Ам'єнський мир — мирний договір між Францією, Іспанією і Англією, що був підписаний 25 березня 1802 р. біля міста Ам'єн.
Ам'єнський мир | |
---|---|
Тип | мирна угода |
Підписано | 27 березня 1802, 25 березня 1802 і 18 травня 1803 |
Місце | Ам'єн |
Підписанти | Жозеф Бонапарт, d, Хосе Ніколас де Асара і d |
Сторони | Франція, Британська імперія, Іспанська імперія і Нідерланди |
Медіафайли у Вікісховищі |
Передумови
Революція 1789—1794 рр. повністю покінчила з монархічним устроєм, залишила всі феодальні пережитки і привілеї. Селянство було звільнено від феодальних повинностей. Король Людовік XVI був страчений, а у Франції проголошена республіка. Франція розвернула свої експансійні дії в усіх куточках Європи і світу. Їй протистояла велика коаліція феодально-монархічних держав: Австрія, Англія, Росія і т. д. Найбільшу загрозу в експансій них планах Франції представляла Англія використовуючи своє острівне положення і найбільший у світі воєнно-морський флот.
До моменту приходу Наполеона до влади положення Франції було нелегким. Друга коаліція в 1799 р. добилася значних успіхів завдяки воєнним успіхам російських військ Суворова в Італії. Австрійці й англійці успішно діяли в Голландії і Бельгії.
Англія, ще раніше захопила французькі колоніальні володіння в усьому світі — Америці, Індії і т. д. Але як тільки Наполеон прийшов до влади становище почало змінюватися на користь Франції. Узимку 1799—1800 років виникли розбіжності між Австрією і Росією. 2-га коаліція в яку входять Англія, Австрія, Росія і Неаполітанське королівство почала тріщати.
Наполеон помітив це і почав виводити союзників із коаліції по частинах. Він вирушив на чолі армії в Північну Італію. Просування французів було стрімким і застало австрійців зненацька. 8 травня 1800 Бонапарт покинув Париж, а 21 травня 1800 р. Перший консул був уже на перевалі Великий Сен-Бернар, який відкривав шлях в Італію.
2 червня 1800 р. Наполеон вступив у Мілан. Зустріч головних сил противника відбувається на невеликій рівнині між містами і Тартонною.
Битва, що почалася ранком 14 червня 1800 р. великим успіхом австрійців, до вечора було виграно Наполеоном. Ця перемога справила велике значення на діячів антифранцузької коаліції.
Наполеон вирішив забити клин у коаліцію використовуючи протиріччя між Росією і Австрією. Тут він діяв через . заявив літом 1800 р. про рішення Франції повернути на батьківщину 6 тис. російських військовополонених випадково захоплених наприкінці 1799 р. при розгромленні корпусу Римського-Корсакова у Швейцарії. Цей хід викликав симпатії при російському дворі, а особливо у Павла І. Росія пішла на таємні контакти з Наполеоном. Наполеону вдалося підтримати невдоволення Росії проти Англії. Окрему роль в цьому відіграло захоплення Англією Мальти 5 вересня 1800 — січні 1801 між Павлом І і Наполеоном відбувся обмін особливими посланнями.
На початку 1801 року Павло І таємно відправив корпус Донських козаків в кількості 22,5 тис. осіб в похід проти англійських володінь в Індії. Але зближення Росії і Франції було короткочасним. В ході державного перевороту в ніч з 10 березня на 11 березня 1801 р. Павло І був вбитий.
Новий цар Олександр І скасував похід в Індію. Наполеон дізнавшись про це, розлютився, але, незважаючи ні на що, Росія вже не становила великої загрози для Франції. Франція усунула для себе зі сторони других країн коаліції. Австрійці були вигнані з Італії, але продовжували боротися на Рейні тут в Ельзасі, в листопаді 1800 року перемогу над гобебурськими військами отримав генерал Моро.
Увесь лівий берег знову був у руках французів. У Моневілі почались ширші переговори 9.02.1801 р. був підписаний Моневільський мирний договір, згідно з яким Австрія втрачала Бельгію, Люксембург, всі німецькі володіння на лівому березі Рейну. П‘ємонт залишався під окупацією Франції. Австрія не мала більше сил протистояти планам Франції на континенті. В 1801 р. Наполеон заключив також мир з Неопалітанським королівством за яким Франція отримувала о. Ельбу і право тримати війська в портах Північної Італії.
