Ма́ніка (лат. manica) — елемент давньоримського захисного обладунку, металевий поруч з кількох сегментів. Слово manica походить від manus («рука») і буквально значить «рукав».
Історія
Пластини для захисту рук (наручні) застосовували з давніх часів. Ксенофонт описує вершників V—IV ст. до н. е., які замість щита на лівій руці носили складений наруч (грец. χείρ). Під час розкопок у Пергамі були знайдені фрагменти наручнів, відомі також їхні зображення у міському храмі Афіни. Подібні обладунки були поширені у саків, у Парф'янській та Кушанській державах, де були також поножі аналогічної конструкції. Відомі зразки з (Узбекистан), а також з Таксили (Пакистан).
Інший сегментований наруч був знайдений в Ай-Ханумі (Афганістан), датований 150 р. до н. е. Він має широку плечову пластину та 35 перекривних вигнутих менших пластин, які перекривали одну одну у напрямку знизу догори: у разі протилежного напрямку неминучі були б прозори, вразливі для ударів зверху.
До Риму сегментовані наручі прийшли, ймовірне, разом з появою (крупеляріїв) — важкоозброєних гладіаторів галльського походження. Давньоримький історик Тацит описує їхню бойову тактику під час повстання під проводом Флора та Сакровіра у 21 році:
Частина рабів проходила гладіаторську підготовку. Закуті у залізо за звичаєм їхнього народу, ці крупелярії, як їх звали, були надто незграбні для наступальних дій, проте, були непохитні в обороні... Піхота здійснила лобову атаку. Галльські лави подалися назад. Броньовані воїни затримали наступ: вони були невразливі для мечів та дротиків. Проте, римляни, використовуючи сокири та клевці, знищили обладунки разом з власниками, подібно тому як ламають мур. Інших гладіаторів збили на землю ратищами та тризубцями, та користуючись їхньою безпорадністю, залишили на смерть. |
(Тацит, «Аннали», ІІІ)
З огляду з всього, обладунки крупеляріїв мали металеві рукави — сегментовані наручі. Надалі вони з'являються і у римській армії. На надгробках легіонерів Legio XXII Primigenia, який дислокувався у Майнці у 43-70 роках, зображення манік є частиною декоративного бордюру. Одне зі зображень показує маніку, складеною з 11 пластин та чотиричасткового захисту кисті. Це свідчить про уживання манік у вже за тих часів, хоча й обмежене.
Зображення легіонерів у маніках зустічаються на барельєфах «Колони Траяна» та монументу у Адамклісі (Румунія). Припускають, що початок широкому використовуванню манік у давньоримській армії поклали : знайомство римлян з рублячою зброєю даків, зокрема, з фальксами, поставила необхідність захисту рук і ніг.
Опис
Маніка складалася з плечевої пластини, приблизно 35 металевих (сталевих або з мідяного сплаву) смуг, 90-120 зовнішніх заклепок, 3-4 ременів та м'якої підкладки. Підкладка могла також надягатися окремо: для уникнення її пошкоджень гострими крайками пластин. Металеві смуги мали ширину 25-30 мм та товщину 0,35-0,5 мм, їхня довжина була різною: більша у верхніх сегментах. Кожна мала отвори на нижній крайці, через які проходили мідяні або бронзові заклепки для кріплення ременів. Був ще один отвір, без заклепки, він по-видимому, призначався для точнішого припасування обладунку згідно індивідуальному розміру. Нижні сегменти також могли з'єднуватися між собою заклепками замість ременів. Один з описів показує нижній сегмент маніки у формі кисті — для її захисту.
Маніка закривала руку не повністю: її пластини не замикалися у коло, залишаючи незахищеною внутрішню частину руки. Звичайним станом руки у маніці, відомим зі зображень, був вертикальний стан плеча, притиснутого до корпуса та витягнуте горизонтально передпліччя з великим пальцем догори. Таким чином незахищена частина руки (там, де кріпилися ремені) залишалася позаду. Пластини заходили одна за одну у напрямку догори, спрямовуючи удари до ліктьового згину, який мав посилений захист кількома пластинами.
Інші варіанти маніки
Наручі-маніки використовували не тільки легіонери та гладіатори-крупелярії. Наруч на руці носили багато які типи гладіаторів: (фракійці), (ретіарії), (лакверарії) та інші. Наруч гладіатора первісно був неметалевим — його робили з цупкої тканини, набитої кінським волосом та простьоганої. До руки його кріпили горизонтальними ремінцями. Тканинна маніка добре тримала рублячий удар гладіусом. Маніка гладіаторів-ретіаріїв додатково комплектувалася металевим наплічником-гале́ром (лат. galerus), який захищав шию з лівого боку, і, частково голову.
