Тунгу́ська наро́дна респу́бліка — короткочасне державне утворення тунгусів (сучасне — евенки), існувало протягом 1924—1925 років на території сучасного Хабаровського краю.
Тунгуська народна республіка | ||||
| ||||
Прапор | ||||
Столиця | Аян | |||
Державний устрій | Не вказано | |||
Історія | ||||
- Засновано | 1924 | |||
- ліквідація збройними силами РРФСР | 1925 | |||
Символіка
Біло-зелено-чорний триколор, білий колір символізував сніг, зелений — тайгу, чорний — землю.
Передуючі обставини
Головним поштовхом виступів вважається відділення в квітні 1922 року Охотського краю з передачею в склад Приморської області і Камчатської губернії.
Радянська влада проводила «продрозверстку» і серед тунгусів, вилучаючи головний засіб існування — оленів. На Охотському узбережжі ОДПУ, примушуючи платити непомірні податки, займалися прямим терором населення, знімали данину за дичину, дрова, зброю, собак, обідрану кору дерев, почали збирати і податки, які проводили білогвардійці з 1919 до приходу радянської влади. Залишившись майже без засобів для існування, місцеві жителі взялися за зброю.
Перебіг повстання
Повстання очолили Михайло Артем'єв та Павло Карамзін — представник місцевої родової аристократії. У травні було захоплено загоном в 25-30 тунгусів містечко Нелькан.
По тому загін в 60 чоловік 6 червня після майже доби боїв зайняв порт Аян, ліквідовано начальника ОГПУ та трьох червоноармійців. Представників радянської влади, що здалися в полон, повсталі відпустили та відправили в Якутію.
Проголошення республіки
В Нелькані було скликано з'їзд усіх тунгусів — аяно-нельканських, охотсько-аянських і маймаканських та якутів, на якому проголошено відокремлення від Радянської Росії та оголошено про створення самостійної держави. Було оголошено про створення Тимчасового центрального тунгуського управління, Артем'єва обрали начальником штабу збройних загонів, П. Карамзіна — начальником загонів всіх тунгусів.
На наступному Всетунгуському з'їзді Охотського узбережжя в Аяні 14 липня оголошується про незалежність тунгуського народу та недоторканність його території з морськими, лісовими, гірськими багатствами та ресурсами.
На з'їзді пропонувалося відновити старі тракти Якутськ — Охотськ, Нелькан — Аян та Нелькан — Усть-Мая — для відновлення колишніх економічних зв'язків із Якутією, приділялася увага й господарському та культурному розвитку.
Було прийнято звернення до Ліги націй, в якому керівники республіки просили світову громадськість здійснити заходи по порятунку від «спільного ворога світового націоналізму — російського комунізму». Затверджено прапора та гімн.
Бої
Безпосереднім поштовхом до бойових дій став розстріл червоноармійцями Охотського ОДПУ у вересні 1924 року поблизу поселення трьох рибалок-росіян, двох тунгусів та одного якута. Відповіддю стало утворення загонів самооборони. Загін Артем'єва без бою займає село , за 315 кілометрів від Якутська. Повстанський рух поширився на Абийський, Верхоянський, Оймяконський улуси. 31 грудня 1924 року загони займають населений пункт . До Нелькана рушив загін під командуванням Г. Рахматуліна-Боссоойки, 40 чоловік загону Михайлова рушили до Східно-Кангаласького улусу, читаючи звернення місцевим жителям.
На придушення республіки рушив загін червоних кавалеристів під командуванням Івана Строда. Однак в лютому 1925 року 150 тунгусів під командуванням Карамзіна захопили містечко — його обороняло 317 червоноармійців з 7 кулеметами. По тому повстанці вирушили на та Оймякон.
Для боротьби з повстанцями скликається III Надзвичайна сесія Якутської ЦВК. Секретар обкому Байкалов К. К. назвав повстанців «бандитами», їх керівників — «задурманеними ілюзіями елементами». Йосип Сталін направляє Байкалову, котрий керував ліквідацією повстання, інструкцію із вказівками щодо подальших дій.
