Психоісторія — вигадана Айзеком Азімовим наука, яка поєднує історію, соціологію та математичну статистику та, спираючись на математичний апарат, дає можливість передбачення майбутніх подій стосовно дуже великих груп людей. Вперше психоісторія була представлена у чотирьох оповіданнях (1942–1944), які пізніше будуть зібрані як роман 1951 року «Фундація».
Творець психоісторії Гарі Селдон із циклу Фундація на основі психоісторії передбачив розпад Галактичної імперії і розробив план скорочення періоду міжцарства з 30 тисяч років до 1000 років. Цей план відомий як план Селдона. Він передбачає утворення Заснування (Фонду, Фундації, Основи, залежно від перекладу) — ядра нової імперії на далекій планеті Термінус, куди під приводом створення Галактичної енциклопедії Селдон зібрав учених із усієї Галактики.
У всесвіті Азімова
Аксіоми
Психоісторія базується на ідеї про те, що, незважаючи на те, що неможливо передбачити дії окремої людини, закони статистики, які застосовуються до великих груп людей, можуть передбачити загальний потік майбутніх подій. Азімов використав аналогію з газом: спостерігачу важко передбачити рух окремої молекули в газі, але за допомогою кінетичної теорії можна передбачити дію маси газу з високою точністю. Азімов застосував цю концепцію до населення своєї вигаданої Галактичної імперії, яке налічувало один квінтильйон (1018 або 10006). Персонаж, відповідальний за створення науки, Гарі Селдон, встановив дві аксіоми:
- населення, чию поведінку було змодельовано, повинно бути достатньо великим, щоб представляти все суспільство;
- населення повинно залишатися в невіданні щодо результатів застосування психоісторичного аналізу, тому що, якщо воно усвідомлює, група змінює свою поведінку.
Еблінг Міс додав такі аксіоми:
- не відбулося б кардинальних змін у суспільстві;
- реакції людини на подразники залишалися б постійними.
Голан Тревіз у «Фундація та Земля» додав цю аксіому:
- люди — єдиний розумний розум у галактиці.
Перший радіант
Азімов представляє пристрій Перший радіант (англ. Prime Radiant), розроблений Гарі Селдоном і створений , як пристрій, що зберігає психоісторичні рівняння, що показують майбутній розвиток людства.
Перший радіант якимось незрозумілим чином проектує рівняння на стіни, але не відкидає тіні, що дозволяє працівникам легко взаємодіяти. Будучи інструментом Другої фундації, управління діє силою розуму, дозволяючи користувачеві наближати деталі рівнянь і змінювати їх. Можна робити анотації, але за умовами всі поправки залишаються анонімними.
Студенти Другої фундації мають представити поправку до плану, математику яких ретельно перевіряють. Після цього студенти мають захищати свої пропозиції від узгоджених і безжальних нападок. Через два роки зміна переглядається знову. Якщо після другої перевірки вона все ж проходить перевірку, тоді такий внесок стає частиною плану Селдона.
Окрім того, що Перший радіант є інтерактивним, він використовує тип кольорового кодування рівнянь у собі для легкого розуміння психоісториками.
Розвиток психоісторії
За рік до публікації свого першого оповідання про психоісторію в 1942 році Азімов у листі до редактора журналу Astounding Science-Fiction натякнув на те, що математична психологія та наука про психологію зрештою стали такими ж передбачуваними, як і органічна хімія. У своїй подальшій кар'єрі Азімов описав деякі історичні (доселдонівські) витоки психоісторії. У «Роботах світанку» (1983), дія якого відбувається за тисячі років до «Фундації» (1951), він описує спроби робототехніка створити науку, засновану на ретельному спостереженні за іншими, зокрема за його дочкою Василією. «Прелюдія до Фундації» (1988) припускає, що один із роботів Фастольфа, Р. Деніл Оліва, спонукав Селдона до практичного застосування цієї науки.
