На початку ХХст. в Галичині нараховувалось понад 100 німецьких поселень зі статусом колоній (див. ). Німецька народність становила 3,5 % всього населення краю. На сьогоднішній час господарські будівлі втрачено практично цілковито.(c.72)
Архітектурна специфіка будівель
Хати німецьких колоністів навіть сьогодні в структурі сучасної житлової забудови виділяються своїми солідними розмірами, характерним силуетом, укрупненим масштабом архітектурних деталей.
Як правило, це хати, розраховані на комфортне проживання двох родинних сімей: сім'ї господарів (батьків) і сім'ї їх дітей.
Будинки складаються із сіней, комори, і п'яти житлових приміщень, одне з яких кухня-їдальня. Довжина хат в 2-2,5 рази перевищує ширину. Найчастіше зустрічаються хати розміром 16 на 8 м, але трапляються хати довжиною понад 20 м.
Практично всі будинки одноповерхові. Крім того, в місцевостях з невисоким рівнем ґрунтових вод під багатьма будинками є одна або дві камери підвальних приміщень — пивниці. Перекриття пивниць склепінчасте, прольотом до 3 м. Висота пивниць в центрі становить від 2,5 до 3 м. В склепіннях закладені гаки, до яких підвішувались окремі посудини з продуктами або цілі полиці.
Пивниці завантажувались через вікна-люки, що знаходились з боку подвір'я. Зимою ці люки закривались сіном. В пивницях тримається постійний мікроклімат: влітку — прохолодно, взимку — тепло. Сирості чи замокання пивниць обстеженням не виявлено. Найчастіше, пивниці сполучались із житловим поверхом за допомогою кам'яних або дерев'яних сходів. Найстаріша пивниця датована 1827 роком а колонії Агіезедель.
Планувально-функціональні зони будинку
Переважна кількість будинків чітко розділена на три планувально-функціональні зони: комунікаційно-господарську і дві житлові по боках. Інколи, в одному з торців будинку знаходиться ще одна зона — господарська, яка має окремий вхід з боку подвір'я і використовується як відносно тепле приміщення для молодняка і птиці.
Всі житлові будинки мали два входи:
- парадний, від вулиці через тамбур, розміщений посередині хати;
— господарський, через сіни з боку подвір'я навпроти парадного входу або на кілька метрів зміщений відносно нього;
Комунікаційно-господарська зона була ядром життєдіяльності не лише кожної хати, а й всього домогосподарства. Тут також розміщувались сходові марші на горище і в погріб. Звідси можна було пройти в будь-яку житлову кімнату. Тут же розміщувалась велика, розрахована на одночасне випікання 20-ти буханок хліба, піч-пекарня з лежанкою, духовкою і кормозапарником для приготування їжі худобі.
Варіанти планувальних типів
При зовнішній подібності будинків, вони можуть суттєво відрізнятись планувальною структурою власне за рахунок вирішення комунікаційно-господарської зони. Умовно їх можна згрупувати на два типи:
Тип 1 — характерний симетричним вирішенням житлових зон. Комунікаційно-господарська зона займає строго центральне місце, по обидва її боки розміщуються дві однакові функціонально автономні житлові зони. Господарський вхід з подвір'я здійснюється у великі сіни з вікном через піч-пекарню. Кожна житлова зона складається з великої (20-25 м²) житлової кімнати і кухні, обладнаною варильною піччю. Кухні розміщуються симетрично по обидва боки від сіней.
Тип 2 — з асиметричним вирішенням зон. Одна зона включає дві кімнати загальною площею 32-38 м², інша складається з однієї кімнати 15-20 м². Зони об'єднуються великою (18-22 м²) спільною кухнею-їдальнею-вітальнею. Господарська зона, що включає комору і сіни з піччю-пекарнею, займає в структурі будинку кутове положення.
Серед будинків, які за сумою ознак відповідали другому планувальному типові, найпоширеніші варіанти, в яких площі сіней скорочені до розмірів тамбура, а піч-пекарня розміщена в кухні-їдальні-вітальні. При цьому, на господарському вході найчастіше застосовувались двостулкові двері, які складались з двох дверцят висотою 1 м, розміщених одне над другим, що значно покращувало зв'язок з подвір'ям в теплу пору року.
