Балеарський хрестовий похід (1113—1115) , також відомий як Пізано-каталонський хрестовий похід (кат. Croada pisano-catalana) або Балеарська експедиція (італ. Spedizione alle isole Baleari) — військова експедиція на Балеарські острови, які на той час були мусульманською тайфою, що здійснювалась в 1113—1115 роках у формі хрестового походу об'єднаним християнським військом за підтримки Папи Пасхалія II. Експедиція була заснована на договорі, укладеному в 1113 році між Пізанською республікою та графом Барселони Рамоном Беренгером III і отримала підтримку Римського престолу. В поході взяли участь багато лордів Каталонії та Окситанії, а також окремі контингенти з північної та центральної Італії, Сардинії та Корсики. Хрестоносців, можливо, надихав успішний напад на Балеари норвезького короля Сігурда I в 1108 або 1109 році під час норвезького хрестового походу.
Балеарський хрестовий похід | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Балеарська тайфа (позначена зеленим) зі столицею Пальма. | |||||||
|
Експедиція закінчилася в 1115 р. підкоренням Балеарських островів, яке протривало лише до наступного року. Основним джерелом описів події є пізанська епічна хроніка Liber maiolichinus, завершена до 1125 року.
Договір та підготовка
У 1085 р. Папа Григорій VII подарував сюзеренітет над Балеарськими островами Пізанській республіціі. У вересні 1113 р. пізанський флот, що здійснював експедицію на Майорку, був віднесений штормом з курсу і опинився поблизу Бланеса на узбережжі Каталонії, який вони спочатку прийняли за Балеари. Пізанці зустрілися з графом Барселони в порту Сан-Фаліу-де-Гішулс, де 7 вересня вони підписали договір «Про справу суспільної співпраці та дружби» (лат. Causa corroborandae societatis et amicitiae). Зокрема, пізанці були звільнені від митних зборів та від дії берегового права (jus naufragii) на всіх територіях теперішнього та майбутнього графа Барселони, хоча Арль та Сен-Жиль, в нещодавно придбаній каталонцями марці Прованс, були згадані окремо.
Єдина збережена копія договору між Пізою та Барселоною знайдена з інтерполяцією в статуті Хайме I Завойовника, наданому Пізі в 1233 році. Це підтверджує, що зустріч була незапланованою і, як вказано в хроніці — здійсненою Божим провидінням. Деякі вчені висловлюють сумнів у недостатній підготовці, посилаючись на швидку реакцію каталонців на появу пізанців як свідчення наявності попередніх контактів. Можливо, приписування зустрічі лише провидінню було придумано, щоб додати альянсу і хрестовому походу «ауру священності».
Договір або те, що від нього зберіглося, не стосується військового співробітництва або задуму проти Майорки; можливо, ця угода була усною, або, можливо, її запис втрачено, але на 1114 рік планувався хрестовий похід. Головною метою було звільнення полонених християн та придушення мусульманського піратства. Більша частина пізанського флоту повернулася до Пізи, але деякі кораблі, пошкоджені бурею, залишились для ремонту, також в Каталонії залишилася частина команди з флоту пізанців, щоб збудувати облогові машини. Навесні 1114 року новий флот з вісімдесяти кораблів прибув з Пізи, пройшовши вздовж французького узбережжя і ненадовго зупинившись у Марселі.
Флот привіз із собою кардинала Бозоне, посланця Пасхалія II, який енергійно підтримав експедицію, і надав їй в буллі своє благословення ще в 1113 році. Пасхалій також подарував пізанцям «Римський штандарт, прапор апостольський» (лат. Romana signa, sedis apostolicae vexillum), а його заклики до експедиції і її підтримка дали свої плоди. Крім 300 кораблів пізанського контингенту, було 120 каталонських і окситанських суден (разом з численними арміями), контингенти з італійських міст Флоренція, Лукка, Пістоя, Рим, Сієна і Вольтерра, а також з Сардинії і Корсики на чолі з Салтаро, бастардом Костянтина I Логудорського. Серед каталонських князів були сам Рамон Беренгер ІІІ, Хуго II з Емпорії та Рамон Фольк II з Кардони. Також, за винятком графа Тулузи Альфонсо Журдена, в поході взяли участь більшість найважливіших лордів Окситанії — Вільгельм V з Монпельє з двадцятьма кораблями, Аймер II з Нарбонни з двадцятьма кораблями і Раймонд I з Бо на семи кораблях. Також брав участь Бернар Ато IV, голова дому Тренкавель. Рамон Беренгер та його дружина Дульса запозичили 100 морабатинів у Рамона Гіллема, єпископа Барселони, для фінансування експедиції.
