Міда́с (дав.-гр. Μίδας) — герой давньогрецьких міфів, прототипом якого був фригійський володар Мідас. Найбільш знаний за здатністю обертати все, чого торкався, на золото.
Мідас у міфах
Походження і правління
Мідас був народжений богинею Ідою і сатиром, ім'я якого забулося. У дитинстві, коли він лежав у колисці, туди заповзли мурахи і поклали між губ пшеничні зерна. Віщуни витлумачили це як знак того, що Мідас матиме величезне багатство. Коли він подорослішав, його навчав співець Орфей. Його життя минало в задоволеннях, Мідас правив македонським містом Бромієм і народом бригів. Вже тоді він прославився дивовижними трояндовими садами. Цар Фракії Гордій, що не мав дітей, всиновив Мідаса і той успадкував трон після його смерті.
Дар Мідаса
Коли Діоніс подорожував світом через своє безумство, один з його сатирів, Сілен, відстав від армії Діоніса і заснув у трояндовому саду. Садівники Мідаса зв'язали непроханого гостя гірляндами квітів і привели до царя. Сілен розповів Мідасу про численні чудеса світу і далекі землі, розважаючи цими оповідями кілька днів. Після цього Мідас відпустив Сілена, давши своїх людей у супровід.
Діоніс віддячив за супровід Сілена до нього і сказав Мідасові, що виконає будь-яке його одне бажання. Цар на це забажав: «Прошу, зроби так, щоб все, до чого я доторкнуся, перетворювалося на золото». Мідас став обертати на золото камені, квіти та все інше чого торкався. Але скоро він побачив, що золотом стає також їжа і пиття. Він звернувся до Діоніса з благаннями позбавити його такого дару, даного через необдумане бажання багатства. Діоніс порадив омитися в ріці Пактол. Зайшовши в її води, Мідас звільнився від обтсяжливої здатності, а пісок Пактола відтоді став золотоносним.
Вуха Мідаса
В іншій легенді мовиться, що Мідас був одним із суддів у музичному змаганні між Аполлоном і Марсієм (варіант: Паном) і присудив першість Марсієві. Розлючений Аполлон помстився обом. З Марсія живцем зідрав шкіру, а в Мідаса раптом виросли вуха віслюка, які володар змушений був ховати під шапочкою. Вочевидь, саме такі асоціації викликав у греків традиційний фригійський ковпак з клапанами, що закривали вуха. Його таємницю знав лише цирульник, що змушений був мовчати під страхом смерті. Одного разу цирульник не витерпів і викопавши ямку в землі шепнув туди: «У царя Мідаса ослячі вуха». На цьому місці виріс очерет, шелест якого говорив усім перехожим: «У царя Мідаса ослячі вуха».
Дізнавшись про це, Мідас наказав стратити цирульника, а сам випив бичої крові (греки вважали її отруйною для всіх, крім жриць Геї) і в муках помер.
Трактування образу
Прообразом Мідаса міг бути реальний цар мосхів Міта, що жив у XII ст. до н.е. на заході Фракії. Він був відомий великим багатством і відкриттям золота на річці Пактол. Ослині вуха, можливо, слугували символом царської влади його династії, пов'язаної з культом Діоніса, чиєю священною твариною був віслюк. Інший можливий прообраз — Мідас, який правив Фригією в кінці VIII ст. до н.е., відомий з грецьких і ассирійських джерел. Він вів торгівлю з греками і йому приписується винахід карбованих грошей.
Переказ про цирульника Мідаса ймовірно відображає звичай зрізати та ховати в землі волосся (чи голову) померлого царя як оберіг від ворогів.
Мідас у висловах
Відомі крилаті вислови:
- «Доторк Мідаса» — здатність миттєво збільшити цінність;
- «Цирульник Мідаса» — базіка, людина, що не вміє берегти таємниць;
- «Мідасів суд» — суд неука;
- «Мідасові вуха» — неуцтво, якого не можна приховати.