Будинки другого планувального типу найчастіше блокувались господарською зоною зі стайнею, стодолою чи дровітнею.
Практично у всіх будинках німецьких колоністів житлові кімнати, особливо вітальні, мають гарні пропорції у плані, відношення сторін не більш ніж 1:1,5, добре освітлені і забезпечені, окрім основного входу, додатковим сполученням із суміжною кімнатою. Площі вітальні (25-30 м²) і спалень (15-20 м²) відповідають сучасним уявленням про оптимальні параметри цих приміщень. Висота кімнат від 2,1 до 2,5 м.
Горища житлових будинків утворювались дахом, крокви якого стоять під кутом 45-60о до горизонту і «щипцями». Дахи будинків — прості двосхилі, з щипцями в торцях. В межах горища розташовані великі трапецієві диморозбірні камери, що об'єднують опалювальні печі і димові канали різних печей у два комини. У диморозбірних камерах багатьох будинків є спеціальні металеві дверцята і колосники для вудження ковбасних виробів. Горище добре освітлене завдяки вікнам в причілках. Практично ці будинки з такими горищами готові прийняти мансардний поверх.
На той час будинки німецьких колоністів були досить комфортабельними і цікавими у планувальному аспекті. Традиції, культура житла і ведення господарства колоністів, принесені в Україну, мали вплив на культуру місцевого населення Галичини. Це явище потребує подальшого вивчення.
Архітектурно-декоративні засоби опорядження житла
Основним покрівельним матеріалом у житловому будівництві колоністів була солома. Дахи, покриті дахівкою, були привілеєм заможних господарів.
Одним із характерних елементів будинку були комини. Це цегляні архітектурні деталі з невеликими поясками, карнизами — і завершувались найчастіше кам'яними або керамічними півкруглими чи круглими оголовками. На тлі скромних, без декору, фасадів ці комини виглядають як малі архітектурні декоративні форми.
На старих житлових будинках, збудованих у кінці XIX ст. і збережених до наших днів, декор на фасадах цілком відсутній. Ці будівлі ззовні прості, лаконічні, дуже раціональні, з добре продуманою, як на той час, житлово-господарською функцією..
Основна увага архітектурно-композиційного акценту відводилась головному входу у будинок — вхідним дверям. Як правило, цей елемент, у порівнянні з іншими елементами будівлі, був щедро декорований. Двері головного входу у будинок оздоблювались різьбленими деталями у вигляді променів сонця, іноді накладними — у вигляді порталу..
Для освітлення сіней служили вкомпоновані по обидва боки дверей вузькі вертикальні вікна, чи одне горизонтальне — над дверима.
На початку XX століття житлові будинки німецьких поселенців починають набувати трохи декоративнішого характеру. З'являється сукупний декор у вигляді простих віконних обрамувань, простих поясків, вузьких карнизів, інколи — русту по боках тільки чільного фасаду. І це, як правило, декоруються тільки будинки, що збудовані з тесаних кам'яних та вапнякових блоків. А в глиняних будинках, прості грубі дошки дерев'яних фронтонів замінюються на фігурно вирізані. Так само фігурно вирізані і вітрові дошки та кронштейни, які підтримують звіси даху..
У міжвоєнний час, починають зводитися будинки з відкритими дерев'яними ґанками. Всі елементи дерев'яних хат: віконні рами, двері, цілий ґанок — затоновували в темний колір, а фасади білили вапном чи крейдою. Такі будинки з ґанками збереглись у Нових Купновичах, Брігідау, Кьонігсау, Гассендорфі та інших колоніях.
На початку XX століття в архітектурі житла з'являються сецесійні мотиви, які все ще підпорядковуються класицистичному фирішенню фасадів, ширше застосовуються рельєфний і фактурний тиньк (Кайзердорф, Гассендорф)..
Збережені до наших днів споруди німецьких колоністів — це унікальні зразки житлового сільського будівництва.
Німецькі колонії припинили своє існування у 1939 році і вже шість десятиліть триває процес їх руйнації. По німецьких колоніях Галичини не проводилось докладних архітектурних досліджень, причому найменше уваги приділялось архітектурі житла..
