Інтегро́ваний за́хист росли́н (англ. Integrated pest management) — комплексне застосування методів для довгострокового захисту рослин від шкідників та запобіганню їх появі.
Це передбачає регулювання розвитку та поширення шкідливих організмів до невідчутного господарського рівня на основі прогнозу, економічних порогів шкодочинності, дії корисних організмів, енергоощадних та природоохоронних технологій, які забезпечують надійний захист рослин і екологічну рівновагу довкілля.
Актуальність
Стале виробництво продукції рослинництва потребує цілісного підходу та впровадження екологічних технологій і заходів, які спрямовані на раціональне використання природних ресурсів, поліпшення стану ґрунту, зменшення використання хімічних речовин, збільшення біорізноманіття, зменшення викидів парникових газів тощо, що у комплексі забезпечує здоров’я рослин і ґрунту.
Впровадження інтегрованого захисту рослин та мінімізація використання синтетичних пестицидів дає змогу покращити здоров’я рослин, ґрунту і агробіоценозу загалом, та забезпечити формування збалансованих агроекосистем.
Переваги
- мінімізація впливу хімічних речовин на працівників;
- мінімізація шкоди для довкілля;
- мінімізація забруднення продукції шкідливими хімічними речовинами;
- мінімізація забруднення води та повітря;
- підвищення родючості ґрунту за рахунок зниження рівня її забруднення;
- запобігання розвитку стійкості до хімічних речовин у шкідників.
Принципи
Популярне дослідження 2015 року виділяє такі принципи інтегрованого захисту рослин:
- Запобігання (профілактика): створення систем вирощування культур, які за своєю суттю менш схильні до значних економічних втрат через наявність шкідників. Цей принцип означає, що мета полягає не в тому, щоб повністю знищити шкідників, а в тому, щоб запобігти тому, щоб будь-який із них став домінуючим або завдав шкоди системі вирощування культур. Це включає перевірку насіння та ґрунту перед висадкою, селекцію сортів стійких до шкідників, сівозміни, біологічний захист та інші методи.
- Моніторинг: спостереження і використання систем моніторингу та прогнозування. В багатьох країнах існують національні системи моніторингу та прогнозування спалахів хвороб та шкідників, на основі погоди та інших чинників.
- Встановлення порогових значень (допустимі рівні шкідників чи бур'янів), і прийняття рішень на їх основі.
- Використання нехімічних методів: є основою в ІЗР. Це передбачає використання біологічних методів захисту рослин, агротехнічних, фізичних та механічних, в їх синергічному поєднанні, яке дає найкращий результат. Хімічні методи використовуються в останню чергу, при необхідності.
- Обґрунтований вибір пестицидів для мінімізації небажаного впливу на здоров’я або навколишнє середовище, таких як селективні пестициди та біопестициди.
- Зменшення використання пестицидів: зменшення доз, частоти використання та часткове використання.
- Протидія резистентності до засобів захисту: просторове та часове розділення культур, сівозміни.
- Оцінювання і оптимізація стратегії.
Біологічний захист рослин
Біологічний захист рослин полягає у використанні для захисту рослин від шкідливих організмів, їхніх природних ворогів (хижаків, паразитів, гербіфагів, антагоністів), продуктів їхньої життєдіяльності (антибіотиків, феромонів, ювеноїдів, біологічно активних речовин) та ентомопатогенних мікроорганізмів для зменшення їхньої кількості та шкодочинності і створення сприятливих умов для діяльності корисних видів у агробіоценозах, тобто застосування «живого проти живого».
Позитивним чинником у застосуванні біологічного методу є його екологічність. Біологічні засоби можна використовувати без обмеження кратності застосування, в той час як кількість обробок рослин хімічними пестицидами суворо регламентована.
Біологічний захист рослин ґрунтується на системному підході і комплексній реалізації двох основних напрямків: збереження і сприяння діяльності природних популяцій корисних видів (ентомофагів, мікроорганізмів), самозахисту культурних рослин в агробіоценозах та поновлення агробіоценозів корисними видами, яких не вистачає або які відсутні. Принциповою відміною біологічного методу захисту рослин від будь-якого іншого, є використання саме першого напрямку, який здійснюють, застосовуючи біологічні препарати, способами сезонної колонізації, інтродукції та акліматизації зоофагів і мікроорганізмів. Розмноженню й ефективності діяльності корисних видів сприяють агробіотехнічні заходи, та деякі способи обробітку ґрунту за допомогою яких, можна створювати сприятливі умови для життєдіяльності зоофагів.
Кожен з основних засобів біологічного методу (застосування зоофагів, корисних у захисті рослин мікроорганізмів) має свої особливості і дієвий у відповідних умовах. Ці засоби не усувають, а доповнюють один одного. Нині особливу увагу приділяють пошуку шляхів спільного застосування біологічного захисту з іншими методами в інтегрованих системах захисту рослин від шкідливих організмів. Основним завданням цього методу є вивчення умов, які визначають ефективність природних ворогів шкідливих організмів і розробка способів регулювання їхньої кількості і взаємин з популяціями шкідливих організмів.