Таким чином Франція з честю вийшла з протистояння з коаліцією, захопивши великі території. Війна Другої коаліції завершилася. Але у Франції були свої економічні інтереси за межами континенту. Буржуазії хотілося мати керівні позиції на Близькому Сході, а саме в Османській імперії. Саме з метою розширення французького панування Франції на сході був організований Сирійський похід Наполеона 1798—1799 р., але в кінці серпня 1801 року корпус вимушений був капітулювати в Єгипті.
Лише хитромудрі дії французьких дипломатів, що зуміли укласти перемир'я з Туреччиною 9 жовтня 1801 року врятували Францію від ганьби.
Згідно з перемир‘ям Франція зобов‘язалась вивести війська з Єгипту, визнавала незалежність Іонічних островів. 8 жовтня в Парижі був підписаний мирний договір з Росією. В секретних статтях договору Росія і Франція визнавали інтереси одна одної в Туреччині.
Таким чином війна Франції з 2-ю коаліцією фактично завершилася.
Підписання
25 березня 1802 р. був підписаний Ам'єнський мирний договір між Францією, Італією й Англією.
Досягнуті домовленості
- Англія зобов‘язувалась окупувати Мальту і повернути указаним країнам їхні колонії
- Єгипет повертався Туреччині
- Франція визнавала незалежність Іонічних островів
- Швейцарія до січня 1802 року залишалася під впливом Франції.
Ад'єнський мир сильно укріпив позиції Франції на континенті.
Але водночас були сильно підірвані позиції Франції в Пн. Середземномор‘ї і взагалі на морі. Франція втратила майже половину свого воєнно-морського флоту у війні з коаліцією. Але навіть короткий мир з Англією Франція використовувала у своїх цілях домагаючись підсилення своїх позицій в різних частинах світу.
У Наполеона взагалі були плани колоніальних захоплень в усьому світі, але цьому заважала відсутність сильного флоту. Допомагала їх здійсненню французька буржуазія після підписання в червні 1802 миру з Туреччиною згідно з договором Франція відновлювала свої привілеї в Османській імперії, отримала дозвіл на прохід торговельних кораблів у Чорне море. Розроблялися плани широкомасштабної морської торгівлі з Росією. Але цим планам не суджено було здійснитися. Єдиною країною з якою Франція встановила нормальні стосунки були США. Згода про це була підписана 20.11.1800 р. в Парижі. У 1803 році Наполеон передав США Луїзіану. Це ще більше зміцнило їхні відносини.
Поновлення війни
Ам‘єнський мир був недовгим. Каменем спотикання стала Мальта. Англія вимагала залишення Мальти за собою, виводу французьких військ з Голландії і Швейцарії.
Наполеон хотів компенсацію в Пн. . Досить істотною причиною відновлення війни було невдоволення промислових кругів Англії стосовно гегемонії Франції — на 5-му континенті.
У травні 1803 року англійський посол покинув Париж. 18 травня 1803 року війна відновилася.
Примітки
- Аміенскій миръ // Энциклопедический лексикон — СПб: 1835. — Т. 2. — С. 127–128.
- Амиенский мир // Военная энциклопедия — СПб: Иван Дмитриевич Сытин, 1911. — Т. 2. — С. 392.
