus sum, gaudere — радіти. В часах недоконаного виду напіввідкладені дієслова відмінюються як активні форми, а в часах доконаного виду — як пасивні.
Дієслова третьої відміни на -io
До третьої дієвідміни належить нечисленна група дієслів, чия основа теперішнього часу закінчується не на приголосний, а на -i-, при тому, що основа інфінітива закінчується таки на приголосний (як і у більшості дієслів 3-ї дієвідміни). Такі дієслова трапляються також серед відкладених. Найуживаніші серед них:
- capio, cepi, captum, capere — брати, ловити
- cupio, cupivi, cupitum, cupere — бажати
- facio, feci, factum, facere — робити
- fugio, fugi, fugitum, fugere — тікати, уникати
- jacio, jeci, jactum, jacere — кидати
- pario, peperi, partum, parere — народжувати
- rapio, rapui, raptum, rapere — захоплювати
- specio, spexi, spectum, specere — дивитися
- sapio, sapivi, –, sapere — бути розумним
- gradior, gressus sum, gradi (відкл.) — іти
- morior, mortuus sum, mori (відкл.) — помирати
- patior, passus sum, pati (відкл.) — терпіти
При відмінюванні особові закінчення у часах недоконаного виду додають до основи теперішнього часу, а в інших часах — до основи перфекта. При цьому:
- у 2-й особі однини теперішнього часу перед закінченням -ris кінцевий голосний -i- переходить в -e-: morior, moreris, moritur...
- у 3-й особі множини теперішнього часу перед закінченням -nt та -ntur з’являється голосний -u-: capimus, capitis, capiunt...
Отже, ці дієслова поводяться як дієслова 4-ї дієвідміни в:
- теперішньому часі дійсного способу (я, він…) — capiō, capiunt, і т.д.
- минулому недоконаному часі дійсного способу — capiēbam, capiēbāmus, і т.д.
- майбутньому недоконаному часі дійсного способу — capiam, capiēmus, і т.д.
- теперішньому часі умовного способу — capiam, capiāmus, і т.д.
- майбутньому часі наказового способу (вони) — capiuntō, і т.д.
- активному дієприкметнику теперішнього часу — capiēns, –entis
- ґерундію — capiendī, capiendum, і т.д.
- ґерундиві — capiendus, –a, –um
Недостатні дієслова
Недостатні дієслова утворюють не всі, а лише деякі часові чи особові форми.
Деякі з них мають форми лише доконаного виду, але значення недоконаного. Таким чином перфект стає презенсом, плюсквамперфект — імперфектом, а футур другий — футуром першим. До таких належать:
- coepi, coepisse — починати
- odi, odisse — ненавидіти
- memini, meminisse — пам’ятати
Odi означає ненавиджу.
Інші відмінюються неправильно.
aio — я стверджую, я говорю
Дієвідмінювання дієслова āiō Теперішній час
дійсного способуМинулий недоконаний час
дійсного способуТеперішній час
умовного способуОднина Множина Однина Множина Однина Множина Перша особа āiō —— āiēbam āiēbāmus —— —— Друга особа aīs —— āiēbās āiēbātis āias* —— Третя особа aīt āiunt āiēbat āiēbant āiat āiant*
- Активний дієприкметник теперішнього часу: — āiēns, –entis
inquam — я говорю
Дієвідмінювання дієслова inquam Теперішній час
дійсного способуМайбутній час
дійсного способуМинулий доконаний час
дійсного способуМинулий недоконаний час
дійсного способуОднина Множина Однина Множина Однина Множина Однина Множина Перша особа inquam inquimus —— —— inquii —— —— —— Друга особа inquis —— inquiēs inquisti —— —— —— —— Третя особа inquit inquiunt inquiet —— inquit —— inquiebat ——
fari — розмовляти
Дієвідмінювання дієслова fārī Теперішній час
дійсного способуМайбутній час
дійсного способуМинулий доконаний час
дійсного способуДавноминулий час
дійсного способуТеперішній час
наказового способуОднина Множина Однина Множина Однина Множина Однина Множина Однина Множина Перша особа for —— fābor —— fātus sum —— fātus eram —— —— —— Друга особа —— —— —— —— —— —— —— —— fāre —— Третя особа fātur fantur fābitur —— —— —— —— —— —— ——
- Наказовий — fare
- Активний дієприкметник иеперішнього часу — fāns, fantis
- Активний інфінітив теперішнього часу — fārī
- Пасивний інфінітив теперішнього часу — farier
- Супін — (acc.) fātum, (abl.) fātū
- Ґерундій — (gen.) fandī, (dat. and abl.) fandō, no accusative
- Ґерундив — fandus, –a, –um
Безособові дієслова
Безособові дієслова вживають у двох формах:
- у 3-й особі однини
- у інфінітиві
Серед них розрізняють три групи:
- ті, які є відокремленими формами звичайних дієслів:
- tonat — гримить (tono, tonui, –, tonare — гриміти)
- ті, які існують лише у безособовій формі:
- licet, licuit, licere — можна, дозволено
- ті, які мають і особову, і безособову форми, але їх значення при цьому різне:
- звич.: consto, constiti, constaturus, constare — складатися, безособ.: constat, constitit — відомо.
Винятки в утворенні активних дієприкметників майбутнього часу
Зазвичай активні дієприкметники майбутнього часу утворюються шляхом заміни закінчення супіна -um на -urus. Але є винятки з цього правила:
активний інфінітив тепер. часу | супін | активний дієприкмет. майбут. |
iuvāre | iūtum | iuvātūrus |
lavāre | lautum | lavātūrus |
parere | partum | paritūrus |
ruere | rutum | ruitūrus |
secāre | sectum | secātūrus |
fruī | fructum | fruitūrus |
morī | mortuum | moritūrus |
orīrī | ortum | oritūrus |
Джерела
- Яковенко Наталя, Миронова Валентина. Латинська мова: Підручник. Видання друге, доповнене. — Львів, 2002.
- Литвинов Володимир Дмитрович. Довідник з граматики латинської мови. — К., 2008.
- Скорина Л. П. Латинсько-український, українсько-латинський словник / Л. П. Скорина, О. А. Скорина. — К.: Обереги, 2004. — 448 с. — (Сер. «Abecedarium»).
