Спора (від грец. σπορα — «насіння») в біології — репродуктивна структура, пристосована для поширення і виживання в неактивному стані протягом довгого періоду часу за несприятливими умовами. Спори формують частину життєвого циклу багатьох рослин, грибів, деяких бактерій та найпростіших. Головною різницею між спорами і насінням, іншою структурою, призначеною для розмноження, є незначна кількість поживних речовин, що міститься у спорі.
Спори бактерій
Багато видів бактерій володіють здатністю до спорооутворення, яка полягає в тому, що при настанні умов, несприятливих для життя, клітина змінює свою структуру, об'єм і форму, часто також втрачає воду.
Найвідомішим та найбільш пристосованим до екстремальних умов типом бактеріальних спор є ендоспори, що формуются всередині клітини деякими представниками типу Firmicutes, наприклад, грам-позитивними Bacillus, Anaerobacter, Heliobacterium та Clostridium. Майже в усіх випадках формується одна ендоспора, тобто це не є процесом розмноження, хоча Anaerobacter може формувати до семи ендоспор на клітину. Ендоспори мають центральне ядро, складене з цитоплазми що містить ДНК та рибосоми, оточене шаром корки і захищене непроникною і жорсткою оболонкою. Ендоспори не показують ніякого метаболізму і можуть витримати екстремальний фізико-хімічний тиск, наприклад високі рівні ультрафіолетового випромінювання, гамма-випромінювання, детергентів, дезинфікуючих засобів, нагрівання, тиску і висушування. У такому неактивному стані ці організми, у деяких випадках, можуть залишатися життєздатними протягом мільйонів років та виживати навіть у космічному просторі.
Інші види бактерії формують різні типи і форми спор, так метан-окислюючі бактерії роду Methylosinus формують так звані екзоспори, названі так тому що вони формуються брунькуванням на кінці клітини. Інші типи спор, так звані «цисти», утворюються членами родів Azotobacter, Bdellovibrio (бделоцисти), і Myxococcus (міксоспори). Вони стійкі до висушування та інших шкідливих умов, але меншою мірою, ніж ендопори. Нитчасті Actinobacteria формують відтворюючі спори двох категорій: кондіціоспори, які є ланцюжками спор, сформованих з міцелієподібник ниток, та спорангієспори, які формуються в спеціалізованих мішечках, спорангіях.
Часто у вигляді спор ефективніше проходить розселення, тому що частково зневоднена клітка має меншу масу і може розноситися вітром або тваринами у висушеному стані. Деякі спори, такі як міскоспори, формуються у вигляді плодових тіл, що містять багато тисяч спор, що переносяться птахами і служать для поширення бактерії на нові території.
Спори рослин
У циклі розвитку рослин, починаючи з зеленими водоростями і закінчуючи покритонасінними, послідовно чергуються стадії спорофіту (рослини, створюючої спори) і гаметофіту (рослини, створюючої гамети). Так, у папороті спорофітом є доросла рослина, що поширює спори; з кожної такої спори зростає заросток, гаметофіт: він утворює гаметангії — жіночі архегонії і чоловічі антеридії, в яких розвиваються статеві гамети що, зливаючись (зазвичай перехресно з різних рослин), утворюють зиготу, яка розвивається на заростку і зростає в дорослу рослину.
Розмноження спорами — безстатеве, проте спори беруть участь в процесі статевого розмноження у насінних рослин. Доросла рослина тут є спорофітом, створюючим макро- (жіночі) і мікроспори (чоловічі), які розвиваються відповідно в яйцеклітину і зріле пилкове зерно, що є гаметофітом.
Спори грибів та найпростіших
У грибів спори часто класифікуються за структурою, в якій відбувається мейоз і утворення спори. Тому що ці структури части залежать від таксономічного походження виду, тип спори — часто характеристика таксона грибів. Такими типами спор є:
- Спорангіоспори: спори, що утворюються в спорангіях, наприклад у грибів-зигоміцетів (Zygomycota).
- Аскоспори: спори, що утворюються в (сумках) аскоміцетів (Ascomycota).
- Базидіоспори: спори, що утворюються в базидіоміцетів (Basidiomycota).
- : спори, що утворюються в еціях деяких грибів, наприклад, плісняви.
- : спори, що утворюються в уредіях деяких грибів, наприклад, плісняви.
- : спори, що утворюються в теліях деяких грибів, наприклад, плісняви.
- : спори, що утворюються в , ооміцетів (Oomycetes).
- Карпоспори: спори, що утворюються в червоних водоростей (Rhodophyta).