До природних ворогів комах належать ентомофаги (хижаки і паразити) та хвороботворні (ентомопатогенні) мікроорганізми. До останніх належать збудники вірусних, бактеріальних, грибкових, протозойних і нематодних (паразитичні види круглих червів) захворювань. Найчисельніші ентомофаги — серед комах, павуків, кліщів. Значну користь у знищенні шкідників надають хребетні тварини — комахоїдні птахи, риби, плазуни і ссавці. Ефективні хижаки стосуються ряду твердокрилих, багато видів, що застосовуються для захисту рослин від шкідників, належать до родини кокцинелід або сонечок, які живляться попелицями, листокрутками, білокрилками, кліщами-фітофагами.
Ентомофаги мешкають у різноманітних екологічних умовах і тому відзначаються різними способами життя. Хижаки відкладають яйця в колонії шкідників або в середовище, що їх оточує. Одні живляться лише у фазі личинки (мухи сирфіди, галиці, золотоочка звичайна), чи в дорослій фазі (скорпіонові мухи, мурашки, багато видів ос), інші;— в дорослій фазі і фазі личинки (трипси, клопи, більшість сітчастокрилих, кокцинеліди, жужелиці, мухи ктирі тощо). Багато факультативних хижаків серед клопів (макролофус, подізус). Більшість наявних хижаків серед кліщів, належать до ряду паразитоформних і акаріформних. Основними способами застосування ентомофагів і акаріфагів проти шкідників є: сезонна колонізація, інтродукція і акліматизація, внутрішньоареальне переселення, створення умов для їхнього розмноження. Сезонна колонізація передбачає штучне масове розведення і випуск ентомофагів у природне середовище. В популяціях, ентомофагів часто небагато, і вони самостійно не можуть стримувати розмноження шкідників. Масовий випуск комах здійснюється на початку фази, коли шкідники найкраще ушкоджується ентомофагом, згодом вони будуть розмножуватись самостійно. Спосіб сезонної колонізації передбачає застосування видів роду трихограма, які використовуються проти підгризаючих, листогризучих совок, біланів, молей, листокруток тощо, та паразитів тепличної білокрилки енкарзію, дракона — паразита бавовняної совки, стеблового метелика, хойою;— паразита американського білого метелика тощо. Використовують і хижаків — криптолемуса проти червеців, фітосейулюса проти павутинного кліща, хижу галицю афідимізу для знищення попелиць в захищеному ґрунті тощо.
Інтродукція і акліматизація застосовуються проти карантинних шкідників, які мають обмежене розповсюдження в країні.
Природні вороги стримують розмноження шкідника на його батьківщині, а в новому географічному районі вони відсутні. Ефективних зоофагів і мікроорганізмів для завезення і акліматизації знаходять на батьківщині шкідливого організму і переселяють у нові райони. Найкращі результати отримують при завезенні вузькоспеціалізованих видів, які пристосовані до існування за рахунок одного шкідника, хвороби, бур'яну. Внутрішньоареальне переселення полягає у переселенні ефективних, частіше спеціалізованих, природних ворогів зі старих вогнищ, де чисельність шкідливих організмів знижується, у нові в інших частинах ареалу виду, де ці вороги відсутні або ще не накопичилися.
Мікроорганізми, які ушкоджують шкідливі види, для захисту рослин застосовуються у формі біологічних препаратів. Більшість біологічних бактеріальних препаратів створено на основі кристалоутворюючих бактерій групи Bacillus thuringiensis Berl., які створюють спори і кристали, здатні розчинятися у кишківнику комах, куди вони потрапляють із кормом.
Грибкові препарати містять спори ентомопатогенних грибів, що належать до недосконалих.
Вірусні біологічні препарати (вірини) виготовляються на основі вірусів поліедрозу і гранульозу, які найчастіше вражають лускокрилих.
У живих системах на усіх рівнях організації поширеним способом передавання даних, є хімічна взаємодія. Останнім часом велика увага приділяється розробці і застосуванню біологічно активних речовин, які забезпечують взаємини між живими організмами в біоценозах, їх ріст і розвиток. Основною групою біологічно активних речовин є феромони. Феромони — хімічні речовини, які виробляють і виділяють в довкілля комахи. Ці речовини викликають відповідні поведінкові або фізіологічні реакції. Існують різні групи феромонів — статеві, агрегаційні, слідові тощо. Найбільшого поширення у практиці захисту рослин набули статеві феромони, які найчастіше виділяють самки для приваблювання самців. Найбільш вивченими є феромони лускокрилих, твердокрилих, клопів, сітчастокрилих, термітів. На основі визначення структури природних феромонів комах створено їхні синтетичні аналоги. Статеві феромони використовуються для виявлення і визначення зони поширення шкідників, для сигналізації строків застосування захисних заходів, визначення щільності популяцій шкідників, а також для захисту посівів шляхом масового вилову самців («самцевого вакууму») і дезорієнтації, приваблення самців при хімічній стерилізації.