Обмеження
План Селдона зосереджується на діях цілого населення і не розрахований на визнання впливу окремої людини. Його нездатність передбачити Мула частково пояснюється цим обмеженням, а також тим, що Мул є мутантом і відхиленням. Той факт, що Селдон заснував Другу Фундацію адептів ментальних наук для нагляду за його Планом, може свідчити про те, що навіть сам Селдон мав сумніви щодо остаточної спроможності суто математичного підходу до передбачення історичних процесів, і що він визнав, що розвиток психічних навичок, такі, як ті, які використовував Мул, мав здатність скасувати припущення, що лежали в основі його моделей, хоча він не передбачив (і не міг) передбачити появу самого Мула. Тому методологія Селдона може працювати лише на певному рівні розвитку видів і з часом стане менш корисною.
Психоісторія має одне основне обмеження, яке Азімов вперше постулював на останній сторінці останньої книги серії «Фундація»: психоісторія функціонує лише в галактиці, населеній лише людьми. У серії «Фонд Азімова» люди утворюють єдину розумну расу, яка розвинулась у всій Галактиці Чумацький Шлях. Селдон розробив психоісторію для передбачення дій великих груп людей. Навіть роботи технічно підпадають під егіду психоісторії, оскільки люди створили їх, і, отже, вони представляють більш-менш людську «дію» або, принаймні, володіють системою мислення, достатньо схожою на структуру їхніх людей-творців, щоб психоісторія могла передбачити їх дії. Однак психоісторія не може передбачити дії розумної інопланетної раси; їхня психологія може настільки відрізнятися від людської, що нормальна психоісторія не може зрозуміти чи передбачити їхні дії.
Кінець серії пропонував дві можливості:
- Розумні раси насправді розвиваються дуже рідко, тому в Галактиці Чумацький Шлях еволюціонували лише люди, а в більшості інших галактик видається ймовірним (враховуючи це припущення), що розвинеться лише одна розумна раса. Однак за статистикою дві або більше інопланетних рас можуть еволюціонувати в одній галактиці, призводячи їх до неминучого конфлікту. Боротьба в цій іншій галактиці припиниться лише тоді, коли одна раса вийде переможцем, і після тривалого конфлікту з іншими расами розвинеться агресивне та експансіоністське мислення. Навпаки, люди ніколи не стикалися з іншими живими видами в Галактиці Чумацький Шлях, тому вони ніколи не відчували особливого бажання розширюватися в інші галактики, натомість боролися з іншими людьми за контроль над Чумацьким Шляхом. Згодом така агресивна інопланетна раса пошириться від галактики до галактики та спробує вторгнутися в галактику Чумацький Шлях.
- за допомогою генної інженерії підгрупи людства могли настільки суттєво змінитися порівняно з вихідними людьми, що їх можна було б вважати «інопланетянами». Як конкретний приклад цієї теорії ми знаходимо соляріанців Азімова: люди еволюціонували зі старого космічного світу, який генетично модифікував себе в гермафродити з телекінетичними розумовими здібностями.
План Селдона
Селдон використовував психоісторію, щоб передбачити, що Галактична Імперія впаде: це був процес, що тривав кілька поколінь, і він уже почався, і він зайшов надто далеко, щоб зупинитися. Це призведе до наступних 30 000 років варварства, перш ніж різні дрібні королівства галактики зрештою знову об’єднаються в Другу імперію. Однак можна було використати психоісторію, щоб вплинути на майбутні події таким чином, щоб це «Велике Міжцарювання» було скорочено з 30 000 років до лише 1000. Щоб реалізувати свій план, Селдон створює Основи – дві групи вчених та інженерів, які поселяються на протилежних кінцях галактики – щоб зберегти дух науки та цивілізації та таким чином стати наріжним каменем нової галактичної імперії. Перша фундація була розташована на Термінусі, ізольованій планеті на краю галактики, і мала завдання зберігати та розвивати наукові знання. Оскільки зовнішні провінції Галактичної Імперії політично дробилися та технологічно занепадали, Перша Фундація зберігає цю перевагу над ними. Таємно Друга Фундація була зосереджена на самій психоісторії, оновлюючи передбачення Селдона в міру зміни поколінь і непомітно впливаючи на події, щоб гарантувати успіх Плану.