Посилання
- Вторинні закінчення; Недостатні дієслова; Презенс // 346; 409 Енциклопедичний словник класичних мов / Л. Л. Звонська, Н. В. Корольова, О. В. Лазер-Паньків та ін. ; за ред. Л. Л. Звонської. — 2-ге вид. випр. і допов. — К. : ВПЦ «Київський університет», 2017. — С. 101; 346; 409. — .
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Diyevidminyuvannya ce zmina form diyeslova zavdyaki chomu vono peredaye informaciyu pro diyu Diyeslova zminyuyutsya za osobami chislami rodami chasami vidami i stanami U latinskij movi ye chotiri sistemi vidminyuvannya diyeslova diyevidmini a takozh pidgrupa diyesliv 3 yi diyevidmini iz sufiksom i v nedokonanih chasah mozhna skazati p yat diyevidmin Yak i v bilshosti mov diyeslova mozhut mati aktivnij ta pasivnij stan Do togo zh u latinski movi ye vidkladeni ta napivvidkladeni diyeslova sho mayut pasivnu formu ale aktivne znachennya ye takozh nedostatni diyeslova yaki mayut lishe deyaki formi Poza vidminami isnuyut nepravilni diyeslova yaki zminyuyutsya ne za pravilami U slovniku zapisuyut chotiri formi latinskogo diyeslova persha osoba odnini teperishnogo chasu aktivnogo stanu persha osoba odnini minulogo dokonanogo chasu perfekta aktivnogo stanu supin infinitiv teperishnogo chasu aktivnogo stanu V deyakih slovnikah na drugomu misci podayut formu infinitiva Vidminyuvannya imennih chastin movi imennika prikmetnika zajmennika chislivnika rozglyadayut okremo Gramatichni kategoriyi latinskogo diyeslovaLatinski diyeslova mayut taki gramatichni kategoriyi 1 Dva stani aktivnij i pasivnij 2 Dva vidi dokonanij i nedokonanij 3 Tri sposobi dijsnij umovnij nakazovij 4 Chotiri neoznacheni formi infinitiv gerundij diyeprikmetnik supin 5 Shist chasiv Prezens teperishnij Imperfekt minulij nedokonanij Futur pershij majbutnij nedokonanij Perfekt minulij dokonanij Plyuskvamperfekt davnominulij Futur drugij majbutnij dokonanij 6 Dva chisla odnina i mnozhina 7 Tri osobi persha druga i tretyaChotiri diyevidminiIsnuye chotiri sistemi vidminyuvannya diyesliv voni nazivayutsya diyevidminami Kozhne diyeslovo okrim vinyatkiv nalezhat do yakoyis odniyeyi diyevidmini Ce vplivaye na tri osnovni formi diyeslova vid yakih za dopomogoyu dodavannya kincivok utvoryuyutsya usi inshi formi Diyevidminu viznachayut za golosnim na yakij zakinchuyetsya osnova diyeslova tobto infinitiv bez zakinchennya re Persha diyevidmina diyeslova z osnovoyu na a infinitiv na are Druga diyevidmina diyeslova z osnovoyu na dovgij e infinitiv na ere Tretya diyevidmina diyeslova z osnovoyu na korotkij e infinitiv na ere diyeslova iz osnovoyu na io vidminyuyutsya trohi inakshe Chetverta diyevidmina diyeslova z osnovoyu na i infinitiv na ire Sposobi diyeslovaYe tri sposobi diyeslova dijsnij indikativ indicativus umovnij kon yunktiv coniunctivus nakazovij imperativ imperativus Osobovi zakinchennyaV usih chasah diyeslova mayut osobovi zakinchennya Prezens imperfekt plyuskvamperfekt futur pershij i futur drugij mayut odnakovi zakinchennya v aktivnomu stani Perfekt plyuskvamperfekt i futur drugij ne mayut zakinchen v pasivnomu stani oskilki utvoryuyut jogo za dopomogoyu pasivnogo diyeprikmetnika i osobovoyi formi nepravilnogo diyeslova esse buti Perfekt maye osoblivi zakinchennya aktivnogo stanu Aktivnij stan Pasivnij stanOdnina Mnozhina Odnina MnozhinaPrezens ta inshi Persha osoba ō m mus or r murDruga osoba s tis ris re miniTretya osoba t nt tur nturAktivnij stanOdnina MnozhinaPerfekt Persha osoba i imusDruga osoba isti istisTretya osoba it erunt ere Nedokonanij vidDo nedokonanogo vidu nalezhat tri chasi prezens teperishnij imperfekt minulij nedokonanij i futur pershij majbutnij nedokonanij Vsi formi cih chasiv utvoryuyutsya shlyahom dodavannya kincivok do osnovi infinitivu Osnovu infinitivu otrimuyut vidkinuvshi zakinchennya re dlya tretoyi diyevidmini ere Dlya prikladiv bude vikoristano taki diyeslova 1 sha diyevidmina portō portare portavi portatum nositi 2 ga diyevidmina terreō terrere terrui territum lyakati proganyati 3 tya diyevidmina petō petere petivi petitum pragnuti vimagati 4 ta diyevidmina audiō audire audivi auditum chuti sluhati Vidkinuvshi zakinchennya re u diyesliv pershoyi drugoyi ta chetvertoyi diyevidmin otrimayemo osnovi cih diyesliv portare re porta terrere re terre audire re audi Shodo diyesliv tretoyi diyevidmini to abi otrimati yih osnovu treba vidkinuti zakinchennya razom iz kincevim golosnim petere ere pet Prezens Teperishnij chas tempus praesens v latinskij movi peredaye nezavershenu diyu sho vidbuvayetsya v potochnij moment Indikativ prezens Teperishnij chas dijsnogo sposobu praesens indicativi peredaye lishe fakti tobto te sho ye naspravdi ob yektivnu dijsnist Portamus mi nesemo U diyeslovah tretoyi diyevidmini mizh osnovoyu i osobovim zakinchennyam vinikaye u vsih osobah krim pershoyi odnini ya ta tretoyi mnozhini voni spoluchnij golosnij i V tretij osobi mnozhini tretoyi ta chetvertoyi diyevidmin mizh osnovoyu ta osobovim zakinchennyam vinikaye golosnij u V pershij osobi odnini ya diyeslova pershoyi diyevidmini nabuvayuchi ō vtrachayut a V usih inshih vipadkah osobovi zakinchennya priyednuyutsya do osnovi diyeslova Teperishnij chas dijsnogo sposobu aktivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba portō portamus terreō terremus petō petimus audiō audimusDruga osoba portas portatis terres terretis petis petitis audis auditisTretya