Оці́нка приро́дних ресу́рсів — визначення кількості (економічними методами — обліком і контролем) природних ресурсів — національного природного багатства — з метою оцінки якості природних ресурсів.
При економічній оцінці природних ресурсів враховуються:
- доступність ресурсу (можливість вилучення з надр, глибина залягання, прийнятний рівень витрат по витяганню);
- якість ресурсу (наявність додаткових домішок);
- кількісне співвідношення між:
- невідомими, але передбачуваними ресурсами (Н);
- оціненими потенційними (П);
- реальними розвіданими (Р);
- експлуатаційними (Е) запасами (зазвичай Н> П> Р> Е).
В основі економічної оцінки природних ресурсів лежить концепція «готовності платити», згідно з якою вартість певного екологічного блага включає ринкову вартість і додаткову вигоду споживача.
Для визначення економічної цінності природних ресурсів використовуються методи, засновані:
- на ринковій оцінці;
- ренті;
- витратному підході;
- альтернативній вартості;
- загальній економічній цінності (вартості).
1. При ринковій оцінці природних ресурсів ціна складається на співвідношенні ринкового попиту і пропозиції, без урахування зовнішніх (екстернальних) витрат суспільства. Ціна ресурсу занижена у порівнянні з дійсними витратами. 2. Рентний підхід заснований на концепції унікальності та обмеженості природного ресурсу. Використовується, зокрема, при оцінці земельних ресурсів:
P = R / r,
де Р — ціна природного ресурсу; R — величина річної ренти; r — коефіцієнт (може залежати від ставки дисконту по банківському кредиту).
Природний ресурс можна порівняти з банківським вкладом, що приносить щорічний дохід у вигляді приросту капіталу, рівного за величиною річний ренті.
Рентний прибуток виникає у власника природних ресурсів при їх експлуатації.
Економічна рента — прибуток (орендна плата) за використання лімітованого природного ресурсу.
Диференціальна рента виникає від експлуатації різних за якістю природних ресурсів при інших рівних умовах. На її величину впливають місце розташування та умови транспортування до місць споживання та переробки.
3. При витратному підході базою для розрахунку ціни природного ресурсу є витрати, пов'язані з підготовкою, використанням та відновленням ресурсу. Витратний підхід застосовується для оцінки вартості відновлення при деградації природного ресурсу.
Вартість відтворення включає потенційні витрати, необхідні для заміщення пошкодженого природного ресурсу аналогічним.
Недоліки витратного методу:
- встановлення цін без урахування кон'юнктури ринку;
- ціна кращого за якістю природного ресурсу виявляється нижчою, ніж гіршого, оскільки потрібно менше витрат для його отримання і відновлення.
4. Концепція альтернативної вартості дозволяє оцінити природний об'єкт, що має занижену ринкову вартість, за допомогою розрахунку упущеної вигоди, яку можна було б отримати при його використанні з іншою метою (наприклад, альтернативна вартість заповідника — неотримані прибутки від реалізації деревини, вилову тварин та ін.). Цей підхід використовується для вимірювання «вартості збереження» природного об'єкта.
Як комплексний підход до оцінки природи застосовується концепція загальної економічної цінності (вартості). При її використанні враховуються ресурсні та асиміляційні (відновні) функції природного середовища.
5. Загальна економічна цінність природного об'єкту включає:
- вартість використання, вона складається з:
- прямої вартості використання;
- непрямої вартості використання;
- вартості відкладеної альтернативи;
- вартість невикористання (вартість існування).
Вартість використання характеризує споживчу вартість природного об'єкту.
Пряма вартість використання — безпосередні прибутки, одержувані при експлуатації природного об'єкта або споживання природного ресурсу (наприклад, видобуток корисних копалин, заготовка деревини).
Непряма вартість використання — прибутки від використання природного об'єкту, що виникають у глобальному масштабі (наприклад, формування клімату на планеті, водорегулюючі функції).
Вартість відкладеної альтернативи — вартість консервації природного ресурсу для майбутнього використання. Оцінюється як сума прямої і непрямої вартості використання.
Вартість невикористання — вартість існування природного об'єкту як такого, оцінка рекреаційної спроможності природного середовища. При оцінці вартості невикористання застосовується концепція «готовності платити» за екологічне благо, яка визначається шляхом анкетування і опитувань.
Методи анкетування
- метод виражених переваг:
- опитування жителів місцевості для з'ясування, скільки готовий заплатити кожен з них за збереження якості того чи іншого природного об'єкту;
- загальна вартість є множина середньої суми «готовності платити» та кількості жителів місцевості;
- метод транспортно-шляхових витрат — витрати на відвідування населенням природного об'єкту пропорційні до його рекреаційної цінності.