Планування в містобудуванні
В основному колонії розташовувались на полях чи громадських землях сіл, які згідно з містобудівельною традицією регіону не заселялись — це верхів'я гряд і пагорбів. У поодиноких випадках колонії розташовувались на міських ґрунтах (Розенберг, Щирці, Новий Болехів). Найчастіше для закладення колоній від села відбиралась частина земель, де колоністи утворювали свою гміну. Дрібніші колонії з кількох сусідніх гмін підлягали спільному управлінню. В містобудівельному відношенні колонії раховували місцеві традиції нових поселенців, а також нові урбаністичні ідеї Європи. Переважна більшість колоній — це лінійні однорядні села з забудовою з одного боку вулиці (Людвиківка, Казимирівка, Дойчбах, Гальзендорф, Ганунин, Ернсдорф, Розенбург тощо) та дворядні села з забудовою вздовж вулиці з обох боків (Розенберг, Бургау, Нойдорф, Вайнберг, Щиглівка тощо). Зустрічаються хрестоподібні структури (Візенберг, Енгельсбрун, Островець, Буртгаль, Айнзідель).
Зростання численності німецького населення у гміні часом приводило до дисперсного поширення будинків німецьких колоністів серед сільської забудови (як у Мервичах).
Регулярні колонії складались з сітки прямокутних кварталів, перетнутої двома головними взаємно перпендикулярними вулицями — по принципу римського військового табору. В Йозефсбергу у співвідношення основних розмірів планувальної структури закладено пропорції «золотого перетину». В Брігідау головними вважались лише поздовжні вулиці. В регулярну структуру Дорнфельда вписано квадрат для розташування кірхи, яка була поєднана із системою вулиць за допомогою грабових алей. Такі ж алеї утворювали навколо кірхи ромбоподібний у плануванні парк. Фільварок-колонія Кенігсау має унікальну пентагональну (п'ятикутну) структуру.
З центральної площі виходить п'ять променів — доріг, об'єднаних концентрично нарізаними кварталами і дорогами між ними. Планувальна структура місцями заглиблюється в рельєф глибокими узвозами, але витримує основні правила класицистичних урбаністичних ідей і є чи не поодинокою пам'яткою містобудування цієї епохи в регіоні.
В лінійних колоніях основою планування виступала головна вулиця, що в межах поселення значно розширювалась, випрямлялась і виконувала функцію площі. На ній розташовувались громадські колодязі, поблизу знаходився будинок війта, перспективу закривала кірха. Ділянки, на відміну від довгих переділених смуг галицьких сіл, наближались до компактної форми значних розмірів. Вулиці старалися зробити з твердим покриттям. Вздовж вулиць тяглись пасма троянд, вимощені тротуари. Колодязі початково закладались мілкі. Проте в к. XIX — поч. XX ст. масово перебудовуються на глибокі до 40-50 м. Колодязі оновлювались. У Розенбергу на бетонному завершенні є дата — 1911 рік. Дно, щоб мул не піднімався, вимощене дошками, у діаметрі колодязь має майже два метри. У Візенбергу вздовж головних вулиць вода з колодязів подавалась у багатометрові корита для водопою худоби. На кожному обійсті, крім того, була своя помпа.
Ширина фронту ділянок визначалась залежно від величини виділеної для поселення території і кількості колоністів, і тому будинки на вузьких ділянках виходили торцем до вулиці (Вайнберг), а на широких — головним фасадом з великим відступом від вулиці (Розенберг).
Будинки ставились на цоколі, але частіше на кам'яних склепінчастих пивницях. Початково забудова колоній була дерев'яною або на основі дерев'яного каркаса із заповненням цеглою чи глино-солом'яними вальками. На кадастрових планах з XIX ст. цегляні будинки зустрічаються рідко. В основному вони зводяться у міжвоєнний період, їх величина зростає. Так, будинки розміром від 21,5×10 м до 16×8 м у Розенберзі і Дорнфельді.
