Ко́день (пол. Kodeń) — село в Польщі, у однойменній гміні Більського повіту Люблінського воєводства. Розташоване в долині Західного Бугу в районі гирла річки . Село є центром гміни Кодень. Населення — 1776 осіб (2011).
Село Кодень, вулиця Славатицька
Координати 51°54′ пн. ш. 23°36′ сх. д. / 51.900° пн. ш. 23.600° сх. д.Координати: 51°54′ пн. ш. 23°36′ сх. д. / 51.900° пн. ш. 23.600° сх. д.
Кодень у Вікісховищі |
Історія
Перші згадки про Кодень походять з XVI століття, але відомо, що вже в XV столітті тут був водяний млин. 1404 року вперше згадується православна церква в селі. Під кінець XV ст. воєвода троцький і маршалок Іван Сапіга, син , отримав Кодень з прилеглими територіями, і, користуючись прихильністю короля Сигізмунда Старого, отримав у 1511 році привілей на закладання міста Кодень. Окрім цього, населеному пункту було надане магдебурзьке право, право проводити тижневі торги та три ярмарки на рік. Користуючись цим, Сапіга призначив себе бурмістром, взявши на допомогу собі трьох радників. Іван Сапіга або його син Павло збудував замковий комплекс із каплицею, оточений муром, про який вперше стало відомо в 1530 році. Він також побудував для коденських міщан парафіяльну православну церкву Святого архистратига Михаїла. Між містом та замковою горою було побудовано річковий порт.
У 1518 році в Кодені було утворено римо-католицьку парафію. У 30-х роках XVII ст. Миколай Сапіга Побожний (Микола Пій Сапіга) збудував у місті ренесансний костел св. Анни. З 1631 року, після привезення М. П. Сапігою з Риму викраденого образу (див. ), що був копією іспанського образу , місцевість набула популярності в паломників (ікона було поміщено в каплиці 15 вересня 1631 року).
У XVII та XVIII століттях Кодень набув розквіту, незважаючи на знищення костелу св. Анни шведами в 1657 році та пожежу 1680 року. У 1686 році костел був заново відкритий після реконструкції. 15 серпня 1723 року з ініціативи Яна Фридерика Сапіги єпископ луцький Стефан Богуслав Рупневський коронував образ, який до цього часу встиг прославитись своїми дивами. Це був третій образ, коронований на землях Речі Посполитої — після Ченстоховської та .
У XVIII ст. Ельжбета з Браніцьких збудувала в околицях Коденя палац, що отримав назву Плаценція (пол. Placencja), який виконував представницькі функції. Згодом містом володіли представників Браницьких, Флеммінгів та князів Чорторийських.
Місто занепало під час наполеонівських воєн. Чергова пожежа відбулась у 1821 році, внаслідок неї базиліка зазнала значних руйнувань. Після закінчення січневого повстання, у якому мешканці міста брали активну участь, Кодень втратило права міста. 6 квітня 1875 року за наказом царя костел св. Анни змінено на церкву православну; ікону Матері Божої в серпні 1875 року було вивезено на Ясну Ґуру, звідки повернулася 4 вересня 1927 року.
За даними етнографічної експедиції 1869—1870 років під керівництвом Павла Чубинського, у селі переважно проживали греко-католики, які розмовляли українською мовою.
У 1928—1932 роки польська адміністрація перетворила православну церкву св. Михайла на школу. За звітом польської поліції у 1935 році православна парафія Кодня налічувала 1400 вірян. У липні-серпні 1938 року польська влада в рамках великої акції руйнування українських храмів на Холмщині і Підляшші знищила місцеву православну церкву св. Миколая.
За німецької окупації у селі діяла делегатура Більського Українського допомогового комітету. У 1943 році в селі мешкало 628 українців та 1452 поляки. У 1945—1947 роках у районі Кодня діяла сотня УПА Івана Романечка («Володі»), що належала до тактичного відтинку «Данилів». У 1947 році в рамках операції «Вісла» польською армією із села було виселено 366 українців.
По закінченні Другої світової війни Кодень стає прикордонним населеним пунктом, спочатку на кордоні з Радянським Союзом, згодом — з Республікою Білорусь. У 1975—1998 роках село належало до Білопідляського воєводства.
Населення
Демографічна структура станом на 31 березня 2011 року:
Загалом | Допрацездатний вік | Працездатний вік | Постпрацездатний вік | |
---|---|---|---|---|
Чоловіки | 834 | 184 | 567 | 83 |
Жінки | 942 | 189 | 530 | 223 |
Разом | 1776 | 373 | 1097 | 306 |
Примітки
- GUS. Ludność w miejscowościach statystycznych według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r. [Населення статистичних місцевостей за економічними групами віку. Стан на 31.03.2011]. Процитовано 12 серпня 2018.
- . apokryfruski.org. APOKRYF RUSKI. Архів оригіналу за 29 Березня 2019. Процитовано 10 грудня 2019. (пол.)
- Крип'якевич І., Крип'якевич Р. Матеріали до історії церков Холмщини і Підляшшя // Холмщина і Підляшшя : іст.-етногр. дослідж. — Київ : Родовід, 1997. — С. 141.