План Селдона для Першої Фундації зосереджувався на десяти великих кризах, з якими вона зіткнеться протягом наступної тисячі років. Гарі Селдон зробив серію голографічних записів про кожну кризу, щоб по черзі повідомляти Фонду в передбачений час кожної з них.
Через 1000 років після створення Фонду, переживши 10 криз Селдона, план Селдона передбачав, що він контролюватиме та об’єднає всю галактику, утворюючи Другу Галактичну Імперію. В «Межа Фундації» описано, що Друга Фундація, яка підтримувала оригінальний план Селдона з переглядами та коригуючими діями, була необхідна; конкретною метою цієї Другої Імперії було зробити її «Федеративною Імперією» – з більшою владою, розділеною з провінціями, щоб центральний уряд не стане корумпованим і не занепаде, як колись Трантор.
Азімов про психоісторію
25 вересня 1987 року Азімов дав інтерв'ю в програмі Національного громадського радіо «Свіже повітря». У ньому Гросс запитала його про психоісторію:
Гросс: «Що ви мали на увазі, коли вводили термін і концепцію?»
Азімов: «Ну, я хотів написати коротке оповідання про падіння Галактичної імперії. Я щойно вдруге прочитав « Занепад і падіння Римської імперії» і подумав, що міг би адаптувати його І мій редактор Джон Кемпбелл був дуже захоплений цією ідеєю, і він сказав, що не хоче, щоб вона була витрачена на коротку історію Можливо, це триває вічно. Щоб зберегти історію, я, по суті, писав історію майбутнього, і мені довелося зробити її досить відмінною від сучасної історії... І тому я припустив, що настане час, коли з’явиться наука, в якій речі можна буде передбачити на імовірнісній або статистичній основі».
Гросс: «Як ви думаєте, було б добре, якби справді існувала така наука?»
Азімов: «Ну, я не можу не думати, що це було б добре, за винятком того, що в моїх історіях я завжди маю протилежні погляди. Іншими словами, люди сперечаються про всі можливі... усі можливі... способи розгляду психоісторії і вирішувати, добре це чи погано. Я думаю, що якщо ми зможемо якось подолати деякі проблеми, з якими ми стикаємося, це чудове майбутнє і що, якби ми могли керуватися принципами психоісторії, ми могли б уникнути багатьох неприємностей, але, з іншого боку, це могло б створити неприємності.
Поза фантастикою
На 67-й Всесвітній конвенції наукової фантастики в Монреалі Пол Кругман, лауреат Нобелівської премії з економіки, згадав Гарі Селдона, центрального персонажа Фонду, який був психоісториком, як свого натхнення для вивчення економіки, оскільки це ближче до психоісторії.
У випуску Science від 3 лютого 2017 року є спеціальний розділ «Прогнозування та його межі». У цьому розділі містяться статті про багато математичних методів передбачення людської поведінки та їх чітке порівняння з психоісторією Азімова.
Див. також
- Кліодинаміка, реальна область досліджень, зосереджена на математичному моделюванні історичної динаміки
- Когнітивна наука – міждисциплінарне дослідження розуму
- Економічна історія, підсфера реальної економіки, яка намагається виявити довгострокові тенденції в поведінці людей (рівняння Головного Радіанта)
- Космічна соціологія, дослідження теоретичних взаємодій між космічними цивілізаціями
- Теорія ігор, застосування ймовірнісних моделей для аналізу людських (та інших) взаємодій, керованих стратегічною раціональністю (визначеною в широкому сенсі), з потенціалом для передбачення подій
- Час Ляпунова, час, протягом якого система стає непередбачуваною після спостереження
- Макроекономіка, підгалузь реальної економіки, яка розглядає сукупну поведінку
- Математика соціології, справжня підгалузь соціології, яка застосовує статистичну математику та інші кількісні підходи, такі як аналіз соціальних мереж, до мікро- та макросоціальних явищ. (На відміну від математичної соціології, яка вивчає соціологію математиків, їхні дослідження, їхні опубліковані журнали, їхні відділи навчання та викладання тощо.)