Спосіб дезорієнтації комах передбачає насичення площі високими концентраціями синтетичного феромону і порушення феромонної комунікації між самцями та самками. В підсумку, неспарені самиці відкладають незапліднені яйця, що й зумовлює зниження чисельності виду. Встановлено, що процеси метаморфозу, линяння, розмноження і діапаузи комах регулюють гормони. Найбільш вивченими є ювенільний (личинковий), екдизон (линочний) і мозковий. Гормони було синтезовано і отримано як хімічні сполуки, що за структурою відрізняються від природних, але наслідують їхню біологічну активність — виконують роль регуляторів росту і розвитку комах. В захисті рослин практичного застосування набули інгібітори синтезу хітину і ювеноїди. Гормональні препарати за своєю дією значно відрізняються від традиційних інсектицидів. Вони не отруйні, але зумовлюють порушення ембріонального розвитку, метаморфозу, викликають стерилізацію. Інгібітори хітину порушують формування кутикули під час линяння. Ювеноїди викликають загибель під час завершення личинкового або лялечкового розвитку, є інгібіторами синтезу хітину під час чергового линяння.
Біологічний спосіб боротьби з хворобами рослин, полягає у використанні наявних у природі явищ надпаразитизму, антибіозу, тобто антагоністичних взаємин між організмами, які розвиваються на рослинах і в ґрунті. Нині (на початку XXI століття), найбільша увага приділяється вивченню і використанню антагоністів і продуктів їхньої життєдіяльності — антибіотиків. Як антагоністи багатьох фітопатогенів добре вивчені і застосовуються гриби роду Trichoderma. Вони поширені в ґрунтах різних типів і продукують антибіотики — гліотоксин, віридин, триходермін, соцукацилін, аламецин тощо, які мають антибактеріальні і антигрибкові властивості. На основі цих збудників створено препарат триходермін — БЛ.
Важлива роль у біологічному захисті рослин від хвороб відведена мікрофільним грибам — надпаразитам (роду Ampelomyces, Trichothecium). Незавершений гриб Trichothecium roseum Lin утворює антибіотик трихотецин, який пригнічує розвиток і ріст багатьох грибків — збудників борошнистої роси огірків, моніліозу тощо. На його основі створений біологічний препарат трихотецин.
Біологічний метод боротьби з бур'янами вперше було застосовано проти чагарнику лантани на Гавайських островах — червеця Orthezia insignis Pung. В Україні біологічний захист застосовується проти паразитичної безхлорофільної рослини вовчка, яка уражує понад 120 видів культурних рослин, а найбільше соняшник. Серед організмів, які зменшують чисельність вовчка, найдієвішою є муха фітоміза. Нині великого значення набуває боротьба з амброзією полинолистою, яка поширюється в Україні на орних землях, пасовищах, луках, узбіччях доріг. 1978-го року проти неї був використаний інтродукований з Північної Америки амброзієвий листоїд. В цьому напрямку була проведена велика робота вченими інституту зоології АН РФ.
Генетичний метод боротьби зі шкідливими організмами було розроблено і запропоновано А. С. Серебровським (1938, 1950). Цей метод передбачає насичення природної популяції шкідника генетично неповноцінними особинами того ж виду. Самки природної популяції, спаровуючись з такими особинами, відкладають нежиттєздатні яйця, не дають потомства, відбувається самознищення шкідника. Генетичний метод здійснюється променевою і хімічною стерилізацією. Променева стерилізація передбачає масове розведення шкідників, опромінення їх (гамма-променями, рентгенівськими променями) і наступний випуск в плодові насадження, посіви сільськогосподарських культур. У опромінених особинах виникають пошкодження хромосомного апарату. У разі хімічної стерилізації, стерилізаторами використовуються хімічні речовини, з алкилючих сполучень, антиметаболітів і антибіотиків. Перші викликають статеву стерильність самок і самців, антиметаболіти обумовлюють стерильність самиць. Генетичний метод боротьби був застосований 1954-го року проти сірої м'ясної мухи на острові Кюрасао, яка завдає значної шкоди тваринництву. Випуск стерилізованих особин був успішним. Генетичному методу боротьби притаманна вибірковість, його застосування не зв'язане з негативним впливом на довкілля і не сприяє з'явленню стійкості до факторів стерилізації.
Вагомий внесок у розробку інтегрованого захисту рослин зробив ентомолог В. І. Танський.
Культурний захист рослин
Культурні (культуральні) практики передбачають зміну навколишнього середовища або методів управління культурами, щоб зробити їх менш сприятливими для шкідників. Це може включати сівозміну, посадку стійких до шкідників сортів, коригування дат посадки, оптимізацію зрошення для зменшення росту шкідників та інші.