Примітки
- Мустафін О. Золоте руно. Історія, заплутана в міфах. Х., 2019, с.142
- Цицерон. Про дивинації I.36; Овідий. Метаморфози XI. 92 — 93.
- Гігін. Міфи 274; Філострат. Життя Аполлонія Тіанського VI.27; Геродот 1.14 и VIII. 138.
- Арріан. Анабасис Александра II.3.
- Еліан. Строкаті оповіді III.18.
- Овідій. Метаморфози XI. 90 и cл.; Гігін, Міфи 191; Вергілій. Буколіки VI.13 і далі.
- Мустафін О. Золоте руно. Історія, заплутана в міфах. Х., 2019, с.142-143
- Овідій. Метаморфози XI. 146 і далі. Персії. Сатири I. 121; Страбон I. 3. 21.
- Graves, Robert (2017). The Greek myths: the complete and definitive edition (вид. Reissued in this edition 2017). London: Penguin Books. с. 83. ISBN .
- Nilsson, Martin Persson (1972). The Mycenaean Origin of Greek Mythology (англ.). Univ of California Press. с. 48. ISBN .
Література
Вікісховище має мультимедійні дані за темою: Мідас (міфологія) |
- Словник античної мітології / Упоряд. Козовик І. Я., Пономарів О. Д. Тернопіль: Навчальна книга — Богдан, 2006. 312с.
- Graves, Robert. The Greek Myths: The Complete and Definitive Edition. Penguin UK, 2018 р. 784 p.
Посилання
- Мідас // Українська мала енциклопедія : 16 кн. : у 8 т. / проф. Є. Онацький. — Буенос-Айрес, 1961. — Т. 4, кн. VIII : Літери Ме — На. — С. 991. — 1000 екз.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
U Vikipediyi ye statti pro inshi znachennya cogo termina Mida s dav gr Midas geroj davnogreckih mifiv prototipom yakogo buv frigijskij volodar Midas Najbilsh znanij za zdatnistyu obertati vse chogo torkavsya na zoloto Midas i satir Silen na davnogreckomu glekuMidas u mifahDionis daye Midasovi dar obertati vse na zolotoPohodzhennya i pravlinnya Midas buv narodzhenij bogineyu Idoyu i satirom im ya yakogo zabulosya U ditinstvi koli vin lezhav u kolisci tudi zapovzli murahi i poklali mizh gub pshenichni zerna Vishuni vitlumachili ce yak znak togo sho Midas matime velichezne bagatstvo Koli vin podoroslishav jogo navchav spivec Orfej Jogo zhittya minalo v zadovolennyah Midas praviv makedonskim mistom Bromiyem i narodom brigiv Vzhe todi vin proslavivsya divovizhnimi troyandovimi sadami Car Frakiyi Gordij sho ne mav ditej vsinoviv Midasa i toj uspadkuvav tron pislya jogo smerti Dar Midasa Koli Dionis podorozhuvav svitom cherez svoye bezumstvo odin z jogo satiriv Silen vidstav vid armiyi Dionisa i zasnuv u troyandovomu sadu Sadivniki Midasa zv yazali neprohanogo gostya girlyandami kvitiv i priveli do carya Silen rozpoviv Midasu pro chislenni chudesa svitu i daleki zemli rozvazhayuchi cimi opovidyami kilka dniv Pislya cogo Midas vidpustiv Silena davshi svoyih lyudej u suprovid Dionis viddyachiv za suprovid Silena do nogo i skazav Midasovi sho vikonaye bud yake jogo odne bazhannya Car na ce zabazhav Proshu zrobi tak shob vse do chogo ya dotorknusya peretvoryuvalosya na zoloto Midas stav obertati na zoloto kameni kviti ta vse inshe chogo torkavsya Ale skoro vin pobachiv sho zolotom staye takozh yizha i pittya Vin zvernuvsya do Dionisa z blagannyami pozbaviti jogo takogo daru danogo cherez neobdumane bazhannya