osoba portat portant terret terrent petit petunt audit audiunt Zakinchennya pasivnogo stanu vivertayut diyeslovo navivorit Yaksho portō ya nesu to portor mene nesut ya ye nesenij Teperishnij chas dijsnogo sposobu pasivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba portor portamur terreor terremur petor petimur audior audimurDruga osoba portaris portamini terreris terremini peteris petimini audiris audiminiTretya osoba portatur portantur terretur terrentur petitur petuntur auditur audiuntur Zauvazhennya v drugij osobi odnini ti diyesliv trtoyi diyevidmini tut petere spoluchnim golosnim ye e peteris ne petiris Kon yunktiv prezens Teperishnij chas umovnogo sposobu praesens coniunctivi v nezalezhnih rechennyah mozhe peredavati zaohochennya c hortativus mi nakaz c imperativus ti vin vona vono vi voni zaboronu c prohibitivus ti vi pobazhannya c optativus vsi osobi mozhlivist c potentialis vsi osobi sumniv c dubitativus ya mi pripushennya c concessivus vsi osobi Osobovi zakinchennya v teperishnomu chasi umovnogo sposobu taki zh yak u dijsnomu sposobi za vinyatkom pershoyi osobi odnini de na misci zakinchennya o zakinchennya m Pri comu pered zakinchennyami z yavlyayutsya novi sufiksi sho j vidriznyaye ci sposobi mizh soboyu u teperishnomu chasi Persha diyevidmina zamist a e Druga diyevidmina z yavlyayetsya sufiks a Tretya diyevidmina z yavlyayetsya sufiks a Chetverta diyevidmina z yavlyayetsya sufiks a Teperishnij chas umovnogo sposobu aktivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba portem portemus terream terreamus petam petamus audiam audiamusDruga osoba portes portetis terreas terreatis petas petatis audias audiatisTretya osoba portet portent terreat terreant petat petant audiat audiant Zaminyuyuchi zakinchennya aktivnogo stanu zakinchennyami pasivnogo otrimuyemo pasivnij stan umovnogo sposobu Teperishnij chas umovnogo sposobu pasivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba porter portemur terrear terreamur petar petamur audiar audiamurDruga osoba porteris portemini terrearis terreamini petaris petamini audiaris audiaminiTretya osoba portetur portentur terreatur terreantur petatur petantur audiatur audianturImperativ prezens Teperishnij chas nakazovogo sposobu praesens imperativi virazhaye nakaz prohannya chi poradu Vzhivayetsya lishe z drugoyu osoboyu V odnini zakinchennya nemaye vzhivayetsya osnova diyeslova Teperishnij chas nakazovogo sposobu aktivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaDruga osoba porta portate terre terrete pete petite audi audite Pasivnij stan nakazovogo sposobu vzhivayetsya vkraj ridko Nakaz portamini mozhna pereklasti yak budte prenesenimi V odnini vzhivayetsya infinitiv a v mnozhini forma drugoyi osobi mnozhini dijsnogo sposobu Teperishnij chas nakazovogo sposobu pasivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaDruga osoba portare portamini terrere terremini petere petimini audire audiminiImperfekt Minulij nedokonanij chas tempus imperfectum virazhaye nezavershenu diyu sho vidbuvalasya v minulomu Vidminnimi risami form cogo chasu ye sufiks ba v dijsnomu sposobi ta sufiks re v umovnomu sposobi z dovgim chi korotkim a e zalezhno vid zakinchennya Indikativ imperfekt Dijsnij sposib imperfectum indicativi virazhaye nezavershenu diyu sho vidbuvalasya v minulomu portabam ya nis nosiv V dijsnomu sposobi minulogo nedokonanogo chasu pered osobovimi zakinchennyami z yavlyayetsya sufiks ba Minulij nedokonanij chas dijsnogo sposobu aktivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba portabam portabamus terrebam terrebamus petebam petebamus audiebam audiebamusDruga osoba portabas portabatis terrebas terrebatis petebas petebatis audiebas audiebatisTretya osoba portabat portabant terrebat terrebant petebat petebant audiebat audiebant Pasiv utvoryuyetsya za timi zh pravilami sho j u teperishnomu chasi dijsnogo sposobu Portabar mene bulo neseno Minulij nedokonanij chas dijsnogo sposobu pasivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba portabar portabamur terrebar terrebamur petebar petebamur audiebar audiebamurDruga osoba portabaris portabamini terrebaris terrebamini petebaris petebamini audiebaris audiebaminiTretya osoba portabatur portabantur terrebatur terrebantur petebatur petebantur audiebatur audiebanturKon yunktiv imperfekt Umovnij sposib minulogo chasu nedokonanogo vidu imperfectum coniunctivi u nezalezhnih rechennyah mozhe peredavati pobazhannya c optativus vsi osobi sumniv c dubitativus ya mi Osobovi zakinchennya umovnogo sposobu taki zh yak u teperishnomu chasi umovnogo sposobu Zakinchennya dodayut do infinitiva teperishnogo chasu Te same stosuyetsya utvorennya pasivnogo stanu Minulij nedokonanij chas umovnogo sposobu aktivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba portarem portaremus terrerem terreremus peterem peteremus audirem audiremusDruga osoba portares portaretis terreres terreretis peteres peteretis audires audiretisTretya osoba portaret portarent terreret terrerent peteret peterent audiret audirentMinulij nedokonanij chas umovnogo sposobu pasivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba portarer portaremur terrerer terreremur petar petamur audirer audiremurDruga osoba portareris portaremini terrereris t terreremini petaris petamini audireris audireminiTretya osoba portaretur portarentur terreretur terrerentur petatur petantur