Битва при Акабі (араб. معركة العقبة; англ. Battle of Aqaba) сталася 6 липня 1917 року біля порту Акаба на Червоному морі (в теперішній Йорданії). Бій став ключовим епізодом Великого арабського повстання проти османського панування під час Першої світової війни. Атакуючі арабські сили на чолі з Шерифом Насіром і за підтримки Томаса Едварда Лоуренса здобули рішучу перемогу над силами Османської імперії.
Битва при Акабі | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Арабське повстання під час Першої світової війни (Близькосхідний театр воєнних дій) | |||||||
Вершник на верблюді, що тримає прапор, під час тріумфального входу до міста | |||||||
| |||||||
Сторони | |||||||
Хіджаз Британська імперія | Османська імперія | ||||||
Командувачі | |||||||
Томас Едвард Лоуренс | невідомо | ||||||
Військові сили | |||||||
5 тис. При підтримці ВМС Британії | 550 осіб (1 гарнізон); 1 батальйон піхоти (прибл. 450 осіб) | ||||||
Втрати | |||||||
2 загиблих | 300 загиблих 700 полонених |
Передумови
заявив Лоуренсу: «Похід на Акабу з боку Фейсала наразі не бажаний...» Лоуренс, втім, вирішив зробити по-іншому, наголошуючи на приватності цієї справи, оскільки «Фейсал надавав гроші, верблюдів, приміщення та вибухівку» .
На чолі 600-мильного марш-кидку пустелею стояв Шериф Насір, тоді як Лоуренса супроводжували Несіб аль Бекрі та , лідер північного бедуїнського племені Ель-Хувейтат. Загальна чисельність сил, що вирушили 9 травня 1917 року, становила 45 вершників на верблюдах .
З півночі та сходу Акаба була оточена горами, маючи сполучення лише через Ваді-Ітм. Довга та вузька ущелина могла бути заблокована османами для запобігання будь-якого вторгнення британців морем, втім Королівський флоту мав можливість для обстрілів з боку моря. В період упродовж 1914—1917 років османський гарнізон міста виріс зі 100 до 300 осіб, за рахунок переважно арабської жандармерії. За словами Ніла Фолкнера, «британське верховне командування вже давно переймалося Акабою». В османській Акабі британці бачили загрозу для сил Арчибальда Мюррея, оскільки вона могла стати базою для німецьких підводних човнів у Червоному морі. До того ж, османи могли дістатися сусіднього Синайського півострова.
За словами Т. Е. Лоуренса, арабам була потрібна Акаба, по-перше, задля розширення контрольованої ними території, і по-друге, задля налагодження зв'язку з британцями
Похід і битва
Лоуренс та його соратник Ньюкомб намагалися переконати турецьку армію, що метою їхнього наступу є Дамаск та Алеппо, відвертаючи увагу від справжньої цілі — порту Акаби. Похід до Акаби розпочався в травні, а Нурі Шаалану було заплачено 6 тис. фунтів стерлінгів золотом за використання Ваді-Сірхана як бази.
Перебуваючи в Баїрі, Лоуренс і Авда вдалися до нападу на залізничну лінію поблизу міста Дар'а, щоб переконати турків, що головні арабські сили перебували в Ель-Азраку. Відмовившись від походу на півночі, Лоуренс і Зааль зрештою атакували станцію Атві на південь від Амману, перш ніж повернутися назад до Баїру .
Три клани з племені Ель-Хувейтат намагалися забезпечити контроль над перевалом Аба-ель-Ліссан вздовж шляху з Маана до Акаби. У той час, поки арабські сили атакували блокгауз Фувейла на перевалі, Авда та Лоуренс здійснили напад на гарнізон Гадір-ель-Хадж вздовж залізничної лінії на південь від Маана, зруйнувавши десять мостів. Однак, контроль над перевалом був втрачений після прибуття турецького батальйону допомоги під керівництвом Ніаз-бея, який зайняв Аба-ель-Ліссан .