- [Торм Е. В. Наполеон. — М. — 1939 — с. 51]
- [Торм Е. В. Наполеон. — М. — 1939 — с. 75]
- [Манфред а. З. Поиски союза с Россией (1800—1802гг) // История СССР — 1971 — № 4 — С. 48]
- [Манфред а. З. Поиски союза с Россией (1800—1802гг) // История СССР — 1971 — № 4 — С. 57]
- [ Манфред а. З. Поиски союза с Россией (1800—1802гг) // История СССР — 1971 — № 4 — С. 58]
- [Торм Е. В. Наполеон — М. — 1939. — с. 84]
- [ Рогінська А. Е. Почерки истории франции. — М. — 1958. — с. 189]
- [ Грачёв В. Ф. Политика Наполеона Бонапарта в Восточном Средземноморъе (1796—1802 гг) // Учёные записки Ивановского педагогического института. — 1967 — Т43, вопросы всеобщей истории. — С. 130]
- [Грачёв В. Ф. Политика Наполеона Бонапарта в Восточном Средземноморъе (1796—1802 гг) // Учёные записки Ивановского педагогического института. — 1967 — Т43, вопросы всеобщей истории. — С. 130]
- [ Грачёв В. Ф. Политика Наполеона Бонапарта в Восточном Средземноморъе (1796—1802 гг) // Учёные записки Ивановского педагогического института. — 1967 — Т43, вопросы всеобщей истории. — С. 143]
- [Грачёв В. Ф. Политика Наполеона Бонапарта в Восточном Средземноморъе (1796—1802 гг) // Учёные записки Ивановского педагогического института. — 1967 — Т43, вопросы всеобщей истории. — С. 142]
- [Грачёв В. Ф. Политика Наполеона Бонапарта в Восточном Средземноморъе (1796—1802 гг) // Учёные записки Ивановского педагогического института. — 1967 — Т43, вопросы всеобщей истории. — С. 143]
- [ Грачёв В. Ф. Политика Наполеона Бонапарта в Восточном Средземноморъе (1796—1802 гг) // Учёные записки Ивановского педагогического института. — 1967 — Т43, вопросы всеобщей истории. — С. 147]
- [Грачёв В. Ф. Политика Наполеона Бонапарта в Восточном Средземноморъе (1796—1802 гг) // Учёные записки Ивановского педагогического института. — 1967 — Т43, вопросы всеобщей истории. — С. 149]
- [Грачёв В. Ф. Политика Наполеона Бонапарта в Восточном Средземноморъе (1796—1802 гг) // Учёные записки Ивановского педагогического института. — 1967 — Т43, вопросы всеобщей истории. — С. 150]
- [Манфред А. З. Поиска союзов с Россией (1800—1801г) // История СССР. — 1971 — № 4 — с. 55]
- [Торм Е. В. Наполеон. — М. — 1939. — с. 99]
- [Грачёв В. Ф. Политика Наполеона Бонапарта в Восточном Средземноморъе (1796—1802 гг) // Учёные записки Ивановского педагогического института. — 1967 — Т43, вопросы всеобщей истории. — С. 101]
Література
- С. О. Маковський. Ам'єнський мир 1802 // Українська дипломатична енциклопедія: У 2-х т./Редкол.:Л. В. Губерський (голова) та ін. — К: Знання України, 2004 — Т.1 — 760с.
- Русско-французский мирный договор, заключенный в Тильзите 25 июня (7 июля) 1807г. // Сборник документов по истории нового времени стран Европы и Америки (1640—1870): Учебное пособие / Сост. Е. Е. Юровская. — М.: Высшая школа, 1990. — С. 86—87.
- История Франции: в 3х т. — Т.2. / Ред. А. З. Манфред. — М.: Наука, 1972г. — 735 с.
- Ковалевский Н. Ф. Всемирная военная история: Хронологический обзор. — М.: ОЛМА — ПРЕСС, 2005. — 496 с.
- Тарле Е. В. Наполеон. — Минск: «Беларусь», 1992. — 428с.
