Ця стаття містить правописні, лексичні, граматичні, стилістичні або інші мовні помилки, які треба виправити. (вересень 2020) |
Юліян Андрійович Яворський | ||||
---|---|---|---|---|
Юліян Андрійович Яворський | ||||
Юліян Яворський | ||||
Ім'я при народженні | Юліян Андрійович Яворський | |||
Народився | 27 листопада 1873 с. Більче, нині Стрийський район, Львівська область | |||
Помер | 11 січня 1937 (63 роки) м. Прага, Чехословаччина | |||
Поховання | м. Прага | |||
Громадянство | Австро-Угорська імперія→ Російська імперія→ СРСР→ Чехословаччина | |||
Національність | українець | |||
Діяльність | поет, публіцист, етнограф, літературознавець | |||
Alma mater | ЛНУ ім. І. Франка, Віденський університет і ЧНУ імені Юрія Федьковича | |||
Заклад | Імператорський університет Святого Володимира і Слов'янський інститут | |||
Мова творів | російська | |||
Роки активності | 1900—1937 | |||
| ||||
Яворський Юліян Андрійович у Вікісховищі | ||||
Юлія́н (Юліа́н) Андрі́йович Яво́рський (27 листопада 1873, с. Більче, нині , Львівська область — 11 січня 1937, м. Прага, Чехословаччина) — український історик, москвофіл, літературознавець, фольклорист, етнограф, публіцист, поет, доктор філософії, професор. Заступник голови київського відділення «Галицко-русского благотворительного общества» у Києві.
Життєпис
Народився 27 листопада 1873 року у селі Більче (нині — Львівська область). Шкільну освіту отримав у дрогобицькій, самбірській та львівській гімназіях. З останньої його було виключено за те, що під час уроків читав російськомовну літературу. Вищу освіту спочатку намагався отримати у Львівському університеті, звідки був відрахований за участь у політичній демонстрації проти намісника Галичини графа Казимира Бадені, потім у Віденському університеті, звідки також був відрахований за участь у демонстрації проти політики митрополита Галицького, кардинала Сильвестра Сембратовича. Нарешті закінчив Чернівецький університет, після чого захистив докторську дисертацію зі славістики під керівництвом професора Ватрослава Ягича.
Пізніше Яворський виступав як публіцист та літературний критик на сторінках русофільських видань Галичини, зокрема, на шпальтах журналу «Жива думка» (рос. «Живая мысль»). Через тиск з боку австрійської влади у 1904 році емігрував до царської Росії, де мешкав у Києві. Під час Першої світової війни виступив прихильником входження Галичини, Буковини та Закарпаття до складу Російської імперії, ставши одним з засновником т.з. «Карпато-руського визвольного комітету». Водночас займав пост доцента у Київському університеті, продовжуючи свої дослідження в галузі слов'янознавства. У Києві видавав журнал «Живе слово» (рос. «Живое слово»).
Після встановлення радянської влади був запрошений новим урядом на посаду голови кафедри слов'янознавства Воронезького університету, але відмовився через несприйняття більшовицької диктатури. Спочатку повернувся до Львова, де продовжував працювати в русофільських закладах, видав збірку віршів російською мовою. В 1925 році отримав запрошення до Слов'янського інституту у Празі, де і працював до самої смерті. Помер 11 січня 1937 року у Празі, де й похований.
Виступ на підтримку єдності
Юліану Яворському належить одна з нечисленних спроб «перекинути місток» між ворожими таборами Галичини — «старорусскім» та новоствореним українським.
В 1891 році, в шостому номері часопису радикальної партії «Народ», вийшла його стаття (російською мовою) «Нова еволюція серед москвофілів». В ній Яворський, якому тоді було лише 18 років, емоційно закликав не ослабляти сили народу дискусіями на далекі від його повсякденного життя питання. Стару «москвофільську» партію він звинувачував у некритично-уклінному ставленні до російського царату, а «українофільську» — у такий само сліпій лояльності «Відню та Риму». Головну думку Яворський формулював таким чином: «забути про питання єдності з цілим руським народом або самостійності від нього, відкласти до кращих часів мовні та літературні спори» та докласти спільних зусиль для досягнення реальних та актуальних для простих галичан цілей</ref>.