2 липня Авда Абу Таї особисто очолив атаку п'ятидесяти вершників на турецькі війська, тоді як 400 вершників на верблюдах під керівництвом Насіра та Лоуренса атакували їхній фланг. У висліді турецькі втрати склали 300 осіб загиблими та 160 полоненими, натомість араби втратили лише двох загиблими. Відомо, що Лоуренс ледь не загинув під час бою після того, як випадково вистрілив у голову свого верблюда. В Авду потрапило шість куль, що знищили його польові окуляри, кобуру та піхви; втім, сам він залишився неушкодженим .
Попереду на шляху до Акаби стояли ще три турецькі пости: Гувейра, Кетіра та Хадра. Гувейра була захоплена Шейхом Ібн Джадом до приїзду Авди та Лоуренса, а 120 солдатів її турецького гарнізону потрапили в полон. Кетіра була взята в ніч на 4 липня під час місячного затемнення. Гарнізон із 300 осіб у Хадрі здався 6 липня. Відтак, Акаба, що лежала за 4 милі на морському узбережжі, стала відкритою .
Наслідки
До кінця протистояння арабські сили розширились до 2 тис. за рахунок підкріплень з племені Ель-Хувейтат. Авда заснував військовий пост у Гувейрі з 600 представників свого клану, що тримався протягом наступних 1,5 місяців. Завдяки ньому Акаба залишися утриманою, хоча османи і зуміли повернути Абу-ель-Ліссан і Фувейлу. Арабські форпости також були створені в пунктах Петра, Делага та Батра, вздовж нагір'я Маан .
Лоуренс, у супроводі восьми інших осіб, усього за 49 годин подолав шлях у 160 міль вздовж Синайського півострова через до Суецу. Діставшись Ісмаїлії, Лоуренс переконав командування надіслати до Акаби із запасами їжі HMIS Dufferin, що мав доставити полонених на шляху назад. У Каїрі Лоуренс попросив у генерала Едмунда Алленбі, зброю, 16 тис. фунтів золотом для сплати боргів, а також 200 тис соверенів для втілення планів щодо порушення сполучення з Єрусалимом. Алленбі, який пообіцяв Лоуренсу зробити все від нього залежне, згодом повідомив маршалу , що «...навіть частковий успіх планів капітана Лоуренса сильно порушить турецькі залізничні комунікації на південь від Алеппо, тоді як повний успіх повністю знищить цей єдиний шлях [турецьких] комунікацій .
Отож, з Акаби, що стала провідною базою Королівського флоту, здійснювалася підтримка сил Фейсала що прибули 23 серпня; сам порт охоронявся кораблями та HMS Humber. У Кунтіллі була збудована посадкова смуга, завдяки чому Королівський льотний корпус здійснював бомбардування Маану, Абу-ель-Ліссану та Фувейли у той час, як сили Авди атакували Хіджазьку залізницю. За словами Лоуренса, «протягом наступних чотирьох місяців наші експерти з Акаби знищили сімнадцять локомотивів. Подорожування стало для ворога непередбачуваним жахом» .
В культурі
Похід на Акабу та взяття міста зображені в британському культовому фільмі 1962 року «Лоуренс Аравійській».
Примітки
- Tucker, 2005, с. 115
- Lawrence, 1926
- Thomas, 2017
- Wilson, 1992
- Faulkner, Neil (2016). Lawrence of Arabia's War: The Arabs, the British and the Remaking of the Middle East in WWI. New Haven: Yale University Press. с. 264–65. ISBN .