- Тарле Е. В. Очерки истории колониальной политики западноевропейских государств (конец XV- начало XIX в.). — М.: Наука, 1965. — 427 с.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Am yenskij mir mirnij dogovir mizh Franciyeyu Ispaniyeyu i Angliyeyu sho buv pidpisanij 25 bereznya 1802 r bilya mista Am yen Am yenskij mirTip mirna ugodaPidpisano 27 bereznya 1802 25 bereznya 1802 i 18 travnya 1803Misce Am yenPidpisanti Zhozef Bonapart d Hose Nikolas de Asara i dStoroni Franciya Britanska imperiya Ispanska imperiya i Niderlandi Mediafajli u VikishovishiKarikatura na Am yenskij mirPeredumoviRevolyuciya 1789 1794 rr povnistyu pokinchila z monarhichnim ustroyem zalishila vsi feodalni perezhitki i privileyi Selyanstvo bulo zvilneno vid feodalnih povinnostej Korol Lyudovik XVI buv strachenij a u Franciyi progoloshena respublika Franciya rozvernula svoyi ekspansijni diyi v usih kutochkah Yevropi i svitu Yij protistoyala velika koaliciya feodalno monarhichnih derzhav Avstriya Angliya Rosiya i t d Najbilshu zagrozu v ekspansij nih planah Franciyi predstavlyala Angliya vikoristovuyuchi svoye ostrivne polozhennya i najbilshij u sviti voyenno morskij flot Do momentu prihodu Napoleona do vladi polozhennya Franciyi bulo nelegkim Druga koaliciya v 1799 r dobilasya znachnih uspihiv zavdyaki voyennim uspiham rosijskih vijsk Suvorova v Italiyi Avstrijci j anglijci uspishno diyali v Gollandiyi i Belgiyi Angliya she ranishe zahopila francuzki kolonialni volodinnya v usomu sviti Americi Indiyi i t d Ale yak tilki Napoleon prijshov do vladi stanovishe pochalo zminyuvatisya na korist Franciyi Uzimku 1799 1800 rokiv vinikli rozbizhnosti mizh Avstriyeyu i Rosiyeyu 2 ga koaliciya v yaku vhodyat Angliya Avstriya Rosiya i Neapolitanske korolivstvo pochala trishati Napoleon pomitiv ce i pochav vivoditi soyuznikiv iz koaliciyi po chastinah Vin virushiv na choli armiyi v Pivnichnu Italiyu Prosuvannya francuziv bulo strimkim i zastalo avstrijciv znenacka 8 travnya 1800 Bonapart pokinuv Parizh a 21 travnya 1800 r Pershij konsul buv uzhe na perevali Velikij Sen Bernar yakij vidkrivav shlyah v Italiyu 2 chervnya 1800 r Napoleon vstupiv u Milan Zustrich golovnih sil protivnika vidbuvayetsya na nevelikij rivnini mizh mistami i Tartonnoyu Bitva sho pochalasya rankom 14 chervnya 1800 r velikim uspihom avstrijciv do vechora bulo vigrano Napoleonom Cya peremoga spravila velike znachennya na diyachiv antifrancuzkoyi koaliciyi Napoleon virishiv zabiti klin u koaliciyu vikoristovuyuchi protirichchya mizh Rosiyeyu i Avstriyeyu Tut vin diyav cherez zayaviv litom 1800 r pro rishennya Franciyi povernuti na batkivshinu 6 tis rosijskih vijskovopolonenih vipadkovo zahoplenih naprikinci 1799 r pri rozgromlenni korpusu Rimskogo Korsakova u Shvejcariyi Cej hid viklikav simpatiyi pri rosijskomu dvori a osoblivo u Pavla I Rosiya pishla na tayemni kontakti z Napoleonom Napoleonu vdalosya pidtrimati nevdovolennya Rosiyi proti Angliyi Okremu rol v comu vidigralo zahoplennya Angliyeyu Malti 5 veresnya 1800 sichni 1801 mizh Pavlom I i Napoleonom vidbuvsya obmin osoblivimi poslannyami Na pochatku 1801 roku Pavlo I tayemno vidpraviv korpus Donskih kozakiv v kilkosti 22 5 tis osib v pohid proti anglijskih volodin v Indiyi Ale zblizhennya Rosiyi i Franciyi bulo korotkochasnim V hodi derzhavnogo perevorotu v nich z 10 bereznya na 11 bereznya 1801 r Pavlo I buv vbitij Novij car Oleksandr I skasuvav pohid