audiretur audirenturFutur pershij Majbutnij nedokonanij chas tempus futurum primum tempus futurum simplex virazhaye nezavershenu diyu v majbutnomu Indikativ futur Dijsnij sposib majbutnogo nedokonanogo futurum primum indicativi chasu utvoryuyetsya shlyahom dodavannya sufiksiv b zi spoluchnimi golosnimi i chi u dlya pershoyi ta drugoyi diyevidmin ta sufiksiv a chi e dlya tretoyi ta chetvertoyi diyevidmin Do cih sufiksiv dodayut osobovi zakinchennya dlya pershoyi drugoyi diyevidmin persha osoba odnini aktivnogo stanu o dlya tretoyi chetvertoyi m Te same stosuyetsya i pasivnogo stanu Napriklad portabō ya nositimu portabor mene nositimut Majbutnij nedokonanij chas dijsnogo sposobu aktivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba portabō portabimus terrebō terrebimus petam petemus audiam audiemusDruga osoba portabis portabitis terrebis terrebitis petes petetis audies audietisTretya osoba portabit portabunt terrebit terrebunt petet petent audiet audientMajbutnij nedokonanij chas dijsnogo sposobu pasivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba portabor portabimur terrebor terrebimur petar petemur audiar audiemurDruga osoba portaberis portabimini terreberis terrebimini peteris petemini audieris audieminiTretya osoba portabitur portabuntur terrebitur terrebuntur petetur petentur audietur audienturImperativ futur Nakazovij sposib majbutnogo chasu futurum primum imperativi shiroko vzhivayetsya v yuridichnij movi zokrema u formulah rimskogo prava takozh u pripisah ta moralnih nastanovah zvernenih do ne vkazanoyi osobi Maye formi drugoyi ta tretoyi osib utvoryuyetsya shlyahom dodavannya do osnovi infinitiva zakinchen to ti vin vona vono tote vi chi nto voni U diyeslovah tretoyi vidmini vinikaye spoluchnij golosnij u pered zakinchennyam tretoyi osobi mnozhini voni ta i pered zakinchennyami reshti osib U diyeslovah chetvertoyi diyevidmini takozh vinikaye spoluchnij golosnij u v tretij osobi mnozhini Majbutnij chas nakazovogo sposobu aktivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaDruga osoba portatō portatōte terretō terretōte petitō petitōte auditō auditōteTretya osoba portatō portantō terretō terrentō petitō petuntō auditō audiuntō Dlya pasivnogo stanu ne vlastiva forma drugoyi osobi mnozhini Majbutnij chas nakazovogo sposobu pasivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaDruga osoba portator terretor petitor auditor Tretya osoba portator portantor terretor terrentor petitor petuntor auditor audiuntorDokonanij vidDo dokonanogo vidu nalezhat tri chasi perfekt minulij dokonanij plyuskvamperfekt davnominulij i futur drugij majbutnij dokonanij Diyevidminyuvannya v cih chasah vidbuvayetsya dvoma shlyahami riznimi dlya dvoh staniv aktivnogo i pasivnogo Dlya prikladiv bude vikoristano taki diyeslova 1 sha diyevidmina portō portare portavi portatum nositi 2 ga diyevidmina terreō terrere terrui territum lyakati proganyati 3 tya diyevidmina petō petere petivi petitum pragnuti vimagati 4 ta diyevidmina audiō audire audivi auditum chuti sluhati V aktivnomu stani do osnovi perfekta dodayutsya osobovi zakinchennya Osnovu perfekta otrimuyemo vidkinuvshi zakinchennya i v pershij osobi perfekta portavi i portav V pasivnomu stani diyeslova utvoryuyut konstrukciyi za dopomogoyu pasivnogo diyeprikmetnika ta diyeslova esse buti yake vlasne i vkazuye na osobu Nakazovij sposib v chasah dokonanogo vidu ne utvoryuyetsya Perfekt Minulij dokonanij chas tempus perfectum stosuyetsya diyi zavershenoyi v minulomu Osobovi zakinchennya v dijsnomu i umovnomu sposobah rizni Indikativ perfekt Minulij dokonanij chas dijsnogo sposobu perfectum indicativi virazhaye diyu sho vzhe vidbulasya v minulomu Yaksho zh diya pochalasya v minulomu i trivaye dosi vikoristovuyut imperfekt Portavi mozhna pereklasti yak Ya prinis Slid zauvazhiti sho zakinchennya aktivnogo stanu perfekta ye osoblivimi i ne povtoryuyutsya v zhodnomu inshomu chasi Minulij dokonanij chas dijsnogo sposobu aktivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba portavi portavimus terrui terruimus petivi petivimus audivi audivimusDruga osoba portavisti portavistis terruisti terruistis petivisti petivistis audivisti audivistisTretya osoba portavit portaverunt terruit terruerunt petivit petiverunt audivit audiverunt V pasivnomu stani pasivnij diyeprikmetnik vzhivayetsya z diyeslovom esse buti pri chomu esse vidminyuyetsya v teperishnomu chas dijsnogo sposobu sum es est Minulij dokonanij chas dijsnogo sposobu pasivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba portatus sum portati sumus territus sum territi sumus petitus sum petiti sumus auditus sum auditi sumusDruga osoba portatus es portati estis territus es territi estis petitus es petiti estis auditus es auditi estisTretya osoba portatus est portati sunt territus est territi sunt petitus est petiti sunt auditus est auditi suntKon yunktiv perfekt Minulij dokonanij chas umovnogo sposobu perfectum coniunctivi v nezalezhnih rechennyah mozhe peredavati zaboronu c prohibitivus ti vi mozhlivist c potentialis vsi osobi pripushennya c concessivus vsi osobi Osobovi zakinchennya tipovi dlya umovnogo sposobu Mizh osnovoyu i zakinchennyam vinikaye sufiks eri Minulij dokonanij chas umovnogo sposobu aktivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba portaverim portaverimus terruerim terruerimus petiverim petiverimus audiverim audiverimusDruga