- Lawrence, T.E. (1935). Seven Pillars of Wisdom. Garden City: Doubleday, Doran & Company, Inc. с. 225–74.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
U Vikipediyi ye statti pro inshi znachennya cogo termina Akaba Bitva pri Akabi arab معركة العقبة angl Battle of Aqaba stalasya 6 lipnya 1917 roku bilya portu Akaba na Chervonomu mori v teperishnij Jordaniyi Bij stav klyuchovim epizodom Velikogo arabskogo povstannya proti osmanskogo panuvannya pid chas Pershoyi svitovoyi vijni Atakuyuchi arabski sili na choli z Sherifom Nasirom i za pidtrimki Tomasa Edvarda Lourensa zdobuli rishuchu peremogu nad silami Osmanskoyi imperiyi Bitva pri AkabiArabske povstannya pid chas Pershoyi svitovoyi vijni Blizkoshidnij teatr voyennih dij Vershnik na verblyudi sho trimaye prapor pid chas triumfalnogo vhodu do mista Vershnik na verblyudi sho trimaye prapor pid chas triumfalnogo vhodu do mistaData 6 lipnya 1917Misce Akaba teperishnya Jordaniya Rezultat Peremoga arabskih silStoroniHidzhaz Britanska imperiya Osmanska imperiyaKomanduvachiTomas Edvard Lourens nevidomoVijskovi sili5 tis Pri pidtrimci VMS Britaniyi 550 osib 1 garnizon 1 bataljon pihoti pribl 450 osib Vtrati2 zagiblih 300 zagiblih 700 polonenihTomas Edvard Lourens vidomij yak Lourens AravijskijPeredumovizayaviv Lourensu Pohid na Akabu z boku Fejsala narazi ne bazhanij Lourens vtim virishiv zrobiti po inshomu nagoloshuyuchi na privatnosti ciyeyi spravi oskilki Fejsal nadavav groshi verblyudiv primishennya ta vibuhivku 257 58 Na choli 600 milnogo marsh kidku pusteleyu stoyav Sherif Nasir todi yak Lourensa suprovodzhuvali Nesib al Bekri ta lider pivnichnogo beduyinskogo plemeni El Huvejtat Zagalna chiselnist sil sho virushili 9 travnya 1917 roku stanovila 45 vershnikiv na verblyudah 269 Z pivnochi ta shodu Akaba bula otochena gorami mayuchi spoluchennya lishe cherez Vadi Itm Dovga ta vuzka ushelina mogla buti zablokovana osmanami dlya zapobigannya bud yakogo vtorgnennya britanciv morem vtim Korolivskij flotu mav mozhlivist dlya obstriliv z boku morya V period uprodovzh 1914 1917 rokiv osmanskij garnizon mista viris zi 100 do 300 osib za rahunok perevazhno arabskoyi zhandarmeriyi Za slovami Nila Folknera britanske verhovne komanduvannya vzhe davno perejmalosya Akaboyu V osmanskij Akabi britanci bachili zagrozu dlya sil Archibalda Myurreya oskilki vona mogla stati bazoyu dlya nimeckih pidvodnih chovniv u Chervonomu mori Do togo zh osmani mogli distatisya susidnogo Sinajskogo pivostrova Za slovami T E Lourensa arabam bula potribna Akaba po pershe zadlya rozshirennya kontrolovanoyi nimi teritoriyi i po druge zadlya nalagodzhennya zv yazku z britancyamiPohid i bitvaLourens ta jogo soratnik Nyukomb namagalisya perekonati turecku armiyu sho metoyu yihnogo nastupu ye Damask ta Aleppo vidvertayuchi uvagu vid spravzhnoyi cili portu Akabi Pohid do Akabi rozpochavsya v travni a Nuri Shaalanu bulo zaplacheno 6 tis funtiv sterlingiv zolotom za vikoristannya Vadi Sirhana yak bazi Perebuvayuchi v Bayiri Lourens i Avda vdalisya do napadu na zaliznichnu liniyu poblizu mista Dar a shob perekonati turkiv sho golovni arabski sili perebuvali v El Azraku Vidmovivshis vid pohodu na pivnochi Lourens i Zaal zreshtoyu atakuvali stanciyu Atvi na pivden vid Ammanu persh nizh povernutisya nazad do Bayiru 228 263 269 70 285 87 293 94 Tri klani z plemeni El Huvejtat namagalisya zabezpechiti kontrol nad perevalom Aba el Lissan vzdovzh shlyahu z Maana do Akabi U toj chas poki arabski sili atakuvali blokgauz Fuvejla na perevali Avda ta Lourens zdijsnili napad na