- Дослідження операцій
- Праксеологія, вчення про людську діяльність
- Психоісторія, реальне (невигадане) дослідження психологічної мотивації груп в історичних і поточних подіях
- Аналіз виживання, галузь статистики, яка займається смертю біологічних організмів і несправністю механічних систем. Ця тема називається теорією надійності або аналізом надійності в інженерії, а також аналізом тривалості або моделюванням тривалості в економіці або аналізом історії подій у соціології.
Посилання
Примітки
- Cajani, Luigi (2016). Il ritorno di Hari Seldon. Dalla psicostoriografia alla cliodinamica. Historia Magistra (19): 96—104. doi:10.3280/hm2015-019009. ISSN 2036-4040.
- Phillips, Nelson; Zyglidopoulos, Stelios (1999). Learning from Foundation: Asimov's Psychohistory and the Limits of Organization Theory. Organization. 6 (4): 591—608. doi:10.1177/135050849964002. ISSN 1350-5084.
- Asimov, Isaac (January 1941). Psychology isn't an exact science-but it can be. Astounding Science Fiction. 26 (5): 158—159. Процитовано 18 December 2022.
- Kaye, Don (1 жовтня 2021). Foundation: Where Is the Mule?. . Процитовано 26 березня 2024.
- "Sound Recordings" [ 2004-04-14 у Wayback Machine.], retrieved 2008-05-07
- Larissa MacFarquhar (1 March 2010). The Deflationist. The New Yorker.
- Jasny, Barbara R.; Stone, Richard (3 Feb 2017). Prediction and Its Limits. Science. AAAS. 355 (6324): 468—469. doi:10.1126/science.355.6324.468. PMID 28154045.
Це незавершена стаття про наукову фантастику. Ви можете проєкту, виправивши або дописавши її. |
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Psihoistoriya vigadana Ajzekom Azimovim nauka yaka poyednuye istoriyu sociologiyu ta matematichnu statistiku ta spirayuchis na matematichnij aparat daye mozhlivist peredbachennya majbutnih podij stosovno duzhe velikih grup lyudej Vpershe psihoistoriya bula predstavlena u chotiroh opovidannyah 1942 1944 yaki piznishe budut zibrani yak roman 1951 roku Fundaciya Tvorec psihoistoriyi Gari Seldon iz ciklu Fundaciya na osnovi psihoistoriyi peredbachiv rozpad Galaktichnoyi imperiyi i rozrobiv plan skorochennya periodu mizhcarstva z 30 tisyach rokiv do 1000 rokiv Cej plan vidomij yak plan Seldona Vin peredbachaye utvorennya Zasnuvannya Fondu Fundaciyi Osnovi zalezhno vid perekladu yadra novoyi imperiyi na dalekij planeti Terminus kudi pid privodom stvorennya Galaktichnoyi enciklopediyi Seldon zibrav uchenih iz usiyeyi Galaktiki U vsesviti AzimovaAksiomi Psihoistoriya bazuyetsya na ideyi pro te sho nezvazhayuchi na te sho nemozhlivo peredbachiti diyi okremoyi lyudini zakoni statistiki yaki zastosovuyutsya do velikih grup lyudej mozhut peredbachiti zagalnij potik majbutnih podij Azimov vikoristav analogiyu z gazom sposterigachu vazhko peredbachiti ruh okremoyi molekuli v gazi ale za dopomogoyu kinetichnoyi teoriyi mozhna peredbachiti diyu masi gazu z visokoyu tochnistyu Azimov zastosuvav cyu koncepciyu do naselennya svoyeyi vigadanoyi Galaktichnoyi imperiyi yake nalichuvalo odin kvintiljon 1018 abo 10006 Personazh vidpovidalnij za stvorennya nauki