osoba portaveris portaveritis terrueris terrueritis petiveris petiveritis audiveris audiveritisTretya osoba portaverit portaverint terruerit terruerint petiverit petiverint audiverit audiverint V pasivnomu stani diyeslovo esse vidminyuyetsya v teperishnomu chasi umovnogo sposobu sim sis sit Minulij chas umovnogo sposobu pasivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba portatus sim portati simus territus sim territi simus petitus sim petiti simus auditus sim auditi simusDruga osoba portatus sis portati sitis territus sis territi sitis petitus sis petiti sitis auditus sis auditi sitisTretya osoba portatus sit portati sint territus sit territi sint petitus sit petiti sint auditus sit auditi sintPlyuskvamperfekt Davnominulij chas tempus plus quam perfectum stosuyetsya diyi yaka vidbulasya pered uzhe zdijsnenoyu diyeyu Formi cogo chasu vidriznyayutsya sufiksami era v dijsnomu sposobi ta isse v umovnomu Indikativ plyuskvamperfekt Davnominulij chas dijsnogo sposobu plusquamperfectum indicativi v latinskij movi yak i v ukrayinskij virazhaye diyu sho pereduvala inshij zavershenij diyi perfekt Jogo utvoryuyut dodayuchi do osnovi perfekta sufiks era ta osobovi zakinchennya Ce mozhna poyasniti yak poyednannya osnovi perfekta z diyeslovom esse v imperfekti portav eram eras erat Portaveram perekladayut yak Ya buv nis nosiv Davnominulij chas djsnogo sposobu aktivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba portaveram portaveramus terrueram terrueramus petiveram petiveramus audiveram audiveramusDruga osoba portaveras portaveratis terrueras terrureratis petiveras petiveratis audiveras audiveratisTretya osoba portaverat portaverant terruerat terruerant petiverat petiverant audiverat audiverant V pasivnomu stani diyeslovo esse vidminyuyetsya v minulomu nedokonanomu chasi imperfekti eram eras erat Portatus eram Mene bulo nesli Davnominulij chas dijsnogo sposobu pasivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba portatus eram portati eramus territus eram territi eramus petitus eram petiti eramus auditus eram auditi eramusDruga osoba portatus eras portati eratis territus eras territi eratis petitus eras petiti eratis auditus eras auditi eratisTretya osoba portatus erat portati erant territus erat territi erant petitus erat petiti erant auditus erat auditi erantKon yunktiv plyuskvamperfekt Davnominulij chas umovnogo sposobu plusquamperfectum coniunctivi v nezalezhnih rechennyah mozhe peredavati pobazhannya c optativus vsi osobi abo mozhlivist c potentialis vsi osobi Jogo utvoryuyut dodavannyam do osnovi perfekta sufiksa isse ta osobovih zakinchen Davnominulij chas umovnogo sposobu aktivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba portavissem portavissemus terruissem terruissemus petivissem petivissemus audivissem audivissemusDruga osoba portavisses portavissetis terruisses terruissetis petivisses petivissetis audivisses audivissetisTretya osoba portavisset portavissent terruisset terruissent petivisset petivissent audivisset audivissent V pasivnomu stani poruch iz pasivnim diyeprikmetnikom diyeslovo esse vidminyuyetsya v minulomu nedokonanomu chasi umovnogo sposobu essem esses esset Davnominulij chas umovnogo sposobu pasivnogo stanuportare terrereOdnina Mnozhina Odnina Mnozhinapersha osoba portatus essem portati essemus territus essem territi essemusDruga osoba portatus esses portati essetis territus esses territi essetisTretya osoba portatus esset portati essent territus esset territi essentpetere audireOdnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba petitus essem petiti essemus auditus essem auditi essemusDruga osoba petitus esses petiti essetis auditus esses auditi essetisTretya osoba petitus esset petiti essent auditus esset auditi essentFutur drugij Majbutnij dokonanij chas tempus futurum secundum tempus futurum exactum stosuyetsya diyi sho zavershitsya v majbutnomu persh nizh pochnetsya insha diya Cej chas yedinij sho vzhivayetsya lishe v odnomu sposobi Indikativ futur drugij Dijsnij sposib futurum secundum indicativi ye yedinim sposobom majbutnogo dokonanogo chasu Yak bulo skazano cej chas viznachaye diyu sho zavershitsya v majbutnomu ranishe za pochatok inshoyi diyi Majbutnij dokonanij chas dijsnogo sposobu aktivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba portaverō portaverimus terruerō terruerimus petiverō petiverimus audiverō audiverimusDruga osoba portaveris portaveritis terrueris terrueritis petiveris petiveritis audiveris audiveritisTretya osoba portaverit portaverint terruerit terruerint petiverit petiverint audiverit audiverint Yak i u vsih dokonanih chasah u majbutnomu chasi pasivnij stan utvoryuyut za dopomogoyu pasivnogo diyeprikmetnika ta diyeslova esse yake vidminyuyetsya v majbutnomu nedokonanomu chasi Majbutnij dokonanij chas dijsnogo sposobu pasivnogo stanuportare terrere petere audireOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba portatus erō portati erimus territus erō territi erimus petitus erō petiti erimus auditus erō auditi erimusDruga osoba portatus eris portati eritis territus eris territi eritis petitus eris petiti eritis auditus eris auditi eritisTretya osoba portatus erit portati erunt territus erit territi erunt petitus erit petiti erunt auditus erit auditi eruntNezaversheni formiDo nezavershenih form latinskogo diyeslova nalezhat diyeprikmetnik infinitiv supin