v Indiyu Napoleon diznavshis pro ce rozlyutivsya ale nezvazhayuchi ni na sho Rosiya vzhe ne stanovila velikoyi zagrozi dlya Franciyi Franciya usunula dlya sebe zi storoni drugih krayin koaliciyi Avstrijci buli vignani z Italiyi ale prodovzhuvali borotisya na Rejni tut v Elzasi v listopadi 1800 roku peremogu nad gobeburskimi vijskami otrimav general Moro Uves livij bereg znovu buv u rukah francuziv U Monevili pochalis shirshi peregovori 9 02 1801 r buv pidpisanij Monevilskij mirnij dogovir zgidno z yakim Avstriya vtrachala Belgiyu Lyuksemburg vsi nimecki volodinnya na livomu berezi Rejnu P yemont zalishavsya pid okupaciyeyu Franciyi Avstriya ne mala bilshe sil protistoyati planam Franciyi na kontinenti V 1801 r Napoleon zaklyuchiv takozh mir z Neopalitanskim korolivstvom za yakim Franciya otrimuvala o Elbu i pravo trimati vijska v portah Pivnichnoyi Italiyi Takim chinom Franciya z chestyu vijshla z protistoyannya z koaliciyeyu zahopivshi veliki teritoriyi Vijna Drugoyi koaliciyi zavershilasya Ale u Franciyi buli svoyi ekonomichni interesi za mezhami kontinentu Burzhuaziyi hotilosya mati kerivni poziciyi na Blizkomu Shodi a same v Osmanskij imperiyi Same z metoyu rozshirennya francuzkogo panuvannya Franciyi na shodi buv organizovanij Sirijskij pohid Napoleona 1798 1799 r ale v kinci serpnya 1801 roku korpus vimushenij buv kapitulyuvati v Yegipti Lishe hitromudri diyi francuzkih diplomativ sho zumili uklasti peremir ya z Turechchinoyu 9 zhovtnya 1801 roku vryatuvali Franciyu vid ganbi Zgidno z peremir yam Franciya zobov yazalas vivesti vijska z Yegiptu viznavala nezalezhnist Ionichnih ostroviv 8 zhovtnya v Parizhi buv pidpisanij mirnij dogovir z Rosiyeyu V sekretnih stattyah dogovoru Rosiya i Franciya viznavali interesi odna odnoyi v Turechchini Takim chinom vijna Franciyi z 2 yu koaliciyeyu faktichno zavershilasya Pidpisannya25 bereznya 1802 r buv pidpisanij Am yenskij mirnij dogovir mizh Franciyeyu Italiyeyu j Angliyeyu Dosyagnuti domovlenostiAngliya zobov yazuvalas okupuvati Maltu i povernuti ukazanim krayinam yihni koloniyi Yegipet povertavsya Turechchini Franciya viznavala nezalezhnist Ionichnih ostroviv Shvejcariya do sichnya 1802 roku zalishalasya pid vplivom Franciyi Ad yenskij mir silno ukripiv poziciyi Franciyi na kontinenti Ale vodnochas buli silno pidirvani poziciyi Franciyi v Pn Seredzemnomor yi i vzagali na mori Franciya vtratila majzhe polovinu svogo voyenno morskogo flotu u vijni z koaliciyeyu Ale navit korotkij mir z Angliyeyu Franciya vikoristovuvala u svoyih cilyah domagayuchis pidsilennya svoyih pozicij v riznih chastinah svitu U Napoleona vzagali buli plani kolonialnih zahoplen v usomu sviti ale comu zavazhala vidsutnist silnogo flotu Dopomagala yih zdijsnennyu francuzka burzhuaziya pislya pidpisannya v chervni 1802 miru z Turechchinoyu zgidno z dogovorom Franciya vidnovlyuvala svoyi privileyi v Osmanskij imperiyi otrimala dozvil na prohid torgovelnih korabliv u Chorne more Rozroblyalisya plani shirokomasshtabnoyi morskoyi torgivli z Rosiyeyu Ale cim planam ne sudzheno bulo zdijsnitisya Yedinoyu krayinoyu z yakoyu Franciya vstanovila normalni stosunki buli SShA Zgoda pro ce bula pidpisana 20 11 1800 r v Parizhi U 1803 roci Napoleon peredav SShA Luyizianu Ce she bilshe zmicnilo yihni vidnosini Ponovlennya vijniAm yenskij mir buv nedovgim Kamenem spotikannya stala Malta Angliya vimagala zalishennya Malti za soboyu vivodu