Вирощування стійких до шкідливих організмів сортів культурних рослин сприяє формуванню мало-життєздатних популяцій шкідників.
Фізичний та механічний захист рослин
До цих методів відносять такі, як збивання шкідників з рослин за допомогою бризок води, використання бар’єрів і пасток та передові методи, такі як високоточні методи точного землеробства та робототехніка зі штучним інтелектом, що може автономно виявляти та видаляти шкідників.
Хімічний захист рослин
Хімічні методи захисту рослин передбачають розумне використання пестицидів, коли це необхідно. Це включає використання пестицидів, які менш шкідливі для нецільових організмів, застосування їх у потрібний час і в потрібній кількості, а також чергування пестицидів для зменшення ризику розвитку стійкості. Інтегрована боротьба зі шкідниками наголошує на зведенні до мінімуму використання хімічних пестицидів і їх використанні в останню чергу після інших методів.
Див. також
Джерела
- Закон України «Про захист рослин».
- Мостовʼяк, І. І. (20 травня 2020). Інтегрована система захисту рослин у формуванні збалансованих агроекосистем. Збалансоване природокористування (укр.). № 1. с. 77—86. doi:10.33730/2310-4678.1.2020.203932. ISSN 2310-4678. Процитовано 14 червня 2024.
- Інтегрований Захист Рослин: Стратегії Боротьби Зі Шкідниками. eos.com (укр.). 28 грудня 2022. Процитовано 14 червня 2024.
- Barzman, Marco; Bàrberi, Paolo; Birch, A. Nicholas E.; Boonekamp, Piet; Dachbrodt-Saaydeh, Silke; Graf, Benno; Hommel, Bernd; Jensen, Jens Erik; Kiss, Jozsef (1 жовтня 2015). Eight principles of integrated pest management. Agronomy for Sustainable Development (англ.). Т. 35, № 4. с. 1199—1215. doi:10.1007/s13593-015-0327-9. ISSN 1773-0155. Процитовано 14 червня 2024.
- Karlsson Green, Kristina; Stenberg, Johan A.; Lankinen, Åsa (2020-09). Making sense of Integrated Pest Management (IPM) in the light of evolution. Evolutionary Applications (англ.). Т. 13, № 8. с. 1791—1805. doi:10.1111/eva.13067. ISSN 1752-4571. PMC 7463341. PMID 32908586. Процитовано 14 червня 2024.
{{}}
: Обслуговування CS1: Сторінки з PMC з іншим форматом ()
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Integro vanij za hist rosli n angl Integrated pest management kompleksne zastosuvannya metodiv dlya dovgostrokovogo zahistu roslin vid shkidnikiv ta zapobigannyu yih poyavi Ce peredbachaye regulyuvannya rozvitku ta poshirennya shkidlivih organizmiv do nevidchutnogo gospodarskogo rivnya na osnovi prognozu ekonomichnih porogiv shkodochinnosti diyi korisnih organizmiv energooshadnih ta prirodoohoronnih tehnologij yaki zabezpechuyut nadijnij zahist roslin i ekologichnu rivnovagu dovkillya AktualnistStale virobnictvo produkciyi roslinnictva potrebuye cilisnogo pidhodu ta vprovadzhennya ekologichnih tehnologij i zahodiv yaki spryamovani na racionalne vikoristannya prirodnih resursiv polipshennya stanu gruntu zmenshennya vikoristannya himichnih rechovin zbilshennya bioriznomanittya zmenshennya vikidiv parnikovih gaziv tosho sho u kompleksi zabezpechuye zdorov ya roslin i gruntu Vprovadzhennya integrovanogo zahistu roslin ta minimizaciya vikoristannya sintetichnih pesticidiv daye zmogu pokrashiti zdorov ya roslin gruntu i agrobiocenozu zagalom ta zabezpechiti formuvannya zbalansovanih agroekosistem Perevagiminimizaciya vplivu himichnih rechovin na pracivnikiv minimizaciya shkodi dlya dovkillya minimizaciya zabrudnennya produkciyi shkidlivimi himichnimi rechovinami minimizaciya zabrudnennya vodi ta povitrya pidvishennya rodyuchosti gruntu za rahunok znizhennya rivnya yiyi zabrudnennya zapobigannya rozvitku stijkosti do himichnih rechovin u shkidnikiv PrincipiPopulyarne doslidzhennya 2015 roku vidilyaye taki principi integrovanogo zahistu roslin Zapobigannya profilaktika stvorennya sistem viroshuvannya kultur yaki za svoyeyu suttyu mensh shilni do znachnih ekonomichnih vtrat cherez nayavnist shkidnikiv Cej princip oznachaye sho meta polyagaye ne