Європейські срібні вироби доби бароко — уславлена сторінка західноєвропейського ювелірства, що мала місце протягом 150–200 років і вплинула на розвиток ювелірної справи і скульптури малих форм взагалі.
Історичні дані
Засновником бароко в Італії вважають Мікеланджело Буонарроті (1475–1564). Саме він підсилив архітектуру велетенським ордером, широко використовував карнизи, подвоєння пілястр та колон, тісняву архітектурних елементів та надлюдський розмір. Скульптурні та архітектурні твори генія й досі справляють враження скорботи, напруги, нервовості, хоча зберігають чітку побудову, симетрію і потойбічну, майже неможливу красу. Бароковий стиль домінував у європейському мистецтві в XVII столітті. В деяких країнах він також захопив кінець XVI і середину XVIII століть (Італія, Польща, Австрія, Україна, Латинська Америка).
Характерною є пишнота, парадність, яскравість кольорів, контрастність, екстравагантність орнаменту, асиметрія конструкцій. В бароковій архітектурі панують сильні контрасти об'ємів, перебільшена пластика фасадів, ефекти світлотіні та кольору. Живопис і скульптура відзначаються декоративно-театральними композиціями, тонкою розробкою колориту і ефектів освітлення, ускладненою пластикою, парадністю. Всі ці властивості притаманні і виробам з срібла, золоченої міді і золота, особливо келихам.
Створення подібних келихів відомо з доби середньовіччя. Золотий або золочений потир для причастя вірян намагався мати кожний великий собор. Попри них розпочалося виробництво і келихів світського використання.
Технологічні особливості і матеріали
Вельможі-голландці, датчани, шведи, французи й італійці — шаленіли від краси цих келихів. Попри золота, якого не було багато, швидко почали використовувати золочені мідь і срібло чи коштовні камені, мінерали і екзотичні речі, перш за все коралі. Згодом додалися кокосові горіхи і яйця страусів — і через їх незвичність для європейців, і через магічні властивості, якими їх тоді наділяли. В добу Великих географічних відкриттів до екзотичних речей, що завозили в Західну Європу, додалися великі за розмірами мушлі з тропічних морів. Майстерні європейські ювеліри, що вже мали значний досвід в обробці деревини, рогів, слонової кістки, узялися обробляти і мушлі тропічних морів. Брудні і потьмянілі, мушлі набували нетутешньої краси в яскравому освітленні після технологічної обробки. Їх мили від бруду, декілька днів обробляли слабкими розчинами кислоти, а потім лужними розчинами для нейтралізації кислот, знімали верхній шар. Боки очищеної мушлі, що грала перламутром, або залишали недоторканими, або додатково обробляли різьбленням чи гравіюванням. Іноді робили дрібні кльопки, що утримували маленькі коштовні камінці. Мушлю кріпили на ніжку, зазвичай скульптурну. Сюжетна скульптура могла бути і на верхівці келиха, перетворюючи келих у справжній шедевр ювелірства. Келих на картині Віллема Калфа «Келих Наутілус та китайська порцеляна» прикрашають фігурка бога морів Нептуна та кит, що поглинає Іону.
Подібним келихом вже переставали користуватись і він переходив у статус унікуму, парадного посуду, окраси пишного бенкету, часто був дипломатичним подарунком особі-володарю іншої держави.
Келихи з мушлями наутілус, картини Пітера Класа
Німецькі центри виробництва
Особливо виділялися ювелірні майстерні XVII століття різних міст Німеччини — Гамбург, Нюрнберг, Аугсбург. Майстерні Гамбурга виготовляли золочені і срібні келихи, тарелі, вази, глеки, підсвічники, розноси, чарки, курильниці — ароматниці. В одному тільки Гамбурзі близько 1600 року працювало сорок вісім майстрів по створенню срібних виробів.