Близько розташовані колонії пов'язувались новопротрасованими шляхами, утворюючи регіональну містобудівельну структуру із своїми центрами. Так, Дорнфельд виконував роль центру Щирецького ключа колоній. Збереглась велика двоповерхова школа, в пивницях якої була молочарня із природним холодильником. Село було газифіковане ще у 1937 р., і до сьогодні система справно діє. Нове будівництво велось до самої війни — останні два будинки було зведено у 1935-36 роках братами, які ще навпроти звели млин. В селі діяли клуб, склозавод.. В Щирецький ключ входили: Розенберг, Дорнфельд, Фалькенштайн, Айнзідель.
Найактивніше в Галичині розвивається Мединицький ключ. Під Дрогобичем, окрім Йозефсбергу, Кенігсау, Брігідау, було в пізніший час засновано Нойсдорф, у міжвоєнний період — Довге, де були виконані планувальні роботи і зведено, може, кілька будинків. Так само Піски, де сьогодні — стави і два передвоєнні муровані будинки. У XIX — поч. XX ст. в колоніях зводили однаково прості за формою косіоли, вирішені у готичних традиціях, із ступінчастим фронтоном, контрфорсами, прикрашені сигнатурками.
Найдовговічнішими були колонії, що пов'язувались у систему, мали спільні освітянські, релігійні заклади, обслуговуючі підприємства.
Примітки
- Вісник інституту Укрзахідпроектреставрація, число 8//за ред. І.Могитич, В.Слободян. — Львів : Укрзахідпроектреставрація, 1997. — 144 с.: іл. — .
- Вісник інституту Укрзахідпроектреставрація, число 12 //за ред. І.Могитич, В.Слободян, Львів: Укрзахідпроектреставрація, 2002.—240с.:іл
- Національна академія наук України, Інститут політичних і етнонаціональних досліджень, Товариство «Знання» України, Миколаївський державний гуманітарний університет імені Петра Могили, Українська академія політичних наук, Миколаївський центр політичних досліджень / Німецькі поселенці в Україні: Історія та сьогодення — Київ — Миколаїв, 2006—415 с.[недоступне посилання з червня 2019] сторінки 91-108: Поява і господарська діяльність німецьких поселенців на Галичині та архітектурна специфіка німецьких колоній — Львів//Олешко О., Петришин Г.[недоступне посилання з травня 2019].
Джерела
- Йосифінська і Францисканська метрики. — Київ, 1965.
- Німецькі колонії Галичини / ред. О Козаков. — Львів : «Манускрипт», 1996. — С. 463.
Посилання
- (нім.) Карта німецьких поселень Галичини у 1939 році [ 25 березня 2016 у Wayback Machine.].
- (Мапа) Йозефберг — пропорції «золотого січення»[недоступне посилання з травня 2019]
- (Мапа) Пентегональна (п'ятикутна) структура колонії Кеніґзау.[недоступне посилання з травня 2019]
Див. також
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Na pochatku HHst v Galichini narahovuvalos ponad 100 nimeckih poselen zi statusom kolonij div Nimecka narodnist stanovila 3 5 vsogo naselennya krayu Na sogodnishnij chas gospodarski budivli vtracheno praktichno cilkovito c 72 Arhitekturna specifika budivelHati nimeckih kolonistiv navit sogodni v strukturi suchasnoyi zhitlovoyi zabudovi vidilyayutsya svoyimi solidnimi rozmirami harakternim siluetom ukrupnenim masshtabom arhitekturnih detalej Yak pravilo ce hati rozrahovani na komfortne prozhivannya dvoh rodinnih simej sim yi gospodariv batkiv i sim yi yih ditej Budinki skladayutsya iz sinej komori i p yati zhitlovih primishen odne z yakih kuhnya yidalnya Dovzhina hat v 2 2 5 razi perevishuye shirinu Najchastishe zustrichayutsya hati rozmirom 