Gari Seldon vstanoviv dvi aksiomi naselennya chiyu povedinku bulo zmodelovano povinno buti dostatno velikim shob predstavlyati vse suspilstvo naselennya povinno zalishatisya v nevidanni shodo rezultativ zastosuvannya psihoistorichnogo analizu tomu sho yaksho vono usvidomlyuye grupa zminyuye svoyu povedinku Ebling Mis dodav taki aksiomi ne vidbulosya b kardinalnih zmin u suspilstvi reakciyi lyudini na podrazniki zalishalisya b postijnimi Golan Treviz u Fundaciya ta Zemlya dodav cyu aksiomu lyudi yedinij rozumnij rozum u galaktici Pershij radiant Azimov predstavlyaye pristrij Pershij radiant angl Prime Radiant rozroblenij Gari Seldonom i stvorenij yak pristrij sho zberigaye psihoistorichni rivnyannya sho pokazuyut majbutnij rozvitok lyudstva Pershij radiant yakimos nezrozumilim chinom proektuye rivnyannya na stini ale ne vidkidaye tini sho dozvolyaye pracivnikam legko vzayemodiyati Buduchi instrumentom Drugoyi fundaciyi upravlinnya diye siloyu rozumu dozvolyayuchi koristuvachevi nablizhati detali rivnyan i zminyuvati yih Mozhna robiti anotaciyi ale za umovami vsi popravki zalishayutsya anonimnimi Studenti Drugoyi fundaciyi mayut predstaviti popravku do planu matematiku yakih retelno pereviryayut Pislya cogo studenti mayut zahishati svoyi propoziciyi vid uzgodzhenih i bezzhalnih napadok Cherez dva roki zmina pereglyadayetsya znovu Yaksho pislya drugoyi perevirki vona vse zh prohodit perevirku todi takij vnesok staye chastinoyu planu Seldona Okrim togo sho Pershij radiant ye interaktivnim vin vikoristovuye tip kolorovogo koduvannya rivnyan u sobi dlya legkogo rozuminnya psihoistorikami Rozvitok psihoistoriyi Za rik do publikaciyi svogo pershogo opovidannya pro psihoistoriyu v 1942 roci Azimov u listi do redaktora zhurnalu Astounding Science Fiction natyaknuv na te sho matematichna psihologiya ta nauka pro psihologiyu zreshtoyu stali takimi zh peredbachuvanimi yak i organichna himiya U svoyij podalshij kar yeri Azimov opisav deyaki istorichni doseldonivski vitoki psihoistoriyi U Robotah svitanku 1983 diya yakogo vidbuvayetsya za tisyachi rokiv do Fundaciyi 1951 vin opisuye sprobi robototehnika stvoriti nauku zasnovanu na retelnomu sposterezhenni za inshimi zokrema za jogo dochkoyu Vasiliyeyu Prelyudiya do Fundaciyi 1988 pripuskaye sho odin iz robotiv Fastolfa R Denil Oliva sponukav Seldona do praktichnogo zastosuvannya ciyeyi nauki Obmezhennya Plan Seldona zoseredzhuyetsya na diyah cilogo naselennya i ne rozrahovanij na viznannya vplivu okremoyi lyudini Jogo nezdatnist peredbachiti Mula chastkovo poyasnyuyetsya cim obmezhennyam a takozh tim sho Mul ye mutantom i vidhilennyam Toj fakt sho Seldon zasnuvav Drugu Fundaciyu adeptiv mentalnih nauk dlya naglyadu za jogo Planom mozhe svidchiti pro te sho navit sam Seldon mav sumnivi shodo ostatochnoyi spromozhnosti suto matematichnogo pidhodu do peredbachennya istorichnih procesiv i sho vin viznav sho rozvitok psihichnih navichok taki yak ti yaki vikoristovuvav Mul mav zdatnist skasuvati pripushennya sho lezhali v osnovi jogo modelej hocha vin ne peredbachiv i