Етнограф
Крім інших питань, Яворський довгі роки працював над збором та обробкою фольклору своєї рідної Галичини. Ще до еміграції в Росію він видав декілька невеличких етнографічних розвідок, у яких розглядав, переважно, російські культурні зв'язки з Галичиною. Але основна маса зібраного ним етнографічного матеріалу побачила світ у 1915 році у Києві у праці «Памятники галицко-русской народной словесности: Легенды. Сказки. Рассказы. Анекдоты». Це був лише перший том, але у передмові читача попереджували, що через «складні обставини» невідомо, коли вийде другий. Він взагалі не вийшов, що сталося з зібраним Яворським матеріалом — невідомо. Всі матеріали, які увійшли в цей збірник (як і в інші роботи Яворського) відображають особливості народної мови міста чи села, у якому вони були записані. Досі жодна з цих робіт не перевидана.
Листування з І. Я. Франком
Юліян Яворський вів активне листування з видатним українським письменником, громадським та політичним діячем, вченим — Іваном Франком. Відомими є 39 листів, написаних не лише з різних куточків України, але й з-за кордону. Так, зі Львова було надіслано 15 листів, з Борусова — 9, Чернівців — 5, Доброгостова — 4, Києва — 7, Відня — 3, Ряшева — 1.
Беручи до уваги, те що Франко та Яворський були представниками таборів різного спрямування, то останній намагався «прокласти місток» між ворожими таборами Галичини — «москвофільським» та «українофільським». Так у своїх листах, датованих 1892 роком, Яворський схвально відгукувався на твори І. Франка та був у захопленні від щойно прочитаних творів Каменяра — «Boa constrictor», «На дні», «Борислав сміється» та інших і вважав їх перлинами галицько-української літератури. У листуванні Яворський намагався отримати від Франка дозвіл на переклад його творів російською мовою з подальшим друком у часописах, з якими він співпрацював — петербурзькому «Север» та львівському «Бесіда» Від «Бесіди» прийшла йому відповідь, що друкувати перекладені російською мовою твори Франка там відмовляються, оскільки будь-який галичанин має змогу прочитати ці твори мовою оригіналу, а переклади російською будуть незрозумілими для галицького люду. Не міг Яворський погодитися з такою думкою редакції, оскільки вважав, що читачі «Бесіди» нічого не знають про життя галичан або ж лише поверхнево та за своїм скупим баченням і сліпою партійною ненавистю — бояться доторкнутися до творів Великого Каменяра. Тому у наступних листах Яворський запевняв Франка, що невдовзі гурток української «не засліпленої» молоді, скоріше за усе москвофільського спрямування, розпочнуть видання часопису незалежного від різного роду авторитетів і буде мати за честь, якщо Іван Франко удостоїть їх своїм співробітництвом. Також наголосив, що для закордонного друку, а саме для петербурзького часопису «Север», підготовлює перекладену російською мовою повість Франка «Boa constrictor» та має велику надію, що не розчарується у своїх сподіваннях оскільки це було з «Бесідою».
Наступні листи Яворським до Франка були написані 1897 року. У них Яворський просить Франка допомогти з друком його статті у часописі «Киевская старина», а саме надіслати рекомендаційну картку до редакції видання. Але Франко через свою зайнятість, тоді він брав участь у виборах до австрійського парламенту, не надав великого значення проханню Яворського.