16 na 8 m ale traplyayutsya hati dovzhinoyu ponad 20 m Praktichno vsi budinki odnopoverhovi Krim togo v miscevostyah z nevisokim rivnem gruntovih vod pid bagatma budinkami ye odna abo dvi kameri pidvalnih primishen pivnici Perekrittya pivnic sklepinchaste prolotom do 3 m Visota pivnic v centri stanovit vid 2 5 do 3 m V sklepinnyah zakladeni gaki do yakih pidvishuvalis okremi posudini z produktami abo cili polici Pivnici zavantazhuvalis cherez vikna lyuki sho znahodilis z boku podvir ya Zimoyu ci lyuki zakrivalis sinom V pivnicyah trimayetsya postijnij mikroklimat vlitku proholodno vzimku teplo Sirosti chi zamokannya pivnic obstezhennyam ne viyavleno Najchastishe pivnici spoluchalis iz zhitlovim poverhom za dopomogoyu kam yanih abo derev yanih shodiv Najstarisha pivnicya datovana 1827 rokom a koloniyi Agiezedel Planuvalno funkcionalni zoni budinku Perevazhna kilkist budinkiv chitko rozdilena na tri planuvalno funkcionalni zoni komunikacijno gospodarsku i dvi zhitlovi po bokah Inkoli v odnomu z torciv budinku znahoditsya she odna zona gospodarska yaka maye okremij vhid z boku podvir ya i vikoristovuyetsya yak vidnosno teple primishennya dlya molodnyaka i ptici Vsi zhitlovi budinki mali dva vhodi paradnij vid vulici cherez tambur rozmishenij poseredini hati gospodarskij cherez sini z boku podvir ya navproti paradnogo vhodu abo na kilka metriv zmishenij vidnosno nogo Komunikacijno gospodarska zona bula yadrom zhittyediyalnosti ne lishe kozhnoyi hati a j vsogo domogospodarstva Tut takozh rozmishuvalis shodovi marshi na gorishe i v pogrib Zvidsi mozhna bulo projti v bud yaku zhitlovu kimnatu Tut zhe rozmishuvalas velika rozrahovana na odnochasne vipikannya 20 ti buhanok hliba pich pekarnya z lezhankoyu duhovkoyu i kormozaparnikom dlya prigotuvannya yizhi hudobi Varianti planuvalnih tipiv Pri zovnishnij podibnosti budinkiv voni mozhut suttyevo vidriznyatis planuvalnoyu strukturoyu vlasne za rahunok virishennya komunikacijno gospodarskoyi zoni Umovno yih mozhna zgrupuvati na dva tipi Tip 1 harakternij simetrichnim virishennyam zhitlovih zon Komunikacijno gospodarska zona zajmaye strogo centralne misce po obidva yiyi boki rozmishuyutsya dvi odnakovi funkcionalno avtonomni zhitlovi zoni Gospodarskij vhid z podvir ya zdijsnyuyetsya u veliki sini z viknom cherez pich pekarnyu Kozhna zhitlova zona skladayetsya z velikoyi 20 25 m zhitlovoyi kimnati i kuhni obladnanoyu varilnoyu pichchyu Kuhni rozmishuyutsya simetrichno po obidva boki vid sinej Tip 2 z asimetrichnim virishennyam zon Odna zona vklyuchaye dvi kimnati zagalnoyu plosheyu 32 38 m insha skladayetsya z odniyeyi kimnati 15 20 m Zoni ob yednuyutsya velikoyu 18 22 m spilnoyu kuhneyu yidalneyu vitalneyu Gospodarska zona sho vklyuchaye komoru i sini z pichchyu pekarneyu zajmaye v strukturi budinku kutove polozhennya Sered budinkiv yaki za sumoyu oznak vidpovidali drugomu planuvalnomu tipovi najposhirenishi varianti v yakih ploshi sinej skorocheni do rozmiriv tambura a pich pekarnya rozmishena v kuhni yidalni vitalni Pri comu na gospodarskomu vhodi najchastishe zastosovuvalis dvostulkovi dveri yaki skladalis z dvoh dvercyat visotoyu 1 m rozmishenih odne nad drugim sho znachno pokrashuvalo zv yazok z podvir yam v teplu poru roku Budinki drugogo planuvalnogo tipu najchastishe blokuvalis gospodarskoyu zonoyu zi stajneyu stodoloyu chi drovitneyu