ne mig peredbachiti poyavu samogo Mula Tomu metodologiya Seldona mozhe pracyuvati lishe na pevnomu rivni rozvitku vidiv i z chasom stane mensh korisnoyu Psihoistoriya maye odne osnovne obmezhennya yake Azimov vpershe postulyuvav na ostannij storinci ostannoyi knigi seriyi Fundaciya psihoistoriya funkcionuye lishe v galaktici naselenij lishe lyudmi U seriyi Fond Azimova lyudi utvoryuyut yedinu rozumnu rasu yaka rozvinulas u vsij Galaktici Chumackij Shlyah Seldon rozrobiv psihoistoriyu dlya peredbachennya dij velikih grup lyudej Navit roboti tehnichno pidpadayut pid egidu psihoistoriyi oskilki lyudi stvorili yih i otzhe voni predstavlyayut bilsh mensh lyudsku diyu abo prinajmni volodiyut sistemoyu mislennya dostatno shozhoyu na strukturu yihnih lyudej tvorciv shob psihoistoriya mogla peredbachiti yih diyi Odnak psihoistoriya ne mozhe peredbachiti diyi rozumnoyi inoplanetnoyi rasi yihnya psihologiya mozhe nastilki vidriznyatisya vid lyudskoyi sho normalna psihoistoriya ne mozhe zrozumiti chi peredbachiti yihni diyi Kinec seriyi proponuvav dvi mozhlivosti Rozumni rasi naspravdi rozvivayutsya duzhe ridko tomu v Galaktici Chumackij Shlyah evolyucionuvali lishe lyudi a v bilshosti inshih galaktik vidayetsya jmovirnim vrahovuyuchi ce pripushennya sho rozvinetsya lishe odna rozumna rasa Odnak za statistikoyu dvi abo bilshe inoplanetnih ras mozhut evolyucionuvati v odnij galaktici prizvodyachi yih do neminuchogo konfliktu Borotba v cij inshij galaktici pripinitsya lishe todi koli odna rasa vijde peremozhcem i pislya trivalogo konfliktu z inshimi rasami rozvinetsya agresivne ta ekspansionistske mislennya Navpaki lyudi nikoli ne stikalisya z inshimi zhivimi vidami v Galaktici Chumackij Shlyah tomu voni nikoli ne vidchuvali osoblivogo bazhannya rozshiryuvatisya v inshi galaktiki natomist borolisya z inshimi lyudmi za kontrol nad Chumackim Shlyahom Zgodom taka agresivna inoplanetna rasa poshiritsya vid galaktiki do galaktiki ta sprobuye vtorgnutisya v galaktiku Chumackij Shlyah za dopomogoyu gennoyi inzheneriyi pidgrupi lyudstva mogli nastilki suttyevo zminitisya porivnyano z vihidnimi lyudmi sho yih mozhna bulo b vvazhati inoplanetyanami Yak konkretnij priklad ciyeyi teoriyi mi znahodimo solyarianciv Azimova lyudi evolyucionuvali zi starogo kosmichnogo svitu yakij genetichno modifikuvav sebe v germafroditi z telekinetichnimi rozumovimi zdibnostyami Plan Seldona Seldon vikoristovuvav psihoistoriyu shob peredbachiti sho Galaktichna Imperiya vpade ce buv proces sho trivav kilka pokolin i vin uzhe pochavsya i vin zajshov nadto daleko shob zupinitisya Ce prizvede do nastupnih 30 000 rokiv varvarstva persh nizh rizni dribni korolivstva galaktiki zreshtoyu znovu ob yednayutsya v Drugu imperiyu Odnak mozhna bulo vikoristati psihoistoriyu shob vplinuti na majbutni podiyi takim chinom shob ce Velike Mizhcaryuvannya bulo skorocheno z 30 000 rokiv do lishe 1000 Shob realizuvati svij plan Seldon stvoryuye Osnovi dvi grupi vchenih ta inzheneriv yaki poselyayutsya na protilezhnih kincyah galaktiki shob zberegti duh nauki ta