Вибрані праці
- 1892 — «Кольцов и Шевченко», «Русская женщина в поэзии Некрасова»;
- 1899 — «Пушкин в Прикарпатской Руси»;
- 1902 — «Обзор новейшей червонорусской лирики»;
- 1904 — «Гоголь в Червоной Руси»;
- 1907 — «Старинные великорусские песни в карпато-русских записях», «Новая гипотеза о происхождении так называемой Грюнвальдской песни (Bogorodzieca dziewicza)»;
- 1909 — «Два замечательных карпаторусских сборника XVIII века»;
- 1915 — «Памятники галицко-русской народной словесности: Легенды. Сказки. Рассказы. Анекдоты»;
- 1924 — «Галицкая Голгофа»;
- 1925 — «Думы о Родине», «Освобождение Львова»;
- 1927 — «Ветхозаветные библейские сказания в карпаторусской церковно-учительской обработке конца XVII века»;
- 1928 — «Из истории научного исследования Закарпатской Руси»;
- 1929 — «К библиографии литературы об А. В. Духновиче», «Национальное самосознание карпаторуссов на рубеже XVII—XIX веков», «Повести из „Gesta Romanorum“ в карпаторусской обработке конца XVII века»;
- 1930 — «Значение и место Закарпаття в общей схеме русской письменности», «Литературные отголоски „русько-украинского“ периода в Закарпатской Руси 1919 года»;
- 1931 — «Новые литературные находки в области старинной карпаторусской письменности XVI—XVIII веков»;
- 1932 — «Материалы для истории Закарпатской Руси»;
- 1934 — «Материалы для истории старинной песенной литературы в Подкарпатской Руси».
Поезія
Збірки віршів «Блудные огни» та «Беззвучные песни и другие стихотворения в прозе», видані 1922 року у Львові.
Примітки
- Краткий очерк галицко-русской письменности, 1973.
- Очерки истории русского движения в Галичине XIX–XX веков, 2007.
- Інститут літератури ім. Т. Г. Шевченка НАН України. — Ф. 3. — Спр. 1607. — C. 467.
- Інститут літератури імені Тараса Шевченка НАН України. — Ф. 3. — Спр. 1607. — С. 539—542.
- Шалата М. Свята великість поета // Вибрані твори Івана Франка… — С. 20.
- Інститут літератури імені Тараса Шевченка НАН України. — Ф. 3. — Спр. 1607. — С. 345.
Джерела
- Ф. Ф.Аристов Юлиан Андреевич Яворский (к 40-летию его литературно-научной деятельности. 1892–1932). — Окр. відб. «Временник» Ставропигийского института. — Ленинград, 1932. — С. 45—49. (рос.)
- Ваврик В. Краткий очерк галицко-русской письменности. — Москва, 2001. — 80 с. (рос.)
- Н. М. Пашаева. Очерки истории русского движения в Галичине XIX—XX вв. — Москва : Имперская традиция, 2007. — 192 с. — . (рос.)
- Енциклопедія українознавства : Словникова частина : [в 11 т.] / Наукове товариство імені Шевченка ; гол. ред. проф., д-р Володимир Кубійович. — Париж — Нью-Йорк : Молоде життя, 1955—1995. — .