gerundij ta gerundiv Dlya prikladiv vikoristayemo taki diyeslova 1sha diyevidmina portō portare portavi portatum nositi 2ga diyevidmina terreō terrere terrui territum lyakati proganyati 3tya diyevidmina petō petere petivi petitum pragnuti vimagati 4ta diyevidmina audiō audire audivi auditum chuti sluhatiDiyeprikmetnik Divis takozh Diyeprikmetnik V latinskij movi isnuye tri vidi diyeprikmetnika teperishnij aktivnij minulij pasivnij ta majbutnij aktivnij Diyeprikmetnik teperishnogo chasu aktivnogo stanu particirium praesentis activi vidminyuyetsya yak prikmetnik tretoyi vidmini Diyeslova pershoyi ta drugoyi diyevidmin utvoryuyut jogo shlyahom dodavannya do osnovi infinitiva sufiksa nt U tretij ta chetvertij diyevidminah mizh osnovoyu ta sufiksom vinikaye e tobto osnova infinitiva nabuvaye sufiks ent Puer portans oznachaye Hlopec sho nese Diyeprikmetnik minulogo chasu pasivnogo stanu participium perfecti passivi utvoryuyut vid osnovi supina dodayuchi vidminkovi zakinchennya prikmetnika pershoyi drugoyi vidmin za zrazkom yakogo vin vidminyuyetsya Puer portatus perekladayut yak Prinesenij hlopec Diyeprikmetnik majbutnogo chasu aktivnogo stanu participium futuri activi utvoryuyut takozh vid osnovi supina ta vidminkovih zakinchen prikmetnika pershoyi drugoyi vidmin a mizh osnovoyu i zakinchennyam vinikaye sufiks ur Cej diyeprikmetnik virazhaye namir zadum abo bazhannya oznachuvanogo Puer portaturus mozhna pereklasti yak hlopec sho virishiv nesti hoche nesti dumaye nesti Diyeprikmetnikiportare terrere petere audireTeperishnij aktivnij portans antis terrens entis petens entis audiens entisMinulij pasivnij portatus a um territus a um petitus a um auditus a umMajbutnij aktivnij portaturus a um territurus a um petiturus a um auditurus a umFormi infinitiva Divis takozh Infinitiv V latinskij movi rozvinulosya shist form infinitiva Bilshist iz nih najchastishe vzhivayetsya v konstrukciyi infinitiv iz akuzativom v ukrayinskij movi vidpovidaye z yasuvalnomu pidryadnomu rechennyu zadlya rozriznennya vidtinkiv zmistu Otzhe isnuyut aktivnij i pasivnij infinitivi teperishnogo minulogo ta majbutnogo chasiv Infinitiv teperishnogo chasu aktivnogo stanu podayut u slovnikah yak chetvertu abo drugu formu Vin zavzhdi maye zakinchennya re Portare oznachaye nesti Infinitiv teperishnogo chasu pasivnogo stanu dlya diyesliv pershoyi drugoyi ta chetvertoyi diyevidmin utvoryuyut dodavannyam do osnovi teperishnogo chasu zakinchennya ri Do osnovi diyesliv tretoyi diyevidmini dodayut zakinchennya i Portari oznachaye buti nesenim Infinitiv perfekta aktivnogo stanu utvoryuyut dodavannyam zakinchennya isse do osnovi perfekta Tochnogo vidpovidnika ciyeyi i nastupnih form infinitiva v ukrayinskij movi nemaye Portavisse oznachaye nositi v minulomu Infinitiv perfekta pasivnogo stanu utvoryuyut shlyahom poyednannyam pasivnogo diyeprikmetnika minulogo chasu z infinitivom diyeslova buti esse Portatus esse oznachaye buti nesenim u minulomu Infinitiv majbutnogo chasu aktivnogo stanu utvoryuyut shlyahom poyednannyam aktivnogo diyeprikmetnika majbutnogo chasu iz infinitivom diyeslova buti esse Portaturus esse oznachaye nesti v majbutnomu Infinitiv majbutnogo chasu pasivnogo stanu utvoryuyut shlyahom poyednannyam supina zi slovom iri Portatum iri oznachaye buti nesenim u majbutnomu Formi infinitivaportare terrere petere audireTeperishnij aktivnij portare terrere petere audireTeperishnij pasivnij portari terreri peti audiriMinulij aktivnij portavisse terruisse petivisse audivisseMinulij pasivnij portatus esse territus esse petitus esse auditus esseMajbutnij aktivnij portaturus esse territurus esse petiturus esse auditurus esseMajbutnij pasivnij portatum iri territum iri petitum iri auditum iriSupin Divis takozh Supin Supin supinum ce viddiyeslivnij imennik yakij vidminyuyetsya yak imennik chetvertoyi vidmini Pri comu supinu pritamanni lishe dva vidminki znahidnij Accusativus i vidkladnij Ablativus Formu supina zapisuyut pislya pershoyi osobi prefekta tretya abo chetverta forma diyeslova Supin u znahidnomu vidminku inakshe supin I vzhivayut pri diyeslovah ruhu virazhayuchi metu ruhu Vado auditum magistrum Ya jdu abi posluhati vchitelya Supin u vidkladnomu vidminku abo supin II vzhivayut z deyakimi prislivnikami pislya yakih mozhna postaviti pitannya u yakomu vidnoshenni vidnosno chogo De eo horrible dictu Pro ce strashno skazati Supinportare terrere petere audireZnahidnij portatum territum petitum auditumVidkladnij portatu territu petitu audituGerundij Divis takozh Gerundij Gerundij gerundium ce viddiyeslivnij imennik yakij utvoryuyut shozhe do aktivnogo diyeprikmetnika teperishnogo chasu A same do osnovi diyesliv pershoyi ta drugoyi diyevidmin dodayut sufiks nd a do osnovi diyesliv tretoyi ta chetvertoyi diyevidmin end Gerundij vzhivayut v usih vidminkah odnini pri chomu nazivnim vidminkom faktichno ye infinitiv teperishnogo chasu Vidminyuyetsya vin za pravilami serednogo rodu drugoyi vidmini imennikiv Napriklad ars legendi rodovij mistectvo chitannya do operam legendo davalnij dokladayu zusil do chitannya paratus sum ad legendum znahidnij ya gotovij do chitannya legendo memoriam exerceo vidkladnij chitayuchi ya trenuyu pam yat Gerundijportare terrere petere audireRodovij portandi terrendi petendi audiendiDavalnij portandō terrendō petendō audiendōZnahidnij portandum terrendum petendum audiendumVidkladnij