Значний вплив на декор срібних виробів мали малюнки і гравюри німецьких художників, традиційно сильних і майстерних в цьому жанрі мистецтва. Показовими були вже малюнки-проекти декору для келихів і парадної зброї, зроблені Гансом Гольбейном молодшим. Не полишав гравюру до 1622 року і ювелір (? — бл. 1631), що працював в місті Нюрнберг. Відомі його гравюри орнаментального характеру ще за часів підмайстра 1593–1594 років. З 1601 року він став майстром і уславився як відомий чеканщик. Саме він — автор чеканих малюнків келиха-шедевра нюрнберзького цеха ювелірів. Він же автор чеканих картин з військовим табором, військовою зброєю на овальному срібному блюді довжиною 57 см із Оружейної палати в Москві, датованого 1606 роком.
Уславилися срібними келихами — вітрильниками і нюрнберзькі майстри (? — 1623) та (? — 1632). Зазвичай це вітрильники з одною щоглою і мініатюрними фігурками команди. Морську тематику келиха підтримували ніжки з графічним зображенням морських хвиль і дельфінів. Найвдаліші зразки-келихи повторювалися (келихи-вітрильники в Збройній палаті, Москва, та в збірці замку Вавель, Краков). Відомі і їх копії майстра Т. Вольфа. Срібна чарка мала висоту 9–10–18 сантиметрів, келих вітрильник вже мав 35 см. Найвищими були келихи-наутілуси з мушлею великого розміру, висота яких сягала позначки 49–53 см.
Настільні окраси у вигляді кінних монументів виготовляв невідомий майстер, знаний монограмою у вигляді «вітряк». Кінь стоїть лише на задніх ногах, вершником міг бути або вояк, або крилатий Амур зі стрілами. База келиха прикрашалася рослинними візерунками та клеймами з сільськими пейзажами. Срібна фігура коня була вибірково визолочена — це попона, грива і хвіст коня тощо.
Фігурні кубки у вигляді тварин виготовляв (? — 1646). Колекція срібних келихів в музеї Ермітаж має келих з золоченого срібла у вигляді бика його роботи. Серед кубків незвичних форм — келих з золоченого срібла у вигляді теслярського інструмента — рубанка. Виріб датують початком XVII століття.
Навіть серед гамбурзьких виробів виділялися гамбурзькі срібні ароматниці. Рідкісними зразками гамбурзького ювелірства були срібні ароматниці у вигляді гори з замком на верхівці. Внизу робили ємність, де розміщали ароматні свічки й пахучі речовині, які запалювали. Дими виходили через труби замку на верхівці срібної гори. Вага такої ароматниці сягала двадцяти (20) кг — майстер Діріх Утермарк.
Серед нюрнберзьких ювелірів доби бароко також -
- Тобіас Волф (? — 1623)
- Генріх Мак (? — 1626)
- Томас Даннер (? — 1632)
- Леонард Форхамер (? — 1632)
- Рейнгольт Мюль (1581–1634)
- Генріх Штрауб(? — 1636)
- Фрідріх Хірш-Фогель (? — 1640)
- Пітер Вібер (? — 1641)
- Ієремія Ріттер(? — 1646)
- Міхель Мюллер (? — 1650)
- Георг Банг (? — 1654)
- Ганс Васмундус (? — 1660)
- Якоб Каєр(? — 1669)
- Ганс Клаус (? — 1671)
- Симон Ланг (? — 1671)
- Ганс Фрюйнсфельд (? — 1674)
- Александр Райхерт (? — 1688)
- Ганс Келлнер
- Андреас Бергман (? — 1688) та низка майстрів, відомих лише за їх монограмами.
- Келих з наутилусом, Невідомий з Нідерландів XVI ст., Волтерс арт музей, Балтимор.
- Келих з морським конем, майстерні Німеччини. Державний музей мистецтв Лос-Анджелеса, Каліфорнія
-
Срібні вироби Британії
Коротка доба англійського бароко мало відбилася на місцевій архітектурі і смаках переважної більшості англійських аристократів, головних споживачів творів мистецтва в країні. Але своєрідними винятками були колекції картин іноземних художників з розвинених центрів бароко на континенті і британські срібні вироби.