- : спори, що утворюються в червоних водоростей.
Див. також
Примітки
- . Архів оригіналу за 27 вересня 2007. Процитовано 6 березня 2008.
- Nicholson W, Munakata N, Horneck G, Melosh H, Setlow P (2000). Resistance of Bacillus endospores to extreme terrestrial and extraterrestrial environments. Microbiol Mol Biol Rev. 64 (3): 548—72. PMID 10974126.
- Siunov A, Nikitin D, Suzina N, Dmitriev V, Kuzmin N, Duda V. (PDF). Int J Syst Bacteriol. 49 Pt 3: 1119—24. PMID 10425769. Архів оригіналу (PDF) за 16 червня 2007. Процитовано 6 березня 2008.
- Nicholson W, Fajardo-Cavazos P, Rebeil R, Slieman T, Riesenman P, Law J, Xue Y (2002). Bacterial endospores and their significance in stress resistance. Antonie Van Leeuwenhoek. 81 (1 – 4): 27—32. PMID 12448702.
- Vreeland R, Rosenzweig W, Powers D (2000). Isolation of a 250 million-year-old halotolerant bacterium from a primary salt crystal. Nature. 407 (6806): 897—900. PMID 11057666.
- Cano R, Borucki M (1995). Revival and identification of bacterial spores in 25- to 40-million-year-old Dominican amber. Science. 268 (5213): 1060—4. PMID 7538699.
- Nicholson W, Schuerger A, Setlow P (2005). The solar UV environment and bacterial spore UV resistance: considerations for Earth-to-Mars transport by natural processes and human spaceflight. Mutat Res. 571 (1 – 2): 249—64. PMID 15748651.
- Encyclopedia Britannica: Bacteria[недоступне посилання з червня 2019]
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Spora vid grec spora nasinnya v biologiyi reproduktivna struktura pristosovana dlya poshirennya i vizhivannya v neaktivnomu stani protyagom dovgogo periodu chasu za nespriyatlivimi umovami Spori formuyut chastinu zhittyevogo ciklu bagatoh roslin gribiv deyakih bakterij ta najprostishih Golovnoyu rizniceyu mizh sporami i nasinnyam inshoyu strukturoyu priznachenoyu dlya rozmnozhennya ye neznachna kilkist pozhivnih rechovin sho mistitsya u spori Klasteri spor sho utvorilisya u sporangiyi miksomiceta en z sosnovih lisiv na shodi Ukrayini Spori hvosha pri 400 kratnomu zbilshenni pid mikroskopomSpori bakterijBagato vidiv bakterij volodiyut zdatnistyu do sporooutvorennya yaka polyagaye v tomu sho pri nastanni umov nespriyatlivih dlya zhittya klitina zminyuye svoyu strukturu ob yem i formu chasto takozh vtrachaye vodu Najvidomishim ta najbilsh pristosovanim do ekstremalnih umov tipom bakterialnih spor ye endospori sho formuyutsya vseredini klitini deyakimi predstavnikami tipu Firmicutes napriklad gram pozitivnimi Bacillus Anaerobacter Heliobacterium ta Clostridium Majzhe v usih vipadkah formuyetsya odna endospora tobto ce ne ye procesom rozmnozhennya hocha Anaerobacter mozhe formuvati do semi endospor na klitinu Endospori mayut centralne yadro skladene z citoplazmi sho mistit DNK ta ribosomi otochene sharom korki i zahishene neproniknoyu i zhorstkoyu obolonkoyu Endospori ne pokazuyut niyakogo metabolizmu i mozhut vitrimati ekstremalnij fiziko himichnij tisk napriklad visoki rivni ultrafioletovogo viprominyuvannya gamma viprominyuvannya detergentiv dezinfikuyuchih zasobiv nagrivannya tisku i visushuvannya U takomu neaktivnomu stani ci organizmi u deyakih vipadkah mozhut zalishatisya zhittyezdatnimi protyagom miljoniv rokiv ta vizhivati navit u kosmichnomu prostori Inshi vidi bakteriyi formuyut rizni tipi i formi spor tak metan okislyuyuchi bakteriyi rodu Methylosinus formuyut tak zvani ekzospori nazvani tak tomu sho voni formuyutsya brunkuvannyam na kinci klitini Inshi tipi spor tak zvani cisti utvoryuyutsya chlenami rodiv Azotobacter Bdellovibrio bdelocisti i Myxococcus miksospori Voni stijki do visushuvannya ta inshih shkidlivih umov ale menshoyu miroyu nizh endopori Nitchasti