francuzkih vijsk z Gollandiyi i Shvejcariyi Napoleon hotiv kompensaciyu v Pn Dosit istotnoyu prichinoyu vidnovlennya vijni bulo nevdovolennya promislovih krugiv Angliyi stosovno gegemoniyi Franciyi na 5 mu kontinenti U travni 1803 roku anglijskij posol pokinuv Parizh 18 travnya 1803 roku vijna vidnovilasya PrimitkiAmienskij mir Enciklopedicheskij leksikon SPb 1835 T 2 S 127 128 d Track Q21282453d Track Q4532135d Track Q47518950d Track Q656 Amienskij mir Voennaya enciklopediya SPb Ivan Dmitrievich Sytin 1911 T 2 S 392 d Track Q25369458d Track Q4448234d Track Q4114391d Track Q656d Track Q26160598 Torm E V Napoleon M 1939 s 51 Torm E V Napoleon M 1939 s 75 Manfred a Z Poiski soyuza s Rossiej 1800 1802gg Istoriya SSSR 1971 4 S 48 Manfred a Z Poiski soyuza s Rossiej 1800 1802gg Istoriya SSSR 1971 4 S 57 Manfred a Z Poiski soyuza s Rossiej 1800 1802gg Istoriya SSSR 1971 4 S 58 Torm E V Napoleon M 1939 s 84 Roginska A E Pocherki istorii francii M 1958 s 189 Grachyov V F Politika Napoleona Bonaparta v Vostochnom Sredzemnomore 1796 1802 gg Uchyonye zapiski Ivanovskogo pedagogicheskogo instituta 1967 T43 voprosy vseobshej istorii S 130 Grachyov V F Politika Napoleona Bonaparta v Vostochnom Sredzemnomore 1796 1802 gg Uchyonye zapiski Ivanovskogo pedagogicheskogo instituta 1967 T43 voprosy vseobshej istorii S 130 Grachyov V F Politika Napoleona Bonaparta v Vostochnom Sredzemnomore 1796 1802 gg Uchyonye zapiski Ivanovskogo pedagogicheskogo instituta 1967 T43 voprosy vseobshej istorii S 143 Grachyov V F Politika Napoleona Bonaparta v Vostochnom Sredzemnomore 1796 1802 gg Uchyonye zapiski Ivanovskogo pedagogicheskogo instituta 1967 T43 voprosy vseobshej istorii S 142 Grachyov V F Politika Napoleona Bonaparta v Vostochnom Sredzemnomore 1796 1802 gg Uchyonye zapiski Ivanovskogo pedagogicheskogo instituta 1967 T43 voprosy vseobshej istorii S 143 Grachyov V F Politika Napoleona Bonaparta v Vostochnom Sredzemnomore 1796 1802 gg Uchyonye zapiski Ivanovskogo pedagogicheskogo instituta 1967 T43 voprosy vseobshej istorii S 147 Grachyov V F Politika Napoleona Bonaparta v Vostochnom Sredzemnomore 1796 1802 gg Uchyonye zapiski Ivanovskogo pedagogicheskogo instituta 1967 T43 voprosy vseobshej istorii S 149 Grachyov V F Politika Napoleona Bonaparta v Vostochnom Sredzemnomore 1796 1802 gg Uchyonye zapiski Ivanovskogo pedagogicheskogo instituta 1967 T43 voprosy vseobshej istorii S 150 Manfred A Z Poiska soyuzov s Rossiej 1800 1801g Istoriya SSSR 1971 4 s 55 Torm E V Napoleon M 1939 s 99 Grachyov V F Politika Napoleona Bonaparta v Vostochnom Sredzemnomore 1796 1802 gg Uchyonye zapiski Ivanovskogo pedagogicheskogo instituta 1967 T43 voprosy vseobshej istorii S 101 LiteraturaS O Makovskij Am yenskij mir 1802 Ukrayinska diplomatichna enciklopediya U 2 h t Redkol L V Guberskij golova ta in K Znannya Ukrayini 2004 T 1 760s ISBN 966 316 039 X Russko francuzskij mirnyj dogovor zaklyuchennyj v Tilzite 25 iyunya 7 iyulya 1807g Sbornik dokumentov po istorii novogo vremeni stran Evropy i Ameriki 1640 1870 Uchebnoe posobie Sost E E Yurovskaya M Vysshaya shkola 1990 S 86 87 Istoriya Francii v 3h t T 2 Red A Z Manfred M Nauka 1972g 735 s Kovalevskij N F Vsemirnaya voennaya istoriya Hronologicheskij obzor M OLMA PRESS 2005 496 s Tarle E V Napoleon Minsk Belarus 1992 428s Tarle E V Ocherki istorii kolonialnoj politiki zapadnoevropejskih gosudarstv konec XV nachalo XIX v M Nauka 1965 427 s