Див. також
- Управління природокористуванням
- Виробнича ефективність використання біоценозів
- Закон зниження природоємності готової продукції
- Індекс екологічної ефективності
- Ресурсо-орієнтована економіка
- Індикатори сталого розвитку
- Екологізація виробництва
- Закон зниження енергетичної ефективності природокористування
Література
- Анучин В. А. Основы природопользования: теоретический аспект. — 430 с.
- Боков В. А. Геосистемные взаимодействия: их учет в природопользовании // Физ. география и геоморфология. — 1989. — Вып. 36. — С.8-14.
- Бронштейн А. М., Литвинов В. А., Русин И. Н. Экологизация экономики: методы регионального управления.- М.: Наука, 1990. — 120 с.
- Генсірук С. А. Регіональне природокористування: Навч. посіб. — Львів: Світ, 1992. — 336 с.
- Генсирук С. А., Нижник М. С., Мищенко В. С. Эколого-экономические аспекты природопользования.- К.: Наук. думка, 1982. — 175 с.
- Герасимов И. П. Научные основы современного мониторинга окружающей среды // Изв. АН СССР. — Сер. Географ. — 1975.- № 3.- С. 13-25.
- Герасимов И. П. Мониторинг окружающей среды // Соврем. Пробл. географии.- М.: Наука, 1976. — С. 19-29.
- Герасимов И. П. Принципы и методы геосистемного мониторинга // Изв. АНСССР. — Сер. географ. — 1982. — № 2. — С.5-12.
- Голуб А. А., Струкова Е. Б. Экономика природных ресурсов.- М.: Аспект Пресс, 1998. — 319 с.
- Гофман К. Г. Экономическая оценка природных ресурсов Вопросы теории и методологии.- М.: Наука, 1987.
- Грин А. М. Геосистема как объект мониторинга // Геосист. мониторинг в биосфер. заповедниках.- М., 1984. — С. 43-54.
- Данилишин Б. М., Дорогунцов С. І., Міщенко В. С., Коваль Я. В., Новоротов О. С., Паламарчук М. М. Природно-ресурсний потенціал сталого розвитку України. — Київ: РВПС України, 1999. — 716 с.
- Дмитриевский Ю. Д. Природный потенциал и его количественная оценка // Изв. Всесоюз. геогр. об-ва. — 1971. — № 1. — С. 41-47.
- Донской Н. П., Донская С. А. Основы экологии и экономика природопользования.- Мн.: УП «Технопринт», 2000. — С. 308.
- Еколого-економічні приорітети у вирішенні проблеми відходів / Б. Горлицький // Економіка України. — № 3. — 1995. — С. 55.
- Экономика природопользования: Учеб. для вузов / М. А. Ревазов, Н. Я. Лобанов, ЮА. Маляров, В.3. Персиц. — М.: Недра, 1992.
Посилання
- Оцінка природних ресурсів // : навч.-метод. посіб. / уклад. О. Г. Лановенко, О. О. Остапішина. — Херсон : ПП Вишемирський В. С., 2013. — С. 134.
- Плата за природні ресурси // : навч.-метод. посіб. / уклад. О. Г. Лановенко, О. О. Остапішина. — Херсон : ПП Вишемирський В. С., 2013. — С. 139.
- Ціна природних ресурсів // : навч.-метод. посіб. / уклад. О. Г. Лановенко, О. О. Остапішина. — Херсон : ПП Вишемирський В. С., 2013. — С. 188.