Саме в Англії був створений найбільший за розмірами холодильник (лохань) для охолодження вина з срібла. Замовником велетенського виробу у один метр заввишки і завдовжки 166 см став банкір Генрі Джернінгам. Малюнок майбутньої лохані для льоду зробив Георг Вертю. Скульптор Рейсбрайк виробив з воску моделі сатира та вакханки з гронами винограду, бічних барельєфів і чотирьох фігур пантер, що утримували саму лохань. Унікальний виріб з срібла виливав скульптор Чарльз Кендлер. Готовий на 1735 рік холодильник вражав розмірами, мистецькою вартістю деталей і кількістю використаного срібла. Його ніхто не наважувався придбати через завелику ціну. Якимось чином лохань для охолодження вина була перевезена до Російської імперії, де з 1741 року стала надбанням російського імператорського двору.
Лохані-холодильники меншого розміру виготовляли також британські майстри Поль Ламері, Льюіс Модтеєр, Філіп Рольс, а ювелірні вироби — Нікола Спримонт, Поль Креспін, Огюст Курто, Якоб Маргас.
Великі срібні лохані для охолодження вина робив і майстер-ювелір з міста Амстердам — Пелгром Петхолт (1705–1751).
Срібні вироби французьких майстрів XVIII ст
Провідні позиції в створенні срібних виробів в XVIII столітті перейшли до майстрів Франції. Ранні твори збереглися в незначній кількості через скрутні часи XVII століття, коли більшість срібних виробів в країні була переплавлена на срібні монети. Стабілізація фінансового стану на початку XVIII століття і шалений потяг до насолод і розкошів в добу регенства — сприяли відновленню ювелірних виробів, в тому числі і з срібла. Його часто комбінували з іншими матеріалами — перламутром і перлами, бронзою, коштовним камінням і з порцеляною, секрети створення якої були віднайдені саме в Європі на початку XVIII ст. Мало поширення створення ювелірних виробів в техніці філігрань. З срібла виготовляли табакерки, канделябри і свічники, чорнильниці, парадні сервізи, навіть іграшки для дітей вельмож та королівських родин. Виділялись твори майстра Клода Баллена з Парижу, автора настільних прикрас з срібла (пладеменаж).
Бароко в мистецтві Франції співіснує з добою рококо і обидва стилі поступово заміняє класицизм.
Музейні збірки
В XX столітті — келихи стануть надбанням державних скарбниць і великих музеїв в містах Флоренція (Музей срібла), Нью-Йорк (Музей мистецтва Метрополітен), Санкт-Петербург, Париж, Амстердам, Лос-Анжелес, Москва, Делфт, Дрезден, Гамбург, Аугсбург, Нюрнберг тощо.
Джерела
- Симановская Е. И. Немецкое художественное серебро 15—17 веков в Эрмитаже. — Л., 1964 (рос.)
- Смирнова Е. И. Западное серебро 13—19 веков. Оружейная палата. — М., 1964 (рос.)
- Эрмитаж за 200 лет. — Л.-М., 1966 (рос.)
- Очерки по истории и технике гравюры. — М., 1987, раздел «Немецкая гравюра 15—16 веков» (рос.)
- Маркова Г. А. Немецкое художественное серебро 16—18 веков. — М., 1975 (рос.)