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Cya stattya mistit pravopisni leksichni gramatichni stilistichni abo inshi movni pomilki yaki treba vipraviti Vi mozhete dopomogti vdoskonaliti cyu stattyu pogodivshi yiyi iz chinnimi movnimi standartami veresen 2020 U Vikipediyi ye statti pro inshih lyudej iz prizvishem Yavorskij Ukrcenter Primitki Yuliyan Andrijovich YavorskijYuliyan Andrijovich YavorskijYuliyan YavorskijIm ya pri narodzhenniYuliyan Andrijovich YavorskijNarodivsya27 listopada 1873 1873 11 27 s Bilche nini Strijskij rajon Lvivska oblastPomer11 sichnya 1937 1937 01 11 63 roki m Praga ChehoslovachchinaPohovannyam PragaGromadyanstvoAvstro Ugorska imperiya Rosijska imperiya SRSR ChehoslovachchinaNacionalnistukrayinecDiyalnistpoet publicist etnograf literaturoznavecAlma materLNU im I Franka Videnskij universitet i ChNU imeni Yuriya FedkovichaZakladImperatorskij universitet Svyatogo Volodimira i Slov yanskij institutMova tvorivrosijskaRoki aktivnosti1900 1937 Yavorskij Yuliyan Andrijovich u Vikishovishi Yuliya n Yulia n Andri jovich Yavo rskij 27 listopada 1873 s Bilche nini Lvivska oblast 11 sichnya 1937 m Praga Chehoslovachchina ukrayinskij istorik moskvofil literaturoznavec folklorist etnograf publicist poet doktor filosofiyi profesor Zastupnik golovi kiyivskogo viddilennya Galicko russkogo blagotvoritelnogo obshestva u Kiyevi ZhittyepisNarodivsya 27 listopada 1873 roku u seli Bilche nini Lvivska oblast Shkilnu osvitu otrimav u drogobickij sambirskij ta lvivskij gimnaziyah Z ostannoyi jogo bulo viklyucheno za te sho pid chas urokiv chitav rosijskomovnu literaturu Vishu osvitu spochatku namagavsya otrimati u Lvivskomu universiteti zvidki buv vidrahovanij za uchast u politichnij demonstraciyi proti namisnika Galichini grafa Kazimira Badeni potim u Videnskomu universiteti zvidki takozh buv vidrahovanij za uchast u demonstraciyi proti politiki mitropolita Galickogo kardinala Silvestra Sembratovicha Nareshti zakinchiv Cherniveckij universitet pislya chogo zahistiv doktorsku disertaciyu zi slavistiki pid kerivnictvom profesora Vatroslava Yagicha Piznishe Yavorskij vistupav yak publicist ta literaturnij kritik na storinkah rusofilskih vidan Galichini zokrema na shpaltah zhurnalu Zhiva dumka ros Zhivaya mysl Cherez tisk z boku avstrijskoyi vladi u 1904 roci emigruvav do carskoyi Rosiyi de meshkav u Kiyevi Pid chas Pershoyi svitovoyi vijni vistupiv prihilnikom vhodzhennya Galichini Bukovini ta Zakarpattya do skladu Rosijskoyi imperiyi stavshi odnim z zasnovnikom t z Karpato ruskogo vizvolnogo komitetu Vodnochas zajmav post docenta u Kiyivskomu universiteti prodovzhuyuchi svoyi doslidzhennya v galuzi slov yanoznavstva U Kiyevi vidavav zhurnal Zhive slovo ros Zhivoe slovo Pislya vstanovlennya radyanskoyi vladi buv zaproshenij novim uryadom na posadu golovi kafedri slov yanoznavstva Voronezkogo universitetu ale vidmovivsya cherez nesprijnyattya bilshovickoyi diktaturi Spochatku povernuvsya do Lvova de prodovzhuvav pracyuvati v rusofilskih zakladah vidav zbirku virshiv rosijskoyu movoyu V 1925 roci otrimav zaproshennya do Slov yanskogo institutu u Prazi de i pracyuvav do samoyi smerti Pomer 11 sichnya 1937 roku u Prazi de j pohovanij Vistup na pidtrimku yednostiYulianu Yavorskomu nalezhit odna