civilizaciyi ta takim chinom stati narizhnim kamenem novoyi galaktichnoyi imperiyi Persha fundaciya bula roztashovana na Terminusi izolovanij planeti na krayu galaktiki i mala zavdannya zberigati ta rozvivati naukovi znannya Oskilki zovnishni provinciyi Galaktichnoyi Imperiyi politichno drobilisya ta tehnologichno zanepadali Persha Fundaciya zberigaye cyu perevagu nad nimi Tayemno Druga Fundaciya bula zoseredzhena na samij psihoistoriyi onovlyuyuchi peredbachennya Seldona v miru zmini pokolin i nepomitno vplivayuchi na podiyi shob garantuvati uspih Planu Plan Seldona dlya Pershoyi Fundaciyi zoseredzhuvavsya na desyati velikih krizah z yakimi vona zitknetsya protyagom nastupnoyi tisyachi rokiv Gari Seldon zrobiv seriyu golografichnih zapisiv pro kozhnu krizu shob po cherzi povidomlyati Fondu v peredbachenij chas kozhnoyi z nih Cherez 1000 rokiv pislya stvorennya Fondu perezhivshi 10 kriz Seldona plan Seldona peredbachav sho vin kontrolyuvatime ta ob yednaye vsyu galaktiku utvoryuyuchi Drugu Galaktichnu Imperiyu V Mezha Fundaciyi opisano sho Druga Fundaciya yaka pidtrimuvala originalnij plan Seldona z pereglyadami ta koriguyuchimi diyami bula neobhidna konkretnoyu metoyu ciyeyi Drugoyi Imperiyi bulo zrobiti yiyi Federativnoyu Imperiyeyu z bilshoyu vladoyu rozdilenoyu z provinciyami shob centralnij uryad ne stane korumpovanim i ne zanepade yak kolis Trantor Azimov pro psihoistoriyu25 veresnya 1987 roku Azimov dav interv yu v programi Nacionalnogo gromadskogo radio Svizhe povitrya U nomu Gross zapitala jogo pro psihoistoriyu Gross Sho vi mali na uvazi koli vvodili termin i koncepciyu Azimov Nu ya hotiv napisati korotke opovidannya pro padinnya Galaktichnoyi imperiyi Ya shojno vdruge prochitav Zanepad i padinnya Rimskoyi imperiyi i podumav sho mig bi adaptuvati jogo I mij redaktor Dzhon Kempbell buv duzhe zahoplenij ciyeyu ideyeyu i vin skazav sho ne hoche shob vona bula vitrachena na korotku istoriyu Mozhlivo ce trivaye vichno Shob zberegti istoriyu ya po suti pisav istoriyu majbutnogo i meni dovelosya zrobiti yiyi dosit vidminnoyu vid suchasnoyi istoriyi I tomu ya pripustiv sho nastane chas koli z yavitsya nauka v yakij rechi mozhna bude peredbachiti na imovirnisnij abo statistichnij osnovi Gross Yak vi dumayete bulo b dobre yakbi spravdi isnuvala taka nauka Azimov Nu ya ne mozhu ne dumati sho ce bulo b dobre za vinyatkom togo sho v moyih istoriyah ya zavzhdi mayu protilezhni poglyadi Inshimi slovami lyudi sperechayutsya pro vsi mozhlivi usi mozhlivi sposobi rozglyadu psihoistoriyi i virishuvati dobre ce chi pogano Ya dumayu sho yaksho mi zmozhemo yakos podolati deyaki problemi z yakimi mi stikayemosya ce chudove majbutnye i sho yakbi mi mogli keruvatisya principami psihoistoriyi mi mogli b uniknuti bagatoh nepriyemnostej ale z inshogo boku ce moglo b stvoriti nepriyemnosti Poza fantastikoyuNa 67 j Vsesvitnij konvenciyi naukovoyi fantastiki v Monreali Pol Krugman laureat Nobelivskoyi premiyi z ekonomiki zgadav Gari Seldona centralnogo personazha Fondu yakij buv psihoistorikom yak svogo nathnennya dlya