portandō terrendō petendō audiendō Gerundij vzhivayut todi koli nemaye dodatka Natomist koli ye dodatok vzhivayut gerundiv Napriklad paratus ad oppugnandum gotovij do napadu paratus ad hostes oppugnandos gotovij do napadu vorogiv Gerundiv Divis takozh Gerundiv v izolovanij formi nabuvaye znachennya pasivnogo diyeprikmetnika nedokonanogo vidu Utvorennya gerundiva shozhe na utvorennya gerundiya do togo zh sufiksa nd end dodayut prikmetnikovi zakinchennya Vidminyuyetsya gerundiv yak prikmetnik pershoyi drugoyi vidmini Isnuye dva vipadki u vzhivanni gerundiya yak oznachennya imennika ta v opisovij diyevidmini pasivnogo stanu Liber legendus chitana kniga Hic liber mihi legendus est Ya mayu prochitati cyu knigu cya kniga maye buti prochitana meni Gerundivportare terrere petere audireportandus a um terrendus a um petendus a um audiendus a umOpisovi diyevidminiIsnuye dvi opisovi diyevidmini coniugationes periphrasticae aktivna i pasivna Aktivna opisova diyevidmina Aktivnij diyeprikmetnik majbutnogo chasu u poyednanni z diyeslovom zv yazkoyu utvoryuyut konstrukciyu yaku nazivayut opisova diyevidmina aktivnogo stanu coniugatio periphrastica activa Vona virazhaye zadum namir chi bazhannya pidmeta Chas namiru virazhaye diyeslovo zv yazka Napriklad Marcus sibi domum aedificaturus est Mark maye namir zbuduvati sobi dim Marcus sibi domum aedificaturus erat Mark virishiv zbuduvati sobi dim Umovnij sposib virazhaye pripushennya Marcus sibi domum aedificaturus sit Mozhlivo Mark maye namir zbuduvati sobi dim Pasivna opisova diyevidmina Gerundiv u poyednanni z diyeslovom zv yazkoyu skladaye tak zvanu opisovu diyevidminu pasivnogo stanu coniugatio periphrastica passiva Cya konstrukciya virazhaye neobhidnist vikonannya diyi dlya logichnogo pidmeta yakij vzhito v davalnomu vidminku Domus Marco Dativus aedificandus est Markovi treba zbuduvati dim Domus Marco aedificandus erat Markovi treba bulo zbuduvati dim U bezosobovij konstrukciyi de vikonavcya diyi davalnij vidminok ne vkazano gerundiv vzhivayut u serednomu rodi Pacta servanda sunt Treba dotrimuvatisya ugod Domi aedificanda sunt Treba buduvati budinki Vinyatki u vidminyuvanni diyesliv ta nedostatni diyeslovaNepravilni diyeslova V latinskij movi ye neznachna kilkist diyesliv vidminyuvannya yakih ne pidpadaye pid zagalnu paradigmu diyevidminyuvannya Os voni sum fui futurus esse buti isnuvati eo ivi ii itum ire iti volo volui velle hotiti bazhati nolo nolui nolle ne hotiti vidmovlyatisya malo malui malle nadavati perevagu fero tuli latum ferre nositi prinositi fio factus sum fieri vinikati robitisya edo edi esum edere yisti do edi datum dare davatiDiyeslovo esse Dijsnij sposib Umovnij sposib Nakazovij sposibOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaTeperishnij chas Persha osoba sum sumus sim simus Druga osoba es estis sis sitis es esteTretya osoba est sunt sit sint Dijsnij sposib Umovnij sposib Nakazovij sposibOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaMinulij nedokonanij chas Persha osoba eram eramus essem essemus Druga osoba eras eratis esses essetis Tretya osoba erat erant esset essent Dijsnij sposib Umovnij sposib Nakazovij sposibOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaMajbutnij nedokonanij chas Persha osoba ero erimus Druga osoba eris eritis esto estoteTretya osoba erit erunt esto suntoDijsnij sposib Umovnij sposib Nakazovij sposibOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaMinulij dokonanij chas Persha osoba fui fuimus fuerim fuerimus Druga osoba fuisti fuistis fueris fueritis Tretya osoba fuit fuerunt fuerit fuerint Dijsnij sposib Umovnij sposib Nakazovij sposibOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaDavnominulij chas Persha osoba fueram fueramus fuissem fuissemus Druga osoba fueras fueratis fuisses fuissetis Tretya osoba fuerat fuerant fuisset fuissent Dijsnij sposib Umovnij sposib Nakazovij sposibOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaMajbutnij dokonanij chas Persha osoba fuero fuerimus Druga osoba fueris fueritis Tretya osoba fuerit fuerint Vidkladeni ta napivvidkladeni diyeslova Vidkladni diyeslova ce taki diyeslova sho vzhivayutsya lishe u pasivnij formi pri comu mayuchi aktivne znachennya V latinskij movi yih ye ponad 200 Podibni diyeslova ye j v ukrayinskij movi ukrayinske divitisya maye postfiks sya yakij ne nadaye jomu zvorotnosti znachennya diyi pri comu ne isnuye diyeslova diviti U slovnikah zapisuyut tri formi vidkladenih diyesliv pershu osobu teperishnogo chasu pershu osobu minulogo dokonanogo chasu pasivnij diyeprikmetnik minulogo chasu iz diyeslovom buti u formi ya ye ta infinitiv pasivnij 1 sha diyevidmina arbitror arbitratus sum arbitrari misliti vvazhati 2 ga diyevidmina polliceor pollicitus sum polliceri obicyati 3 tya diyevidmina loquor locutus sum loqui govoriti 4 ta diyevidmina orior ortus sum oriri vinikati Vidminyuyutsya vidkladeni diyeslova tak samo yak i zvichajni ale lishe u pasivnomu stani Hocha voni ne mayut form aktivnogo stanu nemozhlivo skazati slovo skazano za dopomogoyu diyeslova loqui a verbum loquitur oznachaye slovo kazhe Vidkladeni diyeslova mayut kilka neosobovih form aktivnogo stanu diyeprikmetnik teperishnogo chasu aktivnogo stanu arbitrans mislyachij infinitiv majbutnogo chasu aktivnogo stanu arbitraturus esse podumati u majbutnomu gerundij modus arbitrandi sposib mislennya Napivvidkladeni