z nechislennih sprob perekinuti mistok mizh vorozhimi taborami Galichini starorusskim ta novostvorenim ukrayinskim V 1891 roci v shostomu nomeri chasopisu radikalnoyi partiyi Narod vijshla jogo stattya rosijskoyu movoyu Nova evolyuciya sered moskvofiliv V nij Yavorskij yakomu todi bulo lishe 18 rokiv emocijno zaklikav ne oslablyati sili narodu diskusiyami na daleki vid jogo povsyakdennogo zhittya pitannya Staru moskvofilsku partiyu vin zvinuvachuvav u nekritichno uklinnomu stavlenni do rosijskogo caratu a ukrayinofilsku u takij samo slipij loyalnosti Vidnyu ta Rimu Golovnu dumku Yavorskij formulyuvav takim chinom zabuti pro pitannya yednosti z cilim ruskim narodom abo samostijnosti vid nogo vidklasti do krashih chasiv movni ta literaturni spori ta doklasti spilnih zusil dlya dosyagnennya realnih ta aktualnih dlya prostih galichan cilej lt ref gt EtnografKrim inshih pitan Yavorskij dovgi roki pracyuvav nad zborom ta obrobkoyu folkloru svoyeyi ridnoyi Galichini She do emigraciyi v Rosiyu vin vidav dekilka nevelichkih etnografichnih rozvidok u yakih rozglyadav perevazhno rosijski kulturni zv yazki z Galichinoyu Ale osnovna masa zibranogo nim etnografichnogo materialu pobachila svit u 1915 roci u Kiyevi u praci Pamyatniki galicko russkoj narodnoj slovesnosti Legendy Skazki Rasskazy Anekdoty Ce buv lishe pershij tom ale u peredmovi chitacha poperedzhuvali sho cherez skladni obstavini nevidomo koli vijde drugij Vin vzagali ne vijshov sho stalosya z zibranim Yavorskim materialom nevidomo Vsi materiali yaki uvijshli v cej zbirnik yak i v inshi roboti Yavorskogo vidobrazhayut osoblivosti narodnoyi movi mista chi sela u yakomu voni buli zapisani Dosi zhodna z cih robit ne perevidana Listuvannya z I Ya FrankomYuliyan Yavorskij viv aktivne listuvannya z vidatnim ukrayinskim pismennikom gromadskim ta politichnim diyachem vchenim Ivanom Frankom Vidomimi ye 39 listiv napisanih ne lishe z riznih kutochkiv Ukrayini ale j z za kordonu Tak zi Lvova bulo nadislano 15 listiv z Borusova 9 Chernivciv 5 Dobrogostova 4 Kiyeva 7 Vidnya 3 Ryasheva 1 Beruchi do uvagi te sho Franko ta Yavorskij buli predstavnikami taboriv riznogo spryamuvannya to ostannij namagavsya proklasti mistok mizh vorozhimi taborami Galichini moskvofilskim ta ukrayinofilskim Tak u svoyih listah datovanih 1892 rokom Yavorskij shvalno vidgukuvavsya na tvori I Franka ta buv u zahoplenni vid shojno prochitanih tvoriv Kamenyara Boa constrictor Na dni Borislav smiyetsya ta inshih i vvazhav yih perlinami galicko ukrayinskoyi literaturi U listuvanni Yavorskij namagavsya otrimati vid Franka dozvil na pereklad jogo tvoriv rosijskoyu movoyu z podalshim drukom u chasopisah z yakimi vin spivpracyuvav peterburzkomu Sever ta lvivskomu Besida Vid Besidi prijshla jomu vidpovid sho drukuvati perekladeni rosijskoyu movoyu tvori Franka tam vidmovlyayutsya oskilki bud yakij galichanin maye zmogu prochitati ci tvori movoyu originalu a perekladi rosijskoyu budut nezrozumilimi dlya galickogo lyudu Ne mig Yavorskij pogoditisya z takoyu dumkoyu redakciyi oskilki vvazhav sho chitachi Besidi nichogo ne znayut pro zhittya galichan abo zh lishe poverhnevo ta za svoyim skupim bachennyam i slipoyu partijnoyu nenavistyu boyatsya dotorknutisya do tvoriv Velikogo Kamenyara Tomu u nastupnih