Завоювання та втрата
Оскільки Ібіса лежала між Майоркою та материком і могла б становити постійну загрозу під час облоги, спочатку об'єднаний флот хрестоносців здійснив в червні напад на Ібісу і зруйнував її оборону, Liber maiolichinus також фіксує взяття полонених, які намагалися сховатися в кареях (можливо, печерах) на Форментері. До серпня Ібіса перейшла під контроль хрестоносців. Головне військо хрестоносців розпочала облогу столиці Балеарів, міста Пальми в серпні 1114 р. Коли облога затягнулася, графи Барселони та Емпурії вступили в мирні переговори з мусульманським правителем Майорки, але архієпископ Пізи П'єтро Моріконі і папський посланець кардинал Бозоне втрутились в переговори і зажадали їх припинення. Ймовірно, каталонські правителі, землі яких лежали найближче до Балеарських островів, очікували домовитись про щорічні виплати пари (данини) від мусульман і припинення піратських набігів в обмін на зняття облоги.
Альморавіди намагались допомогти захисникам островів і надіслали з піренейського порту Денія флотилію, яка здійснила несподіваний напад на шість пізанських кораблів біля Ібіси, після чого лише двом пізанським суднам вдалось втекти під захист залишків фортеці, спаленої королем Норвегії десятиліттям раніше. У квітні 1115 року Пальма все-ж таки капітулювала, а все її населення було поневолене. Після цієї перемоги було захоплено більшість основних поселень Балеарських островів, де було звільнено велику кількість полонених християн. Правителя мусульманської тайфи забрали в полон до Пізи. Однак найбільшою перемогою було знищення майорканського піратства.
Підкорення Балеарських островів тривало не більше кількох місяців. У 1116 р. їх відвоювали іберійські Альморавіди.
Примітки
- Gary B. Doxey (1996), «Norwegian Crusaders and the Balearic Islands», Scandinavian Studies, 10–11. In the Liber maiolichinus the Norwegian king is referred to only as rex Norgregius, and is recorded as sailing with 100 ships, though the later sagas record sixty.
- Charles Julian Bishko (1975), «The Spanish and Portuguese Reconquest, 1095—1492» [ 26 січня 2019 у Wayback Machine.], A History of the Crusades, Vol. 3: The Fourteenth and Fifteenth Centuries, ed. Harry W. Hazard (Madison: University of Wisconsin Press), 405.
- Silvia Orvietani Busch (2001), Medieval Mediterranean Ports: The Catalan and Tuscan Coasts, 1100 to 1235 (BRILL, ), 207. The fleet had left Pisa in August.
- Busch, 208.
- It records the Providential meeting of Pisans and Catalans as divino ducatu in portu Sancti Felicis prope Gerundam apud Barcinonam [Pisanorum exercitus] applicuisset (Busch, 207).
- Doxey, 13. The memory of Sigurd's abundant spoils may have played a secondary rôle.
- Busch, 210. During their winter in Catalonia, many Pisan knights reportedly wandered abroad into southern France (Provintia, Provence, to the author of the Liber) as far as Nîmes and Arles.
- Many of the Pisans killed were buried at the Abbey of Saint Victor in Marseille on the return trip, cf. Salvatori, 19.
- This is almost certainly the vexillum sancti Petri («banner of Saint Peter») used by papal armies on other occasions. The pope also gave a processional cross to the Pisan archbishop, who gave it to a certain layman, Atho, to carry. Cf. Carl Erdmann (1977), The Origin of the Idea of Crusade (Princeton: Princeton University Press), 186, who points out that the banner of Saint Peter is not the basis for the later white cross on a red field associated with Pisa.
- Busch, 210 n12.
- Salvatori, 19.
- Doxey, 11.
- Busch, 211.
- Giuseppe Scalia (1980), «Contributi pisani alla lotta anti-islamica nel Mediterraneo centro-occidentale durante il secolo XI e nei prime deceni del XII», Anuario de estudios medievales, 10, 138.