Тоді більшовцька влада вирішує змінити тактику, починаються перемовини про перемир'я, у травні 1925 року обіцяно тунгусам повну амністію, забезпечення національного відродження та «возз'єднання» з Якутською АРСР. Загони під керівництвом Артем'єва та Карамзіна на ці пропозиції пристають і складають зброю після оголошеного перемир'я. Першим склав зброю загін Артем'єва, 18 червня — загін Карамзіна, що знаходився на той час в місцевості «Медвежа голова», за 50 км від Охотська. Загалом склало зброю 484 повстанці загону Артем'єва та 35 — Карамзіна.
Наслідки
1927 року, після зміцнення більшовицької влади на Далекому сході достатньо зміцніла, в Охотському краї проти учасників повстання почалися масові репресії. Сотні людей було розстріляно та відправлено до таборів. Репресії продовжувалися до початку Другої світової війни, загалом було розстріляно 128 людей, 130 отримали різні тюремні терміни, серед засуджених були й представники інтелігенції, котрі навіть засуджували повстання.
В часі реакції Якутський обком ВКП(б) постановив ліквідувати культурно-просвітницьке товариство «Саха омук», незважаючи на те, що його члени боролися з повстанськими загонами.
Див. також
Джерела
- Історична казка: Як народилася і загинула Тунгуська народна республіка
- 90 років тому тунгуси і якути звернулися до Ліги Націй з проханням врятувати їх від комунізму(рос.)
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Tungu ska naro dna respu blika korotkochasne derzhavne utvorennya tungusiv suchasne evenki isnuvalo protyagom 1924 1925 rokiv na teritoriyi suchasnogo Habarovskogo krayu Tunguska narodna respublika 1924 1925 Prapor Stolicya Ayan Derzhavnij ustrij Ne vkazano Istoriya Zasnovano 1924 likvidaciya zbrojnimi silami RRFSR 1925SimvolikaBilo zeleno chornij trikolor bilij kolir simvolizuvav snig zelenij tajgu chornij zemlyu Pereduyuchi obstaviniGolovnim poshtovhom vistupiv vvazhayetsya viddilennya v kvitni 1922 roku Ohotskogo krayu z peredacheyu v sklad Primorskoyi oblasti i Kamchatskoyi guberniyi Radyanska vlada provodila prodrozverstku i sered tungusiv viluchayuchi golovnij zasib isnuvannya oleniv Na Ohotskomu uzberezhzhi ODPU primushuyuchi platiti nepomirni podatki zajmalisya pryamim terorom naselennya znimali daninu za dichinu drova zbroyu sobak obidranu koru derev pochali zbirati i podatki yaki provodili bilogvardijci z 1919 do prihodu radyanskoyi vladi Zalishivshis majzhe bez zasobiv dlya isnuvannya miscevi zhiteli vzyalisya za zbroyu Perebig povstannyaPovstannya ocholili Mihajlo Artem yev ta Pavlo Karamzin predstavnik miscevoyi rodovoyi aristokratiyi U travni bulo zahopleno zagonom v 25 30 tungusiv mistechko Nelkan Po tomu zagin v 60 cholovik 6 chervnya pislya majzhe dobi boyiv zajnyav port Ayan likvidovano nachalnika OGPU ta troh chervonoarmijciv Predstavnikiv radyanskoyi vladi sho zdalisya v polon povstali vidpustili ta vidpravili v Yakutiyu Progoloshennya respublikiV Nelkani bulo sklikano z yizd usih tungusiv ayano nelkanskih ohotsko ayanskih i majmakanskih ta yakutiv na yakomu progolosheno vidokremlennya vid Radyanskoyi Rosiyi ta ogolosheno pro stvorennya samostijnoyi derzhavi Bulo ogolosheno pro stvorennya Timchasovogo centralnogo tunguskogo upravlinnya Artem yeva obrali nachalnikom shtabu zbrojnih zagoniv P Karamzina nachalnikom zagoniv vsih tungusiv Delegati Tunguskogo z