vivchennya ekonomiki oskilki ce blizhche do psihoistoriyi U vipusku Science vid 3 lyutogo 2017 roku ye specialnij rozdil Prognozuvannya ta jogo mezhi U comu rozdili mistyatsya statti pro bagato matematichnih metodiv peredbachennya lyudskoyi povedinki ta yih chitke porivnyannya z psihoistoriyeyu Azimova Div takozhKliodinamika realna oblast doslidzhen zoseredzhena na matematichnomu modelyuvanni istorichnoyi dinamiki Kognitivna nauka mizhdisciplinarne doslidzhennya rozumu Ekonomichna istoriya pidsfera realnoyi ekonomiki yaka namagayetsya viyaviti dovgostrokovi tendenciyi v povedinci lyudej rivnyannya Golovnogo Radianta Kosmichna sociologiya doslidzhennya teoretichnih vzayemodij mizh kosmichnimi civilizaciyami Teoriya igor zastosuvannya jmovirnisnih modelej dlya analizu lyudskih ta inshih vzayemodij kerovanih strategichnoyu racionalnistyu viznachenoyu v shirokomu sensi z potencialom dlya peredbachennya podij Chas Lyapunova chas protyagom yakogo sistema staye neperedbachuvanoyu pislya sposterezhennya Makroekonomika pidgaluz realnoyi ekonomiki yaka rozglyadaye sukupnu povedinku Matematika sociologiyi spravzhnya pidgaluz sociologiyi yaka zastosovuye statistichnu matematiku ta inshi kilkisni pidhodi taki yak analiz socialnih merezh do mikro ta makrosocialnih yavish Na vidminu vid matematichnoyi sociologiyi yaka vivchaye sociologiyu matematikiv yihni doslidzhennya yihni opublikovani zhurnali yihni viddili navchannya ta vikladannya tosho Doslidzhennya operacij Prakseologiya vchennya pro lyudsku diyalnist Psihoistoriya realne nevigadane doslidzhennya psihologichnoyi motivaciyi grup v istorichnih i potochnih podiyah Analiz vizhivannya galuz statistiki yaka zajmayetsya smertyu biologichnih organizmiv i nespravnistyu mehanichnih sistem Cya tema nazivayetsya teoriyeyu nadijnosti abo analizom nadijnosti v inzheneriyi a takozh analizom trivalosti abo modelyuvannyam trivalosti v ekonomici abo analizom istoriyi podij u sociologiyi Posilannyahttps apostrophe ua ua article lime lifestyle 2023 04 23 chto nelzya delat na radonitsu pashalnoe pominovenie umershih 51682PrimitkiCajani Luigi 2016 Il ritorno di Hari Seldon Dalla psicostoriografia alla cliodinamica Historia Magistra 19 96 104 doi 10 3280 hm2015 019009 ISSN 2036 4040 Phillips Nelson Zyglidopoulos Stelios 1999 Learning from Foundation Asimov s Psychohistory and the Limits of Organization Theory Organization 6 4 591 608 doi 10 1177 135050849964002 ISSN 1350 5084 Asimov Isaac January 1941 Psychology isn t an exact science but it can be Astounding Science Fiction 26 5 158 159 Procitovano 18 December 2022 Kaye Don 1 zhovtnya 2021 Foundation Where Is the Mule Procitovano 26 bereznya 2024 Sound Recordings 2004 04 14 u Wayback Machine retrieved 2008 05 07 Larissa MacFarquhar 1 March 2010 The Deflationist The New Yorker Jasny Barbara R Stone Richard 3 Feb 2017 Prediction and Its Limits Science AAAS 355 6324 468 469 doi 10 1126 science 355 6324 468 PMID 28154045 Ce nezavershena stattya pro naukovu fantastiku Vi mozhete dopomogti proyektu vipravivshi abo dopisavshi yiyi