listah Yavorskij zapevnyav Franka sho nevdovzi gurtok ukrayinskoyi ne zasliplenoyi molodi skorishe za use moskvofilskogo spryamuvannya rozpochnut vidannya chasopisu nezalezhnogo vid riznogo rodu avtoritetiv i bude mati za chest yaksho Ivan Franko udostoyit yih svoyim spivrobitnictvom Takozh nagolosiv sho dlya zakordonnogo druku a same dlya peterburzkogo chasopisu Sever pidgotovlyuye perekladenu rosijskoyu movoyu povist Franka Boa constrictor ta maye veliku nadiyu sho ne rozcharuyetsya u svoyih spodivannyah oskilki ce bulo z Besidoyu Nastupni listi Yavorskim do Franka buli napisani 1897 roku U nih Yavorskij prosit Franka dopomogti z drukom jogo statti u chasopisi Kievskaya starina a same nadislati rekomendacijnu kartku do redakciyi vidannya Ale Franko cherez svoyu zajnyatist todi vin brav uchast u viborah do avstrijskogo parlamentu ne nadav velikogo znachennya prohannyu Yavorskogo Vibrani praci1892 Kolcov i Shevchenko Russkaya zhenshina v poezii Nekrasova 1899 Pushkin v Prikarpatskoj Rusi 1902 Obzor novejshej chervonorusskoj liriki 1904 Gogol v Chervonoj Rusi 1907 Starinnye velikorusskie pesni v karpato russkih zapisyah Novaya gipoteza o proishozhdenii tak nazyvaemoj Gryunvaldskoj pesni Bogorodzieca dziewicza 1909 Dva zamechatelnyh karpatorusskih sbornika XVIII veka 1915 Pamyatniki galicko russkoj narodnoj slovesnosti Legendy Skazki Rasskazy Anekdoty 1924 Galickaya Golgofa 1925 Dumy o Rodine Osvobozhdenie Lvova 1927 Vethozavetnye biblejskie skazaniya v karpatorusskoj cerkovno uchitelskoj obrabotke konca XVII veka 1928 Iz istorii nauchnogo issledovaniya Zakarpatskoj Rusi 1929 K bibliografii literatury ob A V Duhnoviche Nacionalnoe samosoznanie karpatorussov na rubezhe XVII XIX vekov Povesti iz Gesta Romanorum v karpatorusskoj obrabotke konca XVII veka 1930 Znachenie i mesto Zakarpattya v obshej sheme russkoj pismennosti Literaturnye otgoloski rusko ukrainskogo perioda v Zakarpatskoj Rusi 1919 goda 1931 Novye literaturnye nahodki v oblasti starinnoj karpatorusskoj pismennosti XVI XVIII vekov 1932 Materialy dlya istorii Zakarpatskoj Rusi 1934 Materialy dlya istorii starinnoj pesennoj literatury v Podkarpatskoj Rusi PoeziyaZbirki virshiv Bludnye ogni ta Bezzvuchnye pesni i drugie stihotvoreniya v proze vidani 1922 roku u Lvovi PrimitkiKratkij ocherk galicko russkoj pismennosti 1973 Ocherki istorii russkogo dvizheniya v Galichine XIX XX vekov 2007 Institut literaturi im T G Shevchenka NAN Ukrayini F 3 Spr 1607 C 467 Institut literaturi imeni Tarasa Shevchenka NAN Ukrayini F 3 Spr 1607 S 539 542 Shalata M Svyata velikist poeta Vibrani tvori Ivana Franka S 20 Institut literaturi imeni Tarasa Shevchenka NAN Ukrayini F 3 Spr 1607 S 345 DzherelaF F Aristov Yulian Andreevich Yavorskij k 40 letiyu ego literaturno nauchnoj deyatelnosti 1892 1932 Okr vidb Vremennik Stavropigijskogo instituta Leningrad 1932 S 45 49 ros Vavrik V Kratkij ocherk galicko russkoj pismennosti Moskva 2001 80 s ros N M Pashaeva Ocherki istorii russkogo dvizheniya v Galichine XIX XX vv Moskva Imperskaya tradiciya 2007 192 s ISBN 5 85209 100 6 ros Enciklopediya ukrayinoznavstva Slovnikova chastina v 11 t Naukove tovaristvo imeni Shevchenka gol red prof d r Volodimir Kubijovich Parizh Nyu Jork Molode zhittya 1955 1995 ISBN 5 7707 4049 3