v tomu shob povnistyu znishiti shkidnikiv a v tomu shob zapobigti tomu shob bud yakij iz nih stav dominuyuchim abo zavdav shkodi sistemi viroshuvannya kultur Ce vklyuchaye perevirku nasinnya ta gruntu pered visadkoyu selekciyu sortiv stijkih do shkidnikiv sivozmini biologichnij zahist ta inshi metodi Monitoring sposterezhennya i vikoristannya sistem monitoringu ta prognozuvannya V bagatoh krayinah isnuyut nacionalni sistemi monitoringu ta prognozuvannya spalahiv hvorob ta shkidnikiv na osnovi pogodi ta inshih chinnikiv Vstanovlennya porogovih znachen dopustimi rivni shkidnikiv chi bur yaniv i prijnyattya rishen na yih osnovi Vikoristannya nehimichnih metodiv ye osnovoyu v IZR Ce peredbachaye vikoristannya biologichnih metodiv zahistu roslin agrotehnichnih fizichnih ta mehanichnih v yih sinergichnomu poyednanni yake daye najkrashij rezultat Himichni metodi vikoristovuyutsya v ostannyu chergu pri neobhidnosti Obgruntovanij vibir pesticidiv dlya minimizaciyi nebazhanogo vplivu na zdorov ya abo navkolishnye seredovishe takih yak selektivni pesticidi ta biopesticidi Zmenshennya vikoristannya pesticidiv zmenshennya doz chastoti vikoristannya ta chastkove vikoristannya Protidiya rezistentnosti do zasobiv zahistu prostorove ta chasove rozdilennya kultur sivozmini Ocinyuvannya i optimizaciya strategiyi Biologichnij zahist roslinBiologichnij zahist roslin polyagaye u vikoristanni dlya zahistu roslin vid shkidlivih organizmiv yihnih prirodnih vorogiv hizhakiv parazitiv gerbifagiv antagonistiv produktiv yihnoyi zhittyediyalnosti antibiotikiv feromoniv yuvenoyidiv biologichno aktivnih rechovin ta entomopatogennih mikroorganizmiv dlya zmenshennya yihnoyi kilkosti ta shkodochinnosti i stvorennya spriyatlivih umov dlya diyalnosti korisnih vidiv u agrobiocenozah tobto zastosuvannya zhivogo proti zhivogo Pozitivnim chinnikom u zastosuvanni biologichnogo metodu ye jogo ekologichnist Biologichni zasobi mozhna vikoristovuvati bez obmezhennya kratnosti zastosuvannya v toj chas yak kilkist obrobok roslin himichnimi pesticidami suvoro reglamentovana Sonechka korisni komahi sho vikoristovuyutsya v biologichnomu zahisti roslin Odin takij zhuk z yidaye priblizno 50 popelic na dobu i do 5000 popelic ta inshih shkidnikiv za zhittya Korobka zhivih Sonechok Biologichnij zahist roslin gruntuyetsya na sistemnomu pidhodi i kompleksnij realizaciyi dvoh osnovnih napryamkiv zberezhennya i spriyannya diyalnosti prirodnih populyacij korisnih vidiv entomofagiv mikroorganizmiv samozahistu kulturnih roslin v agrobiocenozah ta ponovlennya agrobiocenoziv korisnimi vidami yakih ne vistachaye abo yaki vidsutni Principovoyu vidminoyu biologichnogo metodu zahistu roslin vid bud yakogo inshogo ye vikoristannya same pershogo napryamku yakij zdijsnyuyut zastosovuyuchi biologichni preparati sposobami sezonnoyi kolonizaciyi introdukciyi ta aklimatizaciyi zoofagiv i mikroorganizmiv Rozmnozhennyu j efektivnosti diyalnosti korisnih vidiv spriyayut agrobiotehnichni zahodi ta deyaki sposobi obrobitku gruntu za dopomogoyu yakih mozhna stvoryuvati spriyatlivi umovi dlya zhittyediyalnosti zoofagiv Kozhen z osnovnih zasobiv biologichnogo metodu zastosuvannya zoofagiv korisnih u zahisti roslin mikroorganizmiv maye svoyi osoblivosti i diyevij u vidpovidnih umovah Ci zasobi ne usuvayut a dopovnyuyut odin odnogo Nini osoblivu uvagu pridilyayut poshuku shlyahiv spilnogo zastosuvannya biologichnogo zahistu z inshimi metodami v integrovanih sistemah zahistu roslin vid shkidlivih organizmiv Osnovnim zavdannyam cogo metodu ye vivchennya umov yaki viznachayut efektivnist prirodnih vorogiv shkidlivih organizmiv i rozrobka sposobiv regulyuvannya yihnoyi kilkosti i vzayemin z populyaciyami shkidlivih organizmiv Do prirodnih vorogiv komah nalezhat entomofagi hizhaki i paraziti ta hvorobotvorni entomopatogenni mikroorganizmi Do ostannih nalezhat zbudniki virusnih bakterialnih gribkovih protozojnih i nematodnih