Див. також
- Поручі — загальна назва обладунків для захисту рук
- Лорика гамата (lorica hamata) — давньоримська кольчуга
- Лорика лінтеа (lorica lintea) — давньоримський панцир з кількох шарів лляної тканини, аналогічний давньогрецькому лінотораксу
- Лорика мускулата (lorica musculata) — давньоримська анатомічна кіраса (складалася з нагрудної та наспинної пластин зі зображенням м'язового рельєфу)
- Лорика плюмата (lorica plumata) — давньоримський лускатий панцир на кольчужній основі
- Лорика сегментата (lorica segmentata) — панцир з поперечних металевих смуг (штаб)
- Лорика серта (lorica serta) — давньоримський панцир з пластин, з'єднаних кільцями
- Лорика сквамата (lorica squamata) — давньоримський лускатий панцир на тканинній основі
Джерела
- (англ.). Архів оригіналу за 28 вересня 2015. Процитовано 26 вересня 2015.
- M. C. Bishop. (2002), 8. Other segmental armour, Lorica Segmentata: A Handbook of Articulated Roman Plate Armour, т. 1, с. 68—72, ISBN
Посилання
- Manica — Segmented Armguard [ 27 вересня 2016 у Wayback Machine.] (англ.)
Примітки
- James Yates, M.A., F.R.S. (1875). William Smith, D.C.L., LL.D. (ред.). A Dictionary of Greek and Roman Antiquities (англ.). London: John Murray: 729.
- (рос.). Архів оригіналу за 29 вересня 2015.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Ma nika lat manica element davnorimskogo zahisnogo obladunku metalevij poruch z kilkoh segmentiv Slovo manica pohodit vid manus ruka i bukvalno znachit rukav Manika na pravij ruci rimskogo legionera II st n e Suchasna rekonstrukciyaU Vikipediyi ye statti pro inshi znachennya cogo termina Manika znachennya IstoriyaPlastini dlya zahistu ruk naruchni zastosovuvali z davnih chasiv Ksenofont opisuye vershnikiv V IV st do n e yaki zamist shita na livij ruci nosili skladenij naruch grec xeir Pid chas rozkopok u Pergami buli znajdeni fragmenti naruchniv vidomi takozh yihni zobrazhennya u miskomu hrami Afini Podibni obladunki buli poshireni u sakiv u Parf yanskij ta Kushanskij derzhavah de buli takozh ponozhi analogichnoyi konstrukciyi Vidomi zrazki z Uzbekistan a takozh z Taksili Pakistan Inshij segmentovanij naruch buv znajdenij v Aj Hanumi Afganistan datovanij 150 r do n e Vin maye shiroku plechovu plastinu ta 35 perekrivnih vignutih menshih plastin yaki perekrivali odnu odnu u napryamku znizu dogori u razi protilezhnogo napryamku neminuchi buli b prozori vrazlivi dlya udariv zverhu Do Rimu segmentovani naruchi prijshli jmovirne razom z poyavoyu krupelyariyiv vazhkoozbroyenih gladiatoriv gallskogo pohodzhennya Davnorimkij istorik Tacit opisuye yihnyu bojovu taktiku pid chas povstannya pid provodom Flora ta Sakrovira u 21 roci Chastina rabiv prohodila gladiatorsku pidgotovku Zakuti u zalizo za zvichayem yihnogo narodu ci krupelyariyi yak yih zvali buli nadto nezgrabni dlya nastupalnih dij prote buli nepohitni v oboroni Pihota zdijsnila lobovu ataku Gallski lavi podalisya nazad Bronovani voyini zatrimali nastup voni buli nevrazlivi dlya mechiv ta drotikiv Prote rimlyani vikoristovuyuchi sokiri ta klevci znishili obladunki razom z vlasnikami podibno tomu yak lamayut mur Inshih gladiatoriv zbili na zemlyu ratishami ta trizubcyami ta koristuyuchis yihnoyu bezporadnistyu zalishili na smert Tacit Annali III Legioner z segmentovanoyu manikoyu i dakijskij voyin z falksom Metopa XX relyefu monumentu Trofej Trayana Adamklisi Rumuniya Z oglyadu z vsogo obladunki krupelyariyiv mali metalevi rukavi segmentovani naruchi Nadali voni z yavlyayutsya i u rimskij armiyi Na nadgrobkah legioneriv Legio XXII Primigenia yakij dislokuvavsya u Majnci u 43 70 rokah zobrazhennya manik