Див. також
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Yevropejski sribni virobi dobi baroko uslavlena storinka zahidnoyevropejskogo yuvelirstva sho mala misce protyagom 150 200 rokiv i vplinula na rozvitok yuvelirnoyi spravi i skulpturi malih form vzagali Kelih z morskim konem majsterni Nimechchini Derzhavnij muzej mistectv Los Anzhelesa KaliforniyaIstorichni daniPotir dlya prichastya 16 st Zasnovnikom baroko v Italiyi vvazhayut Mikelandzhelo Buonarroti 1475 1564 Same vin pidsiliv arhitekturu veletenskim orderom shiroko vikoristovuvav karnizi podvoyennya pilyastr ta kolon tisnyavu arhitekturnih elementiv ta nadlyudskij rozmir Skulpturni ta arhitekturni tvori geniya j dosi spravlyayut vrazhennya skorboti naprugi nervovosti hocha zberigayut chitku pobudovu simetriyu i potojbichnu majzhe nemozhlivu krasu Barokovij stil dominuvav u yevropejskomu mistectvi v XVII stolitti V deyakih krayinah vin takozh zahopiv kinec XVI i seredinu XVIII stolit Italiya Polsha Avstriya Ukrayina Latinska Amerika Harakternoyu ye pishnota paradnist yaskravist koloriv kontrastnist ekstravagantnist ornamentu asimetriya konstrukcij V barokovij arhitekturi panuyut silni kontrasti ob yemiv perebilshena plastika fasadiv efekti svitlotini ta koloru Zhivopis i skulptura vidznachayutsya dekorativno teatralnimi kompoziciyami tonkoyu rozrobkoyu koloritu i efektiv osvitlennya uskladnenoyu plastikoyu paradnistyu Vsi ci vlastivosti pritamanni i virobam z sribla zolochenoyi midi i zolota osoblivo keliham Stvorennya podibnih kelihiv vidomo z dobi serednovichchya Zolotij abo zolochenij potir dlya prichastya viryan namagavsya mati kozhnij velikij sobor Popri nih rozpochalosya virobnictvo i kelihiv svitskogo vikoristannya Tehnologichni osoblivosti i materialiHud Villem Kalf Kelih Nautilus ta kitajska porcelyana centr kartini z kelihom Velmozhi gollandci datchani shvedi francuzi j italijci shalenili vid krasi cih kelihiv Popri zolota yakogo ne bulo bagato shvidko pochali vikoristovuvati zolocheni mid i sriblo chi koshtovni kameni minerali i ekzotichni rechi persh za vse korali Zgodom dodalisya kokosovi gorihi i yajcya strausiv i cherez yih nezvichnist dlya yevropejciv i cherez magichni vlastivosti yakimi yih todi nadilyali V dobu Velikih geografichnih vidkrittiv do ekzotichnih rechej sho zavozili v Zahidnu Yevropu dodalisya veliki za rozmirami mushli z tropichnih moriv Majsterni yevropejski yuveliri sho vzhe mali znachnij dosvid v obrobci derevini rogiv slonovoyi kistki uzyalisya obroblyati i mushli tropichnih moriv Brudni i potmyanili mushli nabuvali netuteshnoyi krasi v yaskravomu osvitlenni pislya tehnologichnoyi obrobki Yih mili vid brudu dekilka dniv obroblyali slabkimi rozchinami kisloti a potim luzhnimi rozchinami dlya nejtralizaciyi kislot znimali verhnij shar Boki ochishenoyi mushli sho grala perlamutrom abo zalishali nedotorkanimi abo dodatkovo obroblyali rizblennyam chi graviyuvannyam Inodi robili dribni klopki sho utrimuvali malenki koshtovni kaminci Mushlyu kripili na nizhku zazvichaj skulpturnu Syuzhetna skulptura mogla buti i na verhivci keliha peretvoryuyuchi kelih u spravzhnij shedevr yuvelirstva Kelih na kartini Villema Kalfa Kelih Nautilus ta kitajska porcelyana prikrashayut figurka boga moriv Neptuna ta kit sho poglinaye Ionu Podibnim kelihom vzhe perestavali koristuvatis i vin perehodiv u status unikumu paradnogo posudu okrasi pishnogo benketu chasto buv diplomatichnim podarunkom osobi volodaryu inshoyi