Синтаксичний зв’язок – формальний зв’язок між компонентами синтаксичної одиниці (словосполучення, простого речення, складного речення), виражений відповідними мовними засобами.
Одиниці вищого і нижчого рангів
Одиниці вищого і нижчого рангів по-різному поєднуються у словосполученні і реченні. Цей зв’язок буває однорівневим і різнорівневим. В однорівневих структурах він поєднує мінімальні синтаксичні одиниці, прості речення, складні речення. У різнорівневих конструкціях наявні різні комбінації поєднання синтаксичних одиниць: мінімальної синтаксичної одиниці і словосполучення, мінімальної синтаксичної одиниці і простого речення, простого речення і складного речення.
Варіанти поєднання у словосполученнях
Мінімальні синтаксичні одиниці можуть поєднуватись у межах словосполучення і речення. Варіантів таких поєднань у словосполученні може бути декілька:
- поєднання опорного слова, яке в словосполученні може вживатись у будь-якій формі, і залежної форми слова, що завжди репрезентована однією граматичною формою, наприклад: співати (співаю, співаєш, співає, співаємо, співаєте, співають, співав, співав би...) пісню;
- поєднання опорної і залежної форм слова, що вживаються в будь-якій формі, наприклад: весняний ранок, весняного ранку, весняним ранком тощо;
- поєднання двох рівноправних компонентів у сурядному словосполученні: брат і сестра, веселитись і радіти;
У неелементарних словосполученнях мінімальна синтаксична одиниця поєднується з елементарним словосполученням: високий дерев’яний будинок (високий + древ’яний будинок), гарні польові квіти (гарні + польові квіти).
Типи синтаксичних зв'язків
Згідно з функціональним підходом в україністиці останнім часом виділяють такі типи синтаксичних зв’язків:
- предикативний (у простому і частково в складному реченнях);
- підрядний (у словосполученні, простому і складному реченнях);
- сурядний (у словосполученні, складному і простому реченнях).
Підрядний зв'язок
зв’язок – синтаксичний зв’язок, що вказує на граматичну залежність одного компонента від іншого в реченні чи словосполученні. Цей зв’язок у словосполученні реалізується формами слова. Як зв’язок залежного і опорного компонентів, підрядний зв’язок реалізується в двох різновидах: прислівному і детермінантному. Деякі вчені виділяють ще опосередкований зв’язок. У словосполученні реалізується передусім прислівний підрядний зв’язок. Прислівний зв’язок є тісним, передбачуваним, а в окремних випадках – обов’язковим. Узгодження, керування, прилягання – це типові форми підрядного зв’язку. Наприклад, забутий щоденник, старий дідуган.
Сурядний зв'язок
Специфічним синтаксичним зв’язком є сурядний, що реалізується в реченні та словосполученні. Сурядний зв’язок – синтаксичний зв’язок, що поєднує граматично рівноправні компоненти в словосполученні, простому та складному реченні. Сурядний зв’язок виражається за допомогою сурядних сполучників у простих реченнях з однорідними членами, в елементарних і багатокомпонентних складносурядних реченнях, у складних конструкціях із сурядністю і підрядністю. На відміну від предикативного і підрядного сурядний зв’язок не визначальний для виділення членів речення; він лише поширює просте речення однорідними членами. Диференційними ознаками сурядного зв’язку в словосполученні і реченні є: рівноправність компонентів; відкритість/закритість зв’язку; незалежна координація як форма зв’язку. Сурядний зв’язок передбачає такі смислові відношення між елементами словосполучень: єднально-приєднувальні (гроза і вітер, став і дивлюся); протиставні (сонячно, але морозно); розділові (то блискавка, то грім); градаційні (не лише сніг, а й мороз); пояснювальні (нейрони, тобто нервові клітини) . Отже, основними типами синтаксичних зв’язків у словосполученні є підрядний і сурядний. Наприклад, рука і серце; ніч і день; то я , то ти
Література
- Шульжук К. Синтаксис української мови: Підручник / К. Шульжук. – К.: Академія, 2004. – 397 с.
- Мірченко М. Функціональний аналіз синтаксичних одиниць (словосполучення, просте речення): Навч. посіб. / М. Мірченко. – К.: ІЗМН, 1997. – 100 с.
- Загнітко А. Український синтаксис: Науково-теоретичний і навчально-практичний комплекс. У 2 ч. Ч. 1. / А. Загнітко. – К: Академія, 1996. – 112 с.