- Іван Бакунович (28.10.2008). . nasze-slowo.pl. Nasze Slowo. Архів оригіналу за 28 Листопада 2015. Процитовано 04.02.2014.
- Труды этнографическо-статистической экспедиціи въ Западно-Русскій Край / собран. П. П. Чубинскимъ. — С.-Петербургъ, 1872. — Т. 7: Евреи. Поляки. Племена немалорусскаго происхожденія. Малоруссы (статистика, сельскій бытъ, языкъ). — С. 371. (рос. дореф.)
- Kolasa A. Ukraincy w powiecie Biala Podlaska w latach 1918-1948. — Toruń : Wydawnictwo Adam Marszałek, 2007. — С. 45, 129. (пол.)
- Макар Ю., Горний М., Макар В., Салюк А. Від депортації до депортації. Суспільно-політичне життя холмсько-підляських українців (1915—1947). Дослідження. Спогади. Документи: У трьох томах. — Чернівці : Букрек, 2011. — Т. 1. Дослідження. — С. 414.
- Згідно з методологією GUS працездатний вік для чоловіків становить 18-64 років, для жінок — 18-59 років GUS. [Терміни, які використовуються в публічній статистиці]. Архів оригіналу за 20 Вересня 2018. Процитовано 14 серпня 2018.
Джерела
- Kodeń // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. — Warszawa : Druk «Wieku», 1883. — Т. IV. — S. 238. (пол.)
Посилання
Вікісховище має мультимедійні дані за темою: Кодень
- . apokryfruski.org. APOKRYF RUSKI. Архів оригіналу за 29 Березня 2019. Процитовано 10 грудня 2019. (пол.)
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Ko den pol Koden selo v Polshi u odnojmennij gmini Bilskogo povitu Lyublinskogo voyevodstva Roztashovane v dolini Zahidnogo Bugu v rajoni girla richki Selo ye centrom gmini Koden Naselennya 1776 osib 2011 Selo Koden pol Koden Koden vulicya Slavaticka Gerb Koordinati 51 54 pn sh 23 36 sh d 51 900 pn sh 23 600 sh d 51 900 23 600 Koordinati 51 54 pn sh 23 36 sh d 51 900 pn sh 23 600 sh d 51 900 23 600 Krayina PolshaPolshaVoyevodstvo Lyublinske voyevodstvoPovit Bilskij povitGmina KodenVodojma Zahidnij BugNaselennya 1776 osib 2011 Chasovij poyas UTC 1 vlitku UTC 2Telefonnij kod 48 83Poshtovij indeks 21 509Avtomobilnij kod LBISIMC 0013758GeoNames 768846OSM 3101237 R Gmina Koden KodenKoden Polsha KodenKoden Lyublinske voyevodstvo Koden u VikishovishiIstoriyaKolishnya pravoslavna zamkova cerkva 1530 roku nini rimo katolickij kostel sv Duha Pershi zgadki pro Koden pohodyat z XVI stolittya ale vidomo sho vzhe v XV stolitti tut buv vodyanij mlin 1404 roku vpershe zgaduyetsya pravoslavna cerkva v seli Pid kinec XV st voyevoda trockij i marshalok Ivan Sapiga sin otrimav Koden z prileglimi teritoriyami i koristuyuchis prihilnistyu korolya Sigizmunda Starogo otrimav u 1511 roci privilej na zakladannya mista Koden Okrim cogo naselenomu punktu bulo nadane magdeburzke pravo pravo provoditi tizhnevi torgi ta tri yarmarki na rik Koristuyuchis cim Sapiga priznachiv sebe burmistrom vzyavshi na dopomogu sobi troh radnikiv Ivan Sapiga abo jogo sin Pavlo zbuduvav zamkovij kompleks iz kapliceyu otochenij murom pro yakij vpershe stalo vidomo v 1530 roci Vin takozh pobuduvav dlya kodenskih mishan parafiyalnu pravoslavnu cerkvu Svyatogo arhistratiga Mihayila Mizh mistom ta zamkovoyu goroyu bulo pobudovano richkovij port U 1518 roci v Kodeni bulo utvoreno rimo katolicku parafiyu U 30 h rokah XVII st Mikolaj Sapiga Pobozhnij Mikola Pij Sapiga zbuduvav u misti renesansnij kostel sv Anni Z 1631 roku pislya privezennya M P Sapigoyu z Rimu vikradenogo obrazu div sho buv kopiyeyu ispanskogo obrazu miscevist nabula populyarnosti v palomnikiv ikona bulo pomisheno v kaplici 15 veresnya 1631 roku U XVII ta XVIII stolittyah Koden nabuv rozkvitu nezvazhayuchi na znishennya kostelu sv Anni shvedami v 1657 roci ta pozhezhu 1680 roku U 1686 roci kostel buv zanovo vidkritij pislya rekonstrukciyi 15 serpnya 1723 roku z iniciativi Yana Friderika Sapigi yepiskop luckij Stefan Boguslav Rupnevskij koronuvav obraz yakij do cogo chasu vstig