Praktichno u vsih budinkah nimeckih kolonistiv zhitlovi kimnati osoblivo vitalni mayut garni proporciyi u plani vidnoshennya storin ne bilsh nizh 1 1 5 dobre osvitleni i zabezpecheni okrim osnovnogo vhodu dodatkovim spoluchennyam iz sumizhnoyu kimnatoyu Ploshi vitalni 25 30 m i spalen 15 20 m vidpovidayut suchasnim uyavlennyam pro optimalni parametri cih primishen Visota kimnat vid 2 1 do 2 5 m Gorisha zhitlovih budinkiv utvoryuvalis dahom krokvi yakogo stoyat pid kutom 45 60o do gorizontu i shipcyami Dahi budinkiv prosti dvoshili z shipcyami v torcyah V mezhah gorisha roztashovani veliki trapeciyevi dimorozbirni kameri sho ob yednuyut opalyuvalni pechi i dimovi kanali riznih pechej u dva komini U dimorozbirnih kamerah bagatoh budinkiv ye specialni metalevi dvercyata i kolosniki dlya vudzhennya kovbasnih virobiv Gorishe dobre osvitlene zavdyaki viknam v prichilkah Praktichno ci budinki z takimi gorishami gotovi prijnyati mansardnij poverh Na toj chas budinki nimeckih kolonistiv buli dosit komfortabelnimi i cikavimi u planuvalnomu aspekti Tradiciyi kultura zhitla i vedennya gospodarstva kolonistiv prineseni v Ukrayinu mali vpliv na kulturu miscevogo naselennya Galichini Ce yavishe potrebuye podalshogo vivchennya Arhitekturno dekorativni zasobi oporyadzhennya zhitla Osnovnim pokrivelnim materialom u zhitlovomu budivnictvi kolonistiv bula soloma Dahi pokriti dahivkoyu buli privileyem zamozhnih gospodariv Odnim iz harakternih elementiv budinku buli komini Ce ceglyani arhitekturni detali z nevelikimi poyaskami karnizami i zavershuvalis najchastishe kam yanimi abo keramichnimi pivkruglimi chi kruglimi ogolovkami Na tli skromnih bez dekoru fasadiv ci komini viglyadayut yak mali arhitekturni dekorativni formi Na starih zhitlovih budinkah zbudovanih u kinci XIX st i zberezhenih do nashih dniv dekor na fasadah cilkom vidsutnij Ci budivli zzovni prosti lakonichni duzhe racionalni z dobre produmanoyu yak na toj chas zhitlovo gospodarskoyu funkciyeyu Osnovna uvaga arhitekturno kompozicijnogo akcentu vidvodilas golovnomu vhodu u budinok vhidnim dveryam Yak pravilo cej element u porivnyanni z inshimi elementami budivli buv shedro dekorovanij Dveri golovnogo vhodu u budinok ozdoblyuvalis rizblenimi detalyami u viglyadi promeniv soncya inodi nakladnimi u viglyadi portalu Dlya osvitlennya sinej sluzhili vkomponovani po obidva boki dverej vuzki vertikalni vikna chi odne gorizontalne nad dverima Na pochatku XX stolittya zhitlovi budinki nimeckih poselenciv pochinayut nabuvati trohi dekorativnishogo harakteru Z yavlyayetsya sukupnij dekor u viglyadi prostih vikonnih obramuvan prostih poyaskiv vuzkih karniziv inkoli rustu po bokah tilki chilnogo fasadu I ce yak pravilo dekoruyutsya tilki budinki sho zbudovani z tesanih kam yanih ta vapnyakovih blokiv A v glinyanih budinkah prosti grubi doshki derev yanih frontoniv zaminyuyutsya na figurno virizani Tak samo figurno virizani i vitrovi doshki ta kronshtejni yaki pidtrimuyut zvisi dahu U mizhvoyennij chas pochinayut zvoditisya budinki z vidkritimi derev yanimi gankami Vsi elementi derev yanih hat vikonni rami dveri cilij ganok zatonovuvali v temnij kolir a fasadi bilili vapnom chi krejdoyu Taki budinki z gankami zbereglis u Novih Kupnovichah Brigidau Konigsau Gassendorfi ta inshih koloniyah Na pochatku XX stolittya v arhitekturi zhitla z yavlyayutsya secesijni motivi yaki vse she pidporyadkovuyutsya klasicistichnomu firishennyu fasadiv shirshe zastosovuyutsya relyefnij i fakturnij tink Kajzerdorf Gassendorf Zberezheni do nashih dniv sporudi nimeckih kolonistiv ce unikalni zrazki zhitlovogo silskogo budivnictva Nimecki koloniyi pripinili svoye isnuvannya u 1939 roci i vzhe shist desyatilit trivaye proces yih rujnaciyi Po nimeckih koloniyah Galichini ne provodilos dokladnih arhitekturnih doslidzhen prichomu najmenshe uvagi pridilyalos arhitekturi zhitla Planuvannya v mistobuduvanniV osnovnomu koloniyi roztashovuvalis na polyah chi gromadskih zemlyah sil yaki zgidno z mistobudivelnoyu tradiciyeyu regionu ne zaselyalis ce verhiv ya gryad i pagorbiv U poodinokih vipadkah koloniyi roztashovuvalis na miskih gruntah Rozenberg Shirci Novij Bolehiv Najchastishe dlya zakladennya kolonij vid sela vidbiralas chastina zemel de kolonisti utvoryuvali svoyu gminu Dribnishi koloniyi z kilkoh susidnih gmin pidlyagali spilnomu upravlinnyu V mistobudivelnomu vidnoshenni koloniyi rahovuvali miscevi tradiciyi novih poselenciv a takozh novi urbanistichni ideyi Yevropi Perevazhna bilshist kolonij ce linijni odnoryadni sela z zabudovoyu z odnogo boku vulici Lyudvikivka Kazimirivka Dojchbah Galzendorf Ganunin Ernsdorf Rozenburg tosho ta dvoryadni sela z zabudovoyu vzdovzh vulici z oboh bokiv Rozenberg Burgau Nojdorf Vajnberg Shiglivka tosho Zustrichayutsya hrestopodibni strukturi Vizenberg Engelsbrun Ostrovec Burtgal Ajnzidel Zrostannya chislennosti nimeckogo naselennya u gmini chasom privodilo do dispersnogo poshirennya budinkiv nimeckih kolonistiv sered silskoyi zabudovi yak u Mervichah Regulyarni koloniyi skladalis z sitki pryamokutnih kvartaliv peretnutoyi dvoma golovnimi vzayemno perpendikulyarnimi vulicyami po principu rimskogo vijskovogo taboru V Jozefsbergu u spivvidnoshennya osnovnih rozmiriv planuvalnoyi strukturi zakladeno proporciyi zolotogo peretinu V Brigidau golovnimi vvazhalis lishe pozdovzhni vulici V regulyarnu strukturu Dornfelda vpisano kvadrat dlya roztashuvannya kirhi yaka bula poyednana iz sistemoyu vulic za dopomogoyu grabovih alej Taki zh aleyi utvoryuvali navkolo kirhi rombopodibnij u planuvanni park Filvarok koloniya Kenigsau maye unikalnu pentagonalnu p yatikutnu strukturu Z centralnoyi ploshi vihodit p yat promeniv dorig ob yednanih koncentrichno narizanimi kvartalami i dorogami mizh nimi Planuvalna struktura miscyami zagliblyuyetsya v relyef glibokimi uzvozami ale vitrimuye osnovni pravila klasicistichnih urbanistichnih idej i ye chi ne poodinokoyu pam yatkoyu mistobuduvannya ciyeyi epohi v regioni V linijnih koloniyah osnovoyu planuvannya vistupala golovna vulicya sho v mezhah poselennya znachno rozshiryuvalas vipryamlyalas i vikonuvala funkciyu ploshi Na nij roztashovuvalis gromadski kolodyazi poblizu znahodivsya budinok vijta perspektivu zakrivala kirha Dilyanki na vidminu vid dovgih peredilenih smug galickih sil nablizhalis do kompaktnoyi formi znachnih rozmiriv Vulici staralisya zrobiti z tverdim pokrittyam Vzdovzh vulic tyaglis pasma troyand vimosheni trotuari Kolodyazi pochatkovo zakladalis milki Prote v k XIX poch XX st masovo perebudovuyutsya na gliboki do 40 50 m Kolodyazi onovlyuvalis U Rozenbergu na betonnomu zavershenni ye data 1911 rik Dno shob mul ne pidnimavsya vimoshene doshkami u diametri kolodyaz maye majzhe dva metri U Vizenbergu vzdovzh golovnih vulic voda z kolodyaziv podavalas u bagatometrovi korita dlya vodopoyu hudobi Na kozhnomu obijsti krim togo bula svoya pompa Shirina frontu dilyanok viznachalas zalezhno vid velichini vidilenoyi dlya poselennya teritoriyi i kilkosti kolonistiv i tomu budinki na vuzkih dilyankah vihodili torcem do vulici Vajnberg a na shirokih golovnim fasadom z velikim vidstupom vid vulici Rozenberg Budinki stavilis na cokoli ale chastishe na kam yanih sklepinchastih pivnicyah Pochatkovo zabudova kolonij bula derev yanoyu abo na osnovi derev yanogo karkasa iz zapovnennyam cegloyu chi glino solom yanimi valkami Na kadastrovih planah z XIX st ceglyani budinki zustrichayutsya ridko V osnovnomu voni zvodyatsya u mizhvoyennij period yih velichina zrostaye Tak budinki rozmirom vid 21 5 10 m do 16 8 m u Rozenberzi i Dornfeldi Blizko roztashovani koloniyi pov yazuvalis novoprotrasovanimi shlyahami utvoryuyuchi regionalnu mistobudivelnu strukturu iz svoyimi centrami Tak Dornfeld vikonuvav rol centru Shireckogo klyucha kolonij Zbereglas velika dvopoverhova shkola v pivnicyah yakoyi bula molocharnya iz prirodnim holodilnikom Selo bulo gazifikovane she u 1937 r i do sogodni sistema spravno diye Nove budivnictvo velos do samoyi vijni ostanni dva budinki bulo zvedeno u 1935 36 rokah bratami yaki she navproti zveli mlin V seli diyali klub sklozavod V Shireckij klyuch vhodili Rozenberg Dornfeld Falkenshtajn Ajnzidel Najaktivnishe v Galichini rozvivayetsya Medinickij klyuch Pid Drogobichem okrim Jozefsbergu Kenigsau Brigidau bulo v piznishij chas zasnovano Nojsdorf u mizhvoyennij period Dovge de buli vikonani planuvalni roboti i zvedeno mozhe kilka budinkiv Tak samo Piski de sogodni stavi i dva peredvoyenni murovani budinki U XIX poch XX st v koloniyah zvodili odnakovo prosti za formoyu kosioli virisheni u gotichnih tradiciyah iz stupinchastim frontonom kontrforsami prikrasheni signaturkami Najdovgovichnishimi buli koloniyi sho pov yazuvalis u sistemu mali spilni osvityanski religijni zakladi obslugovuyuchi pidpriyemstva PrimitkiVisnik institutu Ukrzahidproektrestavraciya chislo 8 za red I Mogitich V Slobodyan Lviv Ukrzahidproektrestavraciya 1997 144 s il ISBN 966 95066 2 1 Visnik institutu Ukrzahidproektrestavraciya chislo 12 za red I Mogitich V Slobodyan Lviv Ukrzahidproektrestavraciya 2002 240s il ISBN 966 95066 4 9 Nacionalna akademiya nauk Ukrayini Institut politichnih i etnonacionalnih doslidzhen Tovaristvo Znannya Ukrayini Mikolayivskij derzhavnij gumanitarnij universitet imeni Petra Mogili Ukrayinska akademiya politichnih nauk Mikolayivskij centr politichnih doslidzhen Nimecki poselenci v Ukrayini Istoriya ta sogodennya Kiyiv Mikolayiv 2006 415 s nedostupne posilannya z chervnya 2019 storinki 91 108 Poyava i gospodarska diyalnist nimeckih poselenciv na Galichini ta arhitekturna specifika nimeckih kolonij Lviv Oleshko O Petrishin G nedostupne posilannya z travnya 2019 DzherelaJosifinska i Franciskanska metriki Kiyiv 1965 Nimecki koloniyi Galichini red O Kozakov Lviv Manuskript 1996 S 463 Posilannya nim Karta nimeckih poselen Galichini u 1939 roci 25 bereznya 2016 u Wayback Machine Mapa Jozefberg proporciyi zolotogo sichennya nedostupne posilannya z travnya 2019 Mapa Pentegonalna p yatikutna struktura koloniyi Kenigzau nedostupne posilannya z travnya 2019 Div takozhUkrzahidproektrestavraciya