derzhavi Kelihi z mushlyami nautilus kartini Pitera KlasaPiter Klas Natyurmort iz pirogom z indichkoyu 1627 Derzhavnij muzej AmsterdamNimecki centri virobnictvaPodvijnij kelih Oruzhejna palata Moskva Osoblivo vidilyalisya yuvelirni majsterni XVII stolittya riznih mist Nimechchini Gamburg Nyurnberg Augsburg Majsterni Gamburga vigotovlyali zolocheni i sribni kelihi tareli vazi gleki pidsvichniki roznosi charki kurilnici aromatnici V odnomu tilki Gamburzi blizko 1600 roku pracyuvalo sorok visim majstriv po stvorennyu sribnih virobiv Znachnij vpliv na dekor sribnih virobiv mali malyunki i gravyuri nimeckih hudozhnikiv tradicijno silnih i majsternih v comu zhanri mistectva Pokazovimi buli vzhe malyunki proekti dekoru dlya kelihiv i paradnoyi zbroyi zrobleni Gansom Golbejnom molodshim Ne polishav gravyuru do 1622 roku i yuvelir bl 1631 sho pracyuvav v misti Nyurnberg Vidomi jogo gravyuri ornamentalnogo harakteru she za chasiv pidmajstra 1593 1594 rokiv Z 1601 roku vin stav majstrom i uslavivsya yak vidomij chekanshik Same vin avtor chekanih malyunkiv keliha shedevra nyurnberzkogo ceha yuveliriv Vin zhe avtor chekanih kartin z vijskovim taborom vijskovoyu zbroyeyu na ovalnomu sribnomu blyudi dovzhinoyu 57 sm iz Oruzhejnoyi palati v Moskvi datovanogo 1606 rokom Uslavilisya sribnimi kelihami vitrilnikami i nyurnberzki majstri 1623 ta 1632 Zazvichaj ce vitrilniki z odnoyu shogloyu i miniatyurnimi figurkami komandi Morsku tematiku keliha pidtrimuvali nizhki z grafichnim zobrazhennyam morskih hvil i delfiniv Najvdalishi zrazki kelihi povtoryuvalisya kelihi vitrilniki v Zbrojnij palati Moskva ta v zbirci zamku Vavel Krakov Vidomi i yih kopiyi majstra T Volfa Sribna charka mala visotu 9 10 18 santimetriv kelih vitrilnik vzhe mav 35 sm Najvishimi buli kelihi nautilusi z mushleyu velikogo rozmiru visota yakih syagala poznachki 49 53 sm Nastilni okrasi u viglyadi kinnih monumentiv vigotovlyav nevidomij majster znanij monogramoyu u viglyadi vitryak Kin stoyit lishe na zadnih nogah vershnikom mig buti abo voyak abo krilatij Amur zi strilami Baza keliha prikrashalasya roslinnimi vizerunkami ta klejmami z silskimi pejzazhami Sribna figura konya bula vibirkovo vizolochena ce popona griva i hvist konya tosho Figurni kubki u viglyadi tvarin vigotovlyav 1646 Kolekciya sribnih kelihiv v muzeyi Ermitazh maye kelih z zolochenogo sribla u viglyadi bika jogo roboti Sered kubkiv nezvichnih form kelih z zolochenogo sribla u viglyadi teslyarskogo instrumenta rubanka Virib datuyut pochatkom XVII stolittya Navit sered gamburzkih virobiv vidilyalisya gamburzki sribni aromatnici Ridkisnimi zrazkami gamburzkogo yuvelirstva buli sribni aromatnici u viglyadi gori z zamkom na verhivci Vnizu robili yemnist de rozmishali aromatni svichki j pahuchi rechovini yaki zapalyuvali Dimi vihodili cherez trubi zamku na verhivci sribnoyi gori Vaga takoyi aromatnici syagala dvadcyati 20 kg majster Dirih Utermark Sered nyurnberzkih yuveliriv dobi baroko takozh Tobias Volf 1623 Genrih Mak 1626 Tomas Danner 1632 Leonard Forhamer 1632 Rejngolt Myul 1581 1634 Genrih Shtraub 1636 Fridrih Hirsh Fogel 1640 Piter Viber 1641 Iyeremiya Ritter 1646 Mihel Myuller 1650 Georg Bang 1654 Gans Vasmundus 1660 Yakob Kayer 1669 Gans Klaus 1671 Simon Lang 1671 Gans Fryujnsfeld 1674 Aleksandr Rajhert 1688 Gans Kellner Andreas Bergman 1688 ta nizka majstriv vidomih lishe za yih monogramami Kelih z nautilusom Nevidomij z Niderlandiv XVI st Volters art muzej Baltimor