yizdu Na nastupnomu Vsetunguskomu z yizdi Ohotskogo uzberezhzhya v Ayani 14 lipnya ogoloshuyetsya pro nezalezhnist tunguskogo narodu ta nedotorkannist jogo teritoriyi z morskimi lisovimi girskimi bagatstvami ta resursami Na z yizdi proponuvalosya vidnoviti stari trakti Yakutsk Ohotsk Nelkan Ayan ta Nelkan Ust Maya dlya vidnovlennya kolishnih ekonomichnih zv yazkiv iz Yakutiyeyu pridilyalasya uvaga j gospodarskomu ta kulturnomu rozvitku Bulo prijnyato zvernennya do Ligi nacij v yakomu kerivniki respubliki prosili svitovu gromadskist zdijsniti zahodi po poryatunku vid spilnogo voroga svitovogo nacionalizmu rosijskogo komunizmu Zatverdzheno prapora ta gimn BoyiTNR na karti rozpadu Rosijskoyi imperiyi Bezposerednim poshtovhom do bojovih dij stav rozstril chervonoarmijcyami Ohotskogo ODPU u veresni 1924 roku poblizu poselennya troh ribalok rosiyan dvoh tungusiv ta odnogo yakuta Vidpoviddyu stalo utvorennya zagoniv samooboroni Zagin Artem yeva bez boyu zajmaye selo za 315 kilometriv vid Yakutska Povstanskij ruh poshirivsya na Abijskij Verhoyanskij Ojmyakonskij ulusi 31 grudnya 1924 roku zagoni zajmayut naselenij punkt Do Nelkana rushiv zagin pid komanduvannyam G Rahmatulina Bossoojki 40 cholovik zagonu Mihajlova rushili do Shidno Kangalaskogo ulusu chitayuchi zvernennya miscevim zhitelyam Na pridushennya respubliki rushiv zagin chervonih kavaleristiv pid komanduvannyam Ivana Stroda Odnak v lyutomu 1925 roku 150 tungusiv pid komanduvannyam Karamzina zahopili mistechko jogo oboronyalo 317 chervonoarmijciv z 7 kulemetami Po tomu povstanci virushili na ta Ojmyakon Dlya borotbi z povstancyami sklikayetsya III Nadzvichajna sesiya Yakutskoyi CVK Sekretar obkomu Bajkalov K K nazvav povstanciv banditami yih kerivnikiv zadurmanenimi ilyuziyami elementami Josip Stalin napravlyaye Bajkalovu kotrij keruvav likvidaciyeyu povstannya instrukciyu iz vkazivkami shodo podalshih dij Todi bilshovcka vlada virishuye zminiti taktiku pochinayutsya peremovini pro peremir ya u travni 1925 roku obicyano tungusam povnu amnistiyu zabezpechennya nacionalnogo vidrodzhennya ta vozz yednannya z Yakutskoyu ARSR Zagoni pid kerivnictvom Artem yeva ta Karamzina na ci propoziciyi pristayut i skladayut zbroyu pislya ogoloshenogo peremir ya Pershim sklav zbroyu zagin Artem yeva 18 chervnya zagin Karamzina sho znahodivsya na toj chas v miscevosti Medvezha golova za 50 km vid Ohotska Zagalom sklalo zbroyu 484 povstanci zagonu Artem yeva ta 35 Karamzina Naslidki1927 roku pislya zmicnennya bilshovickoyi vladi na Dalekomu shodi dostatno zmicnila v Ohotskomu krayi proti uchasnikiv povstannya pochalisya masovi represiyi Sotni lyudej bulo rozstrilyano ta vidpravleno do taboriv Represiyi prodovzhuvalisya do pochatku Drugoyi svitovoyi vijni zagalom bulo rozstrilyano 128 lyudej 130 otrimali rizni tyuremni termini sered zasudzhenih buli j predstavniki inteligenciyi kotri navit zasudzhuvali povstannya V chasi reakciyi Yakutskij obkom VKP b postanoviv likviduvati kulturno prosvitnicke tovaristvo Saha omuk nezvazhayuchi na te sho jogo chleni borolisya z povstanskimi zagonami Div takozhPovstannya yakutskih konfederalistiv Sibirska respublikaDzherelaIstorichna kazka Yak narodilasya i zaginula Tunguska narodna respublika 90 rokiv tomu tungusi i yakuti zvernulisya do Ligi Nacij z prohannyam vryatuvati yih vid komunizmu ros