parazitichni vidi kruglih cherviv zahvoryuvan Najchiselnishi entomofagi sered komah pavukiv klishiv Znachnu korist u znishenni shkidnikiv nadayut hrebetni tvarini komahoyidni ptahi ribi plazuni i ssavci Efektivni hizhaki stosuyutsya ryadu tverdokrilih bagato vidiv sho zastosovuyutsya dlya zahistu roslin vid shkidnikiv nalezhat do rodini kokcinelid abo sonechok yaki zhivlyatsya popelicyami listokrutkami bilokrilkami klishami fitofagami Entomofagi meshkayut u riznomanitnih ekologichnih umovah i tomu vidznachayutsya riznimi sposobami zhittya Hizhaki vidkladayut yajcya v koloniyi shkidnikiv abo v seredovishe sho yih otochuye Odni zhivlyatsya lishe u fazi lichinki muhi sirfidi galici zolotoochka zvichajna chi v doroslij fazi skorpionovi muhi murashki bagato vidiv os inshi v doroslij fazi i fazi lichinki tripsi klopi bilshist sitchastokrilih kokcinelidi zhuzhelici muhi ktiri tosho Bagato fakultativnih hizhakiv sered klopiv makrolofus podizus Bilshist nayavnih hizhakiv sered klishiv nalezhat do ryadu parazitoformnih i akariformnih Osnovnimi sposobami zastosuvannya entomofagiv i akarifagiv proti shkidnikiv ye sezonna kolonizaciya introdukciya i aklimatizaciya vnutrishnoarealne pereselennya stvorennya umov dlya yihnogo rozmnozhennya Sezonna kolonizaciya peredbachaye shtuchne masove rozvedennya i vipusk entomofagiv u prirodne seredovishe V populyaciyah entomofagiv chasto nebagato i voni samostijno ne mozhut strimuvati rozmnozhennya shkidnikiv Masovij vipusk komah zdijsnyuyetsya na pochatku fazi koli shkidniki najkrashe ushkodzhuyetsya entomofagom zgodom voni budut rozmnozhuvatis samostijno Sposib sezonnoyi kolonizaciyi peredbachaye zastosuvannya vidiv rodu trihograma yaki vikoristovuyutsya proti pidgrizayuchih listogrizuchih sovok bilaniv molej listokrutok tosho ta parazitiv teplichnoyi bilokrilki enkarziyu drakona parazita bavovnyanoyi sovki steblovogo metelika hojoyu parazita amerikanskogo bilogo metelika tosho Vikoristovuyut i hizhakiv kriptolemusa proti cherveciv fitosejulyusa proti pavutinnogo klisha hizhu galicyu afidimizu dlya znishennya popelic v zahishenomu grunti tosho Introdukciya i aklimatizaciya zastosovuyutsya proti karantinnih shkidnikiv yaki mayut obmezhene rozpovsyudzhennya v krayini Prirodni vorogi strimuyut rozmnozhennya shkidnika na jogo batkivshini a v novomu geografichnomu rajoni voni vidsutni Efektivnih zoofagiv i mikroorganizmiv dlya zavezennya i aklimatizaciyi znahodyat na batkivshini shkidlivogo organizmu i pereselyayut u novi rajoni Najkrashi rezultati otrimuyut pri zavezenni vuzkospecializovanih vidiv yaki pristosovani do isnuvannya za rahunok odnogo shkidnika hvorobi bur yanu Vnutrishnoarealne pereselennya polyagaye u pereselenni efektivnih chastishe specializovanih prirodnih vorogiv zi starih vognish de chiselnist shkidlivih organizmiv znizhuyetsya u novi v inshih chastinah arealu vidu de ci vorogi vidsutni abo she ne nakopichilisya Mikroorganizmi yaki ushkodzhuyut shkidlivi vidi dlya zahistu roslin zastosovuyutsya u formi biologichnih preparativ Bilshist biologichnih bakterialnih preparativ stvoreno na osnovi kristaloutvoryuyuchih bakterij grupi Bacillus thuringiensis Berl yaki stvoryuyut spori i kristali zdatni rozchinyatisya u kishkivniku komah kudi voni potraplyayut iz kormom Gribkovi preparati mistyat spori entomopatogennih gribiv sho nalezhat do nedoskonalih Virusni biologichni preparati virini vigotovlyayutsya na osnovi virusiv poliedrozu i granulozu yaki najchastishe vrazhayut luskokrilih U zhivih sistemah na usih rivnyah organizaciyi poshirenim sposobom peredavannya danih ye himichna vzayemodiya Ostannim chasom velika uvaga pridilyayetsya rozrobci i zastosuvannyu biologichno aktivnih rechovin yaki zabezpechuyut vzayemini mizh zhivimi organizmami v biocenozah yih rist i rozvitok Osnovnoyu grupoyu biologichno aktivnih rechovin ye feromoni Feromoni himichni rechovini yaki viroblyayut i vidilyayut v dovkillya komahi Ci