garnizon Gadir el Hadzh vzdovzh zaliznichnoyi liniyi na pivden vid Maana zrujnuvavshi desyat mostiv Odnak kontrol nad perevalom buv vtrachenij pislya pributtya tureckogo bataljonu dopomogi pid kerivnictvom Niaz beya yakij zajnyav Aba el Lissan 295 99 309 2 lipnya Avda Abu Tayi osobisto ocholiv ataku p yatidesyati vershnikiv na turecki vijska todi yak 400 vershnikiv na verblyudah pid kerivnictvom Nasira ta Lourensa atakuvali yihnij flang U vislidi turecki vtrati sklali 300 osib zagiblimi ta 160 polonenimi natomist arabi vtratili lishe dvoh zagiblimi Vidomo sho Lourens led ne zaginuv pid chas boyu pislya togo yak vipadkovo vistriliv u golovu svogo verblyuda V Avdu potrapilo shist kul sho znishili jogo polovi okulyari koburu ta pihvi vtim sam vin zalishivsya neushkodzhenim 300 05 664 Obgovorennya umov kapitulyaciyi 5 lipnya 1917 roku Poperedu na shlyahu do Akabi stoyali she tri turecki posti Guvejra Ketira ta Hadra Guvejra bula zahoplena Shejhom Ibn Dzhadom do priyizdu Avdi ta Lourensa a 120 soldativ yiyi tureckogo garnizonu potrapili v polon Ketira bula vzyata v nich na 4 lipnya pid chas misyachnogo zatemnennya Garnizon iz 300 osib u Hadri zdavsya 6 lipnya Vidtak Akaba sho lezhala za 4 mili na morskomu uzberezhzhi stala vidkritoyu 308 12 664 NaslidkiArabski sili v Akabi 28 lyutogo 1918 roku Avtohromna kolorova fotografiya Do kincya protistoyannya arabski sili rozshirilis do 2 tis za rahunok pidkriplen z plemeni El Huvejtat Avda zasnuvav vijskovij post u Guvejri z 600 predstavnikiv svogo klanu sho trimavsya protyagom nastupnih 1 5 misyaciv Zavdyaki nomu Akaba zalishisya utrimanoyu hocha osmani i zumili povernuti Abu el Lissan i Fuvejlu Arabski forposti takozh buli stvoreni v punktah Petra Delaga ta Batra vzdovzh nagir ya Maan 277 313 14 314 15 Lourens u suprovodi vosmi inshih osib usogo za 49 godin podolav shlyah u 160 mil vzdovzh Sinajskogo pivostrova cherez do Suecu Distavshis Ismayiliyi Lourens perekonav komanduvannya nadislati do Akabi iz zapasami yizhi HMIS Dufferin sho mav dostaviti polonenih na shlyahu nazad U Kayiri Lourens poprosiv u generala Edmunda Allenbi zbroyu 16 tis funtiv zolotom dlya splati borgiv a takozh 200 tis sovereniv dlya vtilennya planiv shodo porushennya spoluchennya z Yerusalimom Allenbi yakij poobicyav Lourensu zrobiti vse vid nogo zalezhne zgodom povidomiv marshalu sho navit chastkovij uspih planiv kapitana Lourensa silno porushit turecki zaliznichni komunikaciyi na pivden vid Aleppo todi yak povnij uspih povnistyu znishit cej yedinij shlyah tureckih komunikacij 280 315 21 Otozh z Akabi sho stala providnoyu bazoyu Korolivskogo flotu zdijsnyuvalasya pidtrimka sil Fejsala sho pribuli 23 serpnya sam port ohoronyavsya korablyami ta HMS Humber U Kuntilli bula zbudovana posadkova smuga zavdyaki chomu Korolivskij lotnij korpus zdijsnyuvav bombarduvannya Maanu Abu el Lissanu ta Fuvejli u toj chas yak sili Avdi atakuvali Hidzhazku zaliznicyu Za slovami Lourensa protyagom nastupnih chotiroh misyaciv nashi eksperti z Akabi znishili simnadcyat lokomotiviv Podorozhuvannya stalo dlya voroga neperedbachuvanim zhahom 312 13 341 43 380 V kulturiPohid na Akabu ta vzyattya mista zobrazheni v britanskomu kultovomu filmi 1962 roku Lourens Aravijskij PrimitkiTucker 2005 s 115 Lawrence 1926 Thomas 2017 Wilson 1992 Faulkner Neil 2016 Lawrence of Arabia s War The Arabs the British and the Remaking of the Middle East in WWI New Haven Yale University Press s 264 65 ISBN 978 0300226393 Lawrence T E 1935 Seven Pillars of Wisdom Garden City Doubleday Doran amp Company Inc s 225 74