Kelih z morskim konem majsterni Nimechchini Derzhavnij muzej mistectv Los Andzhelesa Kaliforniya Gans Kellner Nyurnberg bl 1600 r Kelih Vinogradne grono i Vakh Volters art muzej Baltimor Sribni virobi BritaniyiGotlandskij lev 1666 rik Korotka doba anglijskogo baroko malo vidbilasya na miscevij arhitekturi i smakah perevazhnoyi bilshosti anglijskih aristokrativ golovnih spozhivachiv tvoriv mistectva v krayini Ale svoyeridnimi vinyatkami buli kolekciyi kartin inozemnih hudozhnikiv z rozvinenih centriv baroko na kontinenti i britanski sribni virobi Same v Angliyi buv stvorenij najbilshij za rozmirami holodilnik lohan dlya oholodzhennya vina z sribla Zamovnikom veletenskogo virobu u odin metr zavvishki i zavdovzhki 166 sm stav bankir Genri Dzherningam Malyunok majbutnoyi lohani dlya lodu zrobiv Georg Vertyu Skulptor Rejsbrajk virobiv z vosku modeli satira ta vakhanki z gronami vinogradu bichnih barelyefiv i chotiroh figur panter sho utrimuvali samu lohan Unikalnij virib z sribla vilivav skulptor Charlz Kendler Gotovij na 1735 rik holodilnik vrazhav rozmirami misteckoyu vartistyu detalej i kilkistyu vikoristanogo sribla Jogo nihto ne navazhuvavsya pridbati cherez zaveliku cinu Yakimos chinom lohan dlya oholodzhennya vina bula perevezena do Rosijskoyi imperiyi de z 1741 roku stala nadbannyam rosijskogo imperatorskogo dvoru Lohani holodilniki menshogo rozmiru vigotovlyali takozh britanski majstri Pol Lameri Lyuis Modteyer Filip Rols a yuvelirni virobi Nikola Sprimont Pol Krespin Ogyust Kurto Yakob Margas Veliki sribni lohani dlya oholodzhennya vina robiv i majster yuvelir z mista Amsterdam Pelgrom Petholt 1705 1751 Sribni virobi francuzkih majstriv XVIII stProvidni poziciyi v stvorenni sribnih virobiv v XVIII stolitti perejshli do majstriv Franciyi Ranni tvori zbereglisya v neznachnij kilkosti cherez skrutni chasi XVII stolittya koli bilshist sribnih virobiv v krayini bula pereplavlena na sribni moneti Stabilizaciya finansovogo stanu na pochatku XVIII stolittya i shalenij potyag do nasolod i rozkoshiv v dobu regenstva spriyali vidnovlennyu yuvelirnih virobiv v tomu chisli i z sribla Jogo chasto kombinuvali z inshimi materialami perlamutrom i perlami bronzoyu koshtovnim kaminnyam i z porcelyanoyu sekreti stvorennya yakoyi buli vidnajdeni same v Yevropi na pochatku XVIII st Malo poshirennya stvorennya yuvelirnih virobiv v tehnici filigran Z sribla vigotovlyali tabakerki kandelyabri i svichniki chornilnici paradni servizi navit igrashki dlya ditej velmozh ta korolivskih rodin Vidilyalis tvori majstra Kloda Ballena z Parizhu avtora nastilnih prikras z sribla plademenazh Baroko v mistectvi Franciyi spivisnuye z doboyu rokoko i obidva stili postupovo zaminyaye klasicizm Muzejni zbirkiV XX stolitti kelihi stanut nadbannyam derzhavnih skarbnic i velikih muzeyiv v mistah Florenciya Muzej sribla Nyu Jork Muzej mistectva Metropoliten Sankt Peterburg Parizh Amsterdam Los Anzheles Moskva Delft Drezden Gamburg Augsburg Nyurnberg tosho DzherelaSimanovskaya E I Nemeckoe hudozhestvennoe serebro 15 17 vekov v Ermitazhe L 1964 ros Smirnova E I Zapadnoe serebro 13 19 vekov Oruzhejnaya palata M 1964 ros Ermitazh za 200 let L M 1966 ros Ocherki po istorii i tehnike gravyury M 1987 razdel Nemeckaya gravyura 15 16 vekov ros Markova G A Nemeckoe hudozhestvennoe serebro 16 18 vekov M 1975 ros Div takozhPortal Mistectvo Portal Baroko Portal Dekorativno uzhitkove mistectvo Yuvelirstvo Baroko Remeslo Hristina koroleva Shveciyi