- Казанцева Л. Н. Подходы к оценке природных ресурсов, применяемые в методиках расчета ущерба при осуществлении хозяйственной деятельности
- Значение, цели и задачи экономической оценки природных ресурсов
- Оценка природных ресурсов
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Oci nka priro dnih resu rsiv viznachennya kilkosti ekonomichnimi metodami oblikom i kontrolem prirodnih resursiv nacionalnogo prirodnogo bagatstva z metoyu ocinki yakosti prirodnih resursiv Pri ekonomichnij ocinci prirodnih resursiv vrahovuyutsya dostupnist resursu mozhlivist viluchennya z nadr glibina zalyagannya prijnyatnij riven vitrat po vityagannyu yakist resursu nayavnist dodatkovih domishok kilkisne spivvidnoshennya mizh nevidomimi ale peredbachuvanimi resursami N ocinenimi potencijnimi P realnimi rozvidanimi R ekspluatacijnimi E zapasami zazvichaj N gt P gt R gt E V osnovi ekonomichnoyi ocinki prirodnih resursiv lezhit koncepciya gotovnosti platiti zgidno z yakoyu vartist pevnogo ekologichnogo blaga vklyuchaye rinkovu vartist i dodatkovu vigodu spozhivacha Dlya viznachennya ekonomichnoyi cinnosti prirodnih resursiv vikoristovuyutsya metodi zasnovani na rinkovij ocinci renti vitratnomu pidhodi alternativnij vartosti zagalnij ekonomichnij cinnosti vartosti 1 Pri rinkovij ocinci prirodnih resursiv cina skladayetsya na spivvidnoshenni rinkovogo popitu i propoziciyi bez urahuvannya zovnishnih eksternalnih vitrat suspilstva Cina resursu zanizhena u porivnyanni z dijsnimi vitratami 2 Rentnij pidhid zasnovanij na koncepciyi unikalnosti ta obmezhenosti prirodnogo resursu Vikoristovuyetsya zokrema pri ocinci zemelnih resursiv P R r de R cina prirodnogo resursu R velichina richnoyi renti r koeficiyent mozhe zalezhati vid stavki diskontu po bankivskomu kreditu Prirodnij resurs mozhna porivnyati z bankivskim vkladom sho prinosit shorichnij dohid u viglyadi prirostu kapitalu rivnogo za velichinoyu richnij renti Rentnij pributok vinikaye u vlasnika prirodnih resursiv pri yih ekspluataciyi Ekonomichna renta pributok orendna plata za vikoristannya limitovanogo prirodnogo resursu Diferencialna renta vinikaye vid ekspluataciyi riznih za yakistyu prirodnih resursiv pri inshih rivnih umovah Na yiyi velichinu vplivayut misce roztashuvannya ta umovi transportuvannya do misc spozhivannya ta pererobki 3 Pri vitratnomu pidhodi bazoyu dlya rozrahunku cini prirodnogo resursu ye vitrati pov yazani z pidgotovkoyu vikoristannyam ta vidnovlennyam resursu Vitratnij pidhid zastosovuyetsya dlya ocinki vartosti vidnovlennya pri degradaciyi prirodnogo resursu Vartist vidtvorennya vklyuchaye potencijni vitrati neobhidni dlya zamishennya poshkodzhenogo prirodnogo resursu analogichnim Nedoliki vitratnogo metodu vstanovlennya cin bez urahuvannya kon yunkturi rinku cina krashogo za yakistyu prirodnogo resursu viyavlyayetsya nizhchoyu nizh girshogo oskilki potribno menshe vitrat dlya jogo otrimannya i vidnovlennya 4 Koncepciya alternativnoyi vartosti dozvolyaye ociniti prirodnij ob yekt sho maye zanizhenu rinkovu vartist za dopomogoyu rozrahunku upushenoyi vigodi yaku mozhna bulo b otrimati pri jogo vikoristanni z inshoyu metoyu napriklad alternativna vartist zapovidnika neotrimani pributki vid realizaciyi derevini vilovu tvarin ta in Cej pidhid vikoristovuyetsya dlya vimiryuvannya vartosti zberezhennya prirodnogo ob yekta Yak kompleksnij pidhod do ocinki prirodi zastosovuyetsya koncepciya zagalnoyi ekonomichnoyi cinnosti vartosti Pri yiyi vikoristanni vrahovuyutsya resursni ta asimilyacijni vidnovni funkciyi prirodnogo seredovisha 5 Zagalna ekonomichna cinnist prirodnogo ob yektu vklyuchaye vartist vikoristannya vona skladayetsya z pryamoyi vartosti vikoristannya nepryamoyi vartosti vikoristannya vartosti vidkladenoyi alternativi vartist nevikoristannya vartist isnuvannya Vartist vikoristannya harakterizuye spozhivchu vartist prirodnogo