Джерела
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Balearskij hrestovij pohid 1113 1115 takozh vidomij yak Pizano katalonskij hrestovij pohid kat Croada pisano catalana abo Balearska ekspediciya ital Spedizione alle isole Baleari vijskova ekspediciya na Balearski ostrovi yaki na toj chas buli musulmanskoyu tajfoyu sho zdijsnyuvalas v 1113 1115 rokah u formi hrestovogo pohodu ob yednanim hristiyanskim vijskom za pidtrimki Papi Pashaliya II Ekspediciya bula zasnovana na dogovori ukladenomu v 1113 roci mizh Pizanskoyu respublikoyu ta grafom Barseloni Ramonom Berengerom III i otrimala pidtrimku Rimskogo prestolu V pohodi vzyali uchast bagato lordiv Kataloniyi ta Oksitaniyi a takozh okremi kontingenti z pivnichnoyi ta centralnoyi Italiyi Sardiniyi ta Korsiki Hrestonosciv mozhlivo nadihav uspishnij napad na Baleari norvezkogo korolya Sigurda I v 1108 abo 1109 roci pid chas norvezkogo hrestovogo pohodu Balearskij hrestovij pohid Balearska tajfa poznachena zelenim zi stoliceyu Palma Balearska tajfa poznachena zelenim zi stoliceyu Palma Data 1113 1115 Misce Balearski ostrovi Rezultat Zahoplennya ostroviv Majorka ta Ibica armiyeyu hristiyan Ekspediciya zakinchilasya v 1115 r pidkorennyam Balearskih ostroviv yake protrivalo lishe do nastupnogo roku Osnovnim dzherelom opisiv podiyi ye pizanska epichna hronika Liber maiolichinus zavershena do 1125 roku Dogovir ta pidgotovkaU 1085 r Papa Grigorij VII podaruvav syuzerenitet nad Balearskimi ostrovami Pizanskij respublicii U veresni 1113 r pizanskij flot sho zdijsnyuvav ekspediciyu na Majorku buv vidnesenij shtormom z kursu i opinivsya poblizu Blanesa na uzberezhzhi Kataloniyi yakij voni spochatku prijnyali za Baleari Pizanci zustrilisya z grafom Barseloni v portu San Faliu de Gishuls de 7 veresnya voni pidpisali dogovir Pro spravu suspilnoyi spivpraci ta druzhbi lat Causa corroborandae societatis et amicitiae Zokrema pizanci buli zvilneni vid mitnih zboriv ta vid diyi beregovogo prava jus naufragii na vsih teritoriyah teperishnogo ta majbutnogo grafa Barseloni hocha Arl ta Sen Zhil v neshodavno pridbanij kataloncyami marci Provans buli zgadani okremo Yedina zberezhena kopiya dogovoru mizh Pizoyu ta Barselonoyu znajdena z interpolyaciyeyu v statuti Hajme I Zavojovnika nadanomu Pizi v 1233 roci Ce pidtverdzhuye sho zustrich bula nezaplanovanoyu i yak vkazano v hronici zdijsnenoyu Bozhim providinnyam Deyaki vcheni vislovlyuyut sumniv u nedostatnij pidgotovci posilayuchis na shvidku reakciyu katalonciv na poyavu pizanciv yak svidchennya nayavnosti poperednih kontaktiv Mozhlivo pripisuvannya zustrichi lishe providinnyu bulo pridumano shob dodati alyansu i hrestovomu pohodu auru svyashennosti Dogovir abo te sho vid nogo zberiglosya ne stosuyetsya vijskovogo spivrobitnictva abo zadumu proti Majorki mozhlivo cya ugoda bula usnoyu abo mozhlivo yiyi zapis vtracheno ale na 1114 rik planuvavsya hrestovij pohid Golovnoyu metoyu bulo zvilnennya polonenih hristiyan ta pridushennya musulmanskogo piratstva Bilsha chastina pizanskogo flotu povernulasya do Pizi ale deyaki korabli poshkodzheni bureyu zalishilis dlya remontu takozh v Kataloniyi zalishilasya chastina komandi z flotu pizanciv shob zbuduvati oblogovi mashini Navesni 1114 roku novij flot z visimdesyati korabliv pribuv z Pizi projshovshi vzdovzh francuzkogo uzberezhzhya i nenadovgo zupinivshis u Marseli Flot priviz iz soboyu kardinala Bozone poslancya Pashaliya II yakij energijno pidtrimav ekspediciyu i nadav yij v bulli svoye blagoslovennya she v 1113 roci Pashalij takozh podaruvav pizancyam Rimskij shtandart prapor apostolskij lat Romana signa sedis apostolicae vexillum a jogo zakliki do ekspediciyi i yiyi pidtrimka dali svoyi plodi Krim 300 korabliv pizanskogo kontingentu bulo 120 katalonskih i oksitanskih suden razom z chislennimi armiyami kontingenti z italijskih mist Florenciya Lukka Pistoya Rim Siyena i Volterra a takozh z Sardiniyi i Korsiki na choli z Saltaro bastardom Kostyantina I Logudorskogo Sered katalonskih knyaziv buli sam Ramon Berenger III Hugo II z Emporiyi ta Ramon Folk II z