proslavitis svoyimi divami Ce buv tretij obraz koronovanij na zemlyah Rechi Pospolitoyi pislya Chenstohovskoyi ta U XVIII st Elzhbeta z Branickih zbuduvala v okolicyah Kodenya palac sho otrimav nazvu Placenciya pol Placencja yakij vikonuvav predstavnicki funkciyi Zgodom mistom volodili predstavnikiv Branickih Flemmingiv ta knyaziv Chortorijskih Misto zanepalo pid chas napoleonivskih voyen Chergova pozhezha vidbulas u 1821 roci vnaslidok neyi bazilika zaznala znachnih rujnuvan Pislya zakinchennya sichnevogo povstannya u yakomu meshkanci mista brali aktivnu uchast Koden vtratilo prava mista 6 kvitnya 1875 roku za nakazom carya kostel sv Anni zmineno na cerkvu pravoslavnu ikonu Materi Bozhoyi v serpni 1875 roku bulo vivezeno na Yasnu Guru zvidki povernulasya 4 veresnya 1927 roku Za danimi etnografichnoyi ekspediciyi 1869 1870 rokiv pid kerivnictvom Pavla Chubinskogo u seli perevazhno prozhivali greko katoliki yaki rozmovlyali ukrayinskoyu movoyu Suchasna pravoslavna cerkva Arhangela Mihayila U 1928 1932 roki polska administraciya peretvorila pravoslavnu cerkvu sv Mihajla na shkolu Za zvitom polskoyi policiyi u 1935 roci pravoslavna parafiya Kodnya nalichuvala 1400 viryan U lipni serpni 1938 roku polska vlada v ramkah velikoyi akciyi rujnuvannya ukrayinskih hramiv na Holmshini i Pidlyashshi znishila miscevu pravoslavnu cerkvu sv Mikolaya Za nimeckoyi okupaciyi u seli diyala delegatura Bilskogo Ukrayinskogo dopomogovogo komitetu U 1943 roci v seli meshkalo 628 ukrayinciv ta 1452 polyaki U 1945 1947 rokah u rajoni Kodnya diyala sotnya UPA Ivana Romanechka Volodi sho nalezhala do taktichnogo vidtinku Daniliv U 1947 roci v ramkah operaciyi Visla polskoyu armiyeyu iz sela bulo viseleno 366 ukrayinciv Po zakinchenni Drugoyi svitovoyi vijni Koden staye prikordonnim naselenim punktom spochatku na kordoni z Radyanskim Soyuzom zgodom z Respublikoyu Bilorus U 1975 1998 rokah selo nalezhalo do Bilopidlyaskogo voyevodstva NaselennyaDemografichna struktura stanom na 31 bereznya 2011 roku Zagalom Dopracezdatnij vik Pracezdatnij vik Postpracezdatnij vikCholoviki 834 184 567 83Zhinki 942 189 530 223Razom 1776 373 1097 306PrimitkiGUS Ludnosc w miejscowosciach statystycznych wedlug ekonomicznych grup wieku Stan w dniu 31 03 2011 r Naselennya statistichnih miscevostej za ekonomichnimi grupami viku Stan na 31 03 2011 Procitovano 12 serpnya 2018 apokryfruski org APOKRYF RUSKI Arhiv originalu za 29 Bereznya 2019 Procitovano 10 grudnya 2019 pol Krip yakevich I Krip yakevich R Materiali do istoriyi cerkov Holmshini i Pidlyashshya Holmshina i Pidlyashshya ist etnogr doslidzh Kiyiv Rodovid 1997 S 141 Ivan Bakunovich 28 10 2008 nasze slowo pl Nasze Slowo Arhiv originalu za 28 Listopada 2015 Procitovano 04 02 2014 Trudy etnografichesko statisticheskoj ekspedicii v Zapadno Russkij Kraj sobran P P Chubinskim S Peterburg 1872 T 7 Evrei Polyaki Plemena nemalorusskago proishozhdeniya Malorussy statistika selskij byt yazyk S 371 ros doref Kolasa A Ukraincy w powiecie Biala Podlaska w latach 1918 1948 Torun Wydawnictwo Adam Marszalek 2007 S 45 129 pol Makar Yu Gornij M Makar V Salyuk A Vid deportaciyi do deportaciyi Suspilno politichne zhittya holmsko pidlyaskih ukrayinciv 1915 1947 Doslidzhennya Spogadi Dokumenti U troh tomah Chernivci Bukrek 2011 T 1 Doslidzhennya S 414 Zgidno z metodologiyeyu GUS pracezdatnij vik dlya cholovikiv stanovit 18 64 rokiv dlya zhinok 18 59 rokiv GUS Termini yaki vikoristovuyutsya v publichnij statistici Arhiv originalu za 20 Veresnya 2018 Procitovano 14 serpnya 2018 DzherelaKoden Slownik geograficzny Krolestwa Polskiego Warszawa Druk Wieku 1883 T IV S 238 pol PosilannyaVikishovishe maye multimedijni dani za temoyu Koden apokryfruski org APOKRYF RUSKI Arhiv originalu za 29 Bereznya 2019 Procitovano 10 grudnya 2019 pol