Actinobacteria formuyut vidtvoryuyuchi spori dvoh kategorij kondiciospori yaki ye lancyuzhkami spor sformovanih z miceliyepodibnik nitok ta sporangiyespori yaki formuyutsya v specializovanih mishechkah sporangiyah Chasto u viglyadi spor efektivnishe prohodit rozselennya tomu sho chastkovo znevodnena klitka maye menshu masu i mozhe roznositisya vitrom abo tvarinami u visushenomu stani Deyaki spori taki yak miskospori formuyutsya u viglyadi plodovih til sho mistyat bagato tisyach spor sho perenosyatsya ptahami i sluzhat dlya poshirennya bakteriyi na novi teritoriyi Spori roslinMejosporangiyi na nizhnij chastini listka paporoti U cikli rozvitku roslin pochinayuchi z zelenimi vodorostyami i zakinchuyuchi pokritonasinnimi poslidovno cherguyutsya stadiyi sporofitu roslini stvoryuyuchoyi spori i gametofitu roslini stvoryuyuchoyi gameti Tak u paporoti sporofitom ye dorosla roslina sho poshiryuye spori z kozhnoyi takoyi spori zrostaye zarostok gametofit vin utvoryuye gametangiyi zhinochi arhegoniyi i cholovichi anteridiyi v yakih rozvivayutsya statevi gameti sho zlivayuchis zazvichaj perehresno z riznih roslin utvoryuyut zigotu yaka rozvivayetsya na zarostku i zrostaye v doroslu roslinu Rozmnozhennya sporami bezstateve prote spori berut uchast v procesi statevogo rozmnozhennya u nasinnih roslin Dorosla roslina tut ye sporofitom stvoryuyuchim makro zhinochi i mikrospori cholovichi yaki rozvivayutsya vidpovidno v yajceklitinu i zrile pilkove zerno sho ye gametofitom Spori gribiv ta najprostishihSpori na vnutrishnij obolonci sporangiyu miksomiceta Tubifera dudkae U gribiv spori chasto klasifikuyutsya za strukturoyu v yakij vidbuvayetsya mejoz i utvorennya spori Tomu sho ci strukturi chasti zalezhat vid taksonomichnogo pohodzhennya vidu tip spori chasto harakteristika taksona gribiv Takimi tipami spor ye Sporangiospori spori sho utvoryuyutsya v sporangiyah napriklad u gribiv zigomicetiv Zygomycota Askospori spori sho utvoryuyutsya v sumkah askomicetiv Ascomycota Bazidiospori spori sho utvoryuyutsya v bazidiomicetiv Basidiomycota spori sho utvoryuyutsya v eciyah deyakih gribiv napriklad plisnyavi spori sho utvoryuyutsya v urediyah deyakih gribiv napriklad plisnyavi spori sho utvoryuyutsya v teliyah deyakih gribiv napriklad plisnyavi spori sho utvoryuyutsya v oomicetiv Oomycetes Karpospori spori sho utvoryuyutsya v chervonih vodorostej Rhodophyta spori sho utvoryuyutsya v chervonih vodorostej Div takozhKortinaPrimitki Arhiv originalu za 27 veresnya 2007 Procitovano 6 bereznya 2008 Nicholson W Munakata N Horneck G Melosh H Setlow P 2000 Resistance of Bacillus endospores to extreme terrestrial and extraterrestrial environments Microbiol Mol Biol Rev 64 3 548 72 PMID 10974126 Siunov A Nikitin D Suzina N Dmitriev V Kuzmin N Duda V PDF Int J Syst Bacteriol 49 Pt 3 1119 24 PMID 10425769 Arhiv originalu PDF za 16 chervnya 2007 Procitovano 6 bereznya 2008 Nicholson W Fajardo Cavazos P Rebeil R Slieman T Riesenman P Law J Xue Y 2002 Bacterial endospores and their significance in stress resistance Antonie Van Leeuwenhoek 81 1 4 27 32 PMID 12448702 Vreeland R Rosenzweig W Powers D 2000 Isolation of a 250 million year old halotolerant bacterium from a primary salt crystal Nature 407 6806 897 900 PMID 11057666 Cano R Borucki M 1995 Revival and identification of bacterial spores in 25 to 40 million year old Dominican amber Science 268 5213 1060 4 PMID 7538699 Nicholson W Schuerger A Setlow P 2005 The solar UV environment and bacterial spore UV resistance considerations for Earth to Mars transport by natural processes and human spaceflight Mutat Res 571 1 2 249 64 PMID 15748651 Encyclopedia Britannica Bacteria nedostupne posilannya z chervnya 2019