ye chastinoyu dekorativnogo bordyuru Odne zi zobrazhen pokazuye maniku skladenoyu z 11 plastin ta chotirichastkovogo zahistu kisti Ce svidchit pro uzhivannya manik u vzhe za tih chasiv hocha j obmezhene Zobrazhennya legioneriv u manikah zustichayutsya na barelyefah Koloni Trayana ta monumentu u Adamklisi Rumuniya Pripuskayut sho pochatok shirokomu vikoristovuvannyu manik u davnorimskij armiyi poklali znajomstvo rimlyan z rublyachoyu zbroyeyu dakiv zokrema z falksami postavila neobhidnist zahistu ruk i nig OpisManika skladalasya z plechevoyi plastini priblizno 35 metalevih stalevih abo z midyanogo splavu smug 90 120 zovnishnih zaklepok 3 4 remeniv ta m yakoyi pidkladki Pidkladka mogla takozh nadyagatisya okremo dlya uniknennya yiyi poshkodzhen gostrimi krajkami plastin Metalevi smugi mali shirinu 25 30 mm ta tovshinu 0 35 0 5 mm yihnya dovzhina bula riznoyu bilsha u verhnih segmentah Kozhna mala otvori na nizhnij krajci cherez yaki prohodili midyani abo bronzovi zaklepki dlya kriplennya remeniv Buv she odin otvir bez zaklepki vin po vidimomu priznachavsya dlya tochnishogo pripasuvannya obladunku zgidno individualnomu rozmiru Nizhni segmenti takozh mogli z yednuvatisya mizh soboyu zaklepkami zamist remeniv Odin z opisiv pokazuye nizhnij segment maniki u formi kisti dlya yiyi zahistu Manika zakrivala ruku ne povnistyu yiyi plastini ne zamikalisya u kolo zalishayuchi nezahishenoyu vnutrishnyu chastinu ruki Zvichajnim stanom ruki u manici vidomim zi zobrazhen buv vertikalnij stan plecha pritisnutogo do korpusa ta vityagnute gorizontalno peredplichchya z velikim palcem dogori Takim chinom nezahishena chastina ruki tam de kripilisya remeni zalishalasya pozadu Plastini zahodili odna za odnu u napryamku dogori spryamovuyuchi udari do liktovogo zginu yakij mav posilenij zahist kilkoma plastinami Inshi varianti manikiNaruchi maniki vikoristovuvali ne tilki legioneri ta gladiatori krupelyariyi Naruch na ruci nosili bagato yaki tipi gladiatoriv frakijci retiariyi lakverariyi ta inshi Naruch gladiatora pervisno buv nemetalevim jogo robili z cupkoyi tkanini nabitoyi kinskim volosom ta prostoganoyi Do ruki jogo kripili gorizontalnimi remincyami Tkaninna manika dobre trimala rublyachij udar gladiusom Manika gladiatoriv retiariyiv dodatkovo komplektuvalasya metalevim naplichnikom gale rom lat galerus yakij zahishav shiyu z livogo boku i chastkovo golovu Maniki na rukah gladiatoriv Mozayika u Zliteni Liviya 200 r n e Div takozhPoruchi zagalna nazva obladunkiv dlya zahistu ruk Lorika gamata lorica hamata davnorimska kolchuga Lorika lintea lorica lintea davnorimskij pancir z kilkoh shariv llyanoyi tkanini analogichnij davnogreckomu linotoraksu Lorika muskulata lorica musculata davnorimska anatomichna kirasa skladalasya z nagrudnoyi ta naspinnoyi plastin zi zobrazhennyam m yazovogo relyefu Lorika plyumata lorica plumata davnorimskij luskatij pancir na kolchuzhnij osnovi Lorika segmentata lorica segmentata pancir z poperechnih metalevih smug shtab Lorika serta lorica serta davnorimskij pancir z plastin z yednanih kilcyami Lorika skvamata lorica squamata davnorimskij luskatij pancir na tkaninnij osnoviDzherela angl Arhiv originalu za 28 veresnya 2015 Procitovano 26 veresnya 2015 M C Bishop 2002 8 Other segmental armour Lorica Segmentata A Handbook of Articulated Roman Plate Armour t 1 s 68 72 ISBN 0 9539848 4 2PosilannyaManica Segmented Armguard 27 veresnya 2016 u Wayback Machine angl PrimitkiJames Yates M A F R S 1875 William Smith D C L LL D red A Dictionary of Greek and Roman Antiquities angl London John Murray 729 ros Arhiv originalu za 29 veresnya 2015