Kardoni Takozh za vinyatkom grafa Tuluzi Alfonso Zhurdena v pohodi vzyali uchast bilshist najvazhlivishih lordiv Oksitaniyi Vilgelm V z Monpelye z dvadcyatma korablyami Ajmer II z Narbonni z dvadcyatma korablyami i Rajmond I z Bo na semi korablyah Takozh brav uchast Bernar Ato IV golova domu Trenkavel Ramon Berenger ta jogo druzhina Dulsa zapozichili 100 morabatiniv u Ramona Gillema yepiskopa Barseloni dlya finansuvannya ekspediciyi Zavoyuvannya ta vtrataOskilki Ibisa lezhala mizh Majorkoyu ta materikom i mogla b stanoviti postijnu zagrozu pid chas oblogi spochatku ob yednanij flot hrestonosciv zdijsniv v chervni napad na Ibisu i zrujnuvav yiyi oboronu Liber maiolichinus takozh fiksuye vzyattya polonenih yaki namagalisya shovatisya v kareyah mozhlivo pecherah na Formenteri Do serpnya Ibisa perejshla pid kontrol hrestonosciv Golovne vijsko hrestonosciv rozpochala oblogu stolici Baleariv mista Palmi v serpni 1114 r Koli obloga zatyagnulasya grafi Barseloni ta Empuriyi vstupili v mirni peregovori z musulmanskim pravitelem Majorki ale arhiyepiskop Pizi P yetro Morikoni i papskij poslanec kardinal Bozone vtrutilis v peregovori i zazhadali yih pripinennya Jmovirno katalonski praviteli zemli yakih lezhali najblizhche do Balearskih ostroviv ochikuvali domovitis pro shorichni viplati pari danini vid musulman i pripinennya piratskih nabigiv v obmin na znyattya oblogi Almoravidi namagalis dopomogti zahisnikam ostroviv i nadislali z pirenejskogo portu Deniya flotiliyu yaka zdijsnila nespodivanij napad na shist pizanskih korabliv bilya Ibisi pislya chogo lishe dvom pizanskim sudnam vdalos vtekti pid zahist zalishkiv forteci spalenoyi korolem Norvegiyi desyatilittyam ranishe U kvitni 1115 roku Palma vse zh taki kapitulyuvala a vse yiyi naselennya bulo ponevolene Pislya ciyeyi peremogi bulo zahopleno bilshist osnovnih poselen Balearskih ostroviv de bulo zvilneno veliku kilkist polonenih hristiyan Pravitelya musulmanskoyi tajfi zabrali v polon do Pizi Odnak najbilshoyu peremogoyu bulo znishennya majorkanskogo piratstva Pidkorennya Balearskih ostroviv trivalo ne bilshe kilkoh misyaciv U 1116 r yih vidvoyuvali iberijski Almoravidi PrimitkiGary B Doxey 1996 Norwegian Crusaders and the Balearic Islands Scandinavian Studies 10 11 In the Liber maiolichinus the Norwegian king is referred to only as rex Norgregius and is recorded as sailing with 100 ships though the later sagas record sixty Charles Julian Bishko 1975 The Spanish and Portuguese Reconquest 1095 1492 26 sichnya 2019 u Wayback Machine A History of the Crusades Vol 3 The Fourteenth and Fifteenth Centuries ed Harry W Hazard Madison University of Wisconsin Press 405 Silvia Orvietani Busch 2001 Medieval Mediterranean Ports The Catalan and Tuscan Coasts 1100 to 1235 BRILL ISBN 90 04 12069 6 207 The fleet had left Pisa in August Busch 208 It records the Providential meeting of Pisans and Catalans as divino ducatu in portu Sancti Felicis prope Gerundam apud Barcinonam Pisanorum exercitus applicuisset Busch 207 Doxey 13 The memory of Sigurd s abundant spoils may have played a secondary role Busch 210 During their winter in Catalonia many Pisan knights reportedly wandered abroad into southern France Provintia Provence to the author of the Liber as far as Nimes and Arles Many of the Pisans killed were buried at the Abbey of Saint Victor in Marseille on the return trip cf Salvatori 19 This is almost certainly the vexillum sancti Petri banner of Saint Peter used by papal armies on other occasions The pope also gave a processional cross to the Pisan archbishop who gave it to a certain layman Atho to carry Cf Carl Erdmann 1977 The Origin of the Idea of Crusade Princeton Princeton University Press 186 who points out that the banner of Saint Peter is not the basis for the later white cross on a red field associated with Pisa Busch 210 n12 Salvatori 19 Doxey 11 Busch 211 Giuseppe Scalia 1980 Contributi pisani alla lotta anti islamica nel Mediterraneo centro occidentale durante il secolo XI e nei prime deceni del XII Anuario de estudios medievales 10 138 Dzherela