ob yektu Pryama vartist vikoristannya bezposeredni pributki oderzhuvani pri ekspluataciyi prirodnogo ob yekta abo spozhivannya prirodnogo resursu napriklad vidobutok korisnih kopalin zagotovka derevini Nepryama vartist vikoristannya pributki vid vikoristannya prirodnogo ob yektu sho vinikayut u globalnomu masshtabi napriklad formuvannya klimatu na planeti vodoregulyuyuchi funkciyi Vartist vidkladenoyi alternativi vartist konservaciyi prirodnogo resursu dlya majbutnogo vikoristannya Ocinyuyetsya yak suma pryamoyi i nepryamoyi vartosti vikoristannya Vartist nevikoristannya vartist isnuvannya prirodnogo ob yektu yak takogo ocinka rekreacijnoyi spromozhnosti prirodnogo seredovisha Pri ocinci vartosti nevikoristannya zastosovuyetsya koncepciya gotovnosti platiti za ekologichne blago yaka viznachayetsya shlyahom anketuvannya i opituvan Metodi anketuvannyametod virazhenih perevag opituvannya zhiteliv miscevosti dlya z yasuvannya skilki gotovij zaplatiti kozhen z nih za zberezhennya yakosti togo chi inshogo prirodnogo ob yektu zagalna vartist ye mnozhina serednoyi sumi gotovnosti platiti ta kilkosti zhiteliv miscevosti metod transportno shlyahovih vitrat vitrati na vidviduvannya naselennyam prirodnogo ob yektu proporcijni do jogo rekreacijnoyi cinnosti Div takozhUpravlinnya prirodokoristuvannyam Virobnicha efektivnist vikoristannya biocenoziv Zakon znizhennya prirodoyemnosti gotovoyi produkciyi Indeks ekologichnoyi efektivnosti Resurso oriyentovana ekonomika Indikatori stalogo rozvitku Ekologizaciya virobnictva Zakon znizhennya energetichnoyi efektivnosti prirodokoristuvannyaLiteraturaAnuchin V A Osnovy prirodopolzovaniya teoreticheskij aspekt 430 s Bokov V A Geosistemnye vzaimodejstviya ih uchet v prirodopolzovanii Fiz geografiya i geomorfologiya 1989 Vyp 36 S 8 14 Bronshtejn A M Litvinov V A Rusin I N Ekologizaciya ekonomiki metody regionalnogo upravleniya M Nauka 1990 120 s Gensiruk S A Regionalne prirodokoristuvannya Navch posib Lviv Svit 1992 336 s Gensiruk S A Nizhnik M S Mishenko V S Ekologo ekonomicheskie aspekty prirodopolzovaniya K Nauk dumka 1982 175 s Gerasimov I P Nauchnye osnovy sovremennogo monitoringa okruzhayushej sredy Izv AN SSSR Ser Geograf 1975 3 S 13 25 Gerasimov I P Monitoring okruzhayushej sredy Sovrem Probl geografii M Nauka 1976 S 19 29 Gerasimov I P Principy i metody geosistemnogo monitoringa Izv ANSSSR Ser geograf 1982 2 S 5 12 Golub A A Strukova E B Ekonomika prirodnyh resursov M Aspekt Press 1998 319 s Gofman K G Ekonomicheskaya ocenka prirodnyh resursov Voprosy teorii i metodologii M Nauka 1987 Grin A M Geosistema kak obekt monitoringa Geosist monitoring v biosfer zapovednikah M 1984 S 43 54 Danilishin B M Doroguncov S I Mishenko V S Koval Ya V Novorotov O S Palamarchuk M M Prirodno resursnij potencial stalogo rozvitku Ukrayini Kiyiv RVPS Ukrayini 1999 716 s Dmitrievskij Yu D Prirodnyj potencial i ego kolichestvennaya ocenka Izv Vsesoyuz geogr ob va 1971 1 S 41 47 Donskoj N P Donskaya S A Osnovy ekologii i ekonomika prirodopolzovaniya Mn UP Tehnoprint 2000 S 308 Ekologo ekonomichni prioriteti u virishenni problemi vidhodiv B Gorlickij Ekonomika Ukrayini 3 1995 S 55 Ekonomika prirodopolzovaniya Ucheb dlya vuzov M A Revazov N Ya Lobanov YuA Malyarov V 3 Persic M Nedra 1992 PosilannyaOcinka prirodnih resursiv navch metod posib uklad O G Lanovenko O O Ostapishina Herson PP Vishemirskij V S 2013 S 134 Plata za prirodni resursi navch metod posib uklad O G Lanovenko O O Ostapishina Herson PP Vishemirskij V S 2013 S 139 Cina prirodnih resursiv navch metod posib uklad O G Lanovenko O O Ostapishina Herson PP Vishemirskij V S 2013 S 188 Kazanceva L N Podhody k ocenke prirodnyh resursov primenyaemye v metodikah rascheta usherba pri osushestvlenii hozyajstvennoj deyatelnosti Znachenie celi i zadachi ekonomicheskoj ocenki prirodnyh resursov Ocenka prirodnyh resursov