- Загнітко А. Теоретична граматика української мови: Синтаксис / А. Загнітко. – Донецьк: Літера, 2001. – 190 с.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Sintaksichnij zv yazok formalnij zv yazok mizh komponentami sintaksichnoyi odinici slovospoluchennya prostogo rechennya skladnogo rechennya virazhenij vidpovidnimi movnimi zasobami Odinici vishogo i nizhchogo rangivOdinici vishogo i nizhchogo rangiv po riznomu poyednuyutsya u slovospoluchenni i rechenni Cej zv yazok buvaye odnorivnevim i riznorivnevim V odnorivnevih strukturah vin poyednuye minimalni sintaksichni odinici prosti rechennya skladni rechennya U riznorivnevih konstrukciyah nayavni rizni kombinaciyi poyednannya sintaksichnih odinic minimalnoyi sintaksichnoyi odinici i slovospoluchennya minimalnoyi sintaksichnoyi odinici i prostogo rechennya prostogo rechennya i skladnogo rechennya Varianti poyednannya u slovospoluchennyahMinimalni sintaksichni odinici mozhut poyednuvatis u mezhah slovospoluchennya i rechennya Variantiv takih poyednan u slovospoluchenni mozhe buti dekilka poyednannya opornogo slova yake v slovospoluchenni mozhe vzhivatis u bud yakij formi i zalezhnoyi formi slova sho zavzhdi reprezentovana odniyeyu gramatichnoyu formoyu napriklad spivati spivayu spivayesh spivaye spivayemo spivayete spivayut spivav spivav bi pisnyu poyednannya opornoyi i zalezhnoyi form slova sho vzhivayutsya v bud yakij formi napriklad vesnyanij ranok vesnyanogo ranku vesnyanim rankom tosho poyednannya dvoh rivnopravnih komponentiv u suryadnomu slovospoluchenni brat i sestra veselitis i raditi U neelementarnih slovospoluchennyah minimalna sintaksichna odinicya poyednuyetsya z elementarnim slovospoluchennyam visokij derev yanij budinok visokij drev yanij budinok garni polovi kviti garni polovi kviti Tipi sintaksichnih zv yazkivZgidno z funkcionalnim pidhodom v ukrayinistici ostannim chasom vidilyayut taki tipi sintaksichnih zv yazkiv predikativnij u prostomu i chastkovo v skladnomu rechennyah pidryadnij u slovospoluchenni prostomu i skladnomu rechennyah suryadnij u slovospoluchenni skladnomu i prostomu rechennyah Pidryadnij zv yazokzv yazok sintaksichnij zv yazok sho vkazuye na gramatichnu zalezhnist odnogo komponenta vid inshogo v rechenni chi slovospoluchenni Cej zv yazok u slovospoluchenni realizuyetsya formami slova Yak zv yazok zalezhnogo i opornogo komponentiv pidryadnij zv yazok realizuyetsya v dvoh riznovidah prislivnomu i determinantnomu Deyaki vcheni vidilyayut she oposeredkovanij zv yazok U slovospoluchenni realizuyetsya peredusim prislivnij pidryadnij zv yazok Prislivnij zv yazok ye tisnim peredbachuvanim a v okremnih vipadkah obov yazkovim Uzgodzhennya keruvannya prilyagannya ce tipovi formi pidryadnogo zv yazku Napriklad zabutij shodennik starij didugan Suryadnij zv yazokSpecifichnim sintaksichnim zv yazkom ye suryadnij sho realizuyetsya v rechenni ta slovospoluchenni Suryadnij zv yazok sintaksichnij zv yazok sho poyednuye gramatichno rivnopravni komponenti v slovospoluchenni prostomu ta skladnomu rechenni Suryadnij zv yazok virazhayetsya za dopomogoyu suryadnih spoluchnikiv u prostih rechennyah z odnoridnimi chlenami v elementarnih i bagatokomponentnih skladnosuryadnih rechennyah u skladnih konstrukciyah iz suryadnistyu i pidryadnistyu Na vidminu vid predikativnogo i pidryadnogo suryadnij zv yazok ne viznachalnij dlya vidilennya chleniv rechennya vin lishe poshiryuye proste rechennya odnoridnimi chlenami Diferencijnimi oznakami suryadnogo zv yazku v slovospoluchenni i rechenni ye rivnopravnist komponentiv vidkritist zakritist zv yazku nezalezhna koordinaciya yak forma zv yazku Suryadnij zv yazok peredbachaye taki smislovi vidnoshennya mizh elementami slovospoluchen yednalno priyednuvalni groza i viter stav i divlyusya protistavni sonyachno ale morozno rozdilovi to bliskavka to grim gradacijni ne lishe snig a j moroz poyasnyuvalni nejroni tobto nervovi klitini Otzhe osnovnimi tipami sintaksichnih zv yazkiv u slovospoluchenni ye pidryadnij i suryadnij Napriklad ruka i serce nich i den to ya to tiLiteraturaShulzhuk K Sintaksis ukrayinskoyi movi Pidruchnik K Shulzhuk K Akademiya 2004 397 s Mirchenko M Funkcionalnij analiz sintaksichnih odinic slovospoluchennya proste rechennya Navch posib M Mirchenko K IZMN 1997 100 s Zagnitko A Ukrayinskij sintaksis Naukovo teoretichnij i navchalno praktichnij kompleks U 2 ch Ch 1 A Zagnitko K Akademiya 1996 112 s Zagnitko A Teoretichna gramatika ukrayinskoyi movi Sintaksis A Zagnitko Doneck Litera 2001 190 s