diyeslova ce ti sho u chasah utvorenih vid osnovi infinitiva mayut aktivni formi a u chasah utvorenih vid osnovi perfekta pasivni Pri comu yih znachennya zavzhdi lishe aktivne Napriklad gaudeo gavisus sum gaudere raditi V chasah nedokonanogo vidu napivvidkladeni diyeslova vidminyuyutsya yak aktivni formi a v chasah dokonanogo vidu yak pasivni Diyeslova tretoyi vidmini na io Do tretoyi diyevidmini nalezhit nechislenna grupa diyesliv chiya osnova teperishnogo chasu zakinchuyetsya ne na prigolosnij a na i pri tomu sho osnova infinitiva zakinchuyetsya taki na prigolosnij yak i u bilshosti diyesliv 3 yi diyevidmini Taki diyeslova traplyayutsya takozh sered vidkladenih Najuzhivanishi sered nih capio cepi captum capere brati loviti cupio cupivi cupitum cupere bazhati facio feci factum facere robiti fugio fugi fugitum fugere tikati unikati jacio jeci jactum jacere kidati pario peperi partum parere narodzhuvati rapio rapui raptum rapere zahoplyuvati specio spexi spectum specere divitisya sapio sapivi sapere buti rozumnim gradior gressus sum gradi vidkl iti morior mortuus sum mori vidkl pomirati patior passus sum pati vidkl terpiti Pri vidminyuvanni osobovi zakinchennya u chasah nedokonanogo vidu dodayut do osnovi teperishnogo chasu a v inshih chasah do osnovi perfekta Pri comu u 2 j osobi odnini teperishnogo chasu pered zakinchennyam ris kincevij golosnij i perehodit v e morior moreris moritur u 3 j osobi mnozhini teperishnogo chasu pered zakinchennyam nt ta ntur z yavlyayetsya golosnij u capimus capitis capiunt Otzhe ci diyeslova povodyatsya yak diyeslova 4 yi diyevidmini v teperishnomu chasi dijsnogo sposobu ya vin capiō capiunt i t d minulomu nedokonanomu chasi dijsnogo sposobu capiebam capiebamus i t d majbutnomu nedokonanomu chasi dijsnogo sposobu capiam capiemus i t d teperishnomu chasi umovnogo sposobu capiam capiamus i t d majbutnomu chasi nakazovogo sposobu voni capiuntō i t d aktivnomu diyeprikmetniku teperishnogo chasu capiens entis gerundiyu capiendi capiendum i t d gerundivi capiendus a umNedostatni diyeslova Nedostatni diyeslova utvoryuyut ne vsi a lishe deyaki chasovi chi osobovi formi Deyaki z nih mayut formi lishe dokonanogo vidu ale znachennya nedokonanogo Takim chinom perfekt staye prezensom plyuskvamperfekt imperfektom a futur drugij futurom pershim Do takih nalezhat coepi coepisse pochinati odi odisse nenaviditi memini meminisse pam yatati Odi oznachaye nenavidzhu Inshi vidminyuyutsya nepravilno aio ya stverdzhuyu ya govoryu Diyevidminyuvannya diyeslova aiōTeperishnij chas dijsnogo sposobu Minulij nedokonanij chas dijsnogo sposobu Teperishnij chas umovnogo sposobuOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba aiō aiebam aiebamus Druga osoba ais aiebas aiebatis aias Tretya osoba ait aiunt aiebat aiebant aiat aiant Aktivnij diyeprikmetnik teperishnogo chasu aiens entisinquam ya govoryu Diyevidminyuvannya diyeslova inquamTeperishnij chas dijsnogo sposobu Majbutnij chas dijsnogo sposobu Minulij dokonanij chas dijsnogo sposobu Minulij nedokonanij chas dijsnogo sposobuOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba inquam inquimus inquii Druga osoba inquis inquies inquisti Tretya osoba inquit inquiunt inquiet inquit inquiebat fari rozmovlyati Diyevidminyuvannya diyeslova fariTeperishnij chas dijsnogo sposobu Majbutnij chas dijsnogo sposobu Minulij dokonanij chas dijsnogo sposobu Davnominulij chas dijsnogo sposobu Teperishnij chas nakazovogo sposobuOdnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina Mnozhina Odnina MnozhinaPersha osoba for fabor fatus sum fatus eram Druga osoba fare Tretya osoba fatur fantur fabitur Nakazovij fare Aktivnij diyeprikmetnik ieperishnogo chasu fans fantis Aktivnij infinitiv teperishnogo chasu fari Pasivnij infinitiv teperishnogo chasu farier Supin acc fatum abl fatu Gerundij gen fandi dat and abl fandō no accusative Gerundiv fandus a umBezosobovi diyeslova Bezosobovi diyeslova vzhivayut u dvoh formah u 3 j osobi odnini u infinitivi Sered nih rozriznyayut tri grupi ti yaki ye vidokremlenimi formami zvichajnih diyesliv tonat grimit tono tonui tonare grimiti ti yaki isnuyut lishe u bezosobovij formi licet licuit licere mozhna dozvoleno ti yaki mayut i osobovu i bezosobovu formi ale yih znachennya pri comu rizne zvich consto constiti constaturus constare skladatisya bezosob constat constitit vidomo Vinyatki v utvorenni aktivnih diyeprikmetnikiv majbutnogo chasu Zazvichaj aktivni diyeprikmetniki majbutnogo chasu utvoryuyutsya shlyahom zamini zakinchennya supina um na urus Ale ye vinyatki z cogo pravila aktivnij infinitiv teper chasu supin aktivnij diyeprikmet majbut iuvare iutum iuvaturuslavare lautum lavaturusparere partum pariturusruere rutum ruiturussecare sectum secaturusfrui fructum fruiturusmori mortuum moriturusoriri ortum oriturusDzherelaYakovenko Natalya Mironova Valentina Latinska mova Pidruchnik Vidannya druge dopovnene Lviv 2002 Litvinov Volodimir Dmitrovich Dovidnik z gramatiki latinskoyi movi K 2008 Skorina L P Latinsko ukrayinskij ukrayinsko latinskij slovnik L P Skorina O A Skorina K Oberegi 2004 448 s Ser Abecedarium PosilannyaVtorinni zakinchennya Nedostatni diyeslova Prezens 346 409 Enciklopedichnij slovnik klasichnih mov L L Zvonska N V Korolova O V Lazer Pankiv ta in za red L L Zvonskoyi 2 ge vid vipr i dopov K VPC Kiyivskij universitet 2017 S 101 346 409 ISBN 978 966 439 921 7