bagatstva Dionis poradiv omitisya v rici Paktol Zajshovshi v yiyi vodi Midas zvilnivsya vid obtsyazhlivoyi zdatnosti a pisok Paktola vidtodi stav zolotonosnim Vuha Midasa V inshij legendi movitsya sho Midas buv odnim iz suddiv u muzichnomu zmaganni mizh Apollonom i Marsiyem variant Panom i prisudiv pershist Marsiyevi Rozlyuchenij Apollon pomstivsya obom Z Marsiya zhivcem zidrav shkiru a v Midasa raptom virosli vuha vislyuka yaki volodar zmushenij buv hovati pid shapochkoyu Vochevid same taki asociaciyi viklikav u grekiv tradicijnij frigijskij kovpak z klapanami sho zakrivali vuha Jogo tayemnicyu znav lishe cirulnik sho zmushenij buv movchati pid strahom smerti Odnogo razu cirulnik ne viterpiv i vikopavshi yamku v zemli shepnuv tudi U carya Midasa oslyachi vuha Na comu misci viris ocheret shelest yakogo govoriv usim perehozhim U carya Midasa oslyachi vuha Diznavshis pro ce Midas nakazav stratiti cirulnika a sam vipiv bichoyi krovi greki vvazhali yiyi otrujnoyu dlya vsih krim zhric Geyi i v mukah pomer Traktuvannya obrazuProobrazom Midasa mig buti realnij car moshiv Mita sho zhiv u XII st do n e na zahodi Frakiyi Vin buv vidomij velikim bagatstvom i vidkrittyam zolota na richci Paktol Oslini vuha mozhlivo sluguvali simvolom carskoyi vladi jogo dinastiyi pov yazanoyi z kultom Dionisa chiyeyu svyashennoyu tvarinoyu buv vislyuk Inshij mozhlivij proobraz Midas yakij praviv Frigiyeyu v kinci VIII st do n e vidomij z greckih i assirijskih dzherel Vin viv torgivlyu z grekami i jomu pripisuyetsya vinahid karbovanih groshej Perekaz pro cirulnika Midasa jmovirno vidobrazhaye zvichaj zrizati ta hovati v zemli volossya chi golovu pomerlogo carya yak oberig vid vorogiv Midas u vislovahVidomi krilati vislovi Dotork Midasa zdatnist mittyevo zbilshiti cinnist Cirulnik Midasa bazika lyudina sho ne vmiye beregti tayemnic Midasiv sud sud neuka Midasovi vuha neuctvo yakogo ne mozhna prihovati PrimitkiMustafin O Zolote runo Istoriya zaplutana v mifah H 2019 s 142 Ciceron Pro divinaciyi I 36 Ovidij Metamorfozi XI 92 93 Gigin Mifi 274 Filostrat Zhittya Apolloniya Tianskogo VI 27 Gerodot 1 14 i VIII 138 Arrian Anabasis Aleksandra II 3 Elian Strokati opovidi III 18 Ovidij Metamorfozi XI 90 i cl Gigin Mifi 191 Vergilij Bukoliki VI 13 i dali Mustafin O Zolote runo Istoriya zaplutana v mifah H 2019 s 142 143 Ovidij Metamorfozi XI 146 i dali Persiyi Satiri I 121 Strabon I 3 21 Graves Robert 2017 The Greek myths the complete and definitive edition vid Reissued in this edition 2017 London Penguin Books s 83 ISBN 978 0 241 98338 6 Nilsson Martin Persson 1972 The Mycenaean Origin of Greek Mythology angl Univ of California Press s 48 ISBN 978 0 520 01951 5 LiteraturaVikishovishe maye multimedijni dani za temoyu Midas mifologiya Slovnik antichnoyi mitologiyi Uporyad Kozovik I Ya Ponomariv O D Ternopil Navchalna kniga Bogdan 2006 312s Graves Robert The Greek Myths The Complete and Definitive Edition Penguin UK 2018 r 784 p PosilannyaMidas Ukrayinska mala enciklopediya 16 kn u 8 t prof Ye Onackij Buenos Ajres 1961 T 4 kn VIII Literi Me Na S 991 1000 ekz