rechovini viklikayut vidpovidni povedinkovi abo fiziologichni reakciyi Isnuyut rizni grupi feromoniv statevi agregacijni slidovi tosho Najbilshogo poshirennya u praktici zahistu roslin nabuli statevi feromoni yaki najchastishe vidilyayut samki dlya privablyuvannya samciv Najbilsh vivchenimi ye feromoni luskokrilih tverdokrilih klopiv sitchastokrilih termitiv Na osnovi viznachennya strukturi prirodnih feromoniv komah stvoreno yihni sintetichni analogi Statevi feromoni vikoristovuyutsya dlya viyavlennya i viznachennya zoni poshirennya shkidnikiv dlya signalizaciyi strokiv zastosuvannya zahisnih zahodiv viznachennya shilnosti populyacij shkidnikiv a takozh dlya zahistu posiviv shlyahom masovogo vilovu samciv samcevogo vakuumu i dezoriyentaciyi privablennya samciv pri himichnij sterilizaciyi Sposib dezoriyentaciyi komah peredbachaye nasichennya ploshi visokimi koncentraciyami sintetichnogo feromonu i porushennya feromonnoyi komunikaciyi mizh samcyami ta samkami V pidsumku nespareni samici vidkladayut nezaplidneni yajcya sho j zumovlyuye znizhennya chiselnosti vidu Vstanovleno sho procesi metamorfozu linyannya rozmnozhennya i diapauzi komah regulyuyut gormoni Najbilsh vivchenimi ye yuvenilnij lichinkovij ekdizon linochnij i mozkovij Gormoni bulo sintezovano i otrimano yak himichni spoluki sho za strukturoyu vidriznyayutsya vid prirodnih ale nasliduyut yihnyu biologichnu aktivnist vikonuyut rol regulyatoriv rostu i rozvitku komah V zahisti roslin praktichnogo zastosuvannya nabuli ingibitori sintezu hitinu i yuvenoyidi Gormonalni preparati za svoyeyu diyeyu znachno vidriznyayutsya vid tradicijnih insekticidiv Voni ne otrujni ale zumovlyuyut porushennya embrionalnogo rozvitku metamorfozu viklikayut sterilizaciyu Ingibitori hitinu porushuyut formuvannya kutikuli pid chas linyannya Yuvenoyidi viklikayut zagibel pid chas zavershennya lichinkovogo abo lyalechkovogo rozvitku ye ingibitorami sintezu hitinu pid chas chergovogo linyannya Biologichnij sposib borotbi z hvorobami roslin polyagaye u vikoristanni nayavnih u prirodi yavish nadparazitizmu antibiozu tobto antagonistichnih vzayemin mizh organizmami yaki rozvivayutsya na roslinah i v grunti Nini na pochatku XXI stolittya najbilsha uvaga pridilyayetsya vivchennyu i vikoristannyu antagonistiv i produktiv yihnoyi zhittyediyalnosti antibiotikiv Yak antagonisti bagatoh fitopatogeniv dobre vivcheni i zastosovuyutsya gribi rodu Trichoderma Voni poshireni v gruntah riznih tipiv i produkuyut antibiotiki gliotoksin viridin trihodermin socukacilin alamecin tosho yaki mayut antibakterialni i antigribkovi vlastivosti Na osnovi cih zbudnikiv stvoreno preparat trihodermin BL Vazhliva rol u biologichnomu zahisti roslin vid hvorob vidvedena mikrofilnim gribam nadparazitam rodu Ampelomyces Trichothecium Nezavershenij grib Trichothecium roseum Lin utvoryuye antibiotik trihotecin yakij prignichuye rozvitok i rist bagatoh gribkiv zbudnikiv boroshnistoyi rosi ogirkiv moniliozu tosho Na jogo osnovi stvorenij biologichnij preparat trihotecin Biologichnij metod borotbi z bur yanami vpershe bulo zastosovano proti chagarniku lantani na Gavajskih ostrovah chervecya Orthezia insignis Pung V Ukrayini biologichnij zahist zastosovuyetsya proti parazitichnoyi bezhlorofilnoyi roslini vovchka yaka urazhuye ponad 120 vidiv kulturnih roslin a najbilshe sonyashnik Sered organizmiv yaki zmenshuyut chiselnist vovchka najdiyevishoyu ye muha fitomiza Nini velikogo znachennya nabuvaye borotba z ambroziyeyu polinolistoyu yaka poshiryuyetsya v Ukrayini na ornih zemlyah pasovishah lukah uzbichchyah dorig 1978 go roku proti neyi buv vikoristanij introdukovanij z Pivnichnoyi Ameriki ambroziyevij listoyid V comu napryamku bula provedena velika robota vchenimi institutu zoologiyi AN RF Genetichnij metod borotbi zi shkidlivimi organizmami bulo rozrobleno i zaproponovano A S Serebrovskim 1938 1950 Cej metod peredbachaye nasichennya prirodnoyi populyaciyi shkidnika genetichno nepovnocinnimi osobinami togo zh vidu Samki prirodnoyi populyaciyi sparovuyuchis z takimi osobinami vidkladayut nezhittyezdatni yajcya ne dayut potomstva vidbuvayetsya samoznishennya shkidnika Genetichnij metod zdijsnyuyetsya promenevoyu i himichnoyu sterilizaciyeyu Promeneva sterilizaciya peredbachaye masove rozvedennya shkidnikiv oprominennya yih gamma promenyami rentgenivskimi promenyami i nastupnij vipusk v plodovi nasadzhennya posivi silskogospodarskih kultur U oprominenih osobinah vinikayut poshkodzhennya hromosomnogo aparatu U razi himichnoyi sterilizaciyi sterilizatorami vikoristovuyutsya himichni rechovini z alkilyuchih spoluchen antimetabolitiv i antibiotikiv Pershi viklikayut statevu sterilnist samok i samciv antimetaboliti obumovlyuyut sterilnist samic Genetichnij metod borotbi buv zastosovanij 1954 go roku proti siroyi m yasnoyi muhi na ostrovi Kyurasao yaka zavdaye znachnoyi shkodi tvarinnictvu Vipusk sterilizovanih osobin buv uspishnim Genetichnomu metodu borotbi pritamanna vibirkovist jogo zastosuvannya ne zv yazane z negativnim vplivom na dovkillya i ne spriyaye z yavlennyu stijkosti do faktoriv sterilizaciyi Vagomij vnesok u rozrobku integrovanogo zahistu roslin zrobiv entomolog V I Tanskij Kulturnij zahist roslinKulturni kulturalni praktiki peredbachayut zminu navkolishnogo seredovisha abo metodiv upravlinnya kulturami shob zrobiti yih mensh spriyatlivimi dlya shkidnikiv Ce mozhe vklyuchati sivozminu posadku stijkih do shkidnikiv sortiv koriguvannya dat posadki optimizaciyu zroshennya dlya zmenshennya rostu shkidnikiv ta inshi Viroshuvannya stijkih do shkidlivih organizmiv sortiv kulturnih roslin spriyaye formuvannyu malo zhittyezdatnih populyacij shkidnikiv Fizichnij ta mehanichnij zahist roslinDo cih metodiv vidnosyat taki yak zbivannya shkidnikiv z roslin za dopomogoyu brizok vodi vikoristannya bar yeriv i pastok ta peredovi metodi taki yak visokotochni metodi tochnogo zemlerobstva ta robototehnika zi shtuchnim intelektom sho mozhe avtonomno viyavlyati ta vidalyati shkidnikiv Himichnij zahist roslinHimichni metodi zahistu roslin peredbachayut rozumne vikoristannya pesticidiv koli ce neobhidno Ce vklyuchaye vikoristannya pesticidiv yaki mensh shkidlivi dlya necilovih organizmiv zastosuvannya yih u potribnij chas i v potribnij kilkosti a takozh cherguvannya pesticidiv dlya zmenshennya riziku rozvitku stijkosti Integrovana borotba zi shkidnikami nagoloshuye na zvedenni do minimumu vikoristannya himichnih pesticidiv i yih vikoristanni v ostannyu chergu pislya inshih metodiv Div takozhBiologichnij zahist roslin Biopreparati dlya zahistu roslin Biodinamichne silske gospodarstvo Organichne zemlerobstvo Vidnovlyuvalne zemlerobstvo Tochne zemlerobstvo AgroekologiyaDzherelaZakon Ukrayini Pro zahist roslin Mostovʼyak I I 20 travnya 2020 Integrovana sistema zahistu roslin u formuvanni zbalansovanih agroekosistem Zbalansovane prirodokoristuvannya ukr 1 s 77 86 doi 10 33730 2310 4678 1 2020 203932 ISSN 2310 4678 Procitovano 14 chervnya 2024 Integrovanij Zahist Roslin Strategiyi Borotbi Zi Shkidnikami eos com ukr 28 grudnya 2022 Procitovano 14 chervnya 2024 Barzman Marco Barberi Paolo Birch A Nicholas E Boonekamp Piet Dachbrodt Saaydeh Silke Graf Benno Hommel Bernd Jensen Jens Erik Kiss Jozsef 1 zhovtnya 2015 Eight principles of integrated pest management Agronomy for Sustainable Development angl T 35 4 s 1199 1215 doi 10 1007 s13593 015 0327 9 ISSN 1773 0155 Procitovano 14 chervnya 2024 Karlsson Green Kristina Stenberg Johan A Lankinen Asa 2020 09 Making sense of Integrated Pest Management IPM in the light of evolution Evolutionary Applications angl T 13 8 s 1791 1805 doi 10 1111 eva 13067 ISSN 1752 4571 PMC 7463341 PMID 32908586 Procitovano 14 chervnya 2024 a href wiki D0 A8 D0 B0 D0 B1 D0 BB D0 BE D0 BD Cite news title Shablon